ព័ត៌មាន

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ «សៀម-ថៃ» លួចពីខ្មែរគ្រប់អ្វីៗ ទាំងទឹកដី ទាំងស្ដេច ទាំងអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ ទាំងទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ ភាសា អក្សរសាស្ត្រ និងវត្ថុសិល្បៈនានា

ខ្ញុំ អានប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិក្សាពីសិលាចារិក (ទាំងសិលាចារិកភាសាខ្មែរបុរាណ សំស្ក្រឹត និងបាលី) បានឃើញកាន់តែច្បាស់ថា «សៀម-ថៃ» លួចពីខ្មែរគ្រប់អ្វីៗ...ទាំងទឹកដី ទាំងស្ដេច ទាំងអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ ទាំងទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ ភាសា អក្សរសាស្ត្រ វត្ថុសិល្បៈនានា។ល។

សូមបញ្ជាក់ថា សៀមទើបតែមានភាសានិងអក្សរប្រើនៅសតវត្សរ៍ទី១៧ប៉ុណ្ណោះ ខណៈមុននេះប្រើភាសានិងអក្សរខ្មែរបុរាណ ទាំងនៅក្នុងវាំង និងជីវភាពធម្មតា។

ស្ដេចសៀមដំបូង (សតវត្សរ៍ទី១៣) សម័យសុខោទ័យ គឺជាអតីតមេទ័ព របស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២។ តាមរយៈប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់លោក ហ្សក ស៊ឺដេស បានឱ្យដឹងថា នៅក្នុងរវាងឆ្នាំ១២៣០ មេទ័ពថៃ ម្នាក់ឈ្មោះ ហ្វា មឿង ដែលធ្លាប់ជាមេទ័ពក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ គឺព្រះបាទសូរ្យវរ័ន្មទី២ (១១១៣ –១១៥០ នៃគ.ស) បានធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាចពីអភិបាលខេត្តខ្មែរនៅស្រុកសុខោទ័យ ហើយបន្ទាប់មកទៀត មេទ័ពនេះក៏បានក្លាយជាស្តេចថៃដំបូងបង្អស់ នៅសុខោទ័យ ដោយយក គោរមងារខ្មែរ ថាព្រះបាទឥន្ទ្រាទិត្យ។

រីឯស្ដេចរាមាទី១ (ចុងសតវត្សរ៍ទី១៨) គឺចក្រីដូង ក៏ជារាស្ត្រខ្មែរដែលសៀមកេណ្ឌពីខេត្តកំពតយកទៅ។ ឆ្នាំ១៧៨២ ចក្រីដូង ប្រហារជីវិត ព្រះចៅកាត់ស៊ីន និងព្រះរាជបុត្រព្រមទាំងរាជវង្សានុវង្ស បន្ទាប់មក ឧកញ្ញាចក្រីដូងនេះ បានប្រកាសខ្លួនជាស្តេចសៀមថ្មីព្រះនាមព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វាជូឡាលោក (នៅបន្តប្រើគោរមងារតាមស្ដេចខ្មែរ) ឬហៅថា រាមាទី១ (ខណៈស្ដេចថៃបច្ចុប្បន្នរាមាទី១០)៕

2025-07-11 13:05:22   ថ្ងៃសុក្រ, 11 កក្កដា 2025 ម៉ោង 08:05 PM
តើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញដកសញ្ជាតិពីអ្នកឃុបឃិតជាមួយបរទេសបំផ្លាញជាតិខ្លួន មានអត្ថន័យយ៉ាងណាចំពោះកម្ពុជា?

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

គំនិតផ្ដួចផ្ដើមធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីដកសញ្ជាតិពីអ្នកឃុប​ឃិតជាមួយ​បរទេស​បំផ្លាញជាតិខ្លួន ត្រូវបានប្រធានព្រឹទ្ធសភានិងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជន សម្ដេច​តេជោ ហ៊ុន សែន លើកឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ព្រមទាំងបាន​ទទួល​គាំទ្រ ​ពីសំណាក់​ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួងស្ថាប័ន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនានាជាបន្តបន្ទាប់ ដោយ​បាន​អះអាងថា​ច្បាប់​នេះឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការប្រទេសជាតិជាក់ស្ដែង និងត្រូវនឹង​កាលៈ​ទេសៈ​បច្ចុប្បន្ន ពិសេសក្នុងអំឡុងពេលដែលប្រជាជាតិប្រឈម​មុខនឹង​ការឈ្លានពាន។ ទោះជា​យ៉ាង​ណា គំនិតផ្ដួច​ផ្ដើម​ធ្វើ​វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ក៏រងការប្រតិកម្មនិង​រិះ​គន់​ពី​សំណាក់​​មជ្ឈដ្ឋាន​មួយចំនួន​ផង​ដែរ ដែលក្នុងនោះមានការចោទប្រកាន់ថា វិសោធនកម្ម​នេះ​គឺ​ជា​ការ​រំលោភ​សិទ្ធិមនុស្ស ការរំលាយ​ជាតិ​សាសន៍ និងរហូតដល់មានការចោទថា​ស្មើនឹង​អំពើ​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍ក្នុង​សម័យទំនើបថែម​ទៀត​ផង។ តើវិសោធនកម្មដកសញ្ជាតិពី​អ្នក​ឃុប​ឃិត​ជាមួយបរទេសបំផ្លាញជាតិខ្លួន មាន​អត្ថ​ន័យ​យ៉ាងណាចំពោះកម្ពុជា?

នៅក្នុងដំណើរការអភិវឌ្ឍនៃសង្គមជាតិនីមួយៗ ការចូល​រួម​ចំណែក​ប្រកប​ដោយ​ភាព​សកម្ម និងចេតនាសុចរិតចំពោះសង្គមពីសំណាក់សមាជិកសង្គម​ទាំងអស់ ពិត​ជាម​សំខាន់និង​ចាំ​បាច់បំផុត រាប់ចាប់តាំងពីថ្នាក់ដឹកនាំ អ្នកនយោបាយ ប្រជា​ពលរដ្ឋ សង្គម​ស៊ីវិល ក៏ដូចជា​វិស័យឯកជនជាដើម។ ភាពស្មោះត្រង់នឹងប្រជាជាតិរបស់ខ្លួន មានន័យថា ទោះបីជាប្រព្រឹត្តសកម្ម​ភាពនៅក្នុងទិដ្ឋភាព ឬកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ សមាជិក​សង្គម​ទាំង​អស់ គប្បីតោង​ពិនិត្យពិចារណាធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីរួមចំណែក​ស្ថាបនា​សង្គម ពូនជ្រំ​និង​តម្កល់​ប្រយោជន៍​ជាតិសាសន៍​និង​ប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន ដោយចៀសវាង​នូវ​ទង្វើ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​នាំខូចដល់ប្រយោជន៍ជាតិ ឬហុចផលទៅឱ្យបរទេសទាំងឡាយ​ដែល​មាន​ចេតនា​ទុច្ចរិតមកលើជាតិសាសន៍ខ្លួន ដូច​សុភា​សិត​ខ្មែរមួយឃ្លាលើកឡើងថា “មិន​ជួយ​ចូក​ជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក”។

ទោះបីជាក្នុងកាលៈទេសៈ ឬចេតនាណាមួយក៏ដោយក្ដី អ្នក​បំផ្លាញ​ផល​ប្រយោជន៍​ជាតិឬឃុបឃិត​ជាមួយ​បរទេស​ប្រឆាំងនឹងជាតិសាសន៍ខ្លួន ពិត​ជា​ពុំ​ស័ក្តិ​សម​នឹងទទួល​បាន​សញ្ជាតិនៃប្រជាជាតិដែលខ្លួនព្យាយាមបំផ្លិចបំផ្លាញនោះទេ។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ គេត្រូវ​ដឹង​ថា សញ្ជាតិនៃប្រជាជាតិមួយពិតជាមានគុណតម្លៃខ្លាំងណាស់ រហូត​ដល់​មានប្រទេសខ្លះ ថែម​ទាំងបានកំណត់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន​មានសញ្ជាតិ​តែ​មួយ​គត់​ថែម​ទៀតផង។ សម្រាប់​ប្រទេសកម្ពុជាផ្ទាល់ កន្លងមក មានអ្នក​នយោបាយខ្មែរមួយ​ចំនួន​បាន​​ធ្វើ​នយោបាយ​​ដោយប្រើប្រាស់សញ្ជាតិខ្មែរដែលទទួលបានពីកំណើតរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែ​នៅ​ពេល​ដែល​​ពួកគេ​ត្រូវប្រឈម​នឹង​ការកាត់ទោស ដោយសារទង្វើរបស់ខ្លួនប្រាសចាកនឹងច្បាប់​ជា​ធរ​មានរបស់​កម្ពុជា ពួកគេបែរជាប្រើប្រាស់សញ្ជាតិទីពីររបស់ខ្លួន សុំឱ្យរដ្ឋ​ម្ចាស់​សញ្ជាតិ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​ស្នើ​សុំរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យមានការយោគយល់ និងសម្របសម្រួល​ករណី​រប​ស់​ខ្លួន​ទៅ​វិញ។ ការណ៍​នេះ ហាក់ឆ្លុះបញ្ចាំងដោយប្រយោលឱ្យឃើញពីការលូកដៃចូល​កិច្ចការ​ផ្ទៃ​ក្នុង​របស់​កម្ពុជា​ពី​សំណាក់រដ្ឋបរទេសមួយចំនួន ដែលផ្ទុយទៅនឹង​គោល​ការណ៍​ច្បាប់​អន្តរជាតិ ពិសេសធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិថែមទៀតផង។ តាមរយៈ​មេរៀន​នេះ ទើប​កាល​ពី​ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋសភាកម្ពុជាបានសម្រេច​ធ្វើវិសោធន​កម្ម​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ ដែល​បាន​កំហិតថា អ្នកកាន់តំណែងប្រធានក្រុមប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ ប្រធាន​ព្រឹទ្ធសភា  ប្រធាន​រដ្ឋសភា និង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវតែមានសញ្ជាតិ​ខ្មែរ​តែ​មួយគត់។ បន្ថែមពីលើនេះ កាល​ពី​អំឡុងឆ្នាំ២០២៣ ក្រោយពីមានភាគីទូតបរទេសប្រចាំព្រះរាជាណា​ចក្រ​កម្ពុជា បានលើក​យក​បញ្ហា​អ្នក​នយោបាយ​ខ្មែរជាប់ទោស ដែលមានសញ្ជាតិពីរ សម្ដេចតេ​ជោ ហ៊ុន សែន ក្នុង​តំណែង​ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏​ធ្លាប់​បានលើកឡើងអំពី​លទ្ធ​ភាពនៃការធ្វើ​វិសោធន​កម្ម​ច្បាប់ កំណត់​ឱ្យ​អ្នកនយោបាយ មន្ត្រី​រាជការស៊ីវិល កងកម្លាំង​ប្រដាប់​អាវុធត្រូវមានសញ្ជាតិ​ខ្មែរតែ​មួយ​គត់ ក្រោមហេតុផលដើម្បីបង្ហាញពីជាតិនិយម និង​ធានា​ដល់ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់​នៅ​កម្ពុជាផងដែរ។

ជាការពិតណាស់ មិនត្រឹមតែច្បាប់ឬលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិផ្សេងៗនោះទេ រដ្ឋ​ធម្ម​នុញ្ញរបស់ប្រទេសនីមួយៗ ក៏សុទ្ធតែអាចត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មផងដែរ ដើម្បីឱ្យស្របទៅ​តាម​ស្ថានការណ៍និងកាលៈទេសៈតម្រូវជាក់ស្ដែង ព្រោះលើលោកនេះមិនមានអ្វីដែលឥត​ខ្ចោះ​នោះឡើយ ហេតុនេះទាមទារឱ្យមានការកែតម្រូវដោយខានពុំបាន។ បើទោះបីជាដូច្នេះ​ក្ដី ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ឬរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្ដី ត្រូវតែឈរនៅលើគោល​ការណ៍​ចម្បងមួយ​គឺ​ធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើផល​ប្រយោជន៍សាធារណៈ និងរួមចំណែកដល់ការថែរក្សាសន្តិសុខ សន្តិភាព និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គមជាតិទាំងមូល ហើយខ្លឹមសារនៃច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្ម​ច្បាប់ឬរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវតែមានអត្ថន័យជាការអនុវត្តដោយទូទៅមិនចំពោះ (អនុវត្ត​ចំពោះ​គ្រប់​បុគ្គល និងគ្រប់ករណីទាំងអស់ដោយគ្មានការលើកលែង)។ ថ្មីៗកន្លងទៅនេះ ​ប្រឈម​នឹងការរំលោភបំពាន និងមហិច្ឆតាឈ្លានពានឥតឈប់ឈររបស់បរទេសជិតខាង ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​ខ្មែរគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន និងគ្រប់និន្នាការនយោបាយ បានរួបរួមគ្នាជាជំហរជាតិតែមួយ ក្នុង​ឆន្ទៈ​ប្រឆាំង​នឹងកងទ័ពឈ្លានពានរបស់ថៃ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ អតីតអ្នកនយោបាយ​ប្រឆាំង​មួយ​រូប បែរជាបានបង្ហាញនូវគោលជំហរផ្ទុយពីប្រជាជាតិរបស់ខ្លួន នៅក្នុងករណីដែល​ថៃ​បាន​ឈ្លានបំពានលើអធិបតេយ្យភាពជាតិខ្លួន និងថែមទាំងបានលើកយកខ្លឹមសារដែល​កាសែតថៃដកស្រង់សម្ដីដែលខ្លួនលើកឡើងប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍ខ្មែរ ក្នុងន័យប្រកប​ដោយ​ភាពអំនួតថែមទៀតផង។ ពិតប្រាកដណាស់ ការប្រជែងនយោបាយ ដែលព្យាយាម​វាយ​ប្រហារ​ដៃគូ​ដើម្បី​យកប្រៀបឬភាព​ឈ្នះរបស់ខ្លួន ​គឺ​ជា​រឿងធម្មតារបស់អ្នកនយោបាយ តែការ​ក្លែង​ព័ត៌​មាន​និងប្រតិដ្ឋរឿងហេតុដើម្បីវាយប្រហារដៃគូ​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យគ្រោះ​ថ្នាក់ ឬ​ប៉ះ​ពាល់​ដល់ផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ ក្នុង​ពេលដែល​ជាតិសាសន៍ខ្លួន​ត្រូវ​ប្រឈម​ជាមួយ​នឹង​បរទេស មិនគួរកើតមានឡើយ។ នេះមិនត្រឹមតែជាការធ្វើនយោបាយ​ក្នុងចេតនាទុច្ចរិត និងគ្រោះថ្នាក់ចំពោះជាតិប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងជានយោបាយអត្តឃាតសម្រាប់ខ្លួនឯង​ថែមទៀតផង ព្រោះប្រជាជាតិទាំងមូល មិនអាចទទួលយកអ្នកនយោបាយ​ដែលស្រេក​ឃ្លានតែអំណាច និងយកគំនុំបុគ្គលខ្លួនមកលាយឡំនឹងកិច្ចការប្រទេសជាតិនោះទេ។

ទោះ​ជាយ៉ាងណា ទង្វើប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិ មិនមែនកើតមានឡើង​ជាលើក​ទីមួយ​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែជារៀងដរាបមក អ្នកនយោបាយប្រឆាំងរូបនេះតែងតែ​ផ្ដោត​ជាសំខាន់ទៅ​លើ​ការ​វាយប្រហារនិងចោទប្រកាន់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីរុញច្រានឱ្យ​មាន​​ចរន្ត​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាលស្ទើតែគ្រប់សំណុំរឿង និងព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណា​ទាញ​ទម្លាក់​ប្រជាប្រិយភាព​របស់​បក្សកាន់អំណាចនៅរាល់ករណី ដែលប្រជាពលរដ្ឋសាទរនិងគាំទ្រ​ចំណាត់ការ​ឬ​ដំណោះស្រាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ត្រង់ចំណុចនេះ ធ្វើឱ្យគេនឹកឃើញដល់​ត្រកូល​មន្ត្រី​ក្បត់​ជាតិខ្មែរមួយគ្រួសារនៅមុននិងអំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំងគឺ គ្រួសារ​អភ័យ​វង្ស ដែល​បាន​ក្បត់​នឹងជាតិមាតុ​ភូមិ​​ខ្លួនទៅបម្រើឱ្យស្ដេចសៀមដែលជាសត្រូវជាតិ​សាសន៍​ខ្មែរ។ មិន​ត្រឹម​តែ​ក្បត់នឹងផែនដី​ដែលផ្ដល់កំណើតដល់ខ្លួននិងក្រុមគ្រួសារ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ពូជពង្ស​អតីត​​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ខេត្តបាត់ដំបង​រូបនេះ ថែមទាំងហ៊ានប្រកាសកាន់ដែនដី​ខ្មែរ​ទៅភ្ជាប់​នឹង​នគរ​សៀម​ថែម​ទៀត​ផង។ លើសពីនេះ អភ័យវង្សឃួង នៅក្រោយពីឡើង​កាន់​តំណែង​​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រីថៃ ក៏មិនបានបំភ្លេចពីគំនិតឈ្លានពានយក ទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង​និង​សៀម​រាប​នោះទេ ថែមទាំងបានគាំទ្រឱ្យមានការបង្កើតចលនាក្នុង​ស្រុកខ្មែរ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៦ ដែល​យកលេសប្រឆាំងនឹងវត្តមានអាណានិគមបារាំង តែការពិតគឺដើម្បី​គ្រប់​គ្រង​សភាពការណ៍នៅកម្ពុជា ហើយផ្ដោតទៅលើការ​ប្រឆាំង​មិនឱ្យបារាំងទាមទារខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាប (ដែល​ត្រូវ​បាន​កាត់ទៅឱ្យថៃនៅពេលដែលជប៉ុនកាន់កាប់កម្ពុជា) ​មក​ឱ្យ​ខ្មែរ​វិញ​ទៀតផង។ ​នេះគឺជា​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រដ៏អាម៉ាស់របស់ខ្មែរ ដែលមាន​មន្ត្រីហ៊ានកាត់​ទឹក​ដី​កំណើត​ឱ្យ​សត្រូវ និងថែម​ទាំងទៅរស់នៅធ្វើខ្ញុំបម្រើជាតិសាសន៍ដទៃ​ប្រឆាំងនឹង​ជាតិ​កំណើត​ខ្លួនថែមទៀតផង។

បន្ថែមពីនេះ គេក៏គួរតែកត់សម្គាល់ផងដែរថា ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសម័យសង្គម​រាស្ត្រ​និយមក៏ធ្លាប់បាន​អនុម័ត​ច្បាប់​បាត់សញ្ជាតិខ្មែរ កាលពីឆ្នាំ១៩៦៨ផងដែរ។ ការអនុម័តច្បាប់​នេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងពេលដែល​ស្ថាន​ការណ៍​នយោបាយនៅកម្ពុជានាពេលនោះ កំពុង​ប្រឈម​​មុខ​នឹង​ការបែកបាក់ជាតិ ដែល​អ្នក​នយោបាយខ្មែរម្ខាងៗប្រកាន់មនោគម​វិជ្ជា​នយោបាយយ៉ាងងប់ងុលរៀងៗខ្លួន និងស្រេកឃ្លានអំណាចហើយយកមនោគមវិជ្ជា​នយោបាយធ្វើជាត្រីមុខ​ដើម្បី​ទទួល​បានការគាំទ្រពីមហាអំណាចនៅប្លុកនីមួយៗ។ អ្នក​នយោបាយទាំងនោះបានបំភ្លេច​ចោល​នូវឧត្ដមប្រយោជន៍​​ជាតិជារួម រហូតដល់​មាន​ការ​បែង​ចែកពណ៌សម្បុរនយោបាយ​ជា​ខ្មែរ​ស ខ្មែរខៀវ និងខ្មែរក្រហម រួចយកជាតិ​សាសន៍​ខ្មែរ​គ្នា​ឯង​ជាសត្រូវ និងប្រព្រឹត្ត​សកម្មភាព​ប្រឆាំង​នឹង​ផល​ប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិថែមទៀតផង។

មេ​រៀន​​​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរទាំងអស់នេះ ក៏អាចជាបទ​ពិសោធន៍មួយដែលគេគួរ​ពិចារណាអំពី​ការ​ធ្វើ​វិសោធន​កម្ម​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​នា​ក្នុង​ពេលនេះផងដែរ ព្រោះ​អ្នក​ឃុប​ឃិត​ជាមួយបរទេសប្រឆាំង​ជាតិ​សាសន៍ខ្លួន មិនគួរត្រូវបានលើក​លែង ហើយអនុញ្ញាតឱ្យ​បន្ត​មាន​សញ្ជាតិ​ដែល​ខ្លួន​ប៉ុនប៉ងបំផ្លិចបំផ្លាញ​នោះទេ ទោះបីជាអ្នកបុគ្គលរូបនោះមាន​ដើម​កំណើត​ជាជន​ជាតិ​ខ្មែរ​ក៏ដោយក្ដី។ ហេតុផលដែលបុគ្គលទាំងនោះមិនគួរបន្តមាន​សញ្ជាតិ​នៃ​រដ្ឋ​ដែល​​ខ្លួន​ប៉ុន​ប៉ង​បំផ្លាញ ក៏ព្រោះតែពួកគេអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិ សេរីភាព ការការពារ​និង​គាំពារ និងអត្ថ​ប្រយោជន៍​ស្រេបច្បាប់ផ្សេងៗដែលទទួលបាន​ពីប្រទេសជាតិខ្លួន ទៅ​បម្រើ​តែគោលបំណងធ្វើវិទ្ធង្សនា ឬ​ដើម្បី​ប្រព្រឹត្ត​ទង្វើ​ប្រឆាំង​នឹង​ប្រជាជាតិខ្លួន​ទៅ​វិញតែ​ប៉ុណ្ណោះ។

ជាការពិតណាស់ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទទួលស្គាល់និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដូច​មាន​ចែងក្នុងធម្មនុញ្ញនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញា ព្រមទាំងអនុសញ្ញាទាំងឡាយទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនារី និង​សិទ្ធិ​កុមារ (រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៣១) ដូច្នេះរាជរដ្ឋាភិបាលមានកាតព្វ​កិច្ចនៅក្នុងការគោរពច្បាប់និងលិខិត​បទដ្ឋានគិត​យុត្តិ​អន្តរជាតិទាំងឡាយ ដែល​មានជា​ធរមាន ស្របតាមខ្លឹមសាររដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន។

នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស (១០ ធ្នូ ១៩៤៨) ត្រង់មាត្រា ១៥ បានចែងថា “មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួល​បាន​សញ្ជាតិ​មួយ។ គ្មានជនណាម្នាក់អាច​ត្រូវ​ដកហូតសញ្ជាតិ ឬរារាំងសិទ្ធិប្ដូរសញ្ជាតិ​របស់​ខ្លួន​តាម​អំពើ​ចិត្តបាន។ ” មានន័យថា គេមិន​អាច​ដកហូតសញ្ជាតិ ឬរារាំងសិទ្ធិ​ប្ដូរសញ្ជាតិរបស់បុគ្គល​ណា​ស្រេចតែនឹងចិត្តចង់បាន​របស់​ខ្លួន​ដោយគ្មានហេតុផលសមស្របឡើយ ប៉ុន្តែនេះមិនមានន័យថា បុគ្គលគ្រប់រូបនឹងមិន​អាចបាត់បង់សញ្ជាតិរបស់​ខ្លួននោះ​ទេ។ ​សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សដដែល នៅត្រង់មាត្រា ៧ បានចែងថា “ជន​គ្រប់​រូប មានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ និងមាន​សិទ្ធិ​ទទួល​ការការពារពីច្បាប់ស្មើៗគ្នា ដោយ​គ្មានការរើសអើង។ [...] ” ដូច្នេះការអនុវត្តច្បាប់ ត្រូវ​ធ្វើ​ឡើងជាទូទៅដោយមិនចំពោះ ហើយមនុស្សទាំងអស់ត្រូវតែស្ថិនៅក្រោមពិដាននៃច្បាប់ ក៏ដូចជារដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេស​នីមួយៗ ដោយគ្មានជនណាមួយអាចយកសម្អាង​ទៅលើ​ហេតុផលផ្សេងៗ ហើយបង្កើត​លក្ខ​ខណ្ឌពិសេសសម្រាប់ខ្លួននិងក្រុម រួចទាត់ចោលនូវ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់មានជា​ធរមាន​របស់​ប្រទេសនីមួយៗឡើយ។ ពលរដ្ឋដែលមានសញ្ជាតិ​នៃរដ្ឋនីមួយៗ មានកាតព្វកិច្ចគោរព​និង​អនុវត្តច្បាប់រដ្ឋដែលខ្លួនទទួលសញ្ជាតិជាកំហិត។ ត្រង់ចំណុចនេះ ខ្លឹមសារនៃធម្មនុញ្ញសហប្រជា​ជាតិ នៅក្នុងជំពូកទី១ អំពីវត្ថុបំណង និងគោលការណ៍ ត្រង់ប្រការ២ ចំណុចទី៧ បានចែងថា “មិនមានបទប្បញ្ញត្តិ​ណាមួយនៃ​ធម្មនុញ្ញ​បច្ចុប្បន្ន អនុញ្ញាតឱ្យអង្គការសហ​ប្រជាជាតិ ធ្វើកិច្ចអន្តរាគមន៍ក្នុងរឿងទាំង​ឡាយ​ដែល​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​យុត្តាធិការនៃ រដ្ឋ​ណា​មួយ ឬតម្រូវឱ្យសមាជិកសមាជិកាបញ្ជូន​បញ្ហា​ទាំងនោះ ទៅដោះ​ស្រាយ​ក្រោម​ធម្មនុញ្ញ​បច្ចុប្បន្ន​ឡើយ ប៉ុន្តែគោលការណ៍នេះនឹងមិនធ្វើឱ្យ​មានការរើស​អើង​ចំពោះការអនុវត្តវិធានការ​អនុវត្ត​ក្រោមជំពូកទី VII ឡើយ។ ” មានន័យថា រដ្ឋសមាជិក​អង្គ​ការសហប្រជា​ជាតិទាំងអស់ ពិតជា​មាន​សិទ្ធិ​នៅក្នុងការចាត់​វិធាន​ការ​​នានា​ស្របទៅតាមច្បាប់និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាធរមានរបស់ខ្លួនដើម្បី​ការ​ពារសន្តិសុខ សន្តិភាព និង​អធិប​តេយ្យភាព​ជាតិរបស់​ខ្លួនអាស្រ័យទៅតាមស្ថានភាពជាក់​ស្ដែង។

ជាមួយគ្នានេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងជំពូកទី ៣ អំពី សិទ្ធិ និង​ករណីយ​កិច្ច​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ត្រង់មាត្រា៤៩ ថ្មី វាក្យខណ្ឌទី២ បានចែងថា “ប្រជា​ពល​រដ្ឋខ្មែរ​គ្រប់​រូប​ត្រូវ​តម្កល់​ផល​ប្រយោជន៍​ជាតិជាធំ ហើយមិន​ត្រូវធ្វើ​សកម្ម​ភាព​ណាមួយ ទោះ​ដោយ​ផ្ទាល់​ក្ដី ឬដោយ​ប្រយោល​ក្ដី នាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់​ព្រះ​រាជា​ណា​ចក្រ​កម្ពុជា​​និង​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​ខ្មែរឡើយ។ ” នេះមានន័យថា អ្នកឃុបឃិតជាមួយ​បរទេស​បំផ្លាញ​ជាតិខ្មែរ​ខ្លួនឯង ពិតជាបានបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ​រួច​ស្រេច​ទៅហើយ ដែល​ជាការក្បត់នឹងប្រទេសកម្ពុជាជាមាតុភូមិកំណើរនិង/ឬ​រដ្ឋ​ដែលផ្ដល់​សញ្ជាតិឱ្យខ្លួន ដូច្នេះអ្នក​ទាំងនោះ មិនមាន​លក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់​ដែលត្រូវបន្តកាន់​សញ្ជាតិ​ខ្មែរ​នោះ​ឡើយ។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដំណើរការឈានទៅធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាសិទ្ធិ​ស្រប​ច្បាប់​របស់​អ្នកតំណាងរាស្ត្រនៅរដ្ឋសភា សមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ ដែល​អនុវត្ត​មុខនាទីរបស់ខ្លួន ដែលយល់ឃើញអំពីភាពចាំបាច់ តម្រូវការ​ជាក់ស្ដែង និង​ធានាបាននូវសន្តិសុខ សន្តិភាព និងសណ្ដាប់ធ្នាប់​ប្រទេសជាតិ។ ចំណែកការសម្រេចសេចក្ដី​នៅក្រោយច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបានចូលជាធរមាន ឆន្ទានុសិទ្ធិ​គឺ​ស្ថិត​នៅ​លើស្ថាប័នតុលាការ ដែលមានយុត្តាធិការនៅក្នុង​ការសម្រេចសេចក្ដីទៅលើ​សំណុំ​រឿង​នីមួយៗ ដូចមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលកំណត់អំពី​ឯក​រាជ្យ​ភាពនៃអំណាចកំពូលទាំង៣របស់រដ្ឋគឺ នីតិប្បញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ។ ត្រង់​ចំណុច​នេះ ទោះបីជាវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានអនុម័តនិងចូល​ជាធរមាន​ក៏​ដោយ ដើម្បី​កំណត់ថាជនណាបានប្រព្រឹត្តអំពើឃុបឃិតជាមួយបរទេស បំផ្លាញជាតិខ្លួន គឺស្ថិត​នៅ​លើស្ថាប័នតុលាការ មិនមែនស្ថិតនៅលើអង្គនីតិប្បញ្ញត្តិ ឬអង្គនីតិប្រតិបត្តិនោះឡើយ។ មានន័យថា អ្នកដែលមិនបានប្រព្រឹត្តអំពើឃុបឃិតជាមួយ​បរទេសបំផ្លាញជាតិខ្លួន មិន​គួរ​មានការព្រួយបារម្ភចំពោះដំណើរការវិសោធនកម្ម​រដ្ឋធម្ម​នុញ្ញ​ដកសញ្ជាតិនេះឡើយ ហើយ គេក៏មិនគួរមានទុទិដ្ឋិនិយមលើប្រព័ន្ធ​ដឹក​នាំ​រដ្ឋ​នៃ​ប្រទេស​​ទាំងមូលថា គ្មាន​សុចរិត​ភាព​ ឬ​អយុត្តិ​ធម៌ ហើយ​រៀបចំវិសោធនកម្មដើម្បីផ្ដោតគោលដៅតែលើបុគ្គល ឬ​ក្រុម​ណា​មួយ​នោះ​ឡើយ ព្រោះ​នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋគឺជាម្ចាស់អំណាច និងជាតុលាការ​កាត់សេចក្ដីលើការដឹកនាំរបស់គណបក្សនយោបាយនីមួយៗ តាម​រយៈ​សន្លឹក​ឆ្នោតនៅរៀង​រាល់៥ឆ្នាំម្ដង។

ជារួម ដោយផ្អែកទៅលើគោលការណ៍អធិបតេយ្យភាព ឧត្ដមប្រយោជន៍ជាតិ បទ​ពិសោធន៍​ប្រវត្តិសាស្ត្រ និង​ឈរលើហេតុផលសច្ចភាព ការ​ធ្វើ​វិសោធន​កម្ម​រដ្ឋ​ធម្ម​នុញ្ញ​ដក​សញ្ជាតិពីអ្នកឃុបឃិត​ជាមួយ​​បរទេសបំផ្លាញជាតិខ្លួន គឺជា​ការណ៍ចាំបាច់ និង​មាន​សារៈ​សំខាន់ ដើម្បីធានា​ការពារប្រជាជាតិពីការធ្វើវិទ្ធង្សនាដោយរដ្ឋបរទេសតាមរយៈអ្នកមាន​សញ្ជាតិខ្មែរ (ទាំងអ្នកមានសញ្ជាតិពីកំណើត និងអ្នកទើបទទួលបានសញ្ជាតិតាមរយៈ​អាពាហ៍ពិពាហ៍ឬការធ្វើសញ្ជាតូបនីយកម្ម) ជំរុញ​ឆន្ទៈ​មនសិកាស្នេហាជាតិ និងជាការដាស់​ស្មារតី​និងក្រើនរំឭក​ដល់​បុគ្គល​គ្រប់រូបដែល​មាន​​សញ្ជាតិ​ខ្មែរ ត្រូវគិតគូរពិចារណាឱ្យបាន​ហ្មត់​ចត់និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ប្រុងប្រយ័ត្នឱ្យបានខ្ពស់ចៀសវាង​ការ​ប្រព្រឹត្តទង្វើទាំងឡាយ ដែលប្រឆាំងជាតិសាសន៍ខ្មែរ ឬហុច​ផល​ទៅ​ដល់​បរទេស​ដែលមាន​ចេតនាមិនទុច្ចរិតមក​លើ​ប្រទេស​និងប្រជាជនកម្ពុជា៕

2025-07-08 07:42:10   ថ្ងៃអង្គារ, 08 កក្កដា 2025 ម៉ោង 02:42 PM
Proof of the Central Limit Theorem សម្រាយបញ្ជាក់នៃមធ្យមនៃសំណាកគោរព Normal Distribution

ដោយ៖ ជឹម សុជាតិ មន្ត្រីវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

2025-07-08 07:04:05   ថ្ងៃអង្គារ, 08 កក្កដា 2025 ម៉ោង 02:04 PM
ហេតុអ្វីខ្មែរត្រូវរួមគ្នាក្នុងជំហរជាតិតែមួយនៅចំពោះមុខបរទេសឈ្លានពាន?

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

ព្រឹត្តិការណ៍​ឈ្លាន​ពានរបស់កងទ័ពថៃ ដែលបង្កប់នូវសេនារីយ៉ូបង្វែរស្ថានការណ៍​នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនមកព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ តាមរយៈការលួចវាយប្រហារលើកង​ទ័ព​កម្ពុជា ដែលកំពុងឈរជើងនៅក្នុង​ដែន​អធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ​កាលពីចុងខែឧសភា ឆ្នាំ​២០២៥ និង​បណ្ដាលឱ្យទាហានកម្ពុជាមួយរូបបានបាត់បង់ជីវិតនោះ បានរុញច្រានស្ថាន​ការណ៍​តំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរឱ្យកើនឡើងកម្ដៅជាថ្មីម្ដងទៀត និងចុងក្រោយ​នេះ​បានឈានដល់ការប្រឈម​មុខគ្នា​យ៉ាងក្ដៅ​គគុក​រវាង​កង​ទ័ពប្រទេសទាំងពីរ។ នេះជាការ​បង្ក​ហេតុដែលនាំឱ្យវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលធ្លាប់មានភាពតានតឹងកាលពី​ឆ្នាំ២០០៨ និង​ឈាន​ដល់ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​ជាបន្តបន្ទាប់នៅតាមព្រំដែននៃប្រទេស​ទាំង​ពីរ ពិសេស​នៅ​ឆ្នាំ២០១០-២០១១នោះ ក្លាយជាប្រធានបទចម្រូងចម្រាស់ថ្មីនៅក្នុងទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ថៃ។

មិនខុសពីករណីជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងសម័យតេជោនោះទេ ប្រឈមមុខនឹង​ទង្វើ​ឈ្លាន​ពានពីសំណាក់ភាគីថៃ រាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជានីតិកាលទី៧នៃរដ្ឋសភា បានវាយ​តម្លៃ​ការវិវត្តនិងគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍ ដើម្បីបញ្ចៀសការប្រឈមមុខដាក់គ្នាខាង​កងទ័ព រក្សា​សន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅតាមតំបន់ព្រំដែន ប្រើប្រាស់យន្តការសម្របសម្រួលគ្រប់កម្រិត វាយតម្លៃសភាពការណ៍និងត្រៀមលក្ខណៈបង្ការទុកជាមុន ប្រើប្រាស់យន្តការការទូត ប្រកាន់​ជំហរម៉ឺងម៉ាត់និងឆ្លើយ​តបយ៉ាងជាក់លាក់ដើម្បីការពារមុខមាត់ប្រជាជាតិ ក៏ដូច​ជា​ប្រកាន់យកជំហរដោះស្រាយ​បញ្ហាដោយ​សន្តិវិធី តាមរយៈការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការ​អន្តរ​ជាតិជាដើម។

នៅចំពោះមុខការឈ្លានពានពីបរទេស ចរន្តជាតិនិយមនិងសាមគ្គីភាពរបស់ខ្មែរ​បានលេចចេញជារូប​រាងកាន់តែច្បាស់និងកាន់តែរឹងមាំ តាមរយៈការចូលរួមពី​សំណាក់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ មន្ត្រី​រាជ​ការ និង​វិស័យ​ឯកជន​ទាំងអស់​នៅ​កម្ពុជានៅក្នុងចលនា​ឧបត្ថម្ភគាំទ្រ​ដល់កងទ័ព​​កម្ពុជាដែលឈរជើងនៅតាម​ព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ ការអញ្ជើញ​ទៅ​សាក​សួរ​សុខ​ទុក្ខ​ពល​ទាហាន​និងនាយទាហានចំណុះអង្គភាពនានានៅសមរភូមិមុខ ការដោះស្រាយ​បញ្ហាកសិផលដែលជោរជន់ដោយសារតែការបិទច្រកជាឯកតោភាគីពីភាគីថៃ ការ​ចូល​រួម​ប្រមូល​ផ្ដុំ​គ្នា​ពី​សំណាក់យុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋរាប់សែន​នាក់មកពី​គ្រប់​ស្រទាប់​វណ្ណៈ ដើម្បី​បង្ហាញ​ការ​​គាំទ្រនិងលើកទឹកចិត្តកងទ័ពកម្ពុជា និងការអញ្ជើញទៅពិនិត្យស្ថាន​ការណ៍​ដោយ​ផ្ទាល់ពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាជាដើម។ ទាំងអស់នេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញនូវ ស្មារតីជាតិនិយម និងឆន្ទៈសាមគ្គីជាតិ​យ៉ាង​​​មុត​មាំ​ និងបានបង្ហាញពីមនសិកាជាតិ​និង​ឯកភាព​ជាតិរួមគ្នាតែមួយរបស់ជនជាតិខ្មែរពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ដោយមិនប្រកាន់និន្នាការ ជាតិពន្ធុ សាសនា ​ពណ៌សម្បុរ និងសាវតា​សង្គមនោះឡើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការរួបរួមគ្នា​ក្នុង​ជំហរជាតិតែមួយ ក៏បានបង្ហាញអំពីជំនឿជាក់របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទៅលើមេដឹកនាំ​របស់​ខ្លួនផងដែរ។

ការរួបរួមគ្នាក្នុងជំហរជាតិតែមួយ នៅពេលដែលមានបរទេសឈ្លានពាន ​ពិតជាមាន​សារៈសំខាន់និងចាំបាច់បំផុត ព្រោះប្រជាជាតិមួយដែលខ្លាំងនិងអាចប្រឈមតទល់​ជាមួយ​នឹង​​សត្រូវខាងក្រៅបាន លុះត្រាតែមេដឹកនាំនៃប្រជាជាតិនោះមានភាពម្ចាស់ការ​លើការ​កិច្ចការងារធំៗ ​ដើម្បីដោះស្រាយ និងឆ្លើយតបទៅកាន់គូបដិបក្ខខាងក្រៅ​បានពេញ​លេញ​និង​ដោយជំហរ​ម៉ឺង​ម៉ាត់ និងប្រាកដនិយម។ ជាការពិតណាស់ ទោះជានៅក្នុងការតតាំង​លើសមរភូមិយោធា ឬការទូតក្ដី ប្រជាជាតិមួយដែលមេដឹកនាំនិងប្រជាពល​រដ្ឋ​គ្រប់​ស្រទាប់​វណ្ណៈ​មានសាមគ្គីភាព ឯកភាពជាតិ និងមាន​ឆន្ទៈរួមគ្នាតែមួយ ពិតជានឹង​ងាយស្រួលទទួល​បាន​ជោគ​ជ័យជាងប្រជាជាតិដែលបែកបាក់ ព្រោះគេអាច​ផ្ដោតការយកចិត្តទុក​ដាក់ទាំង​កម្លាំង​ប្រាជ្ញា​និងស្មារតីទៅ​លើ​បញ្ហា​តែមួយរួមគ្នា ហើយ​ប្រមូលគ្រប់ធនធាននិង​មធ្យោបាយ​ទាំង​ឡាយក៏ដូចជាប្រើប្រាស់ថាមពលទាំង​ស្រុង​របស់ជាតិ ហើយ​សម្រេចបាននូវ​គោល​ដៅ​ដែល​ប្រជាជាតិ​ទាំង​មូល​​ប្រាថ្នា​រួមគ្នា ដូច​សុភាសិតខ្មែរមួយឃ្លាចារឹកមកថា “ចង្កឹះមួយបាច់ កាច់មិនបាក់”។

បទពិសោធន៍នយោបាយទាំងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ និងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រពិភពលោក បានឱ្យយើងដឹងថា នៅពេលដែលត្រូវប្រឈមនឹងកម្លាំងឬគូសត្រូវខាងក្រៅ មានតែការរួប​រួមគ្នាតែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចសង្គ្រោះប្រជាជាតិមួយឱ្យផុតចាកពីមហន្តរាយ ពិសេស​ការ​​ឈ្លានពាន។ យើងត្រូវចងចាំថា ការបែកបាក់នៃប្រជាជាតិមួយ គឺជាឱកាស​សម្រាប់​គូ​បដិបក្ខឬសត្រូវខាងក្រៅ នៅក្នុងការលូកដៃជ្រៀតជ្រែកនិងកកូរកកាយ​កិច្ច​ការ​ផ្ទៃ​ក្នុងនៃ​ជាតិ​សាសន៍នីមួយៗ ដូចជាមេរៀននៅចុងសម័យចុងអង្គរ សម័យលង្វែក និង​សម័យ​ចតុ​មុខ​ជាដើម។ មេរៀនសម័យកាលទាំងនេះបានបង្ហាញថា នៅពេលដែល​ខ្មែរ​បែក​បាក់​សាមគ្គី​ភាព ហើយយកគ្នាជាសត្រូវ​ដើម្បីតែអំណាច បំភ្លេចអស់មោទកភាពជាតិ​និង​កាតព្វ​កិច្ចថែរក្សាទឹកដីដែលជាមរតក​បន្សល់ដោយដូនតា ហុចឱកាសឱ្យបរទេសជិតខាង​អាច​លូក​ដៃ​ធ្វើអន្តរាគមន៍យោធា វាត​ទី​យក​ទឹកដីខ្មែរ និងរុញ​ច្រាននិងចូលរួម​ក្នុង​ជម្លោះ​រវាងខ្មែរ​នឹង​ខ្មែរ ដើម្បីខ្លួនមានឥទ្ធិពលនិងកេង​ប្រវ័ញ្ចផលប្រយោជន៍លើប្រជាជាតិខ្មែរ។  ឧទាហរណ៍​ពី​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រពិភពលោកមួយទៀតគឺ នៅក្នុងសង្គ្រាមជប៉ុន-ចិន (១៩៣៧-១៩៤៥) ដោយ​មើល​ឃើញពីគ្រោះថ្នាក់របស់ជាតិនៅចំពោះមុខការវាយប្រហារពីកងទ័ព​ជប៉ុន កម្លាំង​នយោបាយទាំងពីររបស់ចិនគឺ កងទ័ពជាតិនិយម និងកងទ័ពកុម្មុយនីស្ត បាន​សម្រេចចិត្ត​តម្កល់​ប្រយោជន៍ជាតិជាចម្បង ហើយរួមគ្នាដើម្បីប្រយុទ្ធតតាំងនឹងកងទ័ពជប៉ុន​ដែល​មាន​បំណង​វាយយកប្រទេសចិនដាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ហើយជាលទ្ធផល​កងទ័ព​ចិន​ដែលបានរួបរួមគ្នា បានទទួលជ័យជម្នះទៅលើកងទ័ពជប៉ុន។ មេរៀនទាំងនេះ​បានធ្វើឱ្យ​យើង​នឹកឃើញដល់សុភាសិតខ្មែរមួយឃ្លាដែលលើកឡើងថា “សាមគ្គីរស់ បែក​បាក់​សាមគ្គី​ស្លាប់”។

ជាមួយគ្នានេះ ការរួបរួមគ្នារវាងខ្មែរនិងខ្មែរក្នុងជំហរជាតិតែមួយ ក៏ជាការណ៍មួយ​ដែល​​បង្ហាញអំពីភាពថ្លៃថ្នូរ ការរក្សាបាននូវកិត្តិយសនិងមុខមាត់នៃ ប្រទេសជាតិ​និង​ជាតិ​សាសន៍ខ្មែរទាំងមូលផងដែរ។ នៅក្នុងសភាពការណ៍បច្ចុប្បន្នដែលប្រឈមនឹងការ​រំលោភ​បំពានជាថ្មីម្ដងហើយម្ដងទៀតពីសំណាក់ភាគីថៃ អ្នកនយោបាយ​និង​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ គប្បី​ត្រូវ​បង្ហាញជំហររួមគ្នាតែមួយ បង្ហាញទៅបរទេសឈ្លានពានថា ខ្មែរមិនមែនជាប្រជាជាតិ​ដែលបែកបាក់ និងមិនអាចបង្រួបបង្រួមបានដូចជាថៃនោះឡើយ។ គេត្រូវចងចាំថា សេនារីយ៉ូនយោបាយរបស់ថៃនៅក្នុងករណីព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ធ្វើឡើងគឺដើម្បីបញ្ឆេះ​កំហឹងជាតិនិយម និងប្រមូលការគាំទ្រពីប្រជាជនខ្លួនក្នុងជំហរតែមួយ ទោះបីជាក្នុង​ចេតនា​សម្រេចមហិច្ឆតានយោបាយខ្លួនក្ដី ដូច្នេះខ្មែរដែលជាប្រជាជាតិថ្លៃថ្នូរ មានកិត្តិយសនិង​មុខ​មាត់លើឆាកអន្តរជាតិ (ជាប្រជាជាតិមានវប្បធម៌រុងរឿង ស្គាល់ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងគោរព​ច្បាប់​អន្តរជាតិ) ត្រូវតែបង្ហាញ​និងផ្ដល់មេរៀនទៅភាគីថៃ អំពីសាមគ្គីភាពនិងឯកភាពជាតិនៃ​ប្រជាជាតិខ្មែរ ដែល​មិន​អាស្រ័យលើការបង្កហេតុជាមួយប្រទេសជិតខាងឡើយ។ ការ​បង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គី​ភាពនិងឯកភាពជាតិខ្លួន ទៅកាន់ប្រជាជាតិដែលបែកបាក់ មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​មេរៀនដ៏​ល្អមួយ ដែលផ្ដល់ដោយនៃប្រជាជាតិដ៏ថ្លៃថ្នូរប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏បង្ហាញអំពីគុណ​ធម៌ធម្មជាតិនៃមនុស្សជាតិផងដែរ ព្រោះចរិតលក្ខណៈរបស់មនុស្សជាតិគឺមាន​សេចក្ដី​ករុណា ចិត្តសប្បុរស និងការចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមកជាដើម។  បន្ថែមពីនេះ គេក៏គួរតែ​ពិចារណានូវហេតុផលសំខាន់មួយទៀតផងដែរគឺ សូម្បីតែហ្វូងស្រមោច នៅពេលបាន​ជួប​នឹង​​គ្រោះ​ថ្នាក់ ឬការយាយីពីខាងក្រៅណាមួយ ក៏ស្រមោចចេះរួបរួមសាមគ្គីគ្នាជាកម្លាំង​តែ​មួយដើម្បីការពារសម្បុកនិងហ្វូងខ្លួនផងដែរ។

លើសពីនេះ ការសម្រេចបាននូវជំហរជាតិរួមគ្នាតែមួយនៅចំពោះមុខការឈ្លានពាន​របស់​បរទេស ក៏នឹងក្លាយទៅជាអត្តសញ្ញាណនិងនិមិត្តរូប​នៃការកសាងសុខដុមនីយ​កម្ម​និង​បន្តថែរក្សាសន្តិភាពរបស់មនុស្សខ្មែរជំនាន់ថ្មីផងដែរ ព្រោះនៅក្រោយការជម្នះបាននូវការ​ប្រឈមនិងផលប៉ះពាល់បណ្ដាលមកពីការឈ្លានពានរបស់បរទេសជិតខាង គេអាចនឹង​ទាញចេញនូវទស្សនទានសុខដុមនីយកម្មនិងសន្តិភាពមួយ សម្រាប់សង្គមខ្មែរនាសម័យ​ទំនើប។ ទស្សនទានថ្មីនោះគឺ នៅពេលដែលខ្មែរបានរួបរួមគ្នាក្នុងជំហរជាតិតែមួយ ខ្មែរ​ពិត​ជា​រឹងមាំ ខ្មែរពិតជាអាចឈរនៅមាំមួនដោយខ្លួនឯងតទល់​នឹងការគម្រាមឬ​ដាក់​សម្ពាធ​ពី​រដ្ឋ​បរទេសឬប្រទេសជិតខាងណាមួយ ហើយ​ខ្មែរពិតជា​អាច​ដោះស្រាយនូវបញ្ហាចំពោះមុខ ដោយរួមគ្នាតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិ ថែរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយ  និងផ្ដោតការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ទៅលើការកសាងសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមប្រកបដោយវឌ្ឍនភាព។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ការណ៍នេះ ក៏នឹងក្លាយជាមោទកភាពថ្មីមួយបន្ថែមទៀត សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយដែល​សម្លឹងមកមើលប្រជាជាតិខ្មែរនាសម័យបច្ចុប្បន្នផងដែរ៕

2025-07-03 10:05:15   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 03 កក្កដា 2025 ម៉ោង 05:05 PM
បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ការព្យួរមុខតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រី ផែ ថុងថាន ជានយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃសុទ្ធសាធ មិនពាក់ព័ន្ធនឹងកម្ពុជាឡើយ

ករណីតុលាការធម្មនុញ្ញថៃបានព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រី ផែ ថុងថាន កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាកិច្ចការនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃសុទ្ធសាធ បើទោះបីជាការព្យួរតំណែងនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបែកធ្លាយសារសន្ទនារវាងសម្ដេចតេជោ និងលោកស្រី ផែ ថុងថាន នាពេលកន្លងមកក៏ដោយក្ដី។ នៅក្នុងសារសម្លេងដែលបែកធ្លាយនោះ គេឃើញថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបានស្នើសុំសម្ដេចតេជោ អំពីការអន្តរាគមន៍មួយចំនួន ហើយលោកស្រីក៏បានលើកឡើងអំពីករណីមេបញ្ជាការភូមិភាគ២របស់ថៃជាដើម ប៉ុន្តែសម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ពុំបានបំភ្លឺ ឬឆ្លើយតបទៅតាមសំណើររបស់លោកស្រីឡើយ។ ការណ៍បានបញ្ជាក់ថា លោកស្រី ផែ ថុងថាន ខ្លួនឯងគឺជាអ្នកបញ្ចេញនូវនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនដោយផ្ទាល់ ហើយសម្ដេចតេជោ គ្រាន់តែបានស្ដាប់ និងមិនបានទទួលយកនូវសំណើរ ឬដំណោះស្រាយណាមួយឡើយ។ នេះបានបញ្ជាក់ថា ករណីនេះជាបញ្ហាផ្ទាល់របស់លោកស្រី ផែ ថុងថាន និងជាបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសថៃតែប៉ុណ្ណោះ មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធ​នឹងកម្ពុជានោះឡើយ។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានលើកឡើងថា ករណីព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃនាពេលនេះ ពិតជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃសុទ្ធសាធ ប៉ុន្តែបែរជាមានអ្នកនយោបាយមួយចំនួន បែរជាបានព្យាយាមភ្ជាប់បញ្ហានេះមកកម្ពុជា និងមកកាន់សម្ដេចតេជោ ដែលជាប្រការដ៏ខុសឆ្គងមួយបណ្ដាលមកពីការពិនិត្យឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទៅលើខ្លឹមសារនៃសារសម្លេងជជែកពិភាក្សាគ្នាដែលបានបែកធ្លាយនោះ។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា អ្នកនយោបាយដែលបានចោទប្រកាន់និងព្យាយាមទាញភ្ជាប់ករណីព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃនេះ មកកាន់កម្ពុជានិងសម្ដេចតេជោ ទំនងជាដោយសារតែគេមិនបានស្ដាប់ ឬស្ដាប់មិនអស់ ទើបមិនបានយល់ច្បាស់អំពីខ្លឹមសារទាំងស្រុងនៃកិច្ចសន្ទនានេះ ហើយបកស្រាយទៅតាមអារម្មណ៍យល់ឃើញរបស់ខ្លួនទៅវិញ។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់បន្ថែមថា ការព្យួរតំណែងរបស់លោកស្រី ផែ ថុងថាន គឺជាបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ ដែលស្ថានភាពនយោបាយថៃបាននិងកំពុងធ្លាក់ចុះដុនដាប​យ៉ាងខ្លាំង និងមានការបែកបាក់គ្នាជាច្រើនជំពូក ជាច្រើនក្រុម និងច្រើនលំដាប់ថ្នាក់នៅក្នុងប្រទេសថៃ ដែលជាការបែកបាក់រវាងរដ្ឋាភិបាលនិងយោធា រវាងយោធានិងយោធា និងនៅក្នុងរង្វង់រដ្ឋាភិបាលថៃខ្លួនឯងផង។ បើតាមលោកបណ្ឌិត រដ្ឋាភិបាលថៃមានការបែកបាក់គ្នាយ៉ាង ដោយគណបក្សក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះបានសម្រេចចិត្តដើរចេញពីគណបក្សកាន់អំណាច ហើយទស្សនៈនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលក៏មិនស្របគ្នា និងសូម្បីតែសម្លេងរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ក៏បានគូសបញ្ជាក់ខុសគ្នាផងដែរ អំពីទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ថៃ ខណៈរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ និងមេបញ្ជាការភូមិភាគ២របស់ថៃ ក៏និយាយផ្សេងគ្នា និងអនុវត្ត​ខុសគ្នាផងដែរ។ ត្រង់ចំណុចទាំងនេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការបែកបាក់គ្នាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងសង្គមនយោបាយថៃ ដែលជាហេតុនាំឱ្យឈានទៅដល់ការព្យួរតំណែងរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបច្ចុប្បន្ន តាមរយៈយន្តការតុលាការធម្មនុញ្ញថៃ ដើម្បីបញ្ចៀសការបែកបាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំងបន្ថែមទៀត។

អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយរូបនេះ បានបន្តលើកឡើងថែមទៀតថា តុលាការធម្មនុញ្ញថៃ នឹងស៊ើបអង្កេតបន្តទៅលើករណីលោកស្រី ផែ ថុងថាន ដែលបានបញ្ចេញការសម្ងាត់យោធារបស់ជាតិទៅឱ្យរដ្ឋបរទេស (កម្ពុជា) បានដឹងឭ ទោះបីជាកម្ពុជាពុំមានចេតនាចង់ដឹងឭបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសថៃក៏ដោយក្ដី។ នេះគឺជាការឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទង្វើរបស់អ្នកនយោបាយទៅនឹងច្បាប់ជាធរមានរបស់ប្រទេសជាតិមួយ ខណៈនៅតាមបណ្ដាប្រទេសនានា ទង្វើនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការឃុបឃិតជាមួយនឹងរដ្ឋបរទេសប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិខ្លួន។ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា បញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃ បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានលើប្រទេសកម្ពុជា តាំងពីមុនមានការបែកធ្លាយសារសន្ទនាគ្នារវាងមេដឹកនាំទាំងពីរទៅទៀត ពោលគឺ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ កងទ័ពថៃ បានចូលមកលបបាញ់លើទាហានកម្ពុជា រហូតបណ្ដាលឱ្យមានការបាត់បង់យោធិនកម្ពុជាមួយរូប មុននឹងមានការបែកធ្លាយសារសម្លេងនេះទៅទៀត។ ជាមួយគ្នានេះ ការបិទច្រកព្រំដែនជាឯកតោភាគីដោយភាគីថៃ ក៏ត្រូវបានធ្វើឡើងតាំងពីថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ថែមទៀតផង។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅក្រោយការបែកធ្លាយសារសម្លេង មានព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗទៀតដូចជា ការគម្រាមផ្ដាច់ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈ និងការព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃជាដើម។

សម្រាប់លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក្រោយការព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកស្រី ផែ ថុងថាន ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសថៃ អាចនឹងឈានទៅដល់សេនារីយ៉ូរំលាយគណបក្សភឿថៃ ការរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ ឬសេនារីយ៉ូរដ្ឋប្រហារយោធា​ជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា សេនារីយ៉ូទាំងនេះ មិនអាចសន្មត់ឬវាយតម្លៃជាការខាតឬ​ចំណេញ​​សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជានោះឡើយ ព្រោះដូចបានលើកឡើងខាងលើ ទាំងនេះគឺជាបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃសុទ្ធសាធ ហើយដូចដែលសម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើង ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជារង់ចាំតែធ្វើការជាមួយនឹងមេដឹកនាំដែលមានអំណាចពេញលេញនៅទីក្រុងបាងកក ដែលមានអំណាចពេញលេញនៅក្នុងការចាត់ចែងនយោបាយ កិច្ចការទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី ខណៈបច្ចុប្បន្ន មិនមានមេដឹកនាំថៃណាមួយដែលមានអំណាចអាចសម្រេចចិត្ត ឬធ្វើការចរចាស្មើមុខមាត់ជាមួយនឹង​កម្ពុជានោះឡើយ ព្រោះស្ថានការណ៍នៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នៅតែស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់ថា នរណាជាអ្នកមានសិទ្ធិសម្រេចចិត្តពិតប្រាកដ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

2025-07-03 02:36:48   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 03 កក្កដា 2025 ម៉ោង 09:36 AM
អ្នកនយោបាយថៃ និងបញ្ញវន្តថៃ គួរឈប់ពង្វក់ពលរដ្ឋថៃខ្លួនឯង ឱ្យក្បត់នឹងសច្ចភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ អសីលធម៌ចំពោះច្បាប់អន្តរជាតិ និងប្រមាថរើសអើងជាតិសាសន៍ក្បែរខាង

ខ្ញុំ, យង់ ពៅ យល់ឃើញថា លោក ម៉ានូអែល ម៉ាក្រុង (Manuel Marcron) ប្រធានាធិបតីបារាំង មិនអាចយល់ព្រមសម្រួលជាមួយថៃ ដោយប្រាសចាកពីការទទួលស្គាល់សន្ធិសញ្ញានិងផែនទីបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤, ១៩០៧ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការកំណត់ព្រំដែនរវាងឥណ្ឌូចិន-សៀម បានបន្សល់នូវសន្ធិសញ្ញា កិច្ចព្រមព្រៀង ផែនទីកំណត់ព្រំដែនបារាំង(ក្នុងនាមកម្ពុជា)-សៀម ដែលមានមាត្រដ្ឋាន ១/២០០.០០០ ចំនួន៧ផ្ទាំង ធ្វើឡើងដោយគណៈកម្មការចម្រុះ បារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧-១៩០៨ (Secteur 1, 3, 4, 5) និងឆ្នាំ១៩០៨-១៩០៩ (Secteur 2) និងផ្ទាំងដងរែក (Dangrek), ផ្ទាំងខូង (Khong) និងបានបោះបង្គោលព្រំដែន ចំនួន៧៤បង្គោល (១៩១៩-១៩២០)។

ក្រោយពីបញ្ចប់សម័យកាលអាណានិគម បណ្ដារដ្ឋទាំងអស់ ត្រូវគោរពនូវគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិមួយពាក់ព័ន្ធនឹងព្រំដែនគឺ «គោលការណ៍ខ្សែព្រំដែនមិនកែប្រែ» ដែលភាសាឡាតាំងសរសេរថា «Uti Possidetis» មានន័យថាបន្តទទួលស្គាល់និងគោរពនូវព្រំដែនដែលបានកំណត់ដោយម្ចាស់អាណានិគម ដែលរួមមាន៖ សន្ធិសញ្ញា អនុសញ្ញា ផែនទី និងឯកសារពាក់ព័ន្ធនានា (ក្នុងនោះមានសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ផងដែរ)។

ក្នុងន័យនេះប្រសិនបើភាគីថៃពឹងពាក់បារាំងឱ្យសម្របសម្រួលវិវាទព្រំដែន កម្ពុជា-ថៃ ដែលភាគីថៃខ្លួនឯងប្រើផែនទីឯកតោភាគី (សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ហៅថា ផែនទីចោរ) នោះបានបង្ហាញថា ថៃពិតជាជាតិសាសន៍មិនដឹងអី មិនស្គាល់ច្បាប់អន្តរជាតិ មិនស្គាល់ប្រវត្តិសាស្ត្រ មិនស្គាល់បុព្វបុរសខ្លួន ហើយបែរជាទៅហៅបារាំងដែលជាមហាអំណាច ឱ្យធ្វើតាមមហិច្ឆតាមិនដឹងអីរបស់ខ្លួន (ថៃ) ម្តេចនឹងកើត? 

បើមិនកែប្រែឥរិយាបថ ថៃនឹងក្លាយជាជាតិសាសន៍ដែលបែកបាក់ ហើយអាចនឹងឈានទៅពុះចែកសង្គមកាន់តែជ្រៅ ឬហៅថាផលជះអាក្រក់និងរងបណ្ដាសារប្រវត្តិសាស្ត្រ។

ថ្ងៃចន្ទ ៣០ មិថុនា ២០២៥

 

Thai politicians and intellectuals should stop deceiving their own Thai citizens into betraying historical truth, disrespecting international law, and insulting neighboring nations.

I, Yang Peou, believe that French President Manuel Macron cannot agree to compromise with Thailand by abandoning the recognition of the Franco-Siamese treaties and maps of 1904 and 1907, which concern the delimitation of the Indochina-Siam border, leaving behind the treaty, agreement, the French (on behalf of Cambodia)-Siam border map with a scale of 1/200,000, seven maps drawn by the Franco-Siamese Joint Commission in 1907-1908 (Sector 1, 3, 4, 5) and 1908-1909 (Sector 2), and the Dangrek map, the Khong map, and 74 border posts (1919-1920).

After the end of the colonial era, all states must respect an international law principle regarding borders, namely the “principle of immutability of borders,” of “Uti Possidetis” in Latin, meaning to continue to recognize and respect the borders determined by the colonizer, including treaties, conventions, maps, and related documents (including the 1907 treaty).

In this regard, if Thailand relies on France to mediate the Cambodia-Thailand border dispute, where the Thailand itself uses a unilateral map (Samdech Techo Hun Sen calls the thief’s map), then it shows that Thailand is truly a nation that knows nothing, does not know international law, neither its history, nor its ancestors. How can it then call on France, a superpower, to follow its ignorant ambitions?

If it does not change its behavior, Thailand will become a divided nation and may lead to a deeper division of society, or it may suffer the bad consequences and curse of history.

Monday, June 30, 2025

2025-06-30 04:13:27   ថ្ងៃចន្ទ, 30 មិថុនា 2025 ម៉ោង 11:13 AM
ករណីព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពដឹកនាំប្រាកដនិយមប្រកបដោយចក្ខុវិស័យ និងបានបង្ហាញថា នរណាជាអ្នកនយោបាយជាតិនិយម ហើយនរណាជាអ្នកនយោបាយស្រេកឃ្លានតែអំណាច

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

វិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលបានឆាបឆេះអស់រយៈពេល១ខែកន្លងទៅ ចាប់តាំង​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ឈ្លាន​ពានរបស់កងទ័ពថៃ ដែលវាយប្រហារទាំងកម្រោលមកលើកងទ័ពកម្ពុជា ក្នុង​ដែន​អធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ​កាលថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ បាន​ដុតបញ្ឆេះ​ស្ថាន​ការណ៍​នៅ​តាមព្រំដែនកាន់តែតានតឹងខ្លាំងឡើងៗ រហូតរាលដាល​ដល់​វិស័យ​សេដ្ឋកិច្ច​ពាណិជ្ជកម្ម ការបិទច្រកព្រំដែន និងឈានដល់ការ​ប្រឈមនឹង​ការផ្ទុះ​សង្គ្រាម​រវាងកង​ទ័ព​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ។ កម្ពុជា​ដែលជាប្រទេសប្រកាន់ជំហរសន្តិភាពនិយម និងការដោះ​ស្រាយ​​បញ្ហា​ដោយ​សន្តិវិធី ត្រូវ​ប្រឈមមុខនឹងសកម្មភាពដ៏គឃ្លើនពីថៃជា​ប្រទេសជិត​ខាង​ខ្លួន ដែល​សម្អាងទៅលើ​ទំហំ​សេដ្ឋកិច្ច និងអំណាចយោធារបស់ខ្លួន ព្យាយាមរំលោភ​បំពាន​ចង់បាន​ទឹក​ដីប្រទេសជិតខាង ដោយមិនខ្វល់ខ្វាយនឹងច្បាប់អន្តរជាតិសោះឡើយ។ កាយ​វិការ​របស់​ប្រទេសថៃនេះ មិនមែនកើតឡើងជាលើកទីមួយនោះទេ ពោលគឺចាប់តាមពី​ដើម​កំណើតនៃ​រដ្ឋសៀម ក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៣ (ក្នុងឆ្នាំ១២៣៨ នៅសុខោទ័យ ដែលជាអតីត​ទឹក​ដី​អាណា​ចក្រ​ខ្មែរ) មកម្ល៉េះ ដោយជនជាតិនេះបានអនុវត្ត​នយោបាយ​វាតទីទឹកដីលើរដ្ឋជុំវិញ​ខ្លួនជា​រៀង​ដរាប​រហូតមក។

ទោះបីជាពិភពលោកសម័យទំនើប បណ្ដារដ្ឋស៊ីវិល័យទាំងអស់ បានផ្ដល់​តម្លៃ​ជា​សំខាន់ដល់​ការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ និងការកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋដោយយោងតាមច្បាប់និង​លិខិតបទ​ដ្ឋាន​គតិយុត្តិជាអន្តរជាតិក្ដី ក៏ជាតិសាសន៍ថៃដែលបានប្ដូរ​ឈ្មោះពីសៀម​ក្នុង​សតវត្សរ៍ទី២០ នៅតែ​មាន​ផ្នត់គំនិតចាស់គំរឹល ដែលចង់វាតទីទឹកដី​ដោយ​ប្រើប្រាស់​កម្លាំង​ទ័ព​​រំលោភ​បំពានលើប្រទេសជិតខាងដដែលដែរ។ ក្រៅតែពីការព្យាយាមរំលោភ​បំពាន​ទឹក​ដី​ប្រទេសជិតខាង អ្នកនយោបាយនិងកងទ័ពថៃ តែងតែបានព្យាយាមប្រើប្រាស់បញ្ហា​ព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាង ពិសេសជាមួយនឹង​កម្ពុជា ដើម្បីបញ្ឆេះចរន្តជាតិនិយមជ្រុល និងទាក់ទាញការគាំទ្រពីប្រជាជនថៃ ដើម្បីជា​ឈ្នាន់នៅក្នុងការឈោងក្រសោបអំណាច ឬរក្សាអំណាចជាដើម។ គេដឹងច្បាស់ណាស់ថា នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ មានការ​បែក​បាក់​​គ្នា​ជា​រៀងដរាប ដោយជាទូទៅ នៅក្នុងសង្គម​នយោបាយ​ថៃ​មានចំនួន៣ក្រុមសំខាន់គឺ រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីវិលដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត ក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍យោធា និងក្រុមរាជ​វាំង​ដែល​ប្រើប្រាស់អំណាចមហាក្សត្រ ហេតុ​នេះ​ហើយ ទំនាស់ផលប្រយោជន៍​និងអំណាច​រវាង​ក្រុម​ទាំង៣ តែងតែកើតមានឡើងឥតឈប់​ឈរ។ ព្រឹត្តិការណ៍ចូលឈ្លានពាននិង​វាយ​ប្រហារ​លើកងទ័ពកម្ពុជានៅតំបន់មុំបី ដែល​បណ្ដាលឱ្យទាហានកម្ពុជាម្នាក់បាត់បង់ជីវិត គឺជាសេនារីយ៉ូនយោបាយមួយរបស់ថៃ ដើម្បី​រុញច្រានសភាពការណ៍នៅតាម​ព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ ឱ្យផ្ទុះឡើងជាវិបត្តិព្រំដែននិងការប្រឈម​មុខគ្នារវាងកងទ័ពប្រទេសទាំងពីរ ដើម្បី​ដុតបញ្ឆេះកំហឹងជាតិនិយមថៃ ក្នុងគោល​បំណង​ទទួល​បាន​ប្រជាប្រិយភាព​និង​ការ​គាំទ្រ​ពីប្រជាជនថៃ។

          ការវាយតម្លៃនិងគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍

ដោយមើលឃើញពីចេតនាទុច្ចរឹតខាងលើរបស់ភាគីថៃ និងដោយបន្តប្រកាន់​ជំហរ​សន្តិភាព​និយមនិងការដោះស្រាយ​បញ្ហាដោយសន្តិវិធីដែលជាគោលការណ៍សាកល ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​កម្ពុជាមិនបានប្រើប្រាស់មធ្យោបាយយោធា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅកាន់ភាគីថៃនោះទេ តែ​មេដឹកនាំកម្ពុជាបានប្រកាសថ្កោលទោសទៅលើការវាយឆ្មក់ឈ្លានពានរបស់ថៃ ហើយ​ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានសម្ដែងការតវ៉ាខាងការទូត និងទាមទារឱ្យ​មានការ​ស៊ើប​អង្កេត​ជា​បន្ទាន់និងដោយហ្មត់ចត់ចំពោះបញ្ហានេះ ដោយត្រូវនាំយកបុគ្គលដែលបាញ់ប្រហារ​មក​លើ​កងទ័ពកម្ពុជាទៅផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។ បន្ថែមពីនេះ មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីមានការឈ្លាន​ពាននិងបាញ់ប្រហារ ជំនួបរវាងមេទ័ព​ជើង​គោកនៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរក៏ត្រូវបានរៀបចំឡើង​ដើម្បីរក្សាស្ថានការណ៍ព្រំដែនឱ្យមានការស្ងប់ស្ងាត់ និងបញ្ចៀសឱ្យបានសភាពការណ៍កាន់​តែធ្ងន់ធ្ងរទៅតាមសេនារីយ៉ូដែលភាគីថៃចង់បាននោះឡើយ។

          យន្តការតុលាការអន្តរជាតិ

ក្រៅតែពីការតវ៉ាការទូត និង​ការសម្របសម្រួលយោធា ដើម្បីធានាបាននូវ​ដំណោះ​ស្រាយ​ដោយសន្តិភាព បញ្ចៀសនូវ​ការប៉ះទង្គិចរវាងកងទ័ពប្រទេសទាំងពីរ និងបញ្ចប់​ការ​ឈ្លាន​ពានខាងលើរបស់ថៃ ប្រមុខ​រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្រេចយក​សំណុំ​រឿង​តំបន់​មុំ​៣ ប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទ​តាមាន់ធំ និងប្រាសាទតាក្របី ទៅកាន់តុលាការ​យុត្តិ​ធម៌​អន្តរជាតិ (ICJ) ដោយបានប្រកាស​បបួលថៃទៅជាមួយ។ លើសពីនេះ ប្រមុខ​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជាបានអះអាងថា ទោះបីជាថៃ​បដិសេធ ក៏កម្ពុជានៅតែលើក​សំណុំរឿងនេះ​ទៅកាន់​តុលាការ ដើម្បីសម្រេចសេចក្ដី ឈាន​ទៅបញ្ចប់មហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់ភាគីថៃផងដែរ។ ត្រង់ចំណុចនេះ បានបង្ហាញអំពី​សិល្បៈ​នៃការដោះស្រាយបញ្ហាប្រកបដោយភាពម៉ឺងម៉ាត់ ប្រាកដនិយម និងប្រកបដោយ​ចក្ខុ​វិស័យ ព្រោះការលើកយកសំណុំរឿងខាងលើ ទៅ​កាន់​តុលាការ​​យុត្តិ​ធម៌​អន្តរជាតិ ដោយ​ទាត់​ចោលការចរចា​ទាំងឡាយណាលើករណីតំបន់​ទាំង​នេះ រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​ប្រមើល​ឃើញ​ថាការចរចាទ្វេភាគីជាមួយថៃ មិនអាចរារាំង​នូវ​ចេតនា​ទុច្ចរឹតរបស់ថៃ​ដែល​តែង​តែ​ចិញ្ចឹម​ចិត្តលេបយកទឹកដីកម្ពុជានោះទេ ដោយព្រឹត្តិការណ៍​ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា បង្ហាញ​យ៉ាង​​ច្បាស់​ថា ថៃមិនបានគោរពអនុស្សរណៈ​យោគ​យល់​គ្នា​ឆ្នាំ២០០០ឡើយ។ ហេតុនេះ ការ​ប្រើ​ប្រាស់​យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌ ទើបជាការបញ្ចប់​វិវាទនិង​បង្ការ​ការ​ឈ្លាន​ពាន​ពីភាគីថៃ​មកលើតំបន់ខាងលើនេះ ព្រោះនៅពេល​ដែល​តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ​កាត់​សេចក្ដីជាស្ថាពរ ទោះបីជាថៃចាញ់ក៏ដោយក្ដី ក៏​រដ្ឋាភិបាល​ថៃ អាចមានហេតុផល​បក​ស្រាយ​ប្រាប់ទៅប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនបានផងដែរ។ មានន័យថា សភាពការណ៍ព្រំដែននៅតំបន់កំពុងតានតឹង នឹងលែងជាប្រធានបទក្ដៅដែលក្រុម​ឱកាស​និយមថៃលើកយកមកដុតបញ្ឆេះកំហឹងជាតិនិយមបានទៀតហើយ។ បន្ថែមពីនេះ ជំហរ​ខាងលើ​របស់​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​​កម្ពុជា​ ក៏បានស​បញ្ជាក់ពីការ​បន្ត​ផ្ដល់​តម្លៃ​លើ​ច្បាប់អន្តរជាតិ និង​ការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ដោយ​សន្តិវិធីរបស់​កម្ពុជាដែលជាប្រជាជាតិ​ថ្លៃថ្នូរ (យល់ដឹង និងគោរព​ច្បាប់​អន្តរ​ជាតិ) និងមានបេះដូង​សន្តិ​ភាព​និយមផងដែរ។

          ការវាយតម្លៃស្ថានការណ៍ និងត្រៀមលក្ខណៈទុកជាមុន

ទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានព្យាយាមសម្របសម្រួលជាមួយយោធាថៃ ដើម្បី​រក្សាស្ថានភាពដើមនៅតាម​ព្រំដែន និងជ្រើសយកយន្តការតុលាការអន្តរជាតិ​ដើម្បីដោះ​ស្រាយ​បញ្ចប់​វិវាទ ចៀសវាងការប៉ះទង្គិចខាងយោធាក្នុងរូបភាពណាមួយនាពេលខាងមុខក្ដី ប៉ុន្តែដោយបានមើលឃើញពីមហិច្ឆតាធ្វើសង្គ្រាមបំពានទឹកដីពីភាគីយោធាថៃ រាជ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជាក៏​បាន​ត្រៀមលក្ខណៈរួចជាស្រេច នៅក្នុងធានាឱ្យ​បាន​នូវ​សុខសុវត្ថិ​ភាព​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមព្រំដែន (តាមរយៈការជម្លៀសប្រជាជន​និងរៀប​ចំ​ទីតាំង​សុវត្ថិ​ភាព​សម្រាប់ជនភៀសខ្លួន) ការត្រៀមលក្ខណៈទទួលពលរដ្ឋខ្មែរ​ដែល​វិល​ត្រឡប់ពីថៃចូល​មក​មាតុ​ភូមិវិញ ការសម្របសម្រួលផ្ដល់ការងារជូនពលករ​ចំណាក​ស្រុក​ដើម្បីសម្រួលបន្ទុក​និងឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការការងារ​ក្នុងស្រុក ការសហការ​ជាមួយគ្រឹះស្ថាន​ហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីបន្ធូរបន្ថយ​លក្ខខណ្ឌសងប្រាក់​បំណុល​របស់​ពលករចំណាកស្រុក និងការ​ដោះ​ស្រាយមធ្យោបាយ​ធ្វើដំណើរ​សម្រាប់ពលករ​និង​ពល​រដ្ឋ ដែលនឹងវិលចូលប្រទេសហើយ​បន្តដំណើរទៅកាន់​ស្រុក​កំណើត​ជាដើម។ នេះជាការ​វាយ​តម្លៃបានវែងឆ្ងាយ និង​ត្រៀម​លក្ខណៈ​សម្បត្តិគ្រប់ជ្រុង​ជ្រោយក្នុងការបង្ការទុកជាមុនរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបាន​យក​ចិត្ត​ទុកដាក់​លើ​អាយុ​ជីវិត សុខ​សុវត្ថិ​ភាព ផលប៉ះពាល់ និងទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលនឹងត្រូវប្រឈម​មុខ ខណៈ​ដែល​ស្ថានការណ៍នៅតាមបន្ទាត់ព្រំដែនកាន់តែ​តាន​តឹង​ខ្លាំង​ឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ដែល​អាចមានការផ្ទុះអាវុធបង្កហេតុពីសំណាក់ភាគីថៃគ្រប់ពេល​វេលា។

          ការឆ្លើយតបរហ័ស និងជាក់លាក់

ឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើវិទ្ធង្សនាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា​ពីសំណាក់​ភាគី​ថៃ ​ដែលមានដូចជា ការបិទព្រំដែនជាឯកតោភាគី ការគម្រាមកាត់ផ្ដាច់អគ្គិសនីនិងអ៊ីន​ធឺ​ណិត ការគម្រាម​បញ្ឈប់​ការនាំចូលប្រេងចូលមកប្រទេសកម្ពុជា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបាន​ប្រកាន់ជំហរ​យ៉ាង​មោះ​មុត និងចាត់វិធានការឆ្លើយតបយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ដើម្បីការពារកិត្តិយស​ប្រជាជាតិ និង​បញ្ចៀសមិនឱ្យភាគីថៃប្រើប្រាស់វិស័យពាណិជ្ជកម្មជាចំណាប់​ខ្មាំង​គម្រាម​កំហែង និងដាក់​សម្ពាធ ដើម្បីឱ្យ​កម្ពុជាចុះញមឬបន្ទន់ឥរិយាបថ​នៅ​ចំពោះមុខការ​​បំពាន​ដែនអធិបតេយ្យ​ភាពជាតិខ្លួន។ រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​បានចាត់វិធានការជាបន្ត​បន្ទាប់ដែល​មាន​ដូចជា ការ​កាត់​ផ្ដាច់ការតភ្ជាប់អគ្គិសនី និង​​អ៊ីនធឺណិតពីប្រទេសថៃ ហាម​ឃាត់​ការ​ចាក់​ផ្សាយ​ភាព​យន្តថៃនៅ​តាម​ស្ថានីយ៍​ទូរទស្សន៍ ការសម្រេចបិទច្រកព្រំដែន​ទាំង​ស្រុង ការដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ផលិត​ផលកសិកម្មខ្មែរ​នៅតាម​ព្រំដែន​ជិតប្រទេសថៃដែល​កន្លង​មក​ត្រូវនាំ​ចេញ​ទៅ​ថៃ ការ​ប្រកាស​បិទការនាំចូលប្រេងឥន្ធនៈពីថៃ ការហាមឃាត់នាំ​ចូល​ទំនិញ​ផ្សេងៗ​ពី​ថៃ និង​ការ​បដិសេធយន្តការពិភាក្សាទ្វេភាគីគ្រប់កម្រិត ដរាបណាភាគីថៃនៅតែបន្តបិទ​ច្រក​ព្រំដែន​ជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះ យើងមើលឃើញថា ទាំងរដ្ឋាភិបាលនិងក្រុម​យោធា​ថៃ មិន​ត្រឹម​តែមិនអាចវាយតម្លៃស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​កម្ពុជា​បានគ្រប់​ជ្រុង​ជ្រោយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថៃថែមទាំងមានភាពខ្សោយខាងយុទ្ធសាស្ត្រ​នយោបាយ នៅ​ក្នុង​ការប្រឈមមុខនឹងកម្ពុជាថែមទៀតផង។ ថៃហាក់បានលង់លក់ក្នុង​សុបិននាអតីតកាល​ដ៏យូរលង់ ដែលយល់ថាកម្ពុជាពឹងផ្អែកទាំងស្រុង​លើពាណិជ្ជកម្ម​តាម​ព្រំដែនជាមួយថៃ និង​ការដោះដូរផលិតផលផ្សេងៗ ពិសេសការនាំចូលប្រេងពី​ប្រទេសថៃ។ កង្វះសមត្ថភាពវាយ​តម្លៃ​ស្ថានការណ៍ និងភាពខ្សោយនៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយនេះ បានបន្តផ្ដល់ភាព​អាម៉ាស​ជាខ្លាំងបន្ថែមទៀតដល់ថៃ បន្ទាប់ពីភាពអាម៉ាសដែលខ្លួន​បាន​ចោទថាកម្ពុជា​ឈ្លាន​ពាន ប៉ុន្តែមិនហ៊ានទៅតតាំងនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ មិនត្រឹម​តែប៉ុណ្ណោះ ការបិទ​ច្រក​ព្រំដែនជាឯកតោភាគី បានបង្កនូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់​អ្នក​ជំនួញថៃ និងពលរដ្ឋ​ថៃនៅតាមព្រំដែន ដែលរស់នៅពឹងផ្អែកនិងទទួលផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចដ៏ច្រើន​សន្ធឹក​សន្ធាប់​ពីពាណិជ្ជកម្ម​ទ្វេ​ភាគីនេះ ហើយទាំងរដ្ឋាភិបាលនិងក្រុមយោធាថៃ ត្រូវ​ប្រឈម​មុខ​នឹងការខឹងសម្បារ​ពី​សំណាក់អ្នកជំនាញ កសិករ និងផលិតករថៃថែមទៀត​ផង។ ដោយសារ​តែ​ការបង្កភាពតានតឹងនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនជាមួយនឹងកម្ពុជានេះ ថៃនឹង​អាច​ខាត​បង់​ពី​កិច្ចពាណិជ្ជកម្មក្នុងរង្វង់ប្រមាណ១៦លានដុល្លារក្នុង១ថ្ងៃ ឬ៥ពាន់​លាន​ដុល្លារ​សហរដ្ឋ​អាម៉េរិក​ក្នុង១ឆ្នាំ ដែលតួលេខនេះនៅមិនទាន់របស់បញ្ចូលនូវ​ចំណូលបាន​មក​ពី​ភ្ញៀវ​ទេសចរ និងអ្នកជំងឺពីកម្ពុជានៅឡើយនោះទេ។

        ទិដ្ឋភាពការទូត

ជោគជ័យមួយបន្ថែមទៀតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគឺ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពការទូត ពោលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលឈរនៅលើគោលការណ៍សន្តិភាពនិយម (ជំហរ​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហាដោយ​សន្តិវិធី) និងការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលជាគោលការណ៍​គ្រឹះនៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញអង្គការ​សហប្រជាជាតិ ក៏ដូចជាធម្មនុញ្ញអាស៊ាន កម្ពុជាទទួលបានការគាំទ្រ​យ៉ាង​ចំហរពីសំណាក់បណ្ដាប្រទេសទាំងឡាយ រាប់ទាំងមហាអំណាចពិភពលោក និងមហា​អំណាចតំបន់។ ជាមួយគ្នានេះ តាមរយៈដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទៅកាន់សាធារណរដ្ឋបារាំង និងនៅក្នុងជំនួបជាមួយប្រធានាធិបតីបារាំងនាពេលថ្មីៗ​កន្លង​ទៅនេះ បារាំងបាន​បង្ហាញជំហរគាំទ្រកម្ពុជាទាំងនៅផ្នែកស្មារតី និងការផ្ដល់ឯកសារនានា​ពាក់​ព័ន្ធនឹង​ព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ ព្រោះបារាំងគឺជាអ្នកតំណាងកម្ពុជា (ក្នុងសម័យអាណានិគម) ចុះ​ហត្ថ​លេខា​លើសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤ និងឆ្នាំ១៩០៧ និងផែនទីព្រំដែនរវាង​ប្រទេស​កម្ពុជា​និងថៃ។ ហេតុនេះ បារាំងពិតជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការធានាឱ្យមានការ​គោរពនិងអនុវត្តឱ្យខាងតែបាននូវលិខិតបទដ្ឋានមានតម្លៃជាច្បាប់អន្តរជាតិនេះ ហើយមាន​តែ​បារាំងទេដែលបានដឹងប្រាកដ និងអាចបកស្រាយបានច្បាស់លាស់ជាងគេនូវខ្សែបន្ទាត់​ព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ។ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពការទូតនេះដែរ កាលពីថ្ងៃទី១៧ មិថុនា រដ្ឋមន្ត្រី​ការ​បរទេស​កម្ពុជា បានជួបប្រជុំជាមួយបណ្តាអង្គទូតបរទេសប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចំនួន២៧ប្រទេស ដើម្បីធ្វើការពន្យល់ អំពីការវិវត្តថ្មី នៃស្ថានការណ៍ ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលនេះគឺជាការបើកសមរភូមិការទូតមួយបន្ថែមទៀតរបស់កម្ពុជា ប្រឈមនឹងការបំភ្លៃ​ហេតុការណ៍ និងបង្វែងសាច់រឿងពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកសារព័ត៌មាននៃប្រទេសថៃ ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ បន្ថែមពីលើនេះ ស្របពេលដែលស្ថាន​ការណ៍ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ កំពុងតែតានតឹង ក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ គេឃើញមាន​វត្ត​មាននៃមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក៏ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួន បានអញ្ជើញនិងគ្រោង​អញ្ជើញ​បំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ដែលក្នុងនោះរួមមាន ប្រធានាធិបតី​បារាំង នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរី រដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិអាម៉េរិក មេបញ្ជាការ​កង​ស្វ័យ​ការ​ពារ​ជើង​គោកជប៉ុន និងឧបការីរងរដ្ឋមន្រ្តី​ក្រសួង​ការពារ​ជាតិ​អាម៉េរិកជាដើម។ ចំណុចទាំងនេះ បានគូសបញ្ជាក់អំពីសារៈសំខាន់នៃប្រទេសកម្ពុជានៅ​ក្នុងភូមិសាស្ត្រនយោបាយតំបន់ ក៏ដូចជាអំណាចការទូតរបស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ដែល​បានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍បណ្ដាប្រទេសនានា ឱ្យយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសំណុំ​រឿង​ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។

          ការពង្រឹងសាមគ្គីភាព និងបង្រួបបង្រួមស្មារតីជាតិនិយម

ប្រឈមមុខនឹងសកម្មភាពឈ្លានពានដ៏គឃ្លើន និងការបង្កហេតុជាច្រើន ធ្វើឡើង​ដោយយោធាថៃ និងដើម្បីបំផុសស្មារតីជាតិនិយមនិងបង្ហាញពីសាមគ្គីភាពជាតិខ្មែរ ថ្នាក់​ដឹកនាំកម្ពុជាបានប្រកាសអំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ មន្ត្រីរាជការ និងវិស័យឯកជន​ទាំងអស់​នៅ​កម្ពុជា ចូលរួមចលនាឧបត្ថម្ភគាំទ្រដល់កងទ័ពកម្ពុជាដែលឈរជើងនៅតាម​បណ្ដោយព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ ដែលសកម្មភាពនេះគឺជាការចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងការបង្រួបបង្រួម​ស្មារតីជាតិនិយម និងបង្ហាញពីមនសិកាជាតិរួមគ្នាជាធ្លុងមួយរបស់ប្រជាជាតិខ្មែរ។ ជា​លទ្ធ​ផល មហាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈបានចូលរួមយ៉ាងផុសផុលទៅតាមការអំពាវនាវរបស់ថ្នាក់​ដឹកនាំកម្ពុជា ដែលការណ៍នេះ​បាន​បង្ហាញពីស្មារតីជាតិនិយម និងឆន្ទៈសាមគ្គីជាតិ​យ៉ាង​មុត​មាំ​ ព្រមទាំងឆ្លុះបញ្ចាំងពីមនសិកានិងឯកភាពជាតិរួមតែមួយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលជឿជាក់ទៅលើមេដឹកនាំ​របស់​ខ្លួន ដែលខុស​គ្នាទាំង​ស្រុង​ពី​ទិដ្ឋភាពនៅក្នុង​សង្គមថៃ​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន។ ការរួបរួមគ្នា​ជាធ្លុងមួយ ពិតជាមានគុណតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបាន ព្រោះ​នៅ​ពេល​ដែលមេដឹកនាំ និងប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈមានសាមគ្គីភាព ឯកភាពជាតិ និង​ឆន្ទៈរួមគ្នាតែមួយ គោលបំណងដែលគេប្រាថ្នារួមគ្នា ពិតជាងាយស្រួលនឹងសម្រេចជោគ​ជ័យទៅបាន ដូចពាក្យមួយឃ្លាដែលលើកឡើងថា “ប្រជាជនជាខឿនការពារជាតិដ៏រឹងមាំ” និងសុភាសិតខ្មែរមួយឃ្លាចារថា “ចង្កឹះមួយបាច់ កាច់មិនបាក់”។

          វត្តមាននៃនយោបាយគ្រោះថ្នាក់ចំពោះជាតិ

ទោះបីជាទង្វើឈ្លានពានរបស់ថៃ បានជំរុញឱ្យខ្មែរគ្រប់និន្នាការនិងគ្រប់​ស្រទាប់​វណ្ណៈរួបរួមសាមគ្គីភាពនិងមានស្មារតីជាតិនិយមជាធ្លុងតែមួយក្ដី ក៏មជ្ឈដ្ឋាននយោបាយ​ប្រឆាំង​មួយចំនួន ពិសេសអតីតប្រធាន​គណបក្សប្រឆាំងដែលនៅក្រៅប្រទេស ហាក់ដូច​ជា​មិន​បានសាទរចំពោះការបំផុសស្មារតី​ជាតិនិយម និងការឯកភាពគ្នាជាធ្លុងមួយរបស់ខ្មែរនៅ​ចំពោះមុខការឈ្លានពានពីសំណាក់​ប្រទេសជិតខាងឡើយ។ លើសពីនេះ សកម្មជន​ និងអ្នកនយោបាយប្រឆាំងមួយចំនួន មិនតែមិនបានគាំទ្រ លើកទឹកចិត្ត និងផ្ដល់កម្លាំងចិត្ត​ដល់កងទ័ពនៅសមរភូមិមុខប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានថតវីដេអូ និងបង្កើតមាតិកា ក៏​ដូច​ជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ដើម្បីបំបាក់ទឹកចិត្តកងទ័ព និងបំផ្លាញសាមគ្គីភាពនិងស្មារតី​ចូល​រួម​ជាធ្លុង​មួយ​រវាង​ប្រជា​ពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាល និងកងទ័ពទៅវិញ។

ជាដរាបរហូតមក អ្នក​នយោបាយប្រឆាំង ពិសេសអតីតប្រធានគណបក្ស​ប្រឆាំង​ តែង​តែ​ព្យាយាមចោទប្រកាន់ ​បន្ទុច​បង្អាក់ និងដាក់បន្ទុកទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាល និង​គណ​បក្ស​​កាន់​អំណាច នៅគ្រប់បញ្ហា គ្រប់ទិដ្ឋភាពនិងកាលៈទេសៈទាំងអស់ ដោយ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ញុះញង់ឬបំភ័ន្តមតិប្រជាជនឱ្យខឹងស្អប់ ឬលែងមានទំនុកចិត្តលើ​រដ្ឋាភិបាល ដើម្បី​ប្រយោជន៍នយោបាយផ្ទាល់របស់ខ្លួននិងក្រុម។ ជាការពិតណាស់ អ្នកនយោបាយ​ច្រើនតែ​ប្រើ​ប្រាស់ឧបាយនិងវោហារសាស្ត្រវាយប្រហារ ឬចោទប្រកាន់​ទៅ​គូ​ភាគី ដើម្បីខ្លួន​យក​ប្រៀប​ឬទទួលបានប្រជាប្រិយភាពពីប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែនៅករណី​ប្រទេស​ជាតិកំពុងជួប​ប្រទះ​នឹងសត្រូវខាងក្រៅ គេមិនគួរយកផលប្រយោជន៍​នយោបាយ​សួន​តួ​មក​ដឹក​មុខ ហើយ​ប្រតិដ្ឋរឿងវាយប្រហារគូភាគី ដោយមិនគិតអំពី​គ្រោះថ្នាក់របស់​ជាតិ​នៅចំពោះមុខ​ដូច្នេះ​ឡើយ។ តើ​គេ​អាចចាត់ទុកថានេះគឺជាទង្វើក្បត់​ជាតិដែរឬយ៉ាងណា? ឬមួយក៏អ្នក​នយោបាយ​ប្រឆាំង​ទាំង​នោះ​ពិតជា​បំភ្លេច​ចោលឧត្ដម​ប្រយោជន៍ជាតិ ហើយនៅតែបន្ត​ប្រកាន់​ជំហរមានះថា ប្រជាប្រិយ​ភាព​​របស់​គណបក្សកាន់អំណាច គឺជា​ផ្នូរ​កប់​ជីវិត​នយោបាយ​របស់អ្នកនយោបាយប្រឆាំង?

អ្នកនយោបាយដែលបាត់បង់មនសិកាជាតិ និងគ្មានស្មារតីជាតិនិយម ហ៊ានធ្វើអ្វីៗ​គ្រប់យ៉ាងដើម្បីតែប្រយោជន៍នយោបាយសួនតួ គឺជាអ្នកនយោបាយ​ដែលគ្រោះ​ថ្នាក់​បំផុត​សម្រាប់ប្រជាជាតិមួយ ហើយប្រជាពលរដ្ឋពិត​ជា​ពុំត្រូវការនយោបាយអត្តឃាត​ជាតិ​សាសន៍​ឯងដូច្នេះឡើយ។ នៅចំពោះមុខការឈ្លានពាន​របស់បរទេស អ្នកនយោបាយទាំង​អស់ គួរតែប្រកាន់ជំហរជាតិនិយម សាមគ្គីភាព និងការរួបរួមគ្នាជាធ្លុងតែមួយ ហើយ​រួម​ចំណែកទៅតាមលទ្ធភាពនិងនៅគ្រប់ទិដ្ឋភាព ប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានពីបរទេស។ បទ​ពិសោធន៍ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ និងប្រវត្តិសាស្ត្រសាកលលោក បានបង្រៀនយើងយ៉ាង​ច្បាស់ថា មានតែការរួបរួមនិងសាមគ្គីជាតិជាធ្លុងមួយទេ ទើបយើងអាចយកឈ្នះសត្រូវ​ពីខាង​ក្រៅ​បាន តួយ៉ាងដូចជា ការបង្រួបបង្រួមជាតិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នៅក្នុងបុព្វ​ហេតុ​រំដោះ​ប្រទេស​ចេញពីការត្រួតត្រារបស់បរទេស និងការរួបរួម​គ្នារវាងកង​ទ័ព​ជាតិ​និយម​និងកង​ទ័ព​កុម្មុយ​នីស្តចិន ប្រឆាំងនឹងកងទ័ពជប៉ុននៅក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយជាដើម សុទ្ធសឹងតែបាននាំមក​នូវ​ជោគ​ជ័យសម្រាប់ប្រជាជាតិ និងមនុស្សជំនាន់ក្រោយ ហើយទាំងនេះ​ជាមេរៀន​ដ៏​សំខាន់​ដែល​អ្នក​នយោបាយ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបត្រូវរៀនសូត្រ និងយក​គម្រូអនុវត្តតាម៕

2025-06-28 11:02:46   ថ្ងៃសៅរ៍, 28 មិថុនា 2025 ម៉ោង 06:02 PM
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច អញ្ជើញទទួលជួបសំណេះសំណាលជាមួយប្រតិភូអ្នកគ្រូបង្រៀនរបាំព្រះរាជទ្រព្យ ដឹកនាំដោយលោកជំទាវ សុទ្ធ សុម៉ាលី

នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ២កើត ខែអាសាឍ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្តស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ វេលាម៉ោង ៩:៣០នាទីព្រឹក ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានអញ្ជើញទទួលជួបសំណេះសំណាលជាមួយនឹងក្រុមអ្នកគ្រូបង្រៀនរបាំព្រះរាជាទ្រព្យ ដឹកនាំដោយលោកជំទាវ សុទ្ធ សុម៉ាលី អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ។

ថ្លែងក្នុងជំនួបសំណេះសំណាលនាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានគូសបញ្ជាក់អំពីទស្សនៈយល់ឃើញសំខាន់ៗរបស់ឯកឧត្ដមអំពី​មរតកសិល្បៈនិងវប្បធម៌ខ្មែរ កេរដំណែលពីបុព្វបុរស ស្ថានភាពនៃការអភិរក្សនិងថែរក្សាវប្បធម៌ខ្មែរ ការផ្សព្វផ្សាយនិងបញ្ជ្រាបការយល់ដឹងអំពីសិល្បៈខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងទស្សនៈរបស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យចំពោះការអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍវិស័យវប្បធម៌និងសិល្បៈដ៏ផូរផង់របស់ខ្មែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ បានមានប្រសាសន៍លើកឡើងថា ដើម្បីទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ជនបរទេសចំពោះវប្បធម៌និងសិល្បៈខ្មែរ គឺត្រូវតែមានការបង្ហាញ និងពន្យល់បកស្រាយឱ្យបានពិស្ដារ ទាំងប្រវត្តិសាស្ត្រនិងដំណើរការវិវត្ត។ 

 

លោកជំទាវ សុទ្ធ សុម៉ាលី បានជម្រាបជូនឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យថា កន្លងមកនេះ ក្រុមការងារបានរៀបចំចងក្រងសៀវភៅមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងរបាំបុរាណខ្មែរ ពិសេសរបាំព្រះរាជទ្រព្យ ដែលក្នុងនោះក៏មានការដកស្រង់ខ្លឹមសារចេញពីឯកសារផ្លូវការរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាផងដែរ ដើម្បីបញ្ជ្រាបចំណេះដឹង និងបន្សល់នូវឯកសារសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ ក្នុងឱកាសជំនួបនាព្រឹកនេះ លោកជំទាវក៏បាននាំយកនូវសៀវភៅចងក្រងអំពីរបាំរាជទ្រព្យជូនឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាផងដែរ។ លោកជំទាវបានវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះការសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងឯកសារនានារបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ក្រោមការដឹកនាំរ​បស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ពិសេសឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការងារអភិរក្ស និងថែរក្សាវប្បធម៌និងសិល្បៈបន្សល់ទុកដោយដូនតាខ្មែរ។

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានបញ្ជាក់ថា ជំនួបនាឱកាសនេះគឺជាជំនួបដ៏មានសារៈសំខាន់មួយ ដែលឯកឧត្ដមបានជួបជជែក និងសំណេះសំណាលនេះជាការជួបអ្នកសិល្បៈជើងចាស់ ផ្លាស់គំនិតគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីជំរុញការបង្កើនពូនផ្ដុំវប្បធម៌សិល្បៈខ្មែរ បង្ហាញទៅកាន់មហាជន និងភ្ញៀវទេសចរ។ជាមួយអ្នកគ្រូៗដែលជាអ្នកសិល្បៈជើងចាស់ប្រកបដោយបទពិសោធអនុវត្ត ហើយបានផ្លាស់គំនិតគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីជំរុញការបង្កើនពូនផ្ដុំវប្បធម៌សិល្បៈខ្មែរ បង្ហាញទៅកាន់មហាជន និងភ្ញៀវទេសចរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យក៏បានប្រគល់ជូនប្រតិភូក្រុមអ្នកគ្រូបង្រៀនរបាំព្រះរាជទ្រព្យនូវសៀវភៅសម្លៀកបំពាក់ខ្មែរទាំង៥សម័យកាល ចំនួន២ក្បាល ដែលជាស្នាដៃចងក្រងរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាផងដែរ ដើម្បីជាការសិក្សាស្វែងយល់ និងបញ្ជ្រាបការយល់ដឹងដល់សិស្ស និស្សិតទាំងឡាយ៕

RAC Media | នាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងសាធារណៈនិងពិធីការ

2025-06-27 08:54:16   ថ្ងៃសុក្រ, 27 មិថុនា 2025 ម៉ោង 03:54 PM
បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ បញ្ហាវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ កាន់តែឡើងក្ដៅ ក៏ព្រោះតែរដ្ឋាភិបាលថៃទន់ខ្សោយ ទើបត្រូវបង្វែរបញ្ហាមកកាន់ព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា

មកដល់ថ្ងៃនេះ ស្ថានភាពវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ កាន់តែមានភាពតានតឹងខ្លាំងឡើងៗ​ ពោលគឺ ភាគីថៃបានឈានដល់ការប្រកាសបិទព្រំដែនទាំងស្រុងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា។ ភាព​តានតឹងនេះ ត្រូវបានលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយវាយ​តម្លៃថា ពិតជាពិបាកនៅក្នុងការបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍ណាស់ ប្រសិនបើស្ថានភាពនយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃនៅតែបន្តកើនកំដៅ។ លោកបណ្ឌិត បានគូសបញ្ជាក់ថា ស្ថានភាពតានតឹងនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែន រវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ កើតចេញពីការណ៍ដែលរដ្ឋាភិបាលថៃ មិនមែនជារដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាធ្លុងមួយ ពិសេសភាពទន់ខ្សោយនៃក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលថៃ ពោលគឺស្ថានភាពនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ មានភាពច្របូកច្របល់ ដោយសារតែការប្រជែងអំណាចគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល យោធា និងក្រុមមានអំណាចផ្សេងទៀតដូចជាក្រុមរាជវាំងជាដើម។

លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានកត់សម្គាល់ទៀតថា ការមិនឯកភាពគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាល អ្នកនយោបាយ និងក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍យោធាថៃ បានស្ដែងឱ្យឃើញតាមរយៈការប្រកាស​មិនស៊ីសង្វាក់គ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលនិងក្រុមមេទ័ពថៃ ទៅលើការបិទនិងបើកច្រកព្រំដែនទ្វេភាគី ក៏ដូចជា​ការសម្រេចចិត្តនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងថៃនិងកម្ពុជាផងដែរ។ ភាពទន់ខ្សោយនៃអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃ នៅចំពោះមុខក្រុមយោធា មិនត្រឹមតែឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងសង្គមថៃប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលថៃ ពិបាកនៅក្នុងការជជែកពិភាក្សា ចរចា និងមិនអាចសូម្បីតែអនុវត្តមុខងារទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងប្រទេសជាដៃគូជាប្រក្រតីនោះទេ ដូចជាករណីទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសកម្ពុជាជាដើម​។ លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសថៃដែលលង់ខ្លួននៅក្នុងវិបត្តិនយោបាយស្រាប់ (ដូចជាករណីក្ដីក្ដាំរបស់លោកថាក់ស៊ីន និងកូនស្រីជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបច្ចុប្បន្ន ការបែកបាក់នៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ) ក្រៅតែពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសថៃកំពុងជួបប្រទះនឹងវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរស្រាប់នោះ ថៃក៏ប្រឈមនឹងការដាក់បន្ទុកពីសំណាក់អង្គការសហប្រជាជាតិ ឱ្យថៃបំភ្លឺអំពីករណីដែលប្រទេសនេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏ធំនៃសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋកម្ម ការជួញដូរគ្រឿងញៀននិងឆបោកឆ្លងដែននៅក្នុងតំបន់នោះផងដែរ។ បញ្ហាប្រឈមទាំងអស់នេះ សុទ្ធសឹង​ជាករណីដែលកំពុងរួមរឹតនិងដាក់សម្ពាធដល់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដូច្នេះហើយ រដ្ឋាភិបាលថៃដ៏ទន់ខ្សោយនេះ ពិតជាមិនមានជម្រើសអ្វីក្រៅតែពីការបង្វែរ​បញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន មកកាន់តំបន់ព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាង ដើម្បីបិទបាំងភាពអាម៉ាសរបស់ខ្លួនឡើយ។ ការបង្វែរស្ថានការណ៍ផ្ទៃក្នុងនោះ បានក្លាយទៅជាមូលហេតុដែលអូសបន្លាយនូវវិបត្តិព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលប្រទេសកម្ពុជា មិនអាចទទួលយក ឬទ្រាំទ្រនឹងការប្រមាថមាក់ងាយពីសំណាក់ភាគីថៃ ដែលចង់បង្វែរវិបត្តិរបស់ខ្លួន ហើយដាក់បន្ទុកមក​លើកម្ពុជាជាប្រទេសជិតខាងបានជាដាច់ខាត។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បាន​ថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ថៃ នៅតែស្ថិតក្នុងភាពតានតឹងជាលំដាប់បន្តទៅទៀត ប្រសិនបើស្ថានការណ៍នយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃ មិនទាន់បានធូរស្រាលនោះទេ។

បន្ថែមពីលើនេះ ភាពតានតឹងរវាងកម្ពុជានិងថៃ កើតឡើងដោយសារតែការបង្កហេតុពីភាគីមជ្ឈដ្ឋានអ្នកនយោបាយនិងយោធាថៃសុទ្ធសាធ ពោលគឺ ហេតុការណ៍ដែលកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥កន្លងទៅ ដែលទាហានឈ្លានពានរបស់ថៃ បានចូលមកបាញ់ប្រហារមកលើកងទ័ពកម្ពុជានៅក្នុងតំបន់មុំបី ដែលបណ្ដាលឱ្យយោធិនកម្ពុជា​មួយរូបស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ លើសពីនេះ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ថៃបានបិទច្រកព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ដោយឯកតោភាគី លុះមកដល់ថ្ងៃទី២២-២៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ច្រកព្រំដែនទាំងអស់រវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ត្រូវបានប្រកាសបិទទាំងស្រុងដោយក្រុមយោធាថៃ។ ស្ថានការណ៍នេះ បានបង្ខំឱ្យកម្ពុជាចាត់វិធានការឆ្លើយតបដូចគ្នាវិញ ព្រោះកម្ពុជាបន្តនៅស្ងៀម និងរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់នៅចំពោះមុខទង្វើយ៉ាងគឃ្លើនរបស់ភាគីថៃបានឡើយ។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានអះអាងថា ចេតនារបស់ភាគីថៃនៅក្នុងពេលថ្មីៗកន្លងទៅនេះដូចជាការលើកឡើងអំពីការបិទព្រំដែន ការគម្រាមផ្ដាច់អគ្គិសនី អ៊ីនធឺណិត ការលើកឡើងពីលទ្ធភាពផ្ដាច់ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈ និងការបិទមិនឱ្យពលករនិងអាជីវករខ្មែរទៅធ្វើការនិងលក់ដូរនៅក្នុងប្រទេសថៃជាដើម សុទ្ធសឹងតែធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងធ្វើវិទ្ធង្សនាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជារងផលប៉ះពាល់ ដើម្បីដាក់សម្ពាធឱ្យមេដឹកនាំកម្ពុជាបន្ទន់ឥរិយាបថជាមួយខ្លួននិងដើរតាមសេនារីយ៉ូរបស់ខ្លួន ពោលគឺមិនចង់ឱ្យកម្ពុជាលើកសំណុំរឿងព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ (ករណីតំបន់មុំបី ប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ និងប្រាសាទតាក្របី) ទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិដែលខ្លួនគ្មានសង្ឃឹមយកឈ្នះកម្ពុជានោះឡើយ។ ទោះ​ជា​យ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានលើកឡើងថា ចេតនារបស់ភាគីថៃនេះ ត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាទាត់ចោល និងចាត់ទុកថាជារឿងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ព្រោះចាប់តាំងពីមានអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នារវាងកម្ពុជានិងថៃ ឆ្នាំ២០០០មក ភាគីថៃតែងតែបានបំពានមកលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាទ្វេភាគីនេះជាដរាបមក ព្រមទាំងបានបំពានលើសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤ និងឆ្នាំ១៩០៧ជាដើម ដែលជាលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិដែលបានកំណត់ព្រំដែនរវាងរដ្ឋទាំងពីរ​ថែមទៀតផង។

លោកបណ្ឌិតបានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតផងដែរថា ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពតានតឹងនិងការប្រឈមរវាងប្រទេសទាំងពីរបាន រដ្ឋាភិបាលថៃគប្បីជាអ្នកចាប់ផ្ដើមរកច្រកចេញ ដូច​ដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានគូសបញ្ជាក់ថា ថៃដែលជាអ្នកបិទព្រំដែនឯកតោភាគី ត្រូវតែជាអ្នកបើកព្រំដែនជាឯកតោភាគីមុន ដែលកម្ពុជានឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តបើកនៅពេលក្រោយ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់ថា ថៃនៅមិនទាន់ឆ្លើយតបនឹងការតវ៉ាការទូតរប់សកម្ពុជា ទៅលើករណីដែលកងទ័ពឈ្លានពានរបស់ថៃ បានចូលបាញ់ប្រហារទាំងកម្រោលមកលើមូលដ្ឋានយោធាកម្ពុជា ដែលបណ្ដាលកងទ័ពកម្ពុជាម្នាក់បាត់បង់ជីវិតនៅឡើយទេ។ ត្រង់ចំណុច​នេះ លោកបណ្ឌិត បានលើកឡើងថា ថៃនៅតែបង្ហាញឥរិយាបថគឃ្លើន និងមិនឆ្លើយតបនឹងការតវ៉ាការទូតរបស់កម្ពុជានោះឡើយ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ ថែមទាំងបានបង្កើនភានតឹងជាបន្តបន្ទាប់ឥតឈប់ឈរថែមទៀតផង ដែលផលប៉ះពាល់​បណ្ដាលមកពីភាពតានតឹងនិងការប្រឈមតាមព្រំដែននេះ គឺភាគីថៃជាអ្នកខាតបង់ដ៏ច្រើនលើសលប់ បើធៀបនឹងផលប៉ះពាល់របស់កម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិតបានសង្កត់ធ្ងន់ជាថ្មីទៀតថា ដើម្បីបន្ថូរបន្ថយភាពតានតឹងនិងការប្រឈម គឺមានតែថៃដែលជាភាគីបង្កទេ ជាអ្នកថយជំហរ និងបន្ទន់ឥរិយាបថរបស់ខ្លួនឡើងវិញ ព្រោះកម្ពុជាមិនអាចថមថយជំហរនោះទេ ដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការការពារអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី ការពារកិត្តិយស សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ខ្លួន ក្នុងនាមជារដ្ឋឯករាជ្យនិងអធិបតេយ្យភាពមួយ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

2025-06-25 10:25:34   ថ្ងៃពុធ, 25 មិថុនា 2025 ម៉ោង 05:25 PM
បណ្ឌិត ខែក វីរៈ : តើសង្គ្រាមរវាងអ៊ីរ៉ង់និងអ៊ីស្រាអែល ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ឬទេ ?

 

             ឆ្នាំ២០២៥ទោះបច្ចេកវិទ្យាទំនើបនិងមានភាពរីកចម្រើនខ្លាំងក៏ប៉ុន្តែស្ថានភាពនយោបាយអន្តរជាតិនិងភូមិសាស្ត្រនយោបាយវិញហាក់ដើរថយក្រោយវិលទៅរកកាលពីដើមសវត្សរ៍ទី២០ដែលកាលនោះពិភពលោកទាំងមូលបានស្គាល់នូវអ្វីដែលគេហៅថាសង្គ្រាមលោកលើកទី១ដែលបានកើតឡើងពីឆ្នាំ១៩១៤ដល់ឆ្នាំ១៩១៨[1]។ កាលនោះដើមឡើយជាជម្លោះតែរវាងពីរប្រទេសទេ គឺប្រទេសស៊ែប៊ីនិងប្រទេសអូទ្រីសហុងគ្រីតែវាក៏បានរីករាលដាលទៅជាសង្គ្រាមលោកក្រោយពេលបងធំនៅពីខាងក្រោយនិងសម្ព័ន្ធមិត្តនាំគ្នាលូកដៃចូលទៅក្នុងជម្លោះនោះ។

ការណ៍នេះ គឺហាក់មានភាពស្រដៀងគ្នាច្រើនលើទិដ្ឋភាពនៃវិបត្តសង្គ្រាមរវាងអ៊ីរ៉ង់និងអ៊ីស្រាអែលដែលកំពុងតែបាញ់គ្នាយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរយៈពេលជាង១សប្តាហ៍មកនេះ បើយើងគិតត្រឹមថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ គឺសង្គ្រាមបានអូសបន្លាយពេលជាង៨ថ្ងៃមកហើយ[2]។ បើទោះបីជាសង្គ្រាមត្រឹមតែ៨ថ្ងៃក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែផលប៉ះពាល់វិញ គឺពិបាកប៉ានស្មាននិងពិបាកវាយតម្លៃខ្លាំងណាស់ ដ្បិតប្រទេសទាំងពីរនេះមានសមត្ថភាពយោធានិងយុទ្ធោបករណ៍ខ្លាំងដូចគ្នា ដូចជាប្រព័ន្ធកាពរដែនអាកាស, មីស៊ីលរយៈចម្ងាយឆ្ងាយនិងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាដ៏ទំនើបនិងជឿនលឿន។

          អ្វីដែលយើងមានការចាប់អារម្មណ៍ច្រើននោះ គឺថាបងធំៗក្នុងលោកនាឆ្នាំ២០២៥នេះ តួយ៉ាងមានដូចជា សហរដ្ឋអាម៉េរិក, រុស្ស៊ី, អាមល្លឺម៉ង់, ប៉ាគីស្ថាននិងបារាំង អង់គ្លេសជាដើមហាក់កំពុងប្រើសំនួនវោហារសាសន៍ដាក់គ្នាសម្បើមណាស់ទៅលើភាគីម្ខាងៗ។ ខ្លះគាំទ្រផ្នែកស្មារតី ខ្លះលើទិដ្ឋភាពការទូត ហើយមានប្រទេសខ្លះទៀតក៏ត្រៀមខ្លួនដើម្បីប្រើប្រាស់កំលាងយោធានិងបញ្ជូនសម្ភារៈសឹកទៅឱ្យភាគីម្ខាងៗថែមទៀតផង។ ដូចនេះ ដើម្បីមានមូលដ្ឋានក្នុងការវាយតម្លៃសភាពការណ៍នយោបាយអន្តរជាតិក្នុងឆ្នាំ២០២៥ ក៏ដូចជានៅមជ្ឈិមបូព៌ា      យើងនឹងពិនិត្យមើលធាតុផ្សំនានាដែលជំរុញឱ្យកើតមានសង្គ្រាមលោកលើកទី១ដើម្បីយកមកធ្វើការប្រៀបធៀបជុំវិញព្រឹត្តិការណ៍ដែលកំពុងកើតមាននៅមជ្ឈិមបូព៌ាក្នុងពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២៥នេះ មុននឹងទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានវាយតម្លៃពីសភាពការបច្ចុប្បន្នដែលមានជាអាទ៌ : មូលហេតុនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី១, ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-អ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ២០២៥, រីឯទី៣ យើងនឹងទាញចេញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថាតើយើងកំពុងឈានចូលដល់រយៈពេលគ្រោះថ្នាក់ស្រដៀងគ្នានឹងមាត់ជ្រោះនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី៣ដែរឬមួយយ៉ាងណា?

 

. ពិភពលោកមុននិងកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១: ឫសគល់នៃជម្លោះ

            .. មហាអំណាចនិងសម្ព័ន្ធមិត្ត

          បើទោះបីជាសង្គ្រាមលោកលើកទីផ្ទុះឡើងនៅឆ្នាំ១៩១៤ និងបិទបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩១៨ក៏ពិតមែនប៉ុន្តែធាតុផ្សំនានានិងឫសគល់វាបានកើតឡើងតាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៩មកម៉្លេះ។ អំឡុងពេលនោះសណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោកហាក់មានភាពរប៉ាក់រប៉ើកដែលពោរពេញដោយការប្រកួតរបស់ចក្រពត្តិ,ការបង្កើននិងទំនើបកម្មសព្វាវុធ, និងការបញ្ហាជាតិនិយមទាមទាឯករាជ្យ។ កាលនោះមហាអំណាចដែលមានភាពដើរលឿនជាងគេ គឺចក្រភពអង់គ្លេសនិងបារាំង ព្រោះប្រទេសទាំងពីរនេះបានដាក់អាណានិគមច្រើនកន្លែងទាំងនៅទ្វីបអាស៊ីនិងទ្វីបអាហ្វ្រិក[3]។ ក្រោយមក ក៏មានការរះឡើងនូវមហាអំណាចថ្មី មានចក្រភពអាល្លឺម៉ង់, អូទ្រីសហុងគ្រីនិងអ៊ីតាលីជាដើម។ យើងអាចនិយាយបានថា ក្រុមប្រទេសដែលជាបងធំពិភពសម័យនោះ មានមួយចំនួនដែលភាគច្រើនគឺនៅអឺរ៉ុប ដែលមានដូចជា ចក្រភពអង់គ្លេស,ប្រទេសបារាំង,ចក្រភពអូតូម៉ង់ (ប្រទេសតួគីបច្ចុប្បន្ន), ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី (កាលនោះអូទ្រីសហុងគ្រីគឺជាប្រទេសតែមួយទេ), និងចក្រភពរុស្ស៊ី។

          បរិយាកាសនយោបាយអន្តរជាតិនៅតំបន់អឺរ៉ុបនាមុនឆ្នាំ១៩១៤ គឺមិនមានស្ថេរភាពប៉ុន្មានទេ ព្រោះថានាពេលនោះហាក់មានការវិវត្តន៍ថ្មីនិងមានភាពស្មុគ្រស្មាញច្រើន ជុំវិញតុល្យភាពអំណាច ដោយគេមើលឃើញថា តំបន់អឺរ៉ុបបានបែងចែកចេញជា២ប្លុកធំៗ២គឺ ប្លុកទី១ The Triple Entente ដែលមានចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង និងរុស្ស៊ី  ទល់នឹងប្លុកសម្ព័ន្ធភាពបី អាល្លឺម៉ង់ អូទ្រីស-ហុងគ្រី និងអ៊ីតាលី។ក្រោយមកក្នុងអំឡុងសង្រ្កាមចក្រភពអូតូម៉ង់បានចូលរួមជាមួយមហាអំណាចកណ្តាល រីឯអ៊ីតាលីនៅទីបំផុតបានប្តូរភាគីទៅចូលរួមជាមួយ Entente ក្នុងឆ្នាំ១៩១៥ [4]។ គួរកត់សម្គាល់ថា ចក្រភពរុស្ស៊ីមាននៅពេលនេះ(មិនមែនសហភាពសូវៀតដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍រុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩១៧)

          ចំណុចសំខាន់មួយក្នុងចំណោមចំណុចសំខាន់ៗនៅក្នុងសង្គ្រាម គឺការប្រកួតប្រជែងលើអាណានិគមដែលជាដែនដីយុទ្ធសាស្ត្រនិងផ្លូវដឹកជញ្ជូនជាពិសេសនៅអាហ្វ្រិកខាងជើងនិងសមុទ្រក្រហម។ ជាក់ស្តែង ការប៉ុនប៉ងរបស់អាឡឺម៉ង់ដើម្បីប្រជែងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំងនិងអង់គ្លេសក្នុងអំឡុងពេលវិបត្តិម៉ារ៉ុកដំបូង(១៩០៥-១៩០៦) និងវិបត្តិម៉ារ៉ុកទីពីរ(១៩១១) បានបង្កើនភាពតានតឹងខ្លាំងក្នុងរង្វង់ពួកមហាអំណាច និងជាសញ្ញាណនៃការប្រជែងនិងហាក់បានជះឥទ្វិពលពេញពិភពលោក។ ពិតណាស់ ម៉ារ៉ុកជាដែនដីយុទ្ធសាស្ត្រសំខាន់ណាស់ បើអ្នកណាកាន់កាប់ប្រទេសនេះបាន គឺអាចពិនិត្យរាល់ការចរាចរណ៍ទំនិញចេញចូលពីអាហ្វ្រិកនិងអាស៊ីចូលមកទឹកដីអឺរ៉ុប។

          ទន្ទឹមនឹងនេះដែរតំបន់បាល់កង់ក៏មានបញ្ហាតានតឹងនិងស្ថានភាពក្តៅនិងអស្ថិរភាពផងដែរ។ បាល់កង់មានទីតាំងនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃទ្វីបអឺរ៉ុប តំបន់នេះគឺជាចំណុចស្នូលនៃភាពតានតឹងដែលផ្តើមចេញពីទាមទារផ្តាច់ទឹកដី។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយសារការធ្លាក់ចុះនៃឥទ្ធិពលចក្រភពអូតូម៉ង់បានបន្សល់ទុកនូវភាពប្រភពបញ្ហាជាច្រើនដែលជំរុញឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងច្រើនរវាងប្រទេសស៊ែប៊ី, អូទ្រីស-ហុងគ្រីនិងរដ្ឋបាល់កង់ផ្សេងទៀត។ សង្គ្រាមបាល់កង់ (១៩១២-១៩១៣) គឺជាប្រយុទ្ធដណ្តើមទឹកដីគ្នាដែលជាអតីតទឹកដីដែលនៅសេសសល់នៃចក្រភពអូតូម៉ង់។ មួយវិញទៀត កំដៅនៃតំបន់នេះ ហាក់មានការកើនឡើងបន្ថែមទៀត ព្រោះតែជាការភ័យខ្លាចរបស់ប្រទេសអូទ្រីស-ហុងគ្រីចំពោះការកើនឡើងនៃជាតិនិយមស្លាវី ជាពិសេសភាពច្របូកច្របល់របស់ស៊ែប៊ី បានក្លាយជាកត្តាលីករយ៉ាងសំខាន់នាំទៅដល់សង្គ្រាមលោកលើកទីមួយ។      នៅឆ្នាំ១៩១៤ ស្ថានការណ៍បានផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមលោកលើកទី១តែម្តង ព្រោះថាទ្វីបមួយដែលមានកំដៅច្រើនរឿងរួចស្រេចបាត់ទៅហើយ ដូចជាការមានកងទ័ពឈរជើងនិងសព្វាវុធចងដោយសម្ព័ន្ធភាពដ៏ស្រួចស្រាល និងការដណ្តើមឥទ្ធពលរបស់ចក្រភពត្តិជាដើម។ ម្យ៉ាងការធ្វើឃាត Archduke Franz Ferdinand នៅ Sarajevo ដែលជារាជទាយាទគ្រោងនឹងសោយរាជ្យនៅចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី គឺវាគ្រាន់តែជាឈើគូសដែលធ្លាក់ចូលសាំងបង្កជាភ្លើងសង្គ្រាមប៉ុណ្ណោះ ដែលតាមពិតវាបានកើតមានឡើងជាច្រើនឆ្នាំរួចទៅហើយ។ ការធ្វើឃាតនោះ បានកើតជាសេរ៊ីនៃព្រឹត្តិការណ៍៖

          - ព្រះអង្គម្ចាស់ Archduke Franz Ferdinand ត្រូវបានគេធ្វើឃាតដោយសារតែក្រុមអ្នកជាតិនិយមស៊ែប៊ីមួយក្រុមដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយ Black Hand ក្នុងគោលបំណងរំដោះបូស្នៀ និងហឺហ្សេហ្គោវីណាពីការគ្រប់គ្រងរបស់អូទ្រីស-ហុងគ្រី ហើយបង្រួបបង្រួមជា​​មួយស៊ែប៊ី។ ការធ្វើឃាតនេះមានបំណងដើម្បីបះបោរប្រឆាំងនឹងអូទ្រីស-ហុងគ្រី និងបង្កើតរដ្ឋបង្រួបបង្រួម Slavic ខាងត្បូង។

          - ពេលនោះ អូទ្រីស-ហុងគ្រី ទុកពេល២៤ម៉ោងដើម្បីទាមទារឱ្យប្រទេសស៊ែប៊ី ត្រូវប្រគល់អ្នកសំលាប់ព្រះអង្គម្ចាស់ Archduke Franz Ferdinan បើមិនចឹងទេ អូទ្រីស-ហុងគ្រីនឹងវាយលើប្រទេសស៊ែប៊ី។ ពេលនោះប្រទេសស៊ែប៊ីមានចក្រភពរុស្ស៊ីជាខ្នងបង្អែក។ ដល់ពេលកំណត់ ស៊ែប៊ីមិនប្រគល់អ្នកបាញ់សម្លាប់រជ្ជទាយាទទេ ពេលនោះអូទ្រីស-ហុងគ្រីក៏បានប្រកាសសង្គ្រាមលើស៊ែប៊ី នាថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ១៩១៤[5]

          ជាការឆ្លើយតប រុស្ស៊ីប្រកាសវាយប្រហារលើអូទ្រីស-ហុងគ្រីជាការសងសឹង បន្ទាប់មកចក្រភពអាល្លឺម៉ង់ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តអូទ្រីសហុង-គ្រីក៏បានប្រកាសសង្គ្រាមលើរុស្ស៊ី នាថ្ងៃទី១ ខែសីហា ១៩១៤ ហើយបារាំងប្រកាសគាំទ្ររុស្ស៊ី អាល្លឺម៉ង់ក៏បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយបារាំងនៅថ្ងៃទី៣ សីហា ១៩១៤ បន្ទាប់មកចក្រភពអង់គ្លេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត ក៏បានប្រកាសសង្គ្រាមលើអាល្លឺម៉ង់តបវិញនាថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ១៩១៤ ពេលនោះហើយ សង្គ្រាមលោកលើកទី១ ក៏បានឆេះឡើងជាផ្លូវការ[6]

 

. ទិដ្ឋភាពសង្គ្រាមរវាងអ៊ីរ៉ង់ និងអ៊ីស្រាអែល ឆ្នាំ២០២៥

          ..ទិដ្ឋភាពសង្គ្រាមនិងសម្ព័ន្ធមិត្ត

          ពិភពលោកមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងក្រោយពេលអ៊ីស្រាអែលបានបាញ់មីស៊ីយៈចម្ងាយឆ្ងាយចូលទៅទឹកដីអ៊ីរ៉ងកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ហើយជាការឆ្លើយតបមកវិញអ៊ីរ៉ង់បានបាញ់មីស៊ីលមកលើអ៊ីស្រាអែលអស់រយៈពេលជា១សប្តាហ៍មកហើយ[7]។ សង្គ្រាមរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ បានបណ្តាលឱ្យមានផលប៉ះពាល់និងខូចខាតយ៉ាងដំណំទាំងសងខាង ហើយមានសេចក្តីរាយការណ៍មកថា អ៊ីស្រាអែលបានសម្លាប់មេដឹកនាំសំខាន់ៗរបស់អ៊ីរ៉ង់និងអ្នកជំនាញខាងគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរអ៊ឺរ៉ង់ជាច្រើនរូបថែមទៀត ហើយគោលដៅនៃការវាយប្រហារគឺស្ថានីយសាងសង់អាវុធ​នុយក្លេអែ​​​ររបស់អ៊ីរ៉ង់។

          កាលពីអត្ថបទកន្លងទៅដែលមានចំណងជើងថា «តើអ៊ីស្រាអែលដកពុកមាត់ឆ្មាឬពុកមាត់ខ្លា»ខ្ញុំបានលើកយកហេតុផល១៣ដែលជាមូលហេតុនៅពីខាងក្រោយខ្នងនៃការវាយប្រហារនេះ ។ តទៅនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកចំណុចទាំងនោះមកបញ្ជាក់ឡើងវិញ។ អ៊ីស្រាអែលបាញ់មីស៊ីលមកលើទឹកដីអ៊ីរ៉ង់ជាយុទ្ធសាស្ត្រព្រួ្ញញមួយបាញ់បានសត្វ១៣ ក្នុងនោះ៖

1-សត្វទី១.ដើម្បីរារាំងអ៊ីរ៉ង់កុំឱ្យមានមត្ថភាពផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបាន ដែលបង្កហានិភ័យទៅថ្ងៃក្រោយទាំងចំពោះអ៊ីស្រាអែល សម្ព័ន្ធមិត្តខ្លួនក៏ដូចជាតំបន់ទាំងមូល,

2-សត្វទី២.ជាយុទ្ធសាស្ត្រវាយ បកមុនសត្រូវដើម្បីកំណត់ប្រៀបឈ្នះទាំងលើសមរភូមិប្រយុទ្ធនិងការទូត,

3-សត្វទី៣.ផ្តល់ភាពកក់ក្តៅដល់សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួនដែលបានប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពអ៊ឺរ៉ង់ដូចជាអារ៉ាប៊ីសោអ៊ូឌីត,អេស៊ីបនិងអារ៉ាប់រួម,

4-សត្វទី៤.ទាញឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកបន្តដាក់សម្ពាធលើអ៊ឺរ៉ង់ដើម្បីការពារសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា,

5-សត្វទី៥.រៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់និងរារាំងសកម្មភាពរបស់ក្រុមឧទ្ទាមស្និទ្ធនឹងអ៊ីរ៉ង់កុំឱ្យពង្រីកការវាយប្រហារខ្លាំងពេក,

6-សត្វទី៦.យុទ្ធសាស្ត្របង្វែការចាប់អារម្មណ៍កុំឱ្យពិភពលោកផ្តោតលើបញ្ហាGazaនិងដាក់បន្ទុកមកលើខ្លួនខ្លាំងពេក,

7-សត្វទី៧.បង្វែពីវិបត្តផ្ទៃក្នុងខ្លួនឱ្យពលរដ្ឋខ្លួនងាកមកចាប់អារម្មណ៍ពីបញ្ហាជាតិនិយមជាជាងចុះផ្លូវតវ៉ា ក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនខ្លាំងពេក,

8-សត្វទី៨.អ៊ីស្រាអែលបង្ហាញសាច់ដុំក្នុងនាមជាបងធំក្នុងតំបន់ដោយចង់ប្រាប់ក្នុងថាខ្លួនមានសមត្ថភាពខ្លាំងអាចវាយអ៊រ៉ីង់ដោយផ្ទាល់តែម្តងគឺមិនមែនត្រឹមកូនឧទ្ទាមដែលអ៊ីរ៉ង់ចិញ្ចឹមនោះឡើយ,

9-សត្វទី៩.ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ពីបញ្ហាផ្ទៃក្នុងប្រទេសអាម៉េរិកលើទិដ្ឋភាពនេះដូចជាបង្វែរវិបត្តផ្ទៃក្នុងអាម៉េរិកមកផ្តោតលើបញ្ហាតំបន់ព្រោះអ៊ីស្រាអែលជាមិត្តដ៏សំខាន់ណាស់របស់អាម៉េរិកពិសេសក្នុងរដ្ឋបាលលោកដូណាលត្រាំនេះ,

10-សត្វទី១០.សង្កត់និងពង្រឹងឥទ្ធិពលខ្លួនក្នុងតំបន់បន្ថែមព្រោះបទពិសោធក្រោយដកទ័ពចេញពីអាហ្វកានីស្ថានមក គឺអាម៉េរិកនឹងមិនចូលលូកដៃដោយផ្ទាល់ទៀតឡើយគឺនឹងផ្តល់ការគាំទ្រដោយប្រយោល,

11-សត្វទី១១.ឱ្យពិភពលោកងាកចេញកុំផ្តោតលើរឿងពីករណីអ៊ុយក្រែននិងមានចេតនាជួយអាម៉េរិកឱ្យដើរឆ្ងាយពីវិបត្តិរុស្ស៊ីអ៊ុយក្រែន, ងាកចេញពីវិបត្តពន្ធគយរវាងអាម៉េរិកនិងពិភពលោកដើម។

12-ចំពោះសត្វទី១២ វិញអាចជាសេនារីយោរបស់អ៊ីស្រាអែលដើម្បីបញ្ឆេះកំហឹងឱ្យអ៊ីរ៉ង់ខឹង ដើម្បីរុញឱ្យអ៊ីរ៉ង់ផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយខ្លួនយកលេសនេះផលិតដែរ ក្រោមរូបភាពសម្រាប់ការពារខ្លួនទល់នឹងការវាយប្រហារពីអ៊ីរ៉ងក្នុងពេលអនាគត ព្រោះប្រទេសទាំងពីរនេះហាក់មានចរិតមិនសូវគោរពច្បាប់អន្តរជាតិដូចគ្នា។

13-កត្តាធំមួយទៀតដែលនៅពីខាងក្រោយនេះ  ជាសេនារីយោរបស់អាម៉េរិក ព្រោះអាម៉េរិកហាក់ចង់បំបាក់ឥទ្ធិពលរុស្ស៊ីនៅតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ា ដ្បិតរុស្ស៊ីកំពុងតែមានប្រៀបលើសមរភូមិប្រយុទ្ធនៅអឺរ៉ុប ហើយបើបណ្តោយឱ្យរុស្ស៊ីពង្រឹងខ្លាំងរវាងសម្ព័ន្ធមិត្តនៅមជ្ឈិមបូព៌ានេះ មួយទៀត វាហាក់បីដូចជាគ្រោះធំណាស់សម្រាប់អាម៉េរិក ក៏ដូចជាក្រុមអង្គការណាតូទាំងមូល។

          ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យុទ្ធសាស្ត្រនេះ ក៏មិនងាយស្រួលលេងពេកដែរ ថ្វីដ្បិតអ៊ីស្រាអែលមានប្រៀបច្រើននៅក្នុងសមរភូមិទាំងការទូត សម្ព័ន្ធមិត្តនិងយោទ្ធូបករណ៍យ៉ាងណាក្តីអាយុជីវិតជនស្លូតត្រង់និងពីទិដ្ឋភាពមនុស្សធម៌ជារឿងដែលនឹងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់មកលើអ៊ីស្រាអែលវិញមិនខាន មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះ កំហឹងរបស់ពួកមូស្លីមលើពិភពលោកនឹងទៅជាយ៉ាងណាចំពោះអ៊ីស្រាអែលនិងពលរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល?

៣.តើពិភពលោកវិលទៅស្ថានភាពនៃ សង្គ្រាមលោកលើកទី១ឬ?

          ស្ថានការណ៍ដែលពិភពលោកហាក់ឈានទៅរកកាលៈទេសៈមួយដែលគួរឱ្យព្រួយបារម្ភបំផុតមួយនៃសង្រ្គាមបច្ចុប្បន្ន ដ្បិតទម្រង់នៃសម្ព័ន្ធភាពដ៏ស្មុគស្មាញដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញនូវភាពដូចគ្នាអំពីបរិយាកាសនយោបាយអន្តរជាតិកាលពីមុនសង្គ្រាមលោកលើកទី១។ ជាការពិតណាស់ ទាំងអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់មិនមែនជាតួរអង្គតែ២ប្រទេសនោះទេ ព្រោះថាស្ថានការណ៍ពេលនេះ វាបានបង្ហាញឱ្យឃើញកាន់តែច្បាស់នៃចំណងសម្ព័ន្ធមិត្តទាំងក្នុងកម្រិតតំបន់ និងសកលនៃសម្ព័ន្ធមិត្ត រដ្ឋ និងមិនមែនរដ្ឋដូចគ្នា។        

៣.១. សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែល

-       មហាអំណាចលោកខាងលិចបែបប្រពៃណី : សហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ និងបារាំង។

-       ដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ាមាន៖ អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម កាតា និងអេហ្ស៊ីប។

          ៣.២. សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អ៊ីរ៉ង់

-       មហាអំណាចសកលលោក៖ រុស្ស៊ី ចិន ប៉ាគីស្ថាន តួកគី និងកូរ៉េខាងជើង។

-       សម្ព័ន្ធមិត្តរដ្ឋក្នុងតំបន់៖ ស៊ីរី អ៊ីរ៉ាក់ លីបង់ និងអាចជាហ្ស៊កដានី។

-       តួអង្គមិនមែនរដ្ឋ៖ ហេសបូឡាហ៍ (លីបង់) ហាម៉ាស (ទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន) និងក្រុមឧទ្ទាម Houthi (យេម៉ែន)

 

          សម្ព័ន្ធមិត្តយុទ្ធសាស្ត្រដែលហាក់មានភាពច្របូកច្របល់នេះបង្កើតឥទ្ធិពលដូមីណូដែលងាយនឹងបង្កជាភ្លើងសង្គ្រាមជាយថាហេតុ។ ប្រសិនបើអ៊ីរ៉ង់ស្ថិតក្រោមការវាយប្រហារ ហើយបណ្តាញសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន ដូចជា ហេសបូឡានៅលីបង់ ឬក្រុមហ៊ូធីនៅយេម៉ែន អ៊ីស្រាអែលអាចត្រូវបានរងនូវការវាយប្រហារជាច្រើនទិសគឺវាដូចជាសង្គ្រាមលោកលើកទី១ដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ករណីប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើអន្តរាគមន៍ដោយផ្ទាល់ នោះ ថាតើ រុស្ស៊ី និងចិនអាចនឹងឆ្លើយតបតាមលក្ខណៈការទូតឬយោធានៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍តំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា?

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

ការវិវត្តថ្មីនេះ ហាក់ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងឆ្នាំ១៩១៤ នៅតំបន់អឺរ៉ុប ដែលជាប្លុកគូប្រជែងរវាងសម្ព័ន្ធភាពដែលមានភាពស្រួចស្រាលខ្លាំងនិងផ្កាភ្លើងសង្គ្រាមក្នុងតំបន់ និងបានជះឥទ្ធិពលដល់ពិភពលោកទាំងមូល។
          ជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-អ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ ២០២៥ ហាក់បានបង្ហាញឱ្យឃើញពីភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាខ្លាំងដែលការណ៍នេះមានលំនាំដូចគ្នាទៅនឹងការចាប់ផ្តើមនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី១អញ្ចឹងដែរ។ ការកើនឡើងនៃការប្រកួតប្រជែងឥទ្ធិពលអំណាចក្នុងតំបន់ កត្តាសម្ព័ន្ធភាពដើម្បីទប់ឥទ្ធិពលគ្នាក្នុងសភាពមួយដ៏តានតឹង កត្តាការប្រណាំងអាវុធ និងការបែងចែកមនោគមវិជ្ជា ហាក់ បានកើតមានឡើងវិញនៅក្នុងពិភពលោកយើងនេះដោយភាពដ៏ស្មុគស្មាញ គ្រោះថ្នាក់ និងមិនអាចទាយទុកជាមុនបាន។

          បើយើងប្រៀបធៀបទៅនឹងពេលអតីតកាលសង្គ្រាមថ្មីនេះ គឺមិនដូចសង្រ្គាមឆ្នាំ១៩១៤ ទេ ព្រោះសង្គ្រាមសព្វថ្ងៃនេះកំពុងឆាបឆេះនៅតំបន់២ឆ្ងាយពីគ្នា គឺនៅមជ្ឈិមបូព៌ានិងអឺរ៉ុបខាងកើតត្រូវបានបញ្ឆេះក្នុងពេលដំណាលគ្នានៅក្នុងជម្លោះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅលើទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៥ អាចនឹងត្រូវបានគេមើលឃើញថា យុទ្ធសាស្ត្រចាស់ផងដែរគឺ   «ប្រើសង្រ្គាមដើម្បីបញ្ចប់សង្រ្គាម»  ដែលអាម៉េរិកធ្លាប់ប្រើ គឺទម្លាក់គ្រាប់បែកបរមាណូនៃសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរនៅជប៉ុន។ ប៉ុន្តែលើកនេះហាក់មានភាពខុសគ្នានិងប្រថុយប្រថានច្រើនទង្វើនេះអាចនាំឱ្យមានតថភាពនានាដូចជា តម្លៃប្រេងអាចកើនឡើងព្រោះតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ជាអាងស្តុកប្រេងពិភព, ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៃដែនសមុទ្រ ដូចជាសមុទ្រក្រហមនិងឈូងសមុទ្រអូម៉ង់ អាចងាយរងការរំខានដោយក្រុមអ៊ីរ៉ង់ឬសម្ពន្ធ័មិត្ត ព្រោះវាជាលំហរផ្លូវដឹកជញ្ជូនទាំងទំនិញនិងប្រេងពីអាស៊ីទៅកាន់អឺរ៉ុប,អ៊ីរ៉ង់អាចដំណើរសង្គ្រាមខ្ចីដៃឬសង្គ្រាមការប្រូកស៊ីក្នុងតំបន់កាន់តែខ្លាំង,មហាអំណាចសំខាន់ៗក្នុងតំបន់អាចកើនឡើង។

          នៅចំពោះមុខស្ថានភាពដ៏គ្រោះថ្នាក់បែបនេះ ប្រសិនបើមិនមានការសម្របសម្រួលដោយយន្តការច្បាស់លាស់ណាមួយទេនោះ  ព្រឹត្តិការណ៍នេះអាចនាំទៅដល់អស្ថិរភាពពិភពលោក។ នាំឱ្យពិភពលោកបាត់បង់សណ្តាប់ធ្នាប់ ឈ្នាន់សង្គ្រាមនៅតំបន់នានា អាចនឹងកើតមានឡើងបន្តបន្ទាប់ដូចជា ជម្លោះចិន-តៃវ៉ាន់, កូរ៉េ, ឥណ្ឌា-ប៉ាគីស្ថាន និងជម្លោះអឺរ៉ុបអាចកើនឡើងខ្លាំង។ ដូច្នេះពិភពលោកត្រូវតែសិក្សាពីបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រពិសេសពីព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ១៩១៤ ដើម្បីការពារកុំឱ្យទ្វីបលោកនេះ ពើបប្រទះនឹងភ្លើងសង្គ្រាមលោកកើតឡើងជាថ្មីម្តងទៀត ប្រសិនបើសង្គ្រាមលោកកើតឡើងម្តងទៀតនោះនឹងនាំឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ធំដល់សាកលលោក ព្រោះជាយុគ្គសម័យអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។

 

ឯកសារពិគ្រោះ

1.     Clark, Christopher. The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914. New York: Harper, 2013.

2.     Fromkin, David. Europe’s Last Summer: Who Started the Great War in 1914? New York: Image, 2005.

3.     Stevenson, David. Cataclysm: The First World War as Political Tragedy. New York: Basic Books, 2004.

4.     Keegan, John. The First World War. New York: Vintage, 1998.

5.     Associated Press. “Israel Attacks Iran’s Nuclear and Missile Sites and Kills Top Military Officials.” AP News, June 13, 2025. https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299.

6.     Reuters. “World Entering New Era as Nuclear Powers Build Up Arsenals, SIPRI Think Tank Says.” Reuters, June 15, 2025. https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/world-entering-new-era-nuclear-powers-build-up-arsenals-sipri-think-tank-says-2025-06-15/.

7.     Al Jazeera. “Iran Vows Retaliation After Israeli Strike Kills Nuclear Scientists.” Al Jazeera, June 15, 2025. https://www.aljazeera.com/news/2025/6/15/iran-vows-retaliation-after-israeli-strike-kills-nuclear-scientists. Accessed June 22, 2025.

8.     Library of Congress. “Stars and Stripes: The American Soldiers' Newspaper of World War I, 1918 to 1919.” Library of Congress. https://www.loc.gov/collections/stars-and-stripes/articles-and-essays/a-world-at-war/timeline-1914-1921/#:~:text=July%2028%2C%201914,Serbia%2C%20beginning%20World%20War%20I. Accessed June 22, 2025.

9.     Little, Becky. “How Imperialism Set the Stage for World War I.” History.com. https://www.history.com/articles/imperialism-causes-world-war-i. Accessed June 22, 2025.

10.  National WWI Museum and Memorial. Italy Enters World War I. Theworldwar.org. https://www.theworldwar.org/learn/about-wwi/italy-enters-world-war-i#:~:text=On%20April%2026%2C%201915%2C%20Italy,at%20midnight%20on%20May%2023. Accessed June 22, 2025.

11.  Imperial War Museums. “How the World Went to War in 1914.” IWM.org.uk. https://www.iwm.org.uk/history/how-the-world-went-to-war-in-1914#:~:text=On%2028%20June%201914%2C%20Archduke,the%20war%20on%204%20August. Accessed June 22, 2025.

 

 

2025-06-24 11:50:28   ថ្ងៃអង្គារ, 24 មិថុនា 2025 ម៉ោង 06:50 PM

សេចក្តីប្រកាស

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការដាក់ឱ្យដេញថ្លៃជាសាធារណៈ (លើកទី២) ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៥

ថ្ងៃពុធ, 26 កុម្ភៈ 2025 ម៉ោង 10:55 AM

ចុចមើល ទាញយក

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៨ មេសា ឆ្នាំ២០២៤។​ *ចាប់ទទួលលក់ពាក្យដេញថ្លៃពីថ្ងៃនេះតទៅ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : ០២៣ ៨៩០ ១៨០។

ថ្ងៃចន្ទ, 08 មេសា 2024 ម៉ោង 02:35 PM

ចុចមើល ទាញយក

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៥ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។​ *កាលបរិច្ឆេទឈប់ទទួលពាក្យដេញថ្លៃ៖ ថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : 012 78 36 46។

ថ្ងៃសុក្រ, 02 មិថុនា 2023 ម៉ោង 09:21 PM

ចុចមើល ទាញយក

វគ្គថ្មី! បណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសនិងវិជ្ជាជីវៈ ជំនាញចុងភៅនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៤ និង ទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ តទៅ!

ថ្ងៃអង្គារ, 31 មករា 2023 ម៉ោង 10:35 AM

ចុចមើល ទាញយក

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ កាលបរិច្ឆេទឈប់ទទួលពាក្យដេញថ្លៃ៖ ថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ វេលាម៉ោង ១៥.៣០នាទីរសៀល។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : 012 78 36 46។

ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:59 PM

ចុចមើល ទាញយក

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំទទួលពាក្យដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសង្ហារឹម នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា កាលបរិច្ឆេទឈប់ទទួលពាក្យដេញថ្លៃ៖ ថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ វេលាម៉ោង ១៥.៣០នាទីរសៀល។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : 012 78 36 46។

ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:58 PM

ចុចមើល ទាញយក

វគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់បណ្ឌិត នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមទទួលចុះឈ្មោះហើយ.... ព័ត៌មានលម្អិត សូមទាក់ទងមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា (អគារឥន្រ្ទទេវី) ឬតាមរយៈទូរសព្ទ៖ 067-811-667 / 010-268-797 / 099-238-677 / 097 728 4444

ថ្ងៃចន្ទ, 22 សីហា 2022 ម៉ោង 03:11 PM

ចុចមើល ទាញយក

កម្មវិធីតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្ស គឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» សាលមហោស្រពខេមរវិទូ អគារខេមរវិទូ ថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២

ថ្ងៃពុធ, 03 សីហា 2022 ម៉ោង 06:15 PM

ចុចមើល ទាញយក

កិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្សគឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» នៅព្រឹក ថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២

ថ្ងៃពុធ, 20 កក្កដា 2022 ម៉ោង 09:42 AM

ចុចមើល ទាញយក

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ទនៈសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ សម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ថ្ងៃពុធ, 02 មីនា 2022 ម៉ោង 12:01 PM

ចុចមើល ទាញយក