រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

កម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិក៖ ទំនាក់ទំនងនិងទំនុកចិត្តដែលត្រូវស្តារវិញ, ដោយ៖ បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

ទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការរវាងកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅខែ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៥០។ បើគិតមកដល់ពេលនេះ ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរមានរយៈពេលជាង៧០ឆ្នាំហើយ ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនង​នេះ​ហាក់នៅមិនទាន់ពេញវ័យទៅតាមអាយុកាលរបស់វានៅឡើយ។ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរមានភាពស្មុគស្មាញ និងពិបាកប៉ាន់ស្មានតាំងពីមុននិងក្រោយកម្ពុជាទទួលឯករាជ្យមកម្ល៉េះ។ 

ក្នុងរយៈពេលជាង៧០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកមានភាពចម្រុះ ម្តងរះ ម្តង​លិច ម្តងឡើង ម្តងចុះ គ្មានស្ថិរភាព ហើយប្រទេសទាំងពីរក៏ធ្លាប់បានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយគ្នាម្តងជា​ពីរដងផងដែរ។ ទោះបែបនេះក្តី ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហាក់មានការរីកចម្រើនលើវិស័យមួយចំនួននាទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ ក្រោមរដ្ឋបាលរបស់លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា គោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក បានផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើអាស៊ាន ក៏ដូចជាអាស៊ីទាំងមូល។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានពង្រឹងភាពជាដៃគូរបស់ខ្លួនមានលក្ខណៈស៊ីជម្រៅជាមួយសមាជិកនានារបស់អាស៊ាន ក្នុងនោះរួមទាំងកម្ពុជាផង​ដែរ។ 

ទំនាក់ទំនងរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាមួយកម្ពុជា ត្រូវបានតាក់តែងនិងរៀបចំដោយផ្អែកលើយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកឆ្ពោះមកកាន់អាស៊ី (Pivot to Asia Strategy) ដែលជាយុទ្ធសាស្ត្រមានលក្ខណៈជវភាពនិងទូលំទូលាយ។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះផ្តោតលើសកម្មភាពជាច្រើន រួមមាន ការពង្រឹងសម្ព័ន្ធភាពសន្តិសុខទ្វេភាគី ការបង្កើតវត្តមានយោធាដែលមានមូលដ្ឋានទូលំទូលាយ ការចូលរួមក្នុងយន្តការស្ថាប័នពហុភាគីក្នុងតំបន់ ការពង្រីកពាណិជ្ជកម្មនិងវិនិយោគ និងការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្ស ជាដើម ដែលការណ៍នេះមិនត្រឹមតែដើម្បីសម្រេចផលប្រយោជន៍ជាយុទ្ធសាស្ត្រនិងគុណតម្លៃរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ផងដែរ។

ក្រោយមក សហរដ្ឋអាម៉េរិកក្រោមរដ្ឋបាលរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ហាក់មិនសូវឱ្យតម្លៃចំពោះអាស៊ាន ហើយទំនាក់ទំនងរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាមួយបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ានហាក់ដូចជាមិនសូវជាល្អ។ ទំនាក់ទំនងរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាមួយកម្ពុជាហាក់ដូចជាមានភាពរកាំរកូសច្រើន។ ប៉ុន្តែ ទោះជាបែបនេះក្តី នៅចុងអាណត្តិរបស់ខ្លួន នាឆ្នាំ២០១៩ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានផ្ញើលិខិតចំនួន ២ច្បាប់ មកកាន់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា ដែលជាឥរិយាបថការទូតដ៏កម្រ។

លិខិតទីមួយ គឺអញ្ជើញសម្តេចតេជោទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេស អាស៊ាន-អាម៉េរិក នៅឆ្នាំ២០២០ និងលិខិតទី២ បានសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃចំណងទាក់ទងទ្វេភាគីដោយបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាម៉េរិកចង់បង្កើន​ទំនាក់ទំនងចំណងមិត្តភាពទ្វេភាគីកាន់តែល្អប្រសើរថែមទៀតជាមួយកម្ពុជា និងថា សហរដ្ឋអាម៉េរិកគោរព​អធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ហើយមិនគាំទ្រចំពោះការការផ្លាស់ប្តូររបបម្តងណាឡើយ ព្រមទាំងស្នើសុំឱ្យក្រុមការងារកិច្ចការបរទេសនៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-សហរដ្ឋអាម៉េរិក ធ្វើកិច្ចការជាមួយគ្នាដើម្បីស្តារចំណងមិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរឡើងវិញ។

ជាការឆ្លើយតប សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានសាទរចំពោះគំនិតផ្តួចផ្តើមជំនួបកំពូលរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ដោយកត់សម្គាល់ថា កិច្ចប្រជុំនេះនឹងលើកកម្ពស់ចំណងទាក់ទងរវាងអាស៊ាននិងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ គោលជំហររបស់សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន គឺច្បាស់លាស់និងគាំទ្រធ្វើយ៉ាងណាឱ្យដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាម៉េរិកបន្តរីកចម្រើន និងផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។

សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ក៏បានគាំទ្រគំនិតផ្តួចផ្តើមនៃការបង្កើតក្រុមការងារដើម្បីស្តារ «ជំនឿទុកចិត្ត» រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានយល់ព្រមឱ្យក្រុមការងារកិច្ចការបរទេសនៃប្រទេសទាំងពីរ ធ្វើកិច្ចការជាមួយគ្នា ដើម្បីស្តារទំនុកចិត្តនិងភាពជឿជាក់ឡើងវិញនឹងកសាងឡើងវិញ នូវចំណងមិត្តភាពរវាងប្រទេស និងប្រជាជនយើងទាំងពីរ។

ប៉ុន្តែ បើយើងពិនិត្យមើលឱ្យស៊ីជម្រៅ តើអ្វីជាបញ្ហាប្រឈមដែលធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរចេះតែមានភាពរកាំរកូសនិងមិនសូវរីកចម្រើន?

ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរខាងលើ គេចាំបាច់ត្រូវពិនិត្យមើលផលប្រយោជន៍ជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រទេសទាំងពីរនិងបញ្ហាប្រឈមនានាដែលកើតមានក្នុងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរជាមុនសិន។

ប្រទេសកម្ពុជា ថ្វីបើមានទំហំតូច ប្រជាជនតិច និងសេដ្ឋកិច្ចនៅទន់ខ្សោយក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែទីតាំងភូមិសាស្ត្រនិងតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ ប្រទេសកម្ពុជាពិតមានសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់សហរដ្ឋអាម៉េរិក។

ផលប្រយោជន៍របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកនៅកម្ពុជា រួមមានការជំរុញការអភិវឌ្ឍ ពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ បញ្ហាសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ការពង្រឹងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិ មនុស្ស ជាពិសេស គឺផលប្រយោជន៍ខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងប្រកួតប្រជែងយ៉ាងស្រួចស្រាល់ជាមួយចិន។ ការធ្វើឱ្យមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយកម្ពុជា សហរដ្ឋអាម៉េរិក មិនត្រឹមតែសម្រេចបាននូវផលប្រយោជន៍និងគុណតម្លៃរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងអាចទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទៀតផង។

ចំពោះប្រទេសកម្ពុជាវិញ អាទិភាពរបស់ខ្លួនក្នុងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក គឺដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច គឺដើម្បីលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍជាតិ និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រតាមរយៈជំនួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី ការវិនិយោគ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដើម្បីសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពតំបន់។ កម្ពុជាតែងផ្តល់សារៈសំខាន់និងអាទិភាពខ្លាំងទៅលើសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍ។ ដូច្នេះ សហរដ្ឋអាម៉េរិកគួរយល់ឱ្យច្បាស់ពីផលប្រយោជន៍ជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា។

ទន្ទឹមនឹងការពិនិត្យមើលផលប្រយោជន៍ជាយុទ្ធសាស្ត្រនៃប្រទេសទាំងពីរ យើងក៏ត្រូវមើលផងដែរ ពីបញ្ហាប្រឈមនានាដែលកើតមានក្នុងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ក្នុងទិដ្ឋភាពនៃនយោបាយការបរទេស ប្រទេសទាំងពីរមានគោលដៅខុសគ្នា។ ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី២០ ជាពិសេសក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ គោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីទប់ទល់នឹងកំណើននៃឥទ្ធិពលលទ្ធិកុម្មុយនីស្តតែប៉ុណ្ណោះ ហើយអ្វីផ្សេងទៀត គឺជារឿងបន្ទាប់បន្សំ។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនដែលមានគោលនយោបាយការបរទេសច្បាស់លាស់ចំពោះតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នោះទេនិយាយជារួម និងចំពោះកម្ពុជា និយាយដោយឡែក។

ចំណែកឯគោលដៅនៃគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីឱ្យខ្លួនអាចរស់ក្នុងនាមជាប្រជាជាតិនិងជារដ្ឋអធិបតេយ្យមួយតាមមធ្យោបាយដែលអាចធ្វើទៅបាន។ កម្ពុជាមិនរើសអើងថា ជាលោកសេរីឬលោកកុម្មុយនីស្តនោះឡើយ។ គោលដៅនៃគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺដើម្បីសន្តិភាព ស្ថិរភាព មិត្តភាព វិបុលភាព និងការអភិវឌ្ឍ និងដណ្តើមមកវិញនូវកិត្យានុភាពជាតិដែលបាត់បង់ពីអតីតកាល។

ចំពោះមុខភាពដៃគូសហប្រតិបត្តិការយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយរបស់កម្ពុជាជាមួយចិន ទំនងនៅតែជាស្រមោលមួយដែលបិទបាំងការរីកលូតលាស់នៃទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ដូច្នេះ ទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក គឺស្មុគស្មាញ ពិបាកប៉ាន់ស្មាន។ ចំពោះមុខ សហរដ្ឋអាម៉េរិកនឹងមិនចាប់យកកម្ពុជាជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រទេ។ និយាយជារួមទៅ ក្នុងទស្សនៈរបស់ខ្លួន សហរដ្ឋអាម៉េរិកចាត់ទុកកម្ពុជាជាស្ត្រីដែលរៀបការរួចជាមួយនឹងប្រទេសចិន។ ទស្សនៈនេះ ធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរហាក់ដូចជាជាប់សោជាមួយនឹងស្រមោលចិន។ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែង កម្ពុជាតែងតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយការបរទេសផ្កាចម្រុះពណ៌។

បញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា ហាក់ដូចជាត្រូវបានសហរដ្ឋអាម៉េរិកប្រើប្រាស់ ដើម្បីថ្នូរក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួន ជាមួយកម្ពុជា។ ដូច្នេះ នាំឱ្យមានគេមើលឃើញថា សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយផ្តល់ការគាំទ្រដល់គណបក្សប្រឆាំង និងលើកទឹកចិត្តដល់ក្រុមសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួន ដើម្បីបង្កើតការយល់ឃើញ «អវិជ្ជមាន» ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យខូចមុខមាត់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ។

ទន្ទឹមនឹងនោះ ការយល់ឃើញខុសគ្នាទៅលើបញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា និងកង្វះភាពជឿជាក់និងទំនុកចិត្តខាងនយោបាយ បានក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធំមួយធ្វើឱ្យប្រេះស្រាំទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។

ឥរិយាបថ អ្នកការទូតសហរដ្ឋអាម៉េរិក ប្រចាំនៅកម្ពុជាកន្លងមក ក៏ជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន ចំពោះទំនាក់ទំនង រវាងប្រទេសទាំងពីរដែរ ដែលពួកគេហាក់ដូចជាមិនសូវយល់ឬមិនយកចិត្តទុកដាក់ពីតម្លៃអាស៊ី តម្លៃវប្បធម៌និងអរិយធម៌ខ្មែរ ជាពិសេស របត់ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ។ ប៉ុន្តែ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតថ្មីរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក Patrick Murphy ដែលជាអ្នកការទូតជើងចាស់ ប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈ និងចំណេះដឹងពីសង្គម និង វប្បធម៌កម្ពុជាច្រើន យើងកត់សម្គាល់ឃើញថា ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ មានស្ថិរភាព និងមានភាពប្រសើរឡើង។

ដូច្នេះ តើកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកត្រូវជួសជុលទំនាក់ទំនងនិងស្តារទំនុកចិត្តគ្នាឡើងវិញដោយរបៀបណា?

ដើម្បីជួសជុលទំនាក់ទំនងដែលប្រេះស្រាំនិងស្តារគម្លាតនៃទំនុកចិត្ត ជាបឋមនិងសំខាន់បំផុត ប្រទេសទាំងពីរគួរតែគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងផងគ្នាដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការគោរពអធិបតេយ្យភាពនិងបូរណភាពដែនដីគ្នាទៅវិញទៅមក។

ការស្ដារឡើងវិញនូវទំនុកចិត្ត និងការជឿជាក់គ្នាទៅវិញទៅមក ដូចដែលបានសន្យាដោយមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ គួរតែត្រូវបានដឹងតាមរយៈយន្តការចម្រុះ និងការទូតពហុបទ ដោយគោរពទស្សនៈផ្សេងគ្នានិងធ្វើការវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើការពិត។ ភាពខុសគ្នាលើជ្រុងណាមួយឬទិដ្ឋភាពណាមួយ មិនគួរត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យគ្របដណ្តប់លើទិដ្ឋភាពទូទៅនៃទំនាក់ទំនងទាំងមូលរវាងប្រទេសទាំងពីរនោះឡើយ។

ការសន្ទនាទ្វេភាគីឱ្យញឹកញាប់និងត្រង់ទៅត្រង់មក គឺពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ដើម្បីកសាងទំនុកចិត្ត និងពូនជ្រុំទំនាក់ទំនងនិងមិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរឱ្យមានភាពចាស់ទុំសមនឹងវ័យ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ភាគីទាំងពីរ គួរសម្របសម្រួលជំហររបស់ខ្លួនដោយបើកចិត្ត និងបេះដូងទទួលយកនូវភាពខុសគ្នា និងចេះធ្វើការជាមួយគ្នាឆ្ពោះទៅអនាគត។

ការលើកកម្ពស់ការយល់គ្នានិងការទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រទេសទាំងពីរគួរតែស្វែងយល់ពីផលប្រយោជន៍ជាតិជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់គ្នាទៅវិញទៅមក និងគោលដៅនិងយុទ្ធសាស្ត្រនៃគោលនយោបាយការបរទេសរៀងៗខ្លួន និងគោរពផលប្រយោជន៍គ្នាទៅវិញទៅមក។

ទន្ទឹងនឹងនោះដែរ វិធីសាស្រ្តមួយដែលមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការពង្រឹងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយកម្ពុជា សហរដ្ឋអាម៉េរិកគួរតែស្វែងយល់កាន់តែជ្រៅពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ប្រព័ន្ធសង្គម-វប្បធម៌ លក្ខខណ្ឌនយោបាយ-សេដ្ឋកិច្ច និងភាពស្មុគស្មាញនៃនយោបាយអំណាច និងការផ្លាស់ប្តូរនៅកម្ពុជា។

សហរដ្ឋអាម៉េរិកគួរជំរុញបន្ថែមទៀត នូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួនជាមួយកម្ពុជាតាមរយៈយុទ្ធសាស្ត្រការ៉ុតជាជាងដំបង។ ក្នុងបរិបទនៃការប្រកួតប្រជែងខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ការប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រដំបង គឺមិនសូវមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ សហរដ្ឋអាម៉េរិកគួរតែពិចារណាលើកទឹកចិត្តដល់វិនិយោគិនរបស់ខ្លួន ឱ្យមកវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឱ្យបានច្រើន ដូចដែលប្រទេសចិនកំពុងធ្វើ។

វាគួរតែដល់ពេលដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងកម្ពុជាចាកចេញពីស្រមោលចិន ដើម្បីជួសជុលទំនាក់ទំនងដែលប្រេះស្រាំនេះឡើងវិញ។ កម្ពុជាត្រូវគោរពដោយខ្ជាប់ខ្ជួននូវគោលការណ៍គ្រឹះនៃនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួនដូចមានកំណត់ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ មាត្រា៥៣ ដែលកំណត់ថា «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់ជានិច្ចនូវនយោបាយអព្យា ក្រឹតអចិន្ត្រៃយ៍និងមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារួមរស់ដោយសន្តិសហវិជ្ជមានជាមួយប្រទេសជិតខាងនិងប្រទេសដទៃទៀតទាំងអស់នៅលើសកលលោក»។ កម្ពុជាមិនត្រូវជ្រើសរើសយកប្រទេសណាមួយមកជំនួសឱ្យប្រទេសណាមួយនោះទេ។

 

ប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាម៉េរិក សុទ្ធតែបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជំរុញការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រទេសកម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវរកមធ្យោបាយធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពទំនាក់ទំនងរវាងមហាអំណាចទាំងពីរ ដើម្បីទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍ជាអតិបរិមាលើវិស័យនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងការទូត ហើយមិនគួរផ្តល់សារៈសំខាន់ដល់អំណាចណាមួយលើមហាអំណាចមួយទៀតនោះទេ។

ជារួមទៅ កម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនៅមានឱកាសច្រើន និងមានលម្ហទូលំទូលាយក្នុងការជួសជុលទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួននិងការបិទភ្ជាប់គម្លាតនៃទំនុកចិត្តរវាងគ្នានឹងគ្នា។ យើងសង្ឃឹមថា មេរៀននៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរយៈពេល៧០ឆ្នាំមកនេះ វាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរប្រើប្រាស់ ដើម្បីពូនជ្រុំទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនឱ្យមានស្ថិរភាព ស៊ីជម្រៅ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងរឹងមាំសម្រាប់រយៈពេល៧០ឆ្នាំទៅមុខទៀត និងយូរអង្វែងទៅអនាគត៕

ដោយ៖ បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

(ទស្សនៈក្នុងអត្ថបទនេះជាទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកនិពន្ធ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងជំហររបស់ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា ឬរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ)

  ថ្ងៃសុក្រ, 28 ឧសភា 2021 ម៉ោង 08:18 PM

គោលនយោបាយការបរទេសចិន៖ ក្នុងជម្លោះប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល ដោយ៖ លោក ផាញ់ សារឿន មន្ត្រីស្រាវជ្រាវវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃអង្គារ, 25 ឧសភា 2021 ម៉ោង 12:14 PM

តើអ៊ីស្រាអែលជាខ្លាក្នុងព្រៃឬជាខ្លាចូលភូមិ? ដោយ៖ បណ្ឌិត ខែក វីរៈ

RAC Media

  ថ្ងៃសុក្រ, 21 ឧសភា 2021 ម៉ោង 08:50 AM

នយោបាយការបរទេសចិនជាមួយថៃ ដោយ៖ លោក ផាញ់ សារឿន មន្ត្រីស្រាវជ្រាវវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 20 ឧសភា 2021 ម៉ោង 07:34 PM

ទន្លេមេគង្គ ៖ ទឹក និងក្តីស្រលាញ់ ដោយ៖ បណ្ឌិត ជិន សុជាតិ មន្រ្តីស្រាវជ្រាវវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃអង្គារ, 18 ឧសភា 2021 ម៉ោង 12:32 PM

ទំនាក់ទំនងយោធា និងសន្តិសុខរវាងខ្មែរ និងចិន ក្នុងសម័យចក្រភពខ្មែរពីសតវត្សរ៍ទី៣ ដល់ សតវត្សរ៍ទី១៥ ដោយ៖ បណ្ឌិត ជិន សុជាតិមន្រ្តីស្រាវជ្រាវវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media 

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃអង្គារ, 18 ឧសភា 2021 ម៉ោង 12:20 PM

«ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-រុស្ស៊ីរយៈពេល៦៥ឆ្នាំ» ដោយបណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ថ្ងៃនេះគឺជាខួបលើកទី៦៥ នៃទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-រុស្ស៊ី។ បើក្រឡេកមកមើលកាលពី ៦៥ឆ្នាំមុន គឺនៅថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៦ ប្រទេសកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀតបានបង្កើតចំណងទំនាក់ទំនងការទូតជាផ្លូវការ។ ក្នុងរយៈពេល៦៥ឆ្នាំមកនេះ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀត ដែលក្រោយមកប្តូរមក ជាសហព័ន្ធ​រុស្ស៊ី ត្រូវរងឥទ្ធិពលពីនយោបាយផ្ទៃក្នុងផង និងពីនយោបាយក្នុងតំបន់និងពិភពលោកផង។ ថ្វីបើប្រទេសទាំងពីរស្ថិតក្នុងភូមិសាស្ត្រឆ្ងាយពីគ្នាក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរបានរួមរស់ជាមួយគ្នាប្រកបដោយភាពស្និទ្ធស្នាលក្នុងនាមជាដៃគូសហប្រតិបត្តិការ ដែលផ្អែកលើគោលការណ៍គាំទ្រនិងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។ ក្នុងទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរអាចត្រូវបានបែងចែកជា៥ដំណាក់កាលធំៗ និងមានការវិវត្តប្រែប្រួលជាលំដាប់។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀតជាទំនាក់ទំនងដែលមានលក្ខណៈពិសេស។ ឆ្នាំដំបូងៗនៃទំនាក់ទំនងនេះ មេដឹកនាំសូវៀតបានកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏ខ្នះខ្នែងរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក្នុងការប្រែក្លាយប្រទេសកម្ពុជាឱ្យទៅជារដ្ឋមួយឯករាជ្យ ដែលប្រជាជនរស់នៅប្រកបដោយសុខសន្តិភាពនិងវិបុលភាព។ បន្ទាប់មក សហភាពសូវៀតបានគាំទ្រគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលជាសហស្ថាបនិកនៃចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៧ ប្រទេសកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀតបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការវប្បធម៌និងវិទ្យាសាស្ត្រ។ សហភាពសូវៀតក៏បានគាំទ្រដល់សមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។ ម៉្យាងទៀត សហភាពសូវៀតបានអះអាងជាថ្មី នូវភាពស្មោះត្រង់របស់ខ្លួនចំពោះប្រជាជនកម្ពុជាដោយថ្កោលទោសរដ្ឋប្រហារយោធា លន់ នល់ ឆ្នាំ១៩៧០។

ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀតមិនសូវល្អទេដោយសារការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយនៅកម្ពុជា ដែលនៅឆ្នាំ១៩៧៥ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ពីព្រះប្រមុខរដ្ឋ នៅពេលព្រះអង្គកំពុងយាងបំពេញព្រះរាជបេសកកម្មនៅក្រៅប្រទេស។ ស្ថានភាពនេះបានធ្វើឱ្យសហភាពសូវៀតស្ថិតក្នុងជំហរការទូតដ៏លំបាកចំពោះកម្ពុជា ហើយធ្វើឱ្យសហភាពសូវៀតទទួលស្ថានទូតពីរ (របស់កម្ពុជា) នៅទីក្រុងម៉ូស្គូ, មួយតំណាងរដ្ឋាភិបាលនិរទេសរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងមួយផ្សេងទៀតតំណាងឱ្យរដ្ឋាភិបាលរបប លន់ នល់។ នៅរវាងឆ្នាំ១៩៧៥និងឆ្នាំ១៩៧៩ នយោបាយប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងចិននិងសហភាពសូវៀត បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងសហភាពសូវៀតផងដែរ។

ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៩១ ប្រទេសទាំងពីរមានទំនាក់ទំនងជាមួយយ៉ាងល្អ។ នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩ ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៨០ ដល់ឆ្នាំ១៩៩០ សហភាពសូវៀតបានផ្តល់ជំនួយសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធាយ៉ាងច្រើនក៏ដូចជាជំនួយបច្ចេកទេសដល់ប្រទេសកម្ពុជា។ សហភាពសូវៀតបានចូលរួមចំណែកគាំទ្រយ៉ាងសកម្មក្នុងការស្តារនិងកសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកម្ពុជាលើវិស័យថាមពល ដឹកជញ្ជូន ប្រៃសណីយ៍ កសិកម្ម លំនៅឋាន ការថែទាំសុខភាព បណ្តុះបណ្តាលមន្ត្រីរាជការនិងយោធា បរិក្ខារនិងគ្រឿងយន្តផ្សេងៗ។ ទំនាក់ទំនងលើវិស័យសិក្សាអប់រំពី១៩៨០មក មានលក្ខណៈល្អប្រសើរណាស់ ដែលជាលទ្ធផល ប្រជាជនកម្ពុជាប្រហែល ៨,០០០នាក់ បានទទួលការអប់រំនិងបណ្តុះបណ្តាលនៅសហភាពសូវៀតនិងរុស្ស៊ី។ បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកទាំងអស់នោះកំពុងកាន់មុខតំណែងសំខាន់ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ក្រសួង និងស្ថាប័ននានា និងនៅក្នុងគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានៅទូទាំងប្រទេស។ អ្នកខ្លះទៀតជាអ្នកជំនួញជោគជ័យ ជាមន្ត្រីរាជការ ជាបុគ្គលិកពេទ្យ ជាវិស្វករ និងជាស្ថាបត្យករ។

ចាប់ពី ឆ្នាំ១៩៩១ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរបានស្ថិតនៅផ្លូវបំបែក។ បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃជញ្ជាំងបែរឡាំងនិងការបែកបាក់របស់អតីតសហភាពសូវៀតក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ឥទ្ធិពលជារួមរបស់រុស្ស៊ីនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានថយចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩១ សម្តេច រោត្តម សីហនុ បានប្រកាសទទួលស្គាល់សហព័ន្ធរុស្ស៊ីជារដ្ឋស្នងរបស់សហភាពសូវៀត។ ទំនាក់ទំនងយោធានិងជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ដែលធ្លាប់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃចំណងមិត្តភាពរបស់ទីក្រុងមូស្គូជាមួយបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ ដូចជា វៀតណាមកម្ពុជា និងឡាវ មិនមានទៀតទេ។ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងរុស្ស៊ីនៅពេលនោះមិនរឹងមាំទេ ដោយសារឧបសគ្គនៃការផ្លាស់ប្តូរក្រោយការដួលរលំនៃសូវៀត រួមមានការកែទម្រង់នយោបាយ សង្រ្គាមស៊ីវិល ការរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ និងការគូសវាសព្រំដែននយោបាយជាថ្មី។ រយៈពេលអន្តរកាលនៅក្នុងនយោបាយរុស្ស៊ីក្រោយការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀតបានបញ្ចប់នៅពេលដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវបានអនុម័តដោយការធ្វើប្រជាមតិកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៣។ យ៉ាងណាក៏ដោយប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់តួនាទីដ៏សកម្មរបស់រុស្ស៊ីនៅក្នុងដំណើរការសន្តិភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយបានរៀបចំនិងបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពី ប្រទេសកម្ពុជា (២៣ តុលា ១៩៩១) និងអនុវត្តបេសកកម្មរក្សាសន្តិភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (១៩៩១-១៩៩៣)។

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ ត្រូវបានពង្រឹងនិងពង្រីកគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ទាំងវិស័យនយោបាយ ការទូត សេដ្ឋកិច្ច និងទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជន។

ក្នុងវិស័យនយោបាយ កម្ពុជានិងរុស្ស៊ីគឺជាដៃគូដែលទុកចិត្តគ្នាដោយមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អផ្នែកនយោបាយក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហារួម ដែលកើតឡើងនៅក្នុងពិភពលោកនិងនៅក្នុងតំបន់។ ប្រទេសទាំងពីរកំពុងធ្វើសហប្រតិបត្តិការគ្នាក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធនិងនិម្មាបនកម្មអន្តរជាតិនិងតំបន់ផ្សេងៗ រួមមាន អន្តរសកម្មភាពនៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិនិងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និងវេទិកាអាស៊ាននានា។

ក្នុងវិស័យការទូតវិញ គេសង្កេតឃើញមានការផ្លាស់ប្តូរទស្សនកិច្ចថ្នាក់ខ្ពស់ជាញឹកញាប់ធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០១៥ និងឆ្នាំ២០១៦។ នៅឆ្នាំ២០១៥ មានការធ្វើទស្សនកិច្ចផ្លូវការជាច្រើនរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជាទៅកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី ក្នុងនោះរួមមាន ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា គឺឯកឧត្តម ហោ ណាំហុង នៅខែមីនា, ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន, ឯកឧត្តមឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស ខេង នៅខែឧសភា និងឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងបរិស្ថាន នៅខែតុលា។

អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះទៀតនោះ គឺដំណើរទស្សនកិច្ចលើកដំបូងរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ីមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជានៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥ ហើយដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ទៅកាន់នៅប្រទេសរុស្ស៊ី នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ ដែលទស្សនកិច្ចជាលើកដំបូងក្នុងរយៈពេល ៣០ឆ្នាំ ដែលនេះជាការកត់សម្គាល់នូវទំនាក់ទំនងកម្រិតខ្ពស់ថ្មីមួយ។

ដោយឡែកក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចវិញ ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរបានកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ យោងតាមទិន្នន័យពីស្ថាប័នគយសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ការនាំចូលទៅកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ីពីប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន មានទំហំជាង២០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងបាននាំចេញពីប្រទេសរុស្ស៊ីមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាគឺ ជិតដុល្លារអាម៉េរិក២០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក។

ចំពោះទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជនវិញ មានភ្ញៀវទេសចររុស្ស៊ីជាង ៦០,០០០ នាក់ មកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជាជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ក៏មានជនជាតិរុស្ស៊ីមួយចំនួន រស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ដែលភាគច្រើនរស់នៅភ្នំពេញ សៀមរាប និងក្រុងព្រះសីហនុ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះ គឺប្រជាជនកម្ពុជាជាង ៨,០០០ នាក់ ធ្លាប់បានសិក្សានៅអតីតសហភាពសូវៀតនិងរុស្ស៊ី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩។

បញ្ហាទាក់ទងនឹងវ៉ាក់សាំងរុស្ស៊ី «Sputnik V» ក៏ត្រូវបានលើកឡើងផងដែរនៅក្នុងជំនួបរវាងឯកអគ្គរដ្ឋទូតរុស្ស៊ីប្រចាំនៅកម្ពុជាជាមួយសម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។ ភ្លាមៗនោះស្ថានទូតបានជូនដំណឹងទៅអាជ្ញាធររុស្ស៊ីដែលពាក់ព័ន្ធអំពីការពិភាក្សាជាមួយសម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។ ក្រុមការងារនៃប្រទេសទាំងពីរ បាននិងកំពុងធ្វើការលើបញ្ហានេះហើយ។

សរុបសេចក្ដីមក ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-រុស្ស៊ីមានត្រូវបានចងភ្ជាប់ដោយចំណងមិត្តភាពជាប្រពៃណីយូរអង្វែង និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។ ប្រទេសទាំងពីរមានទស្សនៈស្រដៀងគ្នាទៅលើបញ្ហាសណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោក។ ប្រទេសកម្ពុជានិងរុស្ស៊ី មានបទពិសោធន៍ធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នាយ៉ាងច្រើនរាប់ឆ្នាំមកហើយ។ ប្រទេសទាំងពីរបានធ្វើអន្តរសកម្មភាពប្រកបដោយផ្លែផ្កានៅលើវេទិកាពិភពលោក។ វាច្បាស់ណាស់ថា ក្នុងរយៈពេល ៦៥ឆ្នាំមកនេះ ចំណងមិត្តភាពជាប្រពៃណីរវាងកម្ពុជានិងរុស្ស៊ី មានការរីកចម្រើនខ្លាំងឡើងជាលំដាប់ក្នុងវិស័យផ្សេងៗ។ ទោះយ៉ាងនេះក្តី ទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីនៅមានកម្រិតនៅឡើយ ហើយសង្ឃឹមថា ការស្នើសុំវ៉ាក់សាំង Covid-19 របស់កម្ពុជា នឹងមានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមាន។

ដើម្បីពង្រីកទំនាក់ទំនងឱ្យបានទូលំទូលាយជាមួយកម្ពុជា ទាក់ទងនឹងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសរុស្ស៊ីគួរតែពិចារណាលើលទ្ធភាពនៃការវិនិយោគលើវិស័យថាមពល ដូចជា ឧស្ម័ន និងប្រេងវិស័យកសិកម្មដូចដែលអតីតសហភាពសូវៀតធ្លាប់បានធ្វើក្នុងសម័យសង្រ្គាមត្រជាក់, រុស្ស៊ីគួរការស្តារឡើងវិញនូវទំនាក់ទំនងជាប្រពៃណីរបស់អតីតសហភាពសូវៀតជាមួយបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតក្នុងតំបន់ ទាក់ទងនឹងការអភិវឌ្ឍ ធនធានមនុស្ស ឧស្សាហកម្ម កិច្ចការយោធា ការផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌។ លើសពីនេះទៀតប្រទេសរុស្ស៊ីគួរតែដើរតួនាទីកាន់តែសកម្មថែមទៀតក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺ Covid-19។

គេជឿថា ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរនឹងបន្តរីកចម្រើនកាន់តែខ្លាំងនិងមានពិពិធកម្មចូលទៅក្នុងវិស័យជាច្រើន។ សាមគ្គីភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមជាអន្តរជាតិលេចធ្លោ បទពិសោធន៍រឹងមាំនៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាទ្វេភាគី ការបង្កើនល្បឿននៃការទំនាក់ទំនងទាំងអស់គ្រប់ទម្រង់ ការយោគយល់គ្នាដែលបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រាកដជានឹងនាំមកនូវសមិទ្ធផលកាន់តែធំធេងច្រើនទៀត ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងពិភពលោក៕

ដោយ៖ គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

(ទស្សនៈដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងអត្ថបទនេះ គឺជាទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកនិពន្ធ វាមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីជំហរផ្លូវការរបស់វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា ឬ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាទេ។)

អត្ថបទជាភាសាអង់គ្លេស៖

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 13 ឧសភា 2021 ម៉ោង 10:05 PM

ឆ្នាំ២០២២ ទំនងជាវិញ្ញាសាដ៏ស្មុគស្មាញសម្រាប់កម្ពុជា ដោយ៖ បណ្ឌិត ខែក វីរៈ

         

RAC Media

ប្រភព៖ ខុទ្ទកាល័យរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 13 ឧសភា 2021 ម៉ោង 03:04 PM

កម្ពុជានិងតួនាទីជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២២៖ ឱកាសនិងការត្រៀមលក្ខណៈ​ ក្នុងដំណើរការកសាងសហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន* ដោយ៖ បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

RAC Media 

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 13 ឧសភា 2021 ម៉ោង 12:07 PM

សង្ខេបនយោបាយការបរទេសចិនជាមួយសិង្ហបុរី ដោយ៖ លោក ផាញ់ សារឿន មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃពុធ, 12 ឧសភា 2021 ម៉ោង 11:29 AM