រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបន្តពង្រីកនិងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយបណ្ដាសាកលវិទ្យាល័យចំនួន៨ នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅរសៀលថ្ងៃពុធ ១២រោច ខែផល្គុន ឆ្នាំជូត ទោស័ក ព.ស. ២៤៦៤ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ នេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំការក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិតសភាចារ្យ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានអញ្ជើញចូលរួមកិច្ចប្រជុំពិភាក្សាជាមួយនឹងថ្នាក់ដឹកនាំនៃសាកលវិទ្យាល័យចំនួន៨ នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន អំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅក្នុងវិស័យបណ្ដុះបណ្ដាល និងស្រាវជ្រាវរវាងរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងសាកលវិទ្យាល័យទាំង៨។

នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពិភាក្សានារសៀលនេះ មានការអញ្ជើញចូលរួមពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំសាកលវិទ្យាល័យល្បីៗជាច្រើនដូចជា៖ ១-សាកលវិទ្យាល័យភាសាបរទេសប៉េកាំង ២-សាកលវិទ្យាល័យភាសាបរទេសធានជីន ៣-សាកលវិទ្យាល័យភាសាបរទេសគ័ងតុង ៤-សាកលវិទ្យាល័យភាសាបរទេសគ័ងសុី ៥-សាកលវិទ្យាល័យជាតិខេត្តគ័ងសុី ៦-សាកលវិទ្យាល័យជាតិខេត្តយូណាន ៧-សាកលវិទ្យាល័យគរុកោសល្យយូណាន និង៨-សាកលវិទ្យាល័យហ័ងហឺ។

នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពិភាក្សាការងារនាឱកាសនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានគូសបញ្ជាក់អំពីការវិវត្តឆ្ពោះទៅមុខនៃទំនាក់ទំនងជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយកម្ពុជា-ចិន ស្ថានភាពនៃការបណ្ដុះបណ្ដាលភាសាចិននៅកម្ពុជា ការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ព្រមបានសង្កត់ធ្ងន់អំពីភាពចាំបាច់ និងសារៈសំខាន់នៃការបណ្ដុះបណ្ដាលភាសាខ្មែរដល់គ្រូបង្រៀន និងនិស្សិតជនជាតិចិននៅកម្ពុជាផងដែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ក៏បាន បើតាមការគូសបញ្ជាក់របស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

នឹងឈានទៅរៀបចំចុះហត្ថលេខា លើអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាជាមួយនឹងសាកលវិទ្យាទាំង៨ ដែលមានដូចជា៖

បន្ទាប់ពីបានជជែកពិភាក្សា និងផ្លាស់ប្ដូរទស្សនៈគ្នាទៅវិញទៅមករួច ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងថ្នាក់ដឹកនាំនៃសាកលវិទ្យាល័យទាំង៨នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានបង្ហាញការយល់ស្របគ្នាក្នុងការជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបណ្ដុះបណ្ដាលភាសាខ្មែរដល់គ្រូបង្រៀន និងនិស្សិតជនជាតិចិននៅកម្ពុជា ព្រមទាំងបានលើកឡើងនូវចំណុចសំខាន់ៗចំនួន៥ ដែលត្រូវបានឯកភាពគ្នានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំដ៏មានសារៈសំខាន់នេះគឺ៖

១. ការរៀបចំកម្មវិធីសិក្សារួមគ្នា

២. ការរៀបចំសៀវភៅសម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាល ដើម្បីឱ្យសមស្របទៅនឹងបរិបទនៃការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរបច្ចុប្បន្ន តាមរយៈការឯកភាពរវាងភាគីរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងសាកលវិទ្យាល័យទាំង៨

៣. ការបញ្ជូនគ្រូបង្រៀនទៅផ្ដល់ការបណ្ដុះបណ្ដាលនៅសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដោយភាគីចិនជាអ្នកទទួលបន្ទុកផ្ដល់ប្រាក់បៀវត្សរ៍ដល់គ្រូបង្រៀន

៤. ការផ្លាស់ប្ដូរនិស្សិតទៅវិញទៅមក រវាងភាគីកម្ពុជានិងភាគីចិន

៥. ការជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការស្រាវជ្រាវរួមគ្នា ដើម្បីរៀបចំឯកសារទៅជាពីរភាសាគឺ ភាសាខ្មែរ និងភាសាចិន ដែលនឹងបង្កលទ្ធភាពងាយស្រួល អាចឱ្យប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរយល់ដឹងពីគ្នាទៅវិញទៅមកបាន៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 11 មីនា 2021 ម៉ោង 09:50 AM

«កម្ពុជានិងកូរ៉េឯកភាពលើការស្រាវជ្រាវយុទ្ធសាស្ត្រនិងគោលនយោបាយជាតិរួមគ្នា»

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ ថ្នាក់ដឹកនាំរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានិងថ្នាក់ដឹកនាំក្រុមប្រឹក្សាជាតិសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមសាធារណរដ្ឋកូរ៉េដែលជាធនាគារខួរក្បាលរបស់ជាតិទាំងពីរបានសម្រេចឯកភាពរួមគ្នារៀបចំកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សមត្ថភាពស្រាវជ្រាវយុទ្ធសាស្ត្រនិងគោលនយោបាយជាតិ រយៈពេលខ្លី មធ្យម និងរយៈពេលវែង ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេសទាំងពីរឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើងប្រកបដោយនិរន្តរភាព។

ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងឯកឧត្តមបណ្ឌិត Seong Kyoung Ryun ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម (National Research Council for Economics, Humanities and Social Sciences of Korea) នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េបានប្រជុំពិភាក្សាអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការស្រាវជ្រាវ (Researching) ការកសាងសមត្ថភាព (Capacity Building )និងការរៀបចំតាក់តែងគោលនយោបាយជាតិ (National Strategy and Policy Development) ក្នុងវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ជាតិជាអាទិភាពនានារួមគ្នា ដើម្បីលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនិងការ ជំរុញសេដ្ឋកិច្ចដែលជាឆ្អឹងខ្នងចូលរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិទាំងពីររួមគ្នាឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង ក្រោយចប់បញ្ហាការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ ជាសកល។

នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំតាមប្រព័ន្ធវីដេអូសោតទស្សន៍ (Video Conference) នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច និងឯកឧត្តម Seong Kyoung Ryun បានឯកភាពរៀបចំគម្រោងស្នើសុំថវិកាកញ្ចប់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវការ (ODA) សម្រាប់ឆ្នាំ២០២២-២០២៦ ពីរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ ដើម្បីរៀបចំកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សមត្ថភាពស្រាវជ្រាវយុទ្ធសាស្ត្រនិងគោលនយោបាយជាតិ និងពិនិត្យលើគម្រោងសិក្សាស្រាវជ្រាវរួមគ្នាលើវិស័យអាទិភាពចំនួន៣ រួមមាន៖

១. វិស័យអប់រំ

២. វិស័យសុខភាពសាធារណៈ

៣. វិស័យកសិកម្ម អភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងការគ្រប់គ្រងធនធានទឹក។

គួរបញ្ជាក់ថា រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា (RAC)និងក្រុមប្រឹក្សាជាតិសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (NRC)បានចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ២០១៩ នៅរាជធានីភ្នំពេញ៕

RAC MEDIA | រឿន ភារុន

  ថ្ងៃពុធ, 24 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 12:23 PM

គំនិតបង្រួបបង្រួមខ្មែរ KHMER UNIFICATION IDEAS ដោយ៖ បណ្ឌិត ក្ដាន់ ធុល, មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

  ថ្ងៃអង្គារ, 23 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 11:12 AM

ឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសកោតសរសើរនិងគូសបញ្ជាក់អំពីទស្សនៈស្របគ្នានឹងឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ក្នុងការជំរុញការកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ប្លាស្ទិកដើម្បីបរិស្ថានកាន់តែប្រសើរ

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ ក្នុងឱកាសអញ្ជើញចូលជួប និងពិភាក្សាការងារជាមួយឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំការក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិតសភាចារ្យ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា នៅព្រឹកថ្ងៃចន្ទ ១១កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំជូត ទោស័ក ព.ស. ២៥៦៤ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១នេះ លោកជំទាវ TINA REDSHAW ឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានបង្ហាញនូវការផ្ដោតចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើដបទឹកបរិស្ថានដែលរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់ នៅក្នុងឱកាសជំនួបពិភាក្សាការងារនាព្រឹកនេះ។

ដោយគូសបញ្ជាក់អំពីបញ្ហាបរិស្ថានដែលរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសបាននិងកំពុងយកចិត្តទុកដាក់ លោកជំទាវ TINA REDSHAW ឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានជម្រាបបញ្ជាក់ជូនឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច អំពីកម្មវិធីដែលរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសកំពុងអនុវត្ត និងធ្វើការជំរុញការចូលរួមការពារបរិស្ថាន និងបានលើកឡើងភ្ជាប់ទៅនឹងការចាប់អារម្មណ៍របស់លោកជំទាវ ចំពោះការប្រើប្រាស់ដបទឹកបរិស្ថាន ដែលថ្នាក់ដឹកនាំនិងមន្ត្រីរាជការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងជំនួបពិភាក្សាការងារនាពេលនេះ។

លោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូតបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា ចាប់ពីតាំងពីលោកជំទាវបានអញ្ជើញចូលរួមនៅក្នុងពិធីសំខាន់ និងមានលក្ខណៈផ្លូវការនៅកម្ពុជារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន នេះគឺជាលើកទីមួយហើយ ដែលលោកជំទាវបានប្រទះឃើញនូវការទទួលស្វាគមន៍ភ្ញៀវជាលក្ខណៈផ្លូវការ មានរៀបចំដបទឹកដែលមិនផលិតអំពីប្លាស្ទិក ដែលការរៀបចំបែបនេះ ពិតជាស្របគ្នាទៅនឹងទស្សនៈយល់ឃើញនិងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់លោកជំទាវ ទៅលើការជំរុញការកាត់បន្ថយការប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងបានកោតសរសើរចំពោះការរៀបចំប្រកបដោយការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបរិស្ថានបែបនេះ។

ជាការឆ្លើយតប ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិតសភាចារ្យ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានសម្ដែងនូវក្ដីសោមនស្ស និងបានថ្លែងអំណរគុណចំពោះការកោតសរ សើររបស់លោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូត ព្រមទាំងបានគូសបញ្ជាក់ជូនលោកជំទាវថា ដោយពិនិត្យឃើញនូវផលប៉ះពាល់ រយៈពេលវែងទៅលើបរិស្ថាន ដែលបង្កដោយកាកសំណល់ប្លាស្ទិក ក្នុងនាមឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យជាប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ឯកឧត្ដមបានកំណត់គោលការណ៍អនុវត្តជាកំហិតនៅក្នុងបរិវេណរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដោយតម្រូវឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្ត្រីរាជការទាំងអស់នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ត្រូវចៀសវាងឱ្យបាននូវការប្រើប្រាស់ ដបប្លាស្ទិក ឬការវេចខ្ចប់សម្ភារ និងអាហារទាំងឡាយណាដែលប្រើប្រាស់ថង់ប្លាស្ទិក បើទោះបីជានៅក្នុងពិធីផ្លូវការទទួលគណៈប្រតិភូជាតិ និងអន្តរជាតិក្ដី។

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ បានមានប្រសាសន៍បន្តថា ការជំរុញកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ប្លាស្ទិកនៅក្នុងរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា គឺជាការចាប់ផ្ដើមតាមរយៈការចូលរួមពីបុគ្គលម្នាក់ៗនៅក្នុងស្ថាប័នស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់របស់ជាតិ ដែលជាទីបណ្ដុំបញ្ញវន្ត នៅក្នុងការថែរក្សា ការពារបរិស្ថាន តាមរយៈការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថាន ដែលនេះជាកាតព្វកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ហើយវាក៏ជាសារមួយទៅកាន់សាធារណជនទូទៅ ឱ្យងាកមកចាប់អារម្មណ៍ទៅលើការថែរក្សាបរិស្ថានឱ្យបានគ្រប់ៗគ្នា។

គួរបញ្ជាក់ថា ក្នុងជំនួបពិភាក្សាការងារនាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងលោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានឯកភាពគ្នាទៅលើភាពចាំបាច់នៅក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរួមគ្នាទៅលើវិស័យមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះ បញ្ហាបរិស្ថានក៏ត្រូវបានភាគីទាំងពីរលើកយកមកកំណត់ជាចំណុចសំខាន់មួយ នៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរួមគ្នានៅពេលខាងមុខផងដែរ៕

RAC Media

  ថ្ងៃចន្ទ, 22 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 05:13 PM

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជ​បណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាទទួលជួប និងពិភាក្សាការងារជាមួយលោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅព្រឹកថ្ងៃចន្ទ ១១កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំជូត ទោស័ក ព.ស. ២៥៦៤ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជ​បណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានដឹកនាំថ្នាក់ដឹកនាំ ព្រមទាំងមន្ត្រីរាជការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា អញ្ជើញជួប និងពិភាក្សាការងារជាមួយនឹងលោកជំទាវ TINA REDSHAW ឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ថ្លែងក្នុងជំនួបពិភាក្សានាព្រឹកនេះ ​ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ដែលអង់គ្លេសបានមានទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការជាមួយកម្ពុជាចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៣មកម្ល៉េះ បន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីអាណានិគមននិយមបារាំង។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានគូសបញ្ជាក់អំពីបទពិសោធក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យឧស្សាហកម្មរបស់អង់គ្លេស ក្នុងនាមជាប្រទេសមានការរីកចម្រើនឧស្សាហកម្មជឿនលឿនដំបូងគេ ដែលកម្ពុជាត្រូវសិក្សាស្វែងយល់បន្ថែមទៀតពីប្រទេសអង់គ្លេស។

ជាមួយគ្នានេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានជម្រាបជូនលោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូត អំពីការផ្ដោតចំណាប់អារម្មណ៍របស់ឯកឧត្ដមទៅលើឥរិយាបថ និងជំហររបស់អង់គ្លេសនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ ដែលផ្ដល់សារសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការសិក្សាស្រាវជ្រាវ មុននឹងសម្រេចធ្វើការអនុវត្តទៅលើវិស័យណាមួយ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានជម្រាបជូនដល់លោកជំទាវឯកអគ្គរាជទូតបន្ថែមទៀតថា ភាគីទាំងពីរគប្បីជំរុញទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អនឹងគ្នា តាមរយៈការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នា នៅក្នុងវិស័យសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចជាវិស័យកសិកម្ម វេជ្ជសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា ដែលសុទ្ធសឹងតែជាវិស័យដែលភាគីអង់គ្លេសអាចជួយដល់កម្ពុជាក្នុងការជំរុញការរីកចម្រើន និងការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិនាពេលបច្ចុប្បន្ន។

នៅក្នុងជំនួបពិភាក្សាការងារ ដែលបានបន្តរហូតដល់ម៉ោង១១:១១នាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច និងលោកជំទាវ TINA REDSHAW ឯកអគ្គរាជទូតអង់គ្លេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានពិភាក្សា និងពិនិត្យមើលបន្ថែមទៀតទៅលើលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នានៅលើវិស័យសំខាន់ៗចំនួន៤គឺ៖

- ការសិក្សាស្រាវជ្រាវរួមគ្នា

- ការបណ្ដុះបណ្ដាលភាសាអង់គ្លេសតាមបែបអង់គ្លេស

- ការបណ្ដុះបណ្ដាលវិស័យកសិកម្ម

- និងការរៀបចំទីកន្លែងពិសោធន៍។

បន្ទាប់ពីពិភាក្សា និងដោះដូរទស្សនៈទៅវិញទៅមក លោកជំទាវ TINA REDSHAW បានសម្ដែងការចាប់អារម្មណ៍ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ទៅលើលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលបានលើកឡើងខាងលើ ដោយលោកជំទាវបានថ្លែងជម្រាបជូនឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាថា លោកជំទាវនឹងនាំយកនូវគោលបំណងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះ ផ្ដល់ទៅកាន់បណ្ដាសាកលវិទ្យាល័យនានានៅចក្រភពអង់គ្លេស ដើម្បីឈានទៅធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នា នៅពេលខាងមុខ ដើម្បីជំរុញទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អនឹងគ្នារវាងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងចក្រភពអង់គ្លេសនៅក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃចន្ទ, 22 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 01:10 PM

មីយ៉ាន់ម៉ា៖ ការប្រទាញប្រទង់ឥទ្ធិពលរវាងមហាអំណាច និងតុល្យភាពភូមិសាស្ត្រក្នុងតំបន់

រយៈពេល២សប្ដាហ៍ក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ពីសំណាក់ឧត្ដមសេនីយ៍យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ពេលនេះ ប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ាកំពុងប្រឈមនឹងប្រតិកម្ម និងការដាក់សម្ពាធពីមជ្ឈដ្ឋាននានា ពិសេសពីបណ្ដាប្រទេសមហាអំណាចលោកខាងលិច និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ រដ្ឋប្រហារនៅថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅនេះ ត្រូវបានក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍យោធាមីយ៉ាន់អះអាងថា ធ្វើឡើងក្រោមហេតុផលមានការលួចបន្លំនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិរបស់ប្រទេសនេះ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០កន្លងទៅ។ បន្ទាប់ពីឃាត់ខ្លួនប្រធានាធិបតី និងលោកស្រី អ៊ុងសាន សូជី ដែលជាទីប្រឹក្សារដ្ឋ ព្រមទាំងអ្នកនយោបាយនៃគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើនរូបទៀត ក្រុមយោធាក្រោមការដឹកនាំរបស់ឧត្ដមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង បានប្រកាសដាក់ប្រទេសនៅក្នុងភាពអាសន្នរយៈពេលមួយឆ្នាំ និងបានអះអាងថា របបយោធានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតមួយនៅឆ្នាំក្រោយ ដើម្បីជ្រើសរើសរដ្ឋាភិបាល ហើយក្រុមយោធានឹងប្រគល់អំណាចទៅឱ្យគណបក្ស ដែលទទួលបានជោគជ័យពីការបោះឆ្នោតនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា គេមិនអាចប្រាកដចិត្តបាននោះទេថាតើរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា នឹងអនុវត្តតាមការសន្យារបស់ខ្លួនដែរឬទេ តែអ្វីដែលគេអាចមើលឃើញជាក់ស្ដែងនាពេលនេះគឺយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាកំពុងតែសម្លឹងមើលបទពិសោធនិងលំនាំផ្លូវដែលប្រមុខកងទ័ពថៃ ជាប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួនធ្លាប់បានប្រើប្រាស់កាលពីឆ្នាំ២០១៤ ហើយអ្វីដែលជៀសមិនផុតនោះគឺប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបាននិងកំពុងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងការប្រទាញប្រទង់ និងថ្លឹងថ្លែងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រទេសមហាអំណាចតំបន់ ក៏ដូចជាមហាអំណាចពិភពលោកធំៗទាំងពីរគឺចិន និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។

ខណៈដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានអំពាវនាវឱ្យរបបយោធាដោះលែងលោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី និងព្រមានពីការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចជាថ្មីទៅលើប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា នៅថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានបើកកិច្ចប្រជុំបន្ទាន់ ដើម្បីជជែកពីស្ថានការណ៍នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ុន្តែក្រោយបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំនេះ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិក៏ពុំបានថ្កោលទោសករណីរដ្ឋប្រហារនៅមីយ៉ាន់ម៉ានោះឡើយ និងគ្មានសូម្បីតែការប្រើប្រាស់ពាក្យរដ្ឋប្រហារនៅមីយ៉ាន់ម៉ាថែមទៀតផង ដោយបានត្រឹមតែសម្ដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះស្ថានភាពដែលកំពុងវិវត្តនៅក្នុងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែនគោកមួយនេះប៉ុណ្ណោះ។ ប្រទេសចិនត្រូវបានគេដាក់ការសង្ស័យថាជាអ្នកនៅពីក្រោយ ឬបានធានាអះអាងចំពោះការការពារក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដោយសារតែប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរាប់ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែលចិនបានវិនិយោគនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយជាងនេះទៅទៀត រដ្ឋប្រហារនៅក្នុងប្រទេសនេះត្រូវរៀបចំឡើងមិនយូរប៉ុន្មានក្រោយពីក្រុមយោធាបានជួបនឹងថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ចិន។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយទៀតនោះគឺ កាសែតចិន Global Times បានសរសេរអំពីព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារនៅមីយ៉ាន់ម៉ាថា មានការរុះរើក្រសួង និងរដ្ឋាភិបាលនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាតែប៉ុណ្ណោះ ដោយពុំបានរំលេចនូវពាក្យរដ្ឋប្រហារសូម្បីតែមួយម៉ាត់នោះឡើយ។

គេអាចនឹងស្រមៃនឹកដល់អន្តរាគមន៍ដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកធ្លាប់អនុវត្តកន្លងមក ចំពោះការដើរថយក្រោយ ឬការ ងាកចេញពីប្រជាធិបតេយ្យ និងការប៉ះពាល់ដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដោយកន្លងមកសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រផ្សេងៗដូចជា ការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ការទូត និងរហូតឈានទៅដល់ធ្វើអន្តរាគមន៍យោធាតែម្ដង ប៉ុន្តែសម្រាប់ករណីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប្រទេសលោកខាងលិច និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនបានអន្តរាគមន៍ដល់កម្រិតបិទស្ថានទូត ឬអន្តរាគមន៍យោធានោះទេ ព្រោះកន្លងមក បើទោះបីជាអំពើហិង្សានិងកាប់សម្លាប់លើជនជាតិភាគតិចនៅ មីយ៉ាន់ម៉ា រហូតដល់ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅក្នុងរដ្ឋរ៉ាក់ឃីនបានរត់ភៀសខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ ពិសេសទៅកាន់ប្រទេសបង់ក្លា ដែសដែលនៅជាប់ខាងប្រទេសនេះក្ដី។ ហេតុផលមួយដែលគេអាចលើកមកអះអាងបាននោះគឺករណីអំពើហិង្សា និងការកាប់សម្លាប់លើជនជាតិភាគតិចនៅមីយ៉ាន់ម៉ានេះ មិនទាន់ក្លាយទៅជាជម្លោះប្រដាប់អាវុធទ្រង់ទ្រាយធំដែលទាម ទារឱ្យមានការអន្តរាគមន៍ផ្ទាល់ពីអន្តរជាតិនោះឡើយ។ ចំណុចមួយទៀតដែលគេត្រូវពិចារណានោះគឺ ប្រភេទនៃការអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលរួមមានការដាក់ពង្រាយកងកម្លាំងរបស់អង្គសហប្រជាជាតិ និងការអន្តរាគមន៍របស់សម្ព័ន្ធមិត្តយោធាបស្ចិមប្រទេសដែលហៅកាត់ថា ណាតូ។ សម្រាប់ការអន្តរាគមន៍ដែលមានការអនុញ្ញាតពីអង្គការសហប្រជាជាតិ គេទាមទារឱ្យមានការអនុម័តយល់ព្រមជាឯកច្ឆន្ទពីសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ទាំង៥ នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ ដែលក្នុងនោះមានប្រទេសចិនជាសមាជិកផងដែរ ហើយការអន្តរាគមន៍របស់ណាតូអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែក្នុងហេតុផលដែលមានការប៉ះពាល់ ឬវាយប្រហារទៅលើប្រទេសជាសមាជិកណាតូ។ ហេតុផលដែលអាចចាត់ថាជាហេតុផលជាក់លាក់ជាងនេះ ក៏ព្រោះតែក៏ទំនងជាដោយសារតែប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាមិនមានផលប្រយោជន៍សំខាន់ជាយុទ្ធសាស្ត្រ គ្មានក្រុមហ៊ុនធំៗរបស់បស្ចិមប្រទេសនិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនៅទីនោះដែលត្រូវការពារពីវាយប្រហារ ឬក៏ដោយសារតែក្នុងករណីដែលមានការអន្តរាគមន៍កម្លាំងយោធាកាន់ទីនោះ មហាអំណាចក៏ប្រហែលជានឹងពុំទទួលបានសារប្រយោជន៍អ្វីជាដុំកំភួនដូចបណ្ដាប្រទេសនៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាក៏ថាបាន ខណៈពេលដែលមហាអំណាចមួយចំនួនបានផុងខ្លួនកាន់តែជ្រៅ ដកខ្លួនមិនបានពីក្នុងវិបត្តិនៅមជ្ឈិមបូព៌ា។ គេក៏អាចពិនិត្យមើលលើឥរិយាបថរបស់ចិន ដែលជាមហាអំណាចមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសយោធានិយមមួយនេះ ច្បាស់ជានឹងមិនអាចបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យបស្ចិមប្រទេសមករៀបចំចាត់ចែងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលស្ថិតនៅជាប់ភូមិផងរបងជាមួយចិនបាននោះដែរ។

បើដូច្នេះ តើវាសនាប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានឹងទៅជាយ៉ាងណា ប្រសិនបើមហាអំណាចលោកខាងលិច និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនអាចធ្វើអន្តរាគមន៍ទម្លាក់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយទាញប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាឱ្យដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យវិញបាន? តើមីយ៉ាន់ម៉ានឹងក្លាយទៅជាប្រទេសថៃទីពីរក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែរឬយ៉ាងណា?

ថ្វីត្បិតតែមិនអាចលូកដៃចូលជ្រៅក្នុងបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា និងទាញទម្លាក់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាពីតំណែងក្ដី ប៉ុន្តែបស្ចិមប្រទេស ពិសេសសហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅតែមានភាពចាំបាច់ក្នុងការឆ្លើយតបដោយម៉ឺងម៉ាត់តាមរយៈវិធានការសមស្របនានា ដែលរាប់ទាំងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចជាថ្មីម្ដងទៀត ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលប្រកាន់និងធ្លាប់តែបានអះអាងនូវគុណតម្លៃប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន។ កាលពីឆ្នាំ២០១៩ នៅក្នុងសំណុំរឿងអំពើហិង្សាទៅលើជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ប្រមុខយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា លោកឧត្ដមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង ធ្លាប់បានត្រូវសហរដ្ឋអាម៉េរិកដាក់ទណ្ឌកម្ម ដោយហាមមិនឱ្យចូលទឹកដីសហរដ្ឋអាម៉េរិក បង្កកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់លោកនៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងហាមពលរដ្ឋអាមេរិកមិនឲ្យទាក់ទងជាមួយលោកក្នុងរឿងផ្ទេរ ឬបញ្ចូនលុយកាក់រួចទៅហើយ ដូច្នេះបើសិនជាសហរដ្ឋអាម៉េរិកមានបំណងចង់ដាក់ទណ្ឌកម្មលើរបបយោធានេះជាថ្មីម្ដងទៀត ជំហានបន្ទាប់គឺជាការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចទៅលើប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទាំងមូល ឬជាវិធានការផ្នែកការទូតតែម្ដង ដែលប្រការនេះ នឹងជាចំណែកមួយនៅក្នុងការរុញច្រានប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទៅឱ្យចិនទាំងស្រុង ហើយវាក៏នឹងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ខ្លាំងទៅលើស្រទាប់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ាផ្ទាល់តែម្ដង ព្រោះមីយ៉ាន់ម៉ាក៏ដូចជាបណ្ដាប្រទេសដទៃដែរ កំពុងតែរងគ្រោះលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចដោយសារការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ស្រាប់ ស្របពេលដែលរបបយោធានៅមីយ៉ាន់ម៉ាធ្លាប់មានបទពិសោធក្នុងការប្រឈមជាមួយនឹងទណ្ឌកម្មរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិលើប្រទេសនាក្នុងពេលអតីតកាល។ ហេតុនេះហើយ ការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់បស្ចិមប្រទេស និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅក្នុងដំណាក់កាលនេះ គឺអាចគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបមួយដែលសម្ដែងនូវការខកចិត្ត មិនពេញចិត្តទៅនឹងទង្វើនៃក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាតែប៉ុណ្ណោះ។

ជាមួយគ្នានេះដែរ សម្រាប់យន្តការតំបន់ ហាក់ដូចជាមិនមានឥទ្ធិពលនិងប្រសិទ្ធភាពសោះឡើយចំពោះវិបត្តិដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដោយសារតែអាស៊ានបានកំណត់យកគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេសជាសមាជិក និងគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសដែលទាមទារឱ្យរាល់ការសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ានត្រូវឈរ លើជំហរឯកច្ឆន្ទ ដែលជាហេតុផលសម្រាប់បណ្ដាប្រទេសសមាជិកនានា រាប់ទាំងថៃ និងមីយ៉ាន់ម៉ាផងនោះ ពុំបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះប្រតិកម្មរបស់បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិអង្គការតំបន់មួយនេះឡើយ ហើយអ្វីដែលអាស៊ានអាចធ្វើបាននាពេលនេះ គឺមានតែអំពាវនាវឱ្យមានការរួបរួមជាតិ ផ្សះផ្សារ និងសម្របសម្រួលផ្ទៃក្នុងរបស់ មីយ៉ាន់ ម៉ាខ្លួន ឯងផ្ទាល់។ គេអាចវាយតម្លៃថា គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុង និងគោលការណ៍កុងសង់ស៊ីសរបស់អាស៊ាន បានធ្វើឱ្យតួនាទីរបស់អាស៊ាននៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសជាសមាជិកមានលក្ខណៈទន់ខ្សោយ ក៏ប៉ុន្តែវាគឺជាគោលការណ៍ដ៏មានគុណតម្លៃមួយសម្រាប់អាស៊ានក្នុងស្ថានភាពដែលអាស៊ានស្ថិតនៅចន្លោះការប្រកួតប្រជែងឥទ្ធិពលនយោបាយ និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងមហាអំណាចពិភពលោក ចៀស វាងការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងអាស៊ាន និងជាចលករមួយដែលអាស៊ានអាចរួបរួមគ្នា និងទាញដៃមហាអំណាចឱ្យធ្វើកិច្ច សហប្រតិបត្តិការជាមួយខ្លួនគ្រប់ស្ថានភាព និងកាលៈទេសៈ។

ត្រង់ចំណុចនេះ របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាហាក់បីដូចជាអាចមានភាពកក់ក្ដៅនៅចំពោះមុខប្រតិកម្មពីសំណាក់សហគមន៍ និងប្រទេសមហាអំណាច ចៀសផុតពីការលូកដៃអន្តរាគមន៍ណាមួយពីខាងក្រៅ ដោយសារតែពិភពលោកកំពុងប្រឈមនឹងការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ ផលប្រយោជន៌សេដ្ឋកិច្ច និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយមហាអំណាច ស្របពេលដែលតួនាទីអង្គការតំបន់ពុំមានភាពរឹងមាំឬដាច់ខាតចំពោះសមាជិករបស់ខ្លួន។ ទោះយ៉ាងណាក្ដី មហាអំណាចប្រជាធិបតេយ្យ ក៏នឹងមិនអាចជ្រើសរើសរវាង ការឈរឱបដៃឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាក្លាយទៅជាប្រទេសយោធានិយម ឬងាកផ្ដាច់មុខទៅសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិននោះឡើយ។

ថ្វីត្បិតតែកន្លងមក បស្ចិមប្រទេសបានទុកក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាមួយឡែក ហើយបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងតែជាមួយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ក្ដី ក៏ប៉ុន្តែ គេសង្កេតឃើញ មហាអំណាចសំខាន់ៗពីរនៅក្នុងតំបន់ដែលតែងតែមានការប្រឈមជាមួយចិន បានប្រាស្រ័យទាក់ទងក្នុងរូបភាពប្រកបដោយវិជ្ជមាន(ទំនាក់ទំនងក្នុងន័យស្ថាបនា) ជាមួយនឹងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ សម្រាប់ប្រទេសជប៉ុន ជប៉ុនបានរៀបចំបង្កើតនូវកម្មវិធីភាពជាដៃគូជាមួយយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលរួមបញ្ចូលទាំងការគាំទ្រនិងការបណ្តុះ បណ្តាលសមត្ថភាពទៅដល់កងកម្លាងយោធាប្រទេសនេះ។ ចំណែកប្រទេសឥណ្ឌាវិញ ក៏មានចំណងមិត្តភាពល្អក្នុងវិស័យការពារជាតិជាមួយនឹងមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ ដែល ឈានទៅដល់ការធ្វើសមយុទ្ធរួមគ្នា ការផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈយោធា ហើយកាល ពីពេលថ្មីៗនេះ ឥណ្ឌាក៏បានផ្តល់នាវាមុជទឹករបស់ខ្លួនជាលើកដំបូង ទៅឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ជប៉ុន និងឥណ្ឌា ក៏អាចឆ្លៀតយកឱកាសនេះ ពង្រឹងតួនាទី និងឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀត តាមរយៈកាយវិការដែលមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ជាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងដែលអាចនឹងបង្កភាពជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាជាងបស្ចិមប្រទេស និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ បន្ថែមពីនេះ មហាអំណាចតំបន់ទាំងពីរអាចនឹងក្លាយទៅជាប៉ូលជញ្ជីងយុទ្ធសាស្ត្រការទូត និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅក្នុងករណីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ក៏ដូចជានៅក្នុងតំបន់ ដែលទំនងក្លាយជាទំនាក់ទំនងពហុភាគីដែលមានលក្ខណៈថ្លឹងថ្លែង និងបំពេញចន្លោះយុទ្ធសាស្ត្រ ជាមួយនឹងការបញ្ចៀសទម្ងន់យុទ្ធសាស្ត្រនៅក្នុងតំបន់ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ដែលល្អៀងខ្លាំងទៅកាន់ចិន។

សរុបមក ករណីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា មហាអំណាចបស្ចិមប្រទេសក៏បានចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យមានរដ្ឋប្រហារពីសំណាក់ក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ តាមរយៈការពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អតែជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ហើយបែរជាមិនរវីរវល់នឹងការពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍យោធា ដែលមានឥទ្ធិពលនិងក្ដាប់អំណាចពិតប្រាកដនៅមីយ៉ាន់ម៉ា។ ទោះយ៉ាងណា រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានកើតឡើងជារូបរាងជាក់ស្ដែង និងលេចឡើងនូវផលវិបាកជាបណ្ដើរៗទៅហើយ ដូច្នេះអ្វីដែលត្រូវពិចារណានាពេលនេះ គឺជាការចូលរួមចំណែកក្នុងដំណោះស្រាយ និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ពិសេសមហាអំណាចប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍ដែលកំពុងកើតមានឡើង ហើយយន្តការចូលរួមក្នុងន័យស្ថាបនា ការសម្របសម្រួល ជាមួយនិងការដាក់សម្ពាធដែលមានលក្ខណៈជ្រើសរើស គឺយុទ្ធសាស្ត្រដែលប្រសើរជាជាងការដាក់ទណ្ឌកម្ម ដែលរុញស្ថានការណ៍កាន់តែអាក្រក់ជាងនេះ៕

--------------------------------------------------------------------

RAC Media| លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

(បញ្ជាក់៖ រាល់ខ្លឹមសារដែលបានលើកឡើងខាងលើនេះ គឺជាការយល់ឃើញផ្ទាល់របស់ស្មេរ ហើយមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនៈរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះឡើយ)។

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 18 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 03:11 PM

ទស្សនៈវិស័យចំពោះឆ្អឹងខ្នងនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា

ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយដែលបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល និងសង្គ្រាមឈ្លានពានអស់រយៈពេលយូរជាងគេនៅសហគមអាស៊ាន និងនៅក្នុងតំបន់។ ក្រោយសម័យខ្មែរក្រហមត្រូវបានបញ្ចប់ និងក្រោយការបោះឆ្នោតសកល​លើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលបានរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនោះ ប្រទេសកម្ពុជាបានអភិវឌ្ឍប្រទេសរបស់ខ្លួនតាមរយៈចំណូលដែលបានមកតាមរយៈជំនួយមនុស្សធម៌របស់ប្រទេសម្ចាស់ជំនួយ ប្រាក់កម្ចីបរទេស ចំណូល​​​​ពន្ធគយ ចំណូលវិស័យទេសចរណ៍ ការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់និងវត្ថុធាតុដើម និងការដោះដូរទំនិញជាមួយប្រទេសជិតខាង ដែលជាច្រកសំខាន់សម្រាប់ពលរដ្ឋក្នុងការដោះដូរទំនិញដោយផ្ទាល់ទៅកាន់បរទេស។

ក្រោមម្លប់នៃសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍ សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសកម្ពុជាតែងមានកំណើនប្រមាណ៧%ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយការវិនិយោគក្នុងប្រទេសកម្ពុជាតែងមានការកើនឡើងទៅតាមផ្នែកផងដែរ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ១៩៩៣រហូតមកដល់ ឆ្នាំ​២០​២១​​នេះ ប្រទេសកម្ពុជាពិតជាមានការរីកចម្រើននិងការអភិវឌ្ឍដោយមិនអាចប្រកែកបាននោះទេ។

បើទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជាមានការរីកចម្រើនទៅតាមផ្នែក និងមានការអភិវឌ្ឍដែលជឿនលឿនជាងសម័យកាលមុនក៏ដោយ ប៉ុន្តែការរីកចម្រើនោះនៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ ឬនៅមិនទាន់អាចប្រៀបធៀបជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួននៅឡើយទេ ដោយហេតុថានៅមានចំណុចជាច្រើនទៀត ដែលប្រទេសនេះត្រូវការពង្រីក និងពង្រឹងសមត្ថភាពបន្ថែម។

ការលើកឡើងអំពីចំណុចដែលមិនទាន់ធ្វើបានមិនមែនជាចេតនាអាក្រក់ឬមិនមែនដើម្បីទាញទំលាក់ការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសនោះទេគឺដើម្បីបានជាធាតុចូលសម្រាប់ជួយជាមតិ ឬយោបល់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាការពិតណាស់ កន្លងមកមានអ្នកស្រាវជ្រាវនៅក្នុងតំបន់ក៏ដូចជាធនាគារពិភពលោកប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា បានផ្តល់អនុសាសន៍ផ្សេងៗ​គ្នាជូនចំពោះរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយអនុសាសន៍ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកំពុងតែអនុវត្ត និងយកចិត្តទុក​ដាក់យ៉ាងខ្លាំង តែនៅមានចំណុចខ្លះទៀតដែលមិនទាន់បានអនុវត្តនៅឡើយទេដោយត្រូវរង់ចាំពេលវេលាសមរម្យ ឬត្រូវការធនធានបន្ថែមទៀតទើបអាចអនុវត្តបាន។

តើប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការបំពេញបន្ថែមចំណុចណាខ្លះ ដើម្បីអាចពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនឱ្យកាន់តែខ្លាំងក្លាជាងពេលបច្ចុប្បន្ន?

ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពនៃការប្រកួតប្រជែង និងបង្កើតភាពផ្សេងៗគ្នានៃវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីអាចរក្សាកំណើននៃការលូតលាស់មួយដែលខ្លាំងក្លា ហើយត្រូវបង្កើតការងារក្នុងស្រុកបន្ថែមទៀតសម្រាប់ពលរដ្ឋដើម្បីបញ្ចៀសយុវជនដែលមានកំលាំងមិនឱ្យទៅធ្វើការជាពលករចំណាកស្រុកដោយប្រើកំលាំងនៅក្រៅប្រទេស ហើយត្រឡប់មកប្រទេសវិញដោយមិនមានជំនាញ។ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវបង្កើតធនធានមនុស្សឱ្យស្របទៅនឹងចតលតភាពនៃសេដ្ឋកិច្ច ឧទាហរណ៍អ្នកចម្រៀងជនជាតិខ្មែរដែលអាចច្រៀងជាភាសាបរទេសនៅតាមកន្លែងកំសាន្តអន្តរជាតិឬតាមហាងនានាក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញឬតាមទីក្រុងផ្សេងទៀត ព្រោះថាសព្វថ្ងៃនេះគឺមានជនជាតិហ្វីលីពីន ដែលជាអ្នកទទួលយកការងារដែលជនជាតិខ្មែរមិនសូវបានចាប់អារម្មណ៍។

ក្រៅអំពីការសិក្សាតាមកម្រិតថា្នក់ ពោលគឺថា្នក់បរិញ្ញាបត្រ បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថា្នក់បណ្ឌិតនោះ ការសិក្សាជំនាញ​គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនបានដាក់សេចក្តីសង្ឃឹមរបស់ខ្លួនចំពោះ​កូនៗរបស់គេក្នុងការសិក្សាឱ្យបានខ្ពស់ ហើយមិនសូវជាបានគិតថា ការសិក្សាជំនាញមានសារៈសំខាន់នោះទេ។ ការសិក្សាជំនាញមួយដែលច្បាស់លាស់ ហើយប្រើរយៈពេលត្រឹមមួយឆ្នាំ ឬពីរឆ្នាំនោះគឺពិតជាអាចរកថវិកាបានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារក្នុងសហគមទៀតផង។​

ជំនាញកសិកម្ម ជំនាញចិញ្ចឹមសត្វ ជំនាញខាងផ្នែកដាំដុះ ជំនាញនៃការវេចខ្ចប់ និងជំនាញផ្សេងៗដែលទាក់ទងនឹងវិស័យទេសចរណ៍ គឺជាជំនាញបន្ថែមទៀត ដែលពលរដ្ឋត្រូវមាន ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវមានតួនាទីជាអ្នកសម្រួល​តម្រូវ​ការនៃជំនាញរបស់ពលរដ្ឋនោះ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាត្រង់មាត្រា៦១ បានចែងថា «រដ្ឋជំរុញការអភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ចគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យកសិកម្ម សិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្ម ចាប់ពីតំបន់ដាច់ស្រយាលដោយយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើនយោបាយទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេសទំនើប និងប្រព័ន្ធឥណទាន»។

ជាការពិតណាស់ យុទ្ធសាស្ត្រ ឬផែនការដែលបានត្រៀមទុកតែងមានភាពល្អឥតខ្ចោះ ប៉ុន្តែការអនុវត្តតែងមានការខ្វះខាត ព្រោះថាទ្រឹស្តី និងការអនុវត្តជាក់ស្តែងគឺមិនដូចគ្នាទេ។ ពាក្យខ្មែរពោលថា «និយាយស្រួលជាងធ្វើ»។

យ៉ាងណាក៏ដោយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវធានាឱ្យបាននូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមួយដែលមានស្ថេរភាពតាមរយៈការវិនិយោគជាមួយ​ធនធានធម្មជាតិ(ការទាញយកផលប្រយោជន៍ពីធម្មជាតិតាមបែបទំនើបនិងមាននិរន្តរភាព) ការថែរក្សាបរិស្ថាន និងការអភិវឌ្ឍជនបទមួយដែលមាននិរន្តរភាព។ វិស័យសំណង់ និងអចលនទ្រព្យ កាត់ដេរ ទេសចរណ៍ កសិកម្ម នៅតែជាវិស័យចម្បងក្នុងការគាំទ្រកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។

បើសិនជានិយាយអំពីចំណុចដែលកម្ពុជាត្រូវពង្រឹងបន្ថែមនោះ គឺថា បញ្ហាជំនាញនៅតែជាចំណុចគន្លឹះមួយក្នុងការអភិវឌ្ឍសម្រាប់កម្ពុជា សម្រាប់រយៈពេលមធ្យម និងរយៈពេលវែងព្រោះថាពលកម្មជំនាញកម្រិតទាប និងពលកម្មដែលមិនមានជំនាញ កំពុងតែមានទំហំធំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ ជាពិសេសក្នុងវិស័យកាត់ដេរ និងសំណង់ ឬសូម្បីតែពលករខ្មែរដែលទៅបំពេញការងារក្នុងប្រទេសផ្សេងនោះ ក៏ទៅបំពេញការងារដោយប្រើកម្លាំងសុទ្ធសាធ មិនមែនទៅដោយប្រើជំនាញនោះទេ។

កន្លងមក ស្ថាប័នអន្តរជាតិធំៗ បានជំរុញឱ្យប្រទេសកម្ពុជាអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្សរបស់ខ្លួនទៅជាកម្លាំងពលកម្មជំនាញកម្រិតមធ្យម និងកម្រិតខ្ពស់ដើម្បីការប្រកួតប្រជែងជាមួយនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់និងបង្កើតតម្លៃឱ្យកាន់តែប្រសើរទៅទៀត ព្រោះថា បញ្ហាជំនាញនេះមិនមែនជារឿងតូចតាចនោះទេ។ ជំនាញទូទៅដែលមិននិយាយ​ផ្តោត​លើ​តែវិស័យវាយនភណ្ឌនោះទេគឺទាមទារប្រព័ន្ធអប់រំបណ្ដុះបណ្ដាលរបស់កម្ពុជាឱ្យមានភាពឆ្លើយតបនឹងការវិវឌ្ឍនៃសម័យកាលដ៏ទំនើប និងប្រកួតប្រជែងនេះ ឬអាចឆ្លើយតបតម្រូវការទីផ្សារការងារបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ ការផ្គត់ផ្គង់កម្លាំងពលកម្មជំនាញ និងតម្រូវការទីផ្សារមិនត្រូវគ្នាគឺជាបញ្ហាចោទដ៏សំខាន់ ពិសេសបង្កផលលំបាកដល់សិស្សនិស្សិត​ដែលកំពុងតែស្វែងរកការងារ។

បញ្ហាមួយទៀតរបស់ប្រទេសកម្ពុជានោះគឺថា ទំនិញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាពិបាកនឹងប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួនដែលមានដូចជា ប្រទេសថៃ វៀតណាម ដែលថ្លៃដើមផលិតរបស់គេទាបជាងកម្ពុជាឆ្ងាយណាស់។ ការបន្ថយថ្លៃដើមនេះនឹងអាចហុចផលល្អដល់ការកែច្នៃនាំចេញផលិតផលកសិកម្មទៅក្រៅប្រទេស និងការផលិតផ្សេងៗទៀត។ ជាមួយគ្នានេះកម្ពុជាត្រូវការហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងខ្សែចង្វាក់ផលិតកម្មជាច្រើនទៀត។

ចំណុចមួយសំខាន់ទៀតដែលកម្ពុជាត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតនោះ គឺបញ្ហាអត់ទីផ្សារសម្រាប់ពលរដ្ឋសាមញ្ញ ជាពិសេសកសិករដែលនៅតាមទីជនបទដើម្បីលក់កសិផលរបស់ខ្លួនដែលមានដូចជាដំណាំម្រេច កៅស៊ូ ពោតជាដើម ដែលពលរដ្ឋត្រូវបង្ខំចិត្តលក់ក្នុងតម្លៃទាបនៅរដូវនៃការប្រមូលម្តងៗ ហើយតម្លៃនៃទំនិញ គឺតែងត្រូវបានកំណត់ដោយ​​ឈ្មួញកណ្តាលដោយពួកគេទទួលបានផលចំណេញច្រើនជាពលរដ្ឋដែលអ្នកដាំដុះទៀតផង។

---------------------------------

(បណ្ឌិត ស៊ឺន សម គឺអ្នកស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ រាល់អត្តន័យដែលមានក្នុងអត្ថបទនេះ គឺជាយោបល់ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកនិពន្ធផ្ទាល់ និងមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងការយល់ឃើញទាំងស្រុងរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ)។ 

  ថ្ងៃពុធ, 17 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 03:13 PM

តើកត្តាអ្វីនាំឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនៃការទូតសេដ្ឋកិច្ច?

ប្រសិទ្ធភាពនៃការទូតសេដ្ឋកិច្ច គឺជាប្រធានបទថ្មីសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាប្រធានបទដែលត្រូវបានពិភាក្សាដោយយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងចំណោមបញ្ញវន្ត អ្នកស្រាវជ្រាវ និងថា្នក់ដឹកនាំសំខាន់ៗក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ មុននឹងយើងស្វែងយល់អំពីចំណុចដែលនាំឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនៃការទូតសេដ្ឋកិច្ចនោះ យើងត្រូវយល់អំពីពាក្យថា សេដ្ឋកិច្ច និង ការទូតសិន ថាតើពាក្យទាំងពីរនោះមានអត្ថន័យយ៉ាងណា។

យោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរដែលបានរៀបរៀងដោយ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត កាលពីឆ្នាំ ១៩៦២ បានពន្យល់ពាក្យ សេដ្ឋកិច្ច ថាបានមកពីបន្សំរវាងពាក្យ សេដ្ឋ + កិច្ចការ ក្នុងនោះពាក្យ "សេដ្ឋ" មានន័យថា ប្រសើរ ឧត្តុង្គឧត្តម។ រួមសេចក្តីមក សេដ្ឋកិច្ច មានន័យថាជាកិច្ចការដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមថ្លៃថ្លា ឬក៏ជាកិច្ចការទាំងឡាយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិរីក​ចំរើន ។

ការទូត មានន័យថា ជាទំនាក់ទំនងផ្លូវការរវាងរដ្ឋ និង រដ្ឋ ក្នុងគោលបំណងភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងការងារជាមួយគ្នា ដូចជាការស្វែងរកសន្តិភាព ពាណិជ្ជកម្ម សង្គ្រាម សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ជាដើម។ មុខងារចម្បងរបស់ការទូត គឺការចរចាដើម្បីបង្ហាញនូវផលប្រយោជន៍ទូទៅរបស់រដ្ឋមួយ ឬតួអង្គមិនមែនរដ្ឋ ដូចជា អង្គការអន្តរជាតិ និងដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះអ្វីមួយដែលកើតមាននៅក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។

កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០២០ ឯកឧត្តម ប្រាក់ សុខុន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានចុះហត្ថលេខាដាក់ឱ្យអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រការទូតសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានគោលបំណងចំនួន ៤ រួមមានការជំរុញពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ការទាក់ទាញការវិនិយោគទុនផ្ទាល់ពីបរទេស ការលើក​កម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ និងការជំរុញការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ បូករួមទាំងការផ្សព្វផ្សាយពីមុខម្ហូបខ្មែរផងដែរ។

នៅក្នុងប្រការ ២ នៃលិខិតដែលបានចុះហត្ថលេខាដោយឯកឧត្តម ប្រាក់ សុខុន នោះ បានចែងថា «ប្រកាសនេះមានវិសាលភាពអនុវត្តចំពោះអង្គភាពចំណុះទីស្តីការក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងស្ថានតំណាងកម្ពុជាប្រចាំនៅបរទេស»។

តើប្រសិទ្ធភាពនៃការទូតសេដ្ឋកិច្ចត្រូវការកត្តាអ្វីខ្លះ? តើក្រសួងការណាខ្លះដែលត្រូវប្រឹងប្រែងបំពេញការងារ ដើម្បី​ជួយជម្រុញការទូតសេដ្ឋកិច្ចឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព?

ការរីកចម្រើនរបស់ប្រទេសមួយ គឺត្រូវការប្រសិទ្ធភាពនៃការបំពេញការងាររបស់គ្រប់ក្រសួងពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ដោយ​​ក្រសួងនីមួយៗត្រូវមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគ្នាដោយយកស្មារតីជាតិជាធំ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាកើតមាននៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនោះ។ ការជាន់ភារកិច្ចគ្នារបស់ក្រសួងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺជាបញ្ហាគោលមួយ ដែលមិនទាន់បានដោះស្រាយដោយត្រឹមត្រូវ ហើយជួនកាល កិច្ចការសំខាន់ៗ មិនត្រូវបានដោះស្រាយទេ ដោយ​សារ​តែមិនដឹងថា តើអ្នកណាជាអ្នកត្រូវទទួលខុសត្រូវដោយពិតប្រាកដ។

នៅក្នុងជីវភាពនៃការរស់នៅក្នុងសង្គម មនុស្សតែងតែបានផ្តល់តម្លៃចំពោះមាសប្រាក់ ឬទ្រព្បសម្បត្តិដែលគេមាន។ មនុស្សដែលមានភាពរឹងមាំផ្ទៃក្នុង ឬមានទ្រព្បសម្បត្តិច្រើន តែងបានទទួលនៅការគោរពនៅខាងក្រៅ បើទោះបីជាគាត់ធ្វើដំណើរដោយកង់ ឬគាត់ដើរដោយជើងក៏ដោយ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ បើសិនជាមនុស្សដែលមិនមានផ្ទះសំបែង ឬមានផ្ទះដែលចាស់ទ្រុឌទ្រោម បើទោះបីជាគាត់មានពាក្យសំដីពីរោះ ឬជាអ្នកពូកែវោហារយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនមានអ្នកណាចង់ស្តាប់ដែរ ព្រោះគេដឹងថា គាត់មិនមានអ្វីដែលរឹងមាំនៅពីក្រោយគាត់នោះទេ។

ពាក្យមួយពោលថា «សេចក្តីសុខរបស់មនុស្សចាប់ផ្តើមពីក្នុងផ្ទះ» មានន័យថា គ្រួសារ ឬប្រទេសជាតិមួយត្រូវពង្រឹងផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនឱ្យរឹងមាំសិន ទើបអ្នកផ្សេងទៀតគេព្រមជួយ។ យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា នៅក្នុងសង្គមរបស់មនុស្ស មានប្រាក់គឺមានកិត្តិយស មានប្រាក់មានអំណាច គឺមានអ្នកចង់ស្តាប់យោបល់ ឬមានអ្នកចង់រាប់អានច្រើន។ នេះគឺជាច្បាប់ធម្មជាតិសម្រាប់មនុស្ស ប៉ុន្តែមាសប្រាក់ ឬអំណាចដែលបានមកនោះ គួរតែបានមកដោយត្រឹមត្រូវ និងមានយុត្តិធម៌ ព្រោះថាបើសិនជាសង្គមមួយមិនមានយុត្តិធម៌ទេនោះ ប្រជារាស្ត្ររស់មិនបានសេចក្តីសុខ ហើយបើសិនជាប្រជារាស្ត្ររស់នៅមិនបានសុខហើយ អាចនឹងមានការបះបោរ ឬការទាមទារផ្សេងៗជាមិនខាន។

ការទូតសេដ្ឋកិច្ចមួយដែលមានប្រសិទ្ធភាព គឺមិនត្រូវផ្តោតតែលើកត្តាខាងក្រៅនោះទេ គឺត្រូវពិនិត្យមើលកត្តាខាងក្នុងផងដែរ ព្រោះថា បើសិនជាប្រទេសកម្ពុជា មិនមានការផលិត ឬការកែច្នៃមួយដែលរឹងមាំ និងមាននិរន្តរភាពនោះទេ គឺយើងពិបាកក្នុងការឃោសនាទៅកាន់ប្រទេសខាងក្រៅថា យើងមានការផលិតគ្រប់គ្រាន់ណាស់។ ម្យ៉ាងមួយវិញទៀត ប្រព័ន្ធតុលាការយុត្តិធម៌ និងសមត្ថភាពរបស់ពលរដ្ឋក្នុងប្រទេស ក៏ជាកត្តាសំខាន់ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវតែយកចិត្តទុក​ដាក់ជាចម្បងផងដែរ ព្រោះថាពលរដ្ឋដែលមិនមានជំនាញ ឬមិនមានភាពស្វាហាប់ក្នុងការបំពេញការងារ នៅ​ពេលមាន​ក្រុមហ៊ុន និងអ្នកវិនិយោគមកធ្វើការវិនិយោគក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ ក៏ជាចំណុចសំខាន់ដែរ។

ពលរដ្ឋកម្ពុជានៅតាមទីជនបទ ដែលដាំដុះដំណាំ ឬបន្លែផ្សេងៗ នៅមិនទាន់មានភាពរឹងមាំ និងមិនទាន់បានចងក្រងទៅជាសហគមន៍អ្នកផលិតនៅឡើយទេ។ ពលរដ្ឋខ្លះមានការហាក់មានការហត់នឿយក្នុងការដាំបន្លែ ដោយសារតែពួកគាត់ធ្លាប់ខាតបាត់បង់ដីធ្លី ហើយរដ្ឋនៅមិនទាន់មានគោលនយោបាយជួយសង្គ្រោះពលរដ្ឋតាមទីជនបទដែលអ្នកដាំដុះនៅឡើយទេ។

ការប្រកបអាជីវកម្ម ឬការដាំដុះរបស់ពលរដ្ឋ គឺធ្វើឡើងតាមគ្នា ដោយមិនមានការណែនាំត្រឹមត្រូវ ថាឆ្នាំនេះរដ្ឋមានតម្រូវការដំណាំណាប៉ុន្មាន ឬត្រូវការទំនិញអ្វីប៉ុន្មាននោះទេ គឺពលរដ្ឋដាំដំណាំតាមបែបផ្សងសំណាងជាមួយទេវតា ឬជាមួយមេឃ។ ឆ្នាំណាសំណាងល្អ ក៏ចំណេញ ហើយឆ្នាំណាសំណាងមិនល្អ ក៏ខាតទៅ។ ឆ្នាំខ្លះផលិតបានហើយ ក៏មិនមានទីផ្សារសម្រាប់លក់បានត្រឹមត្រូវ ហើយឈ្មួញកណ្តាល តែងតែយកឱកាសដើម្បីបន្ទាបកសិផល ដែលពលរដ្ឋដាំដុះបាន។

បើសិនជាយើងមិនមានផលិតផលសម្រាប់លក់ផង តើយើងប្រកាសខ្លួនថាយើងជាអ្នកលក់យ៉ាងដូចម្តេចទៅ? យើងត្រូវមានផលិតផលដែលមានគុណភាព និងមានគោលនយោបាយទីផ្សារមួយដែលរឹងមាំ នោះទើបការចរចាររបស់យើងកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព។

សរុបសេចក្តីមក ស្ថេរភាពនយោបាយ សន្តិភាពក្នុងប្រទេស បរិស្ថានដែលមានអនាម័យ ផ្លូវដែលមានគុណភាព តម្លៃអគ្គិសនីដែលមិនថ្លៃពេកនិងមិនដាច់ញឹកញាប់ពេក សេវាពន្ធគយដែលមិនស្មុគស្មាញ និងមិនថ្លៃពេក តម្លៃទឹកដែល​សមរម្យ និងការដឹកជញ្ជូន ដែលមានភាពងាយស្រួល ប្រព័ន្ធតុលាដែលជាទីទុកចិត្តសម្រាប់អ្នកវិនិយោគ ការកសាងទំនុកចិត្តក្នុងនាមជាដៃគូរ និងអ្នកការទូតដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការចរចា និងការចេះស្រាយបញ្ហាតាមកាលៈទេសៈ គឺជាកត្តាបន្ថែមទៀតដែលអាចធ្វើឱ្យការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រការទូតសេដ្ឋកិច្ច ដែលបានដាក់ចេញដោយក្រសួងការបរ​ទេស និងសហប្រតិបត្តិការកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាពបន្ថែម។

---------------------------

(បណ្ឌិត ស៊ឺន សម គឺជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ អត្តន័យដែលមានក្នុងអត្តបទនេះគឺជាការយល់ឃើញរបស់អ្នកនិពន្ធផ្ទាល់ និងមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទស្សនៈរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ)។ 

  ថ្ងៃអង្គារ, 16 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 08:56 PM

សំណង់បុរាណវត្ថុ (Archaeological Feature) ជាធាតុនៃប្រាសាទបុរាណខ្មែរ ស្ថិតក្នុងភូមិកំពង់ត្រឡាចលើ ឃុំកំពង់ត្រឡាច ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង

នៅថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ផុន កសិកា ប្រធានវិទ្យាស្ថាន និងក្រុមការងារស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម បានចុះសិក្សាស្រាវជ្រាវស្វែងយល់បន្ថែមអំពី «ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រនៅភាគខាងជើងបន្ទាយលង្វែក» ដែលតំបន់នេះស្ថិតក្នុងឃុំកំពង់ត្រឡាច ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។

ការសិក្សានេះធ្វើឡើងតាមរយៈរូបភាពពីលើអាកាស (ប្រភព៖ Google Earth) និងការចុះផ្ទាល់ដល់ទីតាំងស្ថានីយ៍ដែលបានកំណត់តាមរូប Google Earth។

ក្រុមស្រាវជ្រាវបានរកឃើញស្ថានីយ៍បុរាណចំនួនពីរ (២) ទីតាំងដែលស្ថិតក្នុងភូមិកំពង់ត្រឡាចលើ ឃុំកំពង់ត្រឡាច ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដែលមិនមែនជាសំណង់ធារាសាស្ត្រទេ ប៉ុន្តែជាសំណង់ទាក់ទងនឹងប្រាសាទបុរាណ។

ស្ថានីយ៍បុរាណទី១មានឈ្មោះថា «ទួលជំនីក» គឺជាស្ថានីយ៍មានកំពែងដីលើករាងចតុកោណកែង ស្ថិតលើអក្សកើត លិចដែលអក្សកើតលិចនេះប្រវែង ៤១០ម៉ែត្រ និងអក្សជើងត្បូងប្រវែង ២៥០ម៉ែត្រ និងទទឹងកំពែងប្រវែង ៣០ ម៉ែត្រ។ នៅក្នុងបរិវេណកំពែងនេះ មានទួលមួយស្ថិតងាកមកភាគខាងលិចបន្តិចនៃជ្រុងកំពែងខាងលិច។ ទួលនេះមានប្រវែងកើតលិច ប្រហាក់ប្រហែល ១០០ម៉ែត្រ និង ជើងត្បូង ប្រវែងប្រហែល៧០ម៉ែត្រ។ លក្ខណៈនេះមានសណ្ឋានដូចកំពែងព័ទ្ធជុំវិញប្រាសាទ ចំណែកទួលនៅខាងក្នុងក៏ជាលក្ខណៈនៃទួលប្រាសាទ។

តាមការអង្កេតផ្ទៃដីខាងលើ មិនមានដុំថ្មភក់ឬថ្មបាយក្រៀម ដែលជាធាតុនៃសំណង់ប្រាសាទខ្មែរបុរាណ។ តាមសណ្ឋានរូបរាងបែបនេះ សំណង់កំពែង និង ទួលក្នុងបរិវេណកំពែងជាធាតុនៃប្រាសាទបុរាណដែលប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងសំណង់ប្រាសាទក្នុងសម័យអង្គរ។

ចំណែកស្ថានីយ៍ទី២ស្ថិតនៅខាងត្បូងទួលជំនីក ចម្ងាយប្រមាណតែ៦០ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ ទួលនេះត្រូវបានអ្នកភូមិនៅទីនោះហៅឈ្មោះថា «ទួលវិហារខុស»។ ទួលនេះមានទំហំស្ទើរស្មើគ្នា កម្ពស់ខ្ពស់ និងមានគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញគួរឱ្យកត់ សម្គាល់។ សណ្ឋានសំណង់ដីបែបនេះក៏ជាលក្ខណៈនៃសំណង់ប្រាសាទខ្មែរក្នុងសម័យមុនអង្គរ។

ទោះយ៉ាងណាការសន្និដ្ឋានខាងលើពិតជាមិនទាន់មានអំណះអំណាងមាំទាំនៅឡើយទេ ដោយសារមិនមានសំណល់បុរាណវត្ថុសម្រាប់ផ្ដល់ជាភស្តុតាងក្នុងការកំណត់អាយុកាលស្ថានីយ៍។

ដោយហេតុ ទីតាំងស្ថានីយ៍កំពុងមានសកម្មភាពឈូសឆាយដីដោយគ្រឿងយន្តនៅក្នុងកំពែងទួលជំនីក ហើយស្ថានីយ៍ទាំងពីរមិនមានក្នុងបញ្ជីប្រាសាទរបស់ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ។ ក្រុមស្រាវជ្រាវមានការព្រួយបារម្ភចំពោះការបំផ្លាញស្ថានីយ៍នេះ ដោយមិនមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីអាជ្ញាធរជំនាញនៅមូលដ្ឋាន។

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

  ថ្ងៃអង្គារ, 16 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 02:40 PM

ជំហរអាស៊ានក្នុងស្ថានការណ៍នយោបាយមីយ៉ាន់ម៉ា ដោយ៖ ចាន់ វណ្ឌី លេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សាបណ្ឌិត្យសភាចារ្យ

នៅព្រឹកថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១នេះ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា បានចាប់ឃុំខ្លួនទីប្រឹក្សារដ្ឋលោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី និងប្រធានាធិបតី ព្រមទាំងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ជាច្រើននាក់។ យ៉ាងណាមិញ មុនរដ្ឋប្រហារនេះកើតឡើង អគ្គមេបញ្ជាការយោ ធាមីយ៉ាន់ម៉ា ធ្លាប់ព្រលយចេញសារព្រមានចំពោះហេតុការណ៍នេះរួចមកហើយ កាលពីសប្តាហ៍មុន ដោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing អគ្គមេបញ្ជាការ ត្រូវបានគេដឹងថា កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១ លោកបានប្រាប់ទៅកងទ័ពថា យោធានឹងក្តោបក្តាប់អំណាចវិញ ប្រសិនបើរឿងក្លែងបន្លំនៃការបោះឆ្នោតកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២០ មិនត្រូវបានបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ទេនោះ។ ក្រោយការចាប់ឃុំខ្លួនទីប្រឹក្សារដ្ឋ លោកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី មេដឹកនាំមីយ៉ាន់ម៉ា យោធាបានប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាមានអាសន្ន ហើយថាអំណាចទាំងអស់ ត្រូវប្រគល់ទៅឱ្យអគ្គមេបញ្ជាការ។ យោធាអាចនឹងគ្រប់គ្រងប្រទេសរយៈពេលមួយឆ្នាំ។

នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ រថក្រោះរថពាស់ដែកបានចល័តពាសពេញទីក្រុងរ៉ង់ហ្គូន និងរដ្ឋធានី ណៃពីដោ ហើយកងយោធាបានធ្វើការដាក់ពង្រាយកម្លាំងគ្រប់ទិសទីក្នុងទីក្រុង ដើម្បីបិទផ្លូវ និងបិទការធ្វើចរាចរណ៍ ស្របពេលនោះដែរ របបយោធាថ្មី កំពុងចាត់វិធានការរឹតត្បិតលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណិត តាមរយៈការបិទខ្ទប់បណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមនានា ដូចជា Facebook, Twitter និង Instagram ដោយសំអាងលើហេតុផលរក្សាស្ថិរភាពជាតិ។ ទីប្រឹក្សារដ្ឋគឺ លោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី និងសមាជិករបស់គណបក្ស សម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រធិបតេយ្យ (NLD) ផ្សេងទៀតត្រូវបានគេឃុំខ្លួន ខណៈអំណាចទាំងអស់ត្រូវបានផ្ទេរទៅឱ្យមេដឹកនាំយោធា។

ភ្លាមៗនោះ សហគមអន្តរជាតិជាច្រើនមានការព្រួយបារម្មពីស្ថានការនយោបាយនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និងបានធ្វើការថ្កោលទោសចំពោះរដ្ឋប្រហារនេះ ព្រមទាំងទាមទារឱ្យមានការដោះលែងលោកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី និងអ្នកនយោបាយជាច្រើននាក់ទៀតផងដែរ។ ជាក់ស្តែង លោក អាន់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរែស អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ(UN) បាន គូសបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «រដ្ឋប្រហារគឺជាទង្វើដែលមិនអាចទទួលយកបានជាដាច់ខាត នៅក្នុងពិភពលោកសម័យទំនើបនេះ ហើយខ្ញុំប្រឆាំង និងថ្កោលទោសរដ្ឋប្រហារ»។ បន្ថែមពីនេះ ប្រមុខ UN រូបនេះ បន្តទៀតថា ការប្រកាសប្រមូលក្តោបក្តាប់អំណាចទាំងស្រុង ពីសំណាក់ក្រុមយោធា នឹងបំផ្លាញដល់ការធ្វើកំណែទម្រង់ ប្រជាធិបតេយ្យ នាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។

ក្រៅពីប្រមុខ UN នៅមានលោក Charles Michel ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប បានសរសេរលើទំព័រ Twitter របស់លោកថា តាងនាមឱ្យសហភាពអឺរ៉ុប លោកសូមថ្កោលទោស យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់បំផុត ចំពោះការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ព្រមទាំងការចាប់ខ្លួនលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី និងអ្នកនយោបាយផ្សេងទៀត។ លោកបន្តថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវតែទទួលបានការគោរពទទួលយក។

ដោយឡែក លោក Josep Borrell ប្រមុខការទូតសហភាពអឺរ៉ុប បានលើកឡើងថា ប្រជាជនភូមាត្រូវការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយសហភាពអឺរ៉ុប នឹងនៅជាមួយប្រជាជនភូមាជានិច្ច។

ចំពោះលោក បូរីស ចនសុន នាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេស ក៏បានសរសេរលើបណ្តាញ Twitter របស់ខ្លួនដែរថា លោកថ្កោលទោស រដ្ឋប្រហារយោធារបស់កងទ័ពភូមា និងថ្កោលទោសចំពោះការចាប់ឃុំខ្លួនលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ព្រមទាំងអ្នកទោសនយោបាយឯទៀត។ ជាមួយគ្នានោះ លោក Gabriel Attal អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលបារាំង បានថ្លែងនៅតាមវិទ្យុ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១កុម្ភៈ នេះថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង សូមអំពាវនាវឱ្យកងទ័ពភូមា ត្រូវដោះលែងមនុស្សទាំងអស់ ហើយទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត ដែលប្រជាជនភូមាបានសម្រេចចិត្ត។ លោកបានអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង កំពុងពិភាក្សា ជាមួយដៃគូ និងស្ថាប័នអន្តរជាតិឯទៀត ដើម្បីរកយន្តការអន្តរជាតិ ជួយស្រោចស្រង់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យភូមា។

ចេញពីអឺរ៉ុប នៅឯសហរដ្ឋអាម៉េរិកឯកនោះ លោកប្រធានាធិបតីថ្មីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ចូ បៃដិន អំពាវនាវដល់ឧត្តមសេនីយ៍មីយ៉ាន់ម៉ាឱ្យ “លះបង់អំណាច” ហើយទាមទារឱ្យពួកគេដោះលែងមេដឹកនាំស៊ីវិលដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនហើយរដ្ឋបាលរបស់លោកក៏កំពុងពិចារណាលើទណ្ឌកម្ម។ ចំណែកអ្នកនាំពាក្យសេតវិមានអាម៉េរិក លោក Jen Psaki បានបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាម៉េរិកប្រឆាំងចំពោះការកែប្រែលទ្ធផលបោះឆ្នោត ដែលប្រជាជនភូមាបានសម្រេចដោយសេរី កាលពីថ្ងៃទី៨វិច្ឆិកាកន្លងមក។ លោកថា សហរដ្ឋអាមេរិក នឹងចាត់វិធានការ ទៅលើក្រុមមនុស្ស ដែលដឹកនាំការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ។

បើក្រឡែកមកទ្វីបអាស៊ីវិញម្តង ឃើញថាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន លោក Wang Wenbin មិនបានថ្លែងថ្កោលទោសឱ្យចំៗ ទៅលើការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធានេះទេ ដោយលោកលើកឡើងថា ចិនកំពុងតែសង្កេតតាមដាន ដើម្បីស្វែងយល់ស្ថានការណ៍នយោបាយ នៅភូមាឱ្យបានច្បាស់។ លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលចិន អំពាវនាវឱ្យគ្រប់ភាគីនយោបាយភូមា ត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយ ដោយឈរលើក្របខណ្ឌរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ជាធរមាន។ ក្រៅពីនោះ រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន សិង្ហបុរី ឥណ្ឌា និងអូស្ត្រាលីជាដើម សុទ្ធតែបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភ អំពីការរលត់រលាយ នូវការរីកចំរើនបង្គួរ នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅភូមា។ មេដឹកនាំប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនិងម៉ាឡេស៊ីស្នើឱ្យមានកិច្ចប្រជុំពិសេសមួយនៃរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។

ស្របពេលនេះ ប្រទេសព្រុយណេ ដែលឆ្នាំនេះ (២០២១) ជាប្រធានសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានអំពាវ នាវទៅកាន់ប្រទេសភូមា អោយបើកកិច្ចសន្ទនា ការផ្សះផ្សាជាតិ និងវិលត្រឡប់ទៅរកភាពប្រក្រតីឡើងវិញ ។ តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ គឺប្រធានសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានលើកឡើងថា «យើងសូមទទូចម្តងទៀតថា ស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ាន គឺជាការចាំបាច់បំផុត ដើម្បីសម្រេចបាននូវសហគមន៍មួយ ដែលប្រកបដោយសន្តិភាព ស្ថិរភាពនិងវិបុលភាព»។

ជាមួយនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ អាស៊ានក្នុងនាមជាអង្គការតំបន់គួរមានការចូលរួមចំណែកត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឱ្យបណ្តាប្រទេសនានាក្នុងតំបន់មានភាពកក់ក្តៅ និងមានការរួមរស់ជាមួយគា្នប្រកបដោយភាពសុខដុមក្នុងរង្វង់ក្របខណ្ឌអាស៊ាន ក៏ដូចជាក្នុងក្របខណ្ឌតំបន់ និងពិភពលោក។

តាមពិតទៅ អាស៊ានមានគោលការណ៍សំខាន់ៗរបស់ខ្លួនដូចជា៖

• គោរពគ្នាទៅវិញទៅមកនូវ ឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព សមភាព បូរណភាពដែនដី និងអត្តសញ្ញាណរបស់ប្រជាជាតិទាំងអស់ ។

• សិទ្ធិរបស់ប្រទេសនីមួយៗ ក្នុងការកគ្រប់គ្រងអត្ថិភាពជាតិរបស់ខ្លួនដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែកវិទ្ធង្សនា ឬបង្ខិតបង្ខំពីខាងក្រៅ ។

• មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្ររទេសណាមួយ

• ដោះស្រាយទំនាស់ឬវិវាទដោយមធ្យោបាយសន្តិភាព

• លះបង់ការគំរាមគំហែងឬ ប្រើប្រាស់កម្លាំង

• ធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរវាងគ្នានឹងគ្នា ។

គោលការណ៍នេះបង្កើតនៅថ្ងៃទី ២៤ កុម្ភៈ ១៩៧៦ នាកិច្ចប្រជុំកំពូលនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី គោលការណ៍ទាំងនេះក៏មានចែងក្នុង មាត្រា២នៃធម្មនុញ្ញអាស៊ានផងដែរ។

តាមរយៈគោលការណ៍របស់អាស៊ាននេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យអាស៊ានទាំងមូលមិនអាចធ្វើអ្វីបានក្រៅពីអំពាវនាវដល់ប្រទេសដែលមានបញ្ហាធ្វើការដោះស្រាយ និងសម្របខ្លួនតាមយន្តការនានាដែលខ្លួនបានព្រមព្រៀងក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ាន។ ករណីដូចប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានាពេលនេះ គឺជារឿងផ្ទៃក្នុងរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ម្ល៉ោះហើយប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាខ្លួនឯងគួរធ្វើការផ្សះផ្សារ និងបង្រួមបង្រួមជាតិដោយខ្លួនឯងជាមុនសិន។ តែយ៉ាងណាក្តី អាស៊ាននៅតែធ្វើការតាម ដាន និងឃ្លាំមើលជានិច្ចនូវស្ថានការណ៍នយោបាយរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដោយតម្រូវឱ្យប្រទសនេះធ្វើការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។

ម្តងហើយម្តងទៀត អាស៊ាន បានជំរុញឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាចាត់វិធានការអត់ធ្មត់ និងស្វែងរកដំណោះស្រាយនយោបាយតាម រយៈការផ្សាការផ្សះផ្សារជាតិ និងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជំនួសដោយការព្យួរសមាជិកភាពរបស់ប្រទេសនេះ ឬដកប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាចេញពីអាស៊ានតែម្តង។ ជាក់ស្តែងកាលពីឆ្នាំ២០១១ កន្លងទៅ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានអនុញ្ញាតឱ្យមានសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិកាន់តែច្រើនជាងមុន ដោយគេឃើញថា សង្គមស៊ីវិល ក្នុងប្រទេសនេះមានការអនុញ្ញាតឱ្យមានការបញ្ចេញមតិច្រើនជាងមុន។ ចំណុចនេះហើយដែលអាស៊ានមើលឃើញនិងផ្តល់ឱកាសសម្រាប់ប្រទេសភូមាក្នុងការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដោយនៅពេលនោះ អាស៊ានរំពឹងថាការធ្វើកំណែទម្រង់នយោបាយ ក៏ដូចជាការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសនេះ នឹងមានវឌ្ឍនភាព។ តែមិនយូរប៉ុន្មាន ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា នៅតែធ្លាក់ក្នុងស្ថានការណ៍មិនមានស្ថិរភាពខាងនយោបាយ និងមិនមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចអ្វីដែលអាស៊ានបានកំណត់។

ដូច្នេះគេអាចនិយាយបានថា ស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្នរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលបានប្រកាសធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនឹងលោកស្រីអ៊ុង សានស៊ូជី ដោយរបបយោធានោះ គឺជាការដើរថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងតំបន់អាស៊ាន។ ម្យ៉ាងទៀត ការខកខានជំរុញការថែរក្សាប្រជាធិតេយ្យនេះ ជាការណ៍ដែលមិនអាចធ្វើឱ្យអាស៊ានមានការសហប្រតិបត្តិការស៊ីជ្រមៅជាមួយរដ្ឋសមាជិក ហើយមិនអាចក្លាយជាអង្គការតំបន់ដែលខ្លាំងដូចអង្គការតំបន់ដទៃ។ 

RAC Media

  ថ្ងៃចន្ទ, 15 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 11:38 AM