រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិនសាចទឹកដាក់គ្នារឿង COVID-19 ដោយ៖បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

គិតមកដល់ពេលនេះ COVID-19 បានវាយលុកចូលដល់ប្រទេសនិងដែនដីសរុបជាង ១៧០ ហើយ នៅ ទូទាំងសកលលោក។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវមួយនេះ វាបានចម្លងទៅមនុស្សសរុបចំនួនជាង ២០០, ០០០ នាក់ ក្នុងនោះអ្នកស្លាប់មានជិត១០,០០០នាក់ និងជាសះស្បើយជាង៨០,០០០នាក់។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាច សាហាវនេះ មិនត្រឹមតែបង្កមហាវិនាសកម្មដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំងបង្កឱ្យមានការរើសអើងរវាងជាតិសាសន៍អាស៊ីនិងអឺរ៉ុបទៀតផង។ អ្វីដែលធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀតនោះ មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធំទាំងពីរ គឺសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិន បានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយការផ្ទុះជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ។ តើការណ៍ពិតបែបណាទៅ? តើនរណាជាអ្នកបង្កើតជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ ឬមួយវាកើតឡើងបែបធម្មជាតិ?

ដំបូងបំផុត នៅពេលដែល COVID-19 នេះ ផ្ទុះឡើងភ្លាម មានការលើកឡើងថា មេរោគនេះមានប្រភពពីសត្វប្រចៀវ ហើយបានឆ្លងទៅដល់សត្វពស់និងសត្វផ្សេងៗទៀត មុននឹងឆ្លងមកដល់មនុស្ស និងបានរាលដាលជាសាកល។ ប៉ុន្តែ ក្នុងខណៈនោះ មានអ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលម្នាក់ គឺលោក Dany Shoham បានអះអាងថា Corona Virus គឺចិនជាអ្នកបង្កើតទុកសម្លាប់មនុស្ស ហើយវាបានធ្លាយចេញពីមន្ទីរពិសោធន៍អាវុធជីវសាស្ត្ររបស់ចិននៅទីក្រុងវ៉ូហាន។ អ្នកវិភាគសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលរូបនេះ បាននិយាយថា «ការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺរលាកសួតដែលបង្កឡើងដោយវីរុសកូរ៉ូណា បណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ដូចសត្វនេះ ប្រហែលជាមានប្រភពដើមនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍មួយក្នុងទីក្រុងវ៉ូហាន ដែលភ្ជាប់ទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ប្រទេសចិន»។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយដោយទីភ្នាក់ងារ Washington times នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។

យោងតាមការផ្សាយរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ បានផ្សាយឡើងវិញនូវរបាយការណ៍របស់ទូរទស្សន៍វ៉ូហានពីឆ្នាំ២០១៥ ដែលបង្ហាញពីមន្ទីរពិសោធន៍ស្រាវជ្រាវវីរុសទំនើបបំផុតរបស់ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា «វិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្ត្រវ៉ូហាន»។ មន្ទីរពិសោធន៍នេះគឺជាកន្លែងតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេសចិនដែលមានសមត្ថភាពធ្វើការជាមួយវីរុសសម្លាប់មនុស្ស។

លោក Dany Shoham អតីតមន្រ្តីចារកម្មយោធាអ៊ីស្រាអែល ដែលបានសិក្សាអំពីសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រចិនបាននិយាយថា វិទ្យាស្ថាននេះមានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវៈសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំង។ លោក Shoham បានប្រាប់កាសែត The Washington Times ថា «មន្ទីរពិសោធន៍មួយចំនួននៅក្នុងវិទ្យាស្ថាននេះ ប្រហែលជាបានចូលរួមនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវនិងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ចិន»។ គាត់បានបន្ថែមទៀតថា ការងារផលិតអាវុធជីវសាស្រ្តត្រូវបានធ្វើឡើងជាផ្នែកមួយនៃការស្រាវជ្រាវស៊ីវិលនិងយោធាស៊ីវិល ហើយវាពិតជាមានការលាក់លៀមខ្លាំងណាស់ពីរដ្ឋាភិបាលចិន។ នៅពេលដែលមានការបង្ហាញការសង្ស័យបែបនេះភាគីចិនមិនបានបង្ហាញប្រតិកម្មភ្លាមៗ ជាដំកំភួននោះទេ ដោយពេលនោះប្រទេសចិនកំពុងជាប់ដៃខ្លាំងក្នុងការរិះរកវិធីនានាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង COVID-19 និងសង្គ្រោះប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនដែលកំពុងទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីជំងឺនេះ។

បន្ទាប់ពីប្រទេសចិនបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ខ្លួនអាចគ្រប់គ្រងការរីករាលដាលនូវ COVID-19 ទាំងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងថ្មីនិងការព្យាបាលបានប្រសើរជាងមុននៅផ្ទៃក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ភាគីចិនបានចាប់ផ្ដើមឆ្លើយតបទៅនឹងការព្យាយាមចោទប្រកាន់មុនៗមកលើខ្លួន ហើយបានវាយបកទៅវិញថា តាមពិត អាម៉េរិកវិញទេដែលជាអ្នកនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានលើកឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ថា «យោធាសហរដ្ឋអាមេរិកទំនងជាបាននាំយកវីរុសកូរ៉ូណា ចូលទីក្រុងវ៉ូហានរបស់ប្រទេសចិន ខណៈដែលកន្លងមកយើងឃើញថា ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែមានទំនាស់ជាមួយក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន» នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Reuters។ ប៉ុន្តែ ប្រទេសចិនមិនបានបង្ហាញភស្តុតាងណាមួយប្រាកដប្រជាសម្រាប់គាំទ្រការលើកឡើងរបស់ខ្លួនដែលថា យោធាអាម៉េរិកអាចជាអ្នកនាំយកវីរុសកូរ៉ូណានោះចូលប្រទេសចិនឡើយ។

កន្លងមក ប្រទេសចិនត្រូវបានមន្រ្តីសហរដ្ឋអាម៉េរិកចោទប្រកាន់ថា មានប្រតិកម្មយឺតយ៉ាវចំពោះវីរុសកូរ៉ូណា ដែលវាបានផ្ទុះឡើងដំបូងនៅក្រុងវ៉ូហាន កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ ហើយថាចិនធ្វេសប្រហែសចំពោះបញ្ហានេះ។ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក Robert O’Brien បាននិយាយថា ល្បឿននៃការឆ្លើយតបរបស់ចិនចំពោះការលេចចេញនូវវីរុសកូរ៉ូណាមានការយឺតយ៉ាវ នៅពេលដែលចិនគួរតែអាចត្រៀមរៀបចំខ្លួនសម្រាប់ការទប់ទល់នេះ។

ក្រោយពីប្រទេសចិនបានឃើញការចោទប្រកាន់នេះ លោក Zhao Lijian អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរបស់ចិន ក៏បានតបទៅវិញនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គម Twitter ថា មិនមែនចិនទេ គឺអាម៉េរិកទៅវិញទេដែលគ្មានតម្លាភាព។ លោក Zhao បានចោទសួរអាម៉េរិកថា៖ «តើអ្នកជំងឺកូរ៉ូណាដំបូងចាប់ផ្តើមនៅអាម៉េរិកនៅពេលណា? តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ឆ្លងវីរុសនេះ? តើមន្ទីរពេទ្យដាក់អ្នកជំងឺមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ? វាអាចជាកងទ័ពអាម៉េរិកដែលបាននាំយកវីរុសរាតត្បាតនេះមកទីក្រុងវ៉ូហាន។ សូមឱ្យមានតម្លាភាព! បង្ហាញទិន្នន័យរបស់អ្នកជាសាធារណៈមក! សហរដ្ឋអាម៉េរិកជំពាក់យើងនូវការពន្យល់អំពីរឿងទាំងនោះ»។

បើពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមករវាងចិននិងអាម៉េរិកនេះ យើងអាចនិយាយបានថា វាគ្រាន់តែជាសង្គ្រាមពាក្យសម្ដីរវាងមហាអំណាចពីរដែលកំពុងតែប្រជែងគ្នាយកមុខមាត់ ភាពខ្លាំងខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធាតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូចគ្នាដែរ កន្លងមក ពេលមានសង្គ្រាមឬជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសណាមួយ និងភេរកម្មនានានៅក្នុងតំបន់ណាមួយ មហាអំណាចក៏ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា បានស្ថិតនៅពីក្រោយខ្នងនៃភាគីជម្លោះ ឬក្រុមភេរករទាំងនោះដែរ។

យ៉ាងណាមិញ បើយោងតាមអំណះអំណាងរបស់អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលខាងលើ ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ ក៏វាមានភាពសមហេតុផលខ្លះដែលយើងអាចទទួលយកធ្វើជាសម្មតិកម្មសម្រាប់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមបានដែរ។ លើសពីនេះទៀត ប្រទេសមហាអំណាចតិចឬច្រើនសុទ្ធតែមានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធគ្រប់ប្រភេទ ជាពិសេស អាវុធមហាប្រល័យ ដូចជា អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ជាដើម។

លើសពីនេះទៀត ការផ្ទុះឡើងនូវ COVID-19 នេះ វាជួនពេលជាមួយប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងមានសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្នា និងចំពេលដែលអាម៉េរិកកំពុងព្រួយបារម្ភអំពីការងើបឡើងរបស់ចិនលើឆាកអន្តរជាតិ ទាំងនយោបាយការបរទេស សេដ្ឋកិច្ច យោធា បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងវិស័យដទៃទៀត ជាពិសេស នៅពេលដែលឥទ្ធិពលនៃគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវរបស់ចិនកំពុងជ្រៀតចូលទៅក្នុងទ្វីបនានា ដូចជា អាស៊ី អាហ្វ្រិក និងអឺរ៉ុប ជាដើម ហើយវាស្ថិតចំពេលមួយដែលប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការរៀបចំខ្លួនដើម្បីក្លាយជាមហាអំណាចទីមួយជំនួសសហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងពេលអានាគត។

មានសំណួរជាច្រើន ដែលគេបានសួរពាក់ព័ន្ធនឹងប្រភពនៃ COVID-19 នេះ។ មានមតិខ្លះលើកឡើងថា ជាធម្មតា អ្នកស្រុក វ៉ូហាន និងប្រជាជននៅកន្លែងផ្សេងទៀត ក៏ធ្លាប់បរិភោគសាច់សត្វប្រចៀវនិងសាច់សត្វព្រៃដទៃទៀតតាំងពីយូរមកហើយ ហេតុអ្វីបានជា COVID-19 ទើបតែកើតនៅពេលនេះ? លើសពីនេះទៀត ការអះអាងថា COVID-19 មានប្រភពពីសត្វប្រចៀវនោះ ក៏មិនទាន់បានបង្ហាញទឡ្ហីករណ៍ ឬការបកស្រាយបែបវិទ្យាសាស្ត្រជាក់លាក់ដែរ ថាតើប្រចៀវនោះវាមាន COVID-19 តាមរបៀបណាដែរ មុននឹងវាចម្លងទៅសត្វដទៃ រហូតរាលដាលដល់មនុស្ស។ ម្យ៉ាងទៀត ការសន្និដ្ឋាននោះ វាក៏ហាក់ដូចជាលឿនពេក គ្រាន់តែមានការផ្ទុះ COVID-19 ភ្លាម ការសន្និដ្ឋានក៏កើតមានភ្លាមៗដែរ វាហាក់ដូចជាមានការរៀបចំ ឬការសន្មតទុកជាមុន។

ចំពោះការអះអាងថា COVID-19 អាចជាមេរោគសិប្បនិម្មិត ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់និងរឹងមាំក៏ដោយ ក៏យើងមិនទាន់អាចបដិសេធបានដាច់ខាតដែរ ពីព្រោះប្រទេសមហាអំណាចនៅលើពិភពលោក សុទ្ធតែត្រូវបានគេអះអាងថា មានសត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធមហាប្រល័យ រួមមាន អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ហើយ COVID-19 នេះគឺជាផ្នែកមួយនៃអាវុធជីវសាស្ត្រ។ បញ្ហានៅត្រង់ថាតើ ចិននិងអាម៉េរិក រកភស្តុតាងមិនទាន់ឃើញ ឬមហាអំណាចទាំងពីរនេះ មិនចង់បង្ហាញភស្តុងតាង ដោយសារតែខ្លួនសុទ្ធតែអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការសង្ស័យអំពីការនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។

ការសន្និដ្ឋានបែបនេះ មិនមែនគ្មានមូលដ្ឋាននោះទេ សូមពិនិត្យមើលពេលមានការផ្ទុះជំងឺនេះភ្លាម អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែល ជាជនជាតិនៃប្រទេសមួយដែលគេដឹងថាមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក បានប្រញាប់ប្រញាល់ចេញបទវិភាគមួយភ្លាមៗដោយមានចេតនាចោទប្រកាន់ថា ប្រទេសចិនអាចជាអ្នកនៅពីក្រោយមេរោគនោះ។ បន្ទាប់មកអាម៉េរិក បានសុំខ្លួនជួយធ្វើអន្តរគមន៍ដល់ចិនចំពោះការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺនេះដែលអាចបង្ហាញថា អាម៉េរិកពិតជាមានការយល់ដឹង និងមានបទពិសោធអំពីមេរោគនេះ តែត្រូវចិនបដិសេធ។ ហើយបន្ទាប់មក អាម៉េរិកបានអះអាងថា ខ្លួនបានរកឃើញវ៉ាក់សាំងការពារជំងឺនេះ លើសពីនេះទៀត ក៏មានអ្នកនយោបាយអាម៉េរិកខ្លះ បានហៅមេរោគកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីនេះដោយភ្ជាប់នឹងពាក្យវ៉ូហាន «Wuhan Virus» ជាដើម ដែលជាចេតនាសន្មតថា ចិនគឺជាអ្នកនៅពីក្រោយ ឬអ្នកទទួលខុសត្រូវអំពី COVID-19 នេះ។

ដោយឡែក យោងតាមការតាមដានព្រឹត្តិការណ៍អន្តរជាតិ យើងបានមើឃើញថា ខណៈ COVID-19 កំពុងឆ្លងរាលដាលលើប្រទេសជាង១៧០នេះ ប្រទេសរុស្ស៊ីដែលជាមហាអំណាចមួយដែរ មានការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺនេះតែបន្តិបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រទេសនេះក៏ជាប្រទេសជិតខាងមួយរបស់ចិនដែលបិទព្រំដែនជាមួយចិនមុនគេដែរ។ ទាំងអស់នេះអាចបង្ហាញថា រុស្ស៊ីបានដឹងនិងស្គាល់អំពី COVID-19 នេះច្បាស់ណាស់ ដូច្នេះហើយ ទើបរុស្ស៊ីបានស្ថិតក្នុងស្ថានភាពការពារខ្លួនបានយ៉ាងរឹងមាំ។ លើសពីនេះទៀត រុស្សីក៏ត្រូវបានគេសន្មត់ថាជាប្រទេសមួយដែលមានទិន្នន័យច្បាស់ជាងគេអំពីមេរោគជីវសាស្ត្រ ក៏ដូចជា COVID-19 ដែរ។

យោងតាមការលើកឡើងទាំងអស់ខាងលើ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសមហាអំណាចសុទ្ធតែមានការយល់ដឹង ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ការពិសោធអំពីអាវុធជីវសាស្ត្រ ឬមេរោគសិប្បនិម្មិត និងជាកម្មវត្ថុនៃការសង្ស័យអំពីការប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រនាពេលកន្លងមក បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ ចំពោះការសន្និដ្ឋានថាតើ COVID-19 គឺជាមេរោគដែលកើតឡើងបែបធម្មជាតិ ឬកើតឡើងបែបសិប្បនិម្មិត ហើយប្រទេសណាជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកប្រើប្រាស់វាដែលបានចម្លងដល់មនុស្សជាង២០ម៉ឺននាក់ និងបណ្ដាលឱ្យស្លាប់ជាងមួយម៉ឺននាក់ មានតែមហាអំណាចពាក់ព័ន្ធ អង្គការសុខភាពពិភពលោក និងអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ដែលអាចមានសមត្ថភាព និងសមត្ថកិច្ច សិក្សា ស្រាវជ្រាវ អង្កេត និងឆ្លើយបំភ្លឺអំពីចម្ងល់នេះបាន។ ជារួម ពេលនេះ មិនមែនជាពេលដែលពួកមហាអំណាចក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសនានាចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកនោះទេ តែជាពេលវេលាមួយដែលបណ្តាប្រទេសទាំងអស់រួមកម្លាំងគ្នាជាធ្លុងមួយដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា

  ថ្ងៃសុក្រ, 20 មីនា 2020 ម៉ោង 09:22 AM

បណ្ឌិត គិន ភា៖ សូមបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា

ខណៈពេលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមសរុបចំនួន ២៤នាក់មានផ្ទុកជំងឺកូវីដ-១៩ (Covid-19) ដែលកំពុងមានការរាតត្បាតជាសកល ឯកឧត្តមបណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានផ្ញើសារលើកទឹកចិត្តសូមឱ្យបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជាបានសរសេរសារតាមគណនីហ្វេសប៊ុកថា បងប្អូនខ្មែរឥស្លាម, សម្តេចតា លោកមានព្រះបន្ទូលគួរឲ្យជក់ចិត្ត បង្ហាញពីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើង។

បន្ថែមលើសពីនេះក្រោមការដឹកនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បណ្ឌិត គិន ភា មើលឃើញថា សម្តេចតេជោ លោកបន្តគំរូវីរភាពដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមនេះដើម្បីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើងក្រោមម្លប់សន្តិភាព។ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមបានរួមចំណែក និងទទួលផលពីការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យនៅកម្ពុជា តាមរយៈនយោបាយសុខដុមភាវូបនីយកម្មជាតិសាសន៍។

លើសពីនេះ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមនិងបងប្អូនខ្មែរយើងបានរួមរស់ជាមួយគ្នាឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្ដដ៏យូរលង់ រួមសុខរួមទុក្ខជាមួយគ្នារហូតមក ដើម្បីបុព្វហេតុនៃការរស់រានឡើងវិញនិងវឌ្ឍនភាពនៃសង្គមជាតិយើង។

ដូច្នេះក្នុងដំណាក់កាលនេះ បណ្ឌិត គិន ភា បានលើកទឹកចិត្តដល់បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា បានបញ្ជាក់ថា បើសង្ស័យ សូមបងប្អូនទៅពិនិត្យសុខភាពកុំបីខាន។ សូមអនុវត្តតាមក្បួនវេជ្ជសាស្ត្ររបស់ក្រសួងសុខាភិបាលនិងអង្គការសុខភាពពិភពលោក ហើយសូមកុំធ្វើដំណើរទៅណាមកណាក្នុងអំឡុងពេលនេះ។ សូមស្តាប់តាមឱវាទរបស់ព្យាការីមហាំម៉ាត់។

សូមជម្រាបជូនថា យោងតាមលទ្ធផលតេស្តពីវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ ក្រសួងសុខាភិបាលបានប្រកាសឱ្យដឹងថា គិតត្រឹមយប់ថ្ងៃទី១៩ ខែមីនានេះ អ្នកឆ្លង និងជាសះស្បើយពីជំងឺកូវីត-១៩នៅកម្ពុជា​មាន​ចំនួនសរុប ៤៧ករណី​ រួមមាន៖

១- ជនជាតិខ្មែរចំនួន២៨នាក់

២-ជនជាតិចិន១នាក់(ជាសះស្បើយ)

៣-ជនជាតិអង់គ្លេស៣នាក់

៤-ជនជាតិកាណាដា ១នាក់

៥-ជនជាតិប៊ែលហ្សិក ១នាក់

៦-ជនជាតិបារាំង២នាក់

៧-ជនជាតិម៉ាឡេសុីចំនួន១១នាក់៕

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 06:16 AM

ផលប៉ះពាល់នៃការរីករាលដាលកូវីដ១៩ ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដោយ៖ ជឹម សុជាតិ មន្ត្រីផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ចំពោះប្រវត្តិវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដែលយើងធ្លាប់ជួបមាន មហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច (The Great Depression) (១៩២៩-១៩៣៩) ដែលកើតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយរីករាលដាលដល់អឺរ៉ុប មហាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ ឆ្នាំ ២០០៨ និងនាពេលនេះការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ដែលអ្នកវិភាគបាននិយាយអំពីផលវិបាកអាក្រក់សេដ្ឋកិច្ចពិភព​លោក​​នាពេលបច្ចប្បន្ននេះ។ ចំពោះមហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចទសវត្សឆ្នាំ ១៩៣០ (The Great Depression 1930s) អ្នកសេដ្ឋវិទូដ៏ល្បីល្បាញរបស់សតវត្សទី២០ គឺលោក J.M Keynes បានពន្យល់ថាគឺបណ្តាលមកពីការខ្វះតំរូវការ (Aggregate Demand និង Effective Demand) សម្រាប់ការផលិតផលិតផលលើស។ វិបត្តិនេះបាន បណ្តាល ឱ្យក្រុមហ៊ុនជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានក្ស័យធន និងបណ្តេញបុគ្គលិកដែល ចំនួនអ្នកអត់ការងារធ្វើនៅសហរដ្ឋ​អាម៉េរិកនាពេលនោះចំនួន ១៥ លាននាក់ ប្រមាណជា ១៥% នៃប្រជាជនសរុប។ ចំនួនធនាគាររបស់ អាម៉េរិកចំនួនជាងពាក់កណ្តាលបានដួលរលំ ដែលចំពោះបញ្ហានេះអ្នកប្រាជ្ញសេដ្ឋកិច្ចដ៏ល្បីរបស់ពិភពលោកខាងរូបិយវត្ថុ (Monetary Economics) លោក M. Friedman បានបកស្រាយថា អាជ្ញាធររូបិយវត្ថុ (Monetary Authority) សហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនបានផ្គត់ផ្គង់រូបិយវត្ថុដល់ប្រព័ន្ធធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុបានគ្រប់គ្រាន់ ដែលធ្វើឱ្យមានវិបត្តិនេះកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ចំពោះវិបត្តិហិញ្ញវត្ថុពិភពលោកឆ្នាំ ២០០៨ គឺបានចាប់ផ្តើមពីការរលំធនាគារដ៏ធំរបស់អាម៉េរិក Lemon Brother តាមរយៈការរំលំប្រព័ន្ធមូលបត្តដែលគាំទ្រដោយបំណុល (Mortgage Backed Security) ដែលប្រព័ន្ធការវិនិយោគនេះ បានយកកំចីទិញផ្ទះ (Mortgage, Subprime Loan) ទៅបោះជាបណ្ណមូលបត្ត (Securitization) ដែលអ្នកទិញមូលបត្តនឹងអាចទទួលការប្រាក់ដែលអ្នកទិញផ្ទះបង់ជាប្រចាំខែ ប៉ុន្តែនៅពេលអ្នកទិញផ្ទះមិនមានលទ្ធភាពបង់ការប្រាក់និងលុយដើម ធ្វើឱ្យវិបត្តិកើតឡើងតែម្តង។ សម្រាប់ ការរីករាលដាលនៃកូវីដ អ្នកវិភាគយើលឃើញាថា សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបានរងឥទ្ធិពលទាំងពីរនៃប្រពន្ធសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គី Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) និង Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ)។

ចំពោះ Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) ខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្ម (Supply Chain) របស់ពិភពលោកត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ដែលដំបូងបានកើតឡើងពីប្រទេសចិន ដែលចិនជាប្រទេសមានខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្មដ៏ធំមួយរបស់ពិភព​លោក​។ ការបិទទីក្រុង ការបិទប្រលានយន្តហោះ ការបិទកំពង់ផែមិនឱ្យនាវាចូលចត បានកាត់ការដឹកជញ្ជូន វត្ថុធាតុដើម និងគ្រឿងបង្គំនានាសម្រាប់រោងចក្រនានាក្នុងពិភពលោក។ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដោយការខ្វះវត្ថុធាតុដើម រោងចក្រកាត់ដេរចំនួន២០០ ត្រូវបានបិទទ្វារ និងកម្មករប្រមាណ១សែន៦ ម៉ឺននាក់ត្រូវព្យួរការងារ។

ចំពោះ Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ) ដោយសារតែការជៀសវាងការឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ប្រជាជនជនក្នុងពិភពលោកបានឈប់ធ្វើដំណើរ ឬត្រូបង្ខាំងទុក ឈប់មានការជួបជុំ ដែលហេតុជាហេតុធ្វើឱ្យតំរូវការសម្រាប់ទំនិញ និងសេវាកម្មគ្រប់ប្រភេទមានការធ្លាក់ចុះ។ អ្នកសេដ្ឋវិទូបាននិយាយថា អតិផរណា (Inflation) អាចឱ្យយើងដឹងអំពីទំហំនៃ Demand Shock និង Supply Shock ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច។ បើសិនជា អតិផរណានៅទ្រឹង មិនមានការកើនឡើង នោះបណ្តាលមកពីតំរូវការមានការធ្លាក់ចុះ។

                                                                 ប្រភព៖ United Nation

អ្នកសេដ្ឋវិទូអន្តរជាតិ បានគណនាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកនឹងខាតបង់ ១ ទ្រីលានដុល្លា សម្រាប់វិបត្តិនៃការរីករាល ដាលនៃកូវិដ ១៩ ដែលកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកថយចុះប្រមាណ ១% (សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកមានកំណើនរង្វង់ ៣ ទៅ ៤%)។ ក្នុងឆ្នាំវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោក កំនើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកគឺ អវិជ្ជមាន -២%។ ដូចនេះស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់របស់ពិភពលោកមិនទាន់អាក្រក់ ដូចឆ្នាំ ២០០៨ នាពេលនេះ ប៉ុន្តែការរីករាលដាលនៃជំងឺនេះមិនត្រូវបានទប់ស្កាត់បាននោះទេ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត។ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាយើង ធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី (ADB) បានគណនាថាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងខាតបង់ ២ ទៅ ៣% នៃផលិត ផលជាតិសរុប (GDP) សម្រាប់ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ ដែលខាតទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៥០០ ទៅ ៨០០ លាន ដុល្លា ។ វិស័យទេសចរណ៍របស់កម្ពុជានឹងត្រូវរងគ្រោះជាងគេដោយ ទិន្នន័យចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលបានមក លេងn ប្រទេសនៅអាស៊ីក្នុងខែកុម្ភៈ ២០២០ បានធ្លាក់ចុះ ៥០ ទៅ ៩០% បើប្រៀបធៀបរយៈពេលដូចគ្នានឹងឆ្នាំមុន។

វិ័ស័យដែលរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេដោយសារកូវីដ១៩ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក មានវស័យដឹកជញ្ជូន (យន្តហោះ គម នាគមន៍ផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក) វិស័យទេសចរណ៍ វិស័យសណ្ឋាគារបដិសណ្ឋារកិច្ច វិស័យផលិតកម្មកម្មន្តសាល វិស័យពាណិជ្ជកម្ម (នាំចេញ និងនាំចូល) និងការវិនិយោគ។ ផលប៉ះពាល់ចំពោះវិស័យ ទេសចរណ៍ គឺអ្នកធ្វើការពាក់ព័ន្ធវិស័យនេះចំនួន ៥០ លាននាក់ ក្នុងពិភពលោកជាពិសេសនៅអាស៊ី នឹងប្រឈមការបាត់បង់ការងារ។ សមាគមន៍អាកាសចរណ៍អន្តរជាតិ (International Air Transport Association) បានគណនា ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ក្នុងពិភពលោក នឹងបាត់បង់ចំណូលប្រមាណ ៣០ ពាន់លានដុល្លា។

ទីផ្សារមូលបត្តនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (Stock Market) មូលបត្តិអាមេរិក បានធ្លាក់ថ្លៃ ជាង១០% ដែលជាការធ្លាក់ថ្លៃដ៏អាក្រក់បំផុតចាប់តាំងពី វិបត្តិឆ្នាំ ២០០៨។ ធនាគារកណ្តាលប្រទេសនានាក្នុងលោកបានបញ្ចុះអត្រាការប្រាក់គោល នយោបាយរបស់ខ្លួន និងបន្ថែមការចំណាយរដ្ឋាភិបាល។ ធនាគារកណ្តាលសហរដ្ឋអាមេរិក បានអនុវត្តគោលនយោ បាយអត្រាការប្រាក់កម្រិតសូន្យ និងរតនាគារអាមេរិក នឹងបញ្ចេញ ទឹកប្រាក់ ៧០០ ប៊ីលានដុល្លា ទិញមួលបត្តិពីទីផ្សារ។ ធនាគារជាតិកម្ពុជា ទំលាក់អត្រាប្រាក់បម្រុងកាតព្វកិច្ច (Reserve Requirement Rate) របស់ខ្លួន នៅ ៧% ដែលនឹងធ្វើឱ្យទឹកប្រាក់ចំនួន ១,៨ ពាន់លានដុល្លា នឹងចូលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ធនាគារកណ្តាលរបស់ចិន បានបន្ថែមកម្ចី​ដល់ទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ១៧៤ ពាន់លានដុល្លា និងកាត់បន្ថយអត្រាការប្រាក់ Prime Rate សម្រាប់កំចីដល់វិស័យឯកជនរបស់ចិន សម្រាប់រយៈពេល ១ឆ្នាំ និង៥ឆ្នាំ ចំនួន ០.១% និង ០.០៥%។ ធនាគាកណ្តាលរបស់ជប៉ុន បានទិញមូលបត្តពីទីផ្សាចំនួន ៥៦ ទៅ ១១២ ពាន់លានដុល្លា។ គួរកត់សំគាល់ថាអត្រាការប្រាក់គោលនយោបាយរបស់​ធនាគាកណ្តាលរបស់ប្រទេសធំៗ ក្នុងលោកនាពេលនេះ មានកម្រិតទាបរួចទៅហើយ ដែលនឹងមិនអាចបញ្ចុះ​ថែម​ទៀត ដូចនេះគោលនយោបាយសារពើពន្ធ (Fiscal Policy) ដែលជាចំនាយ រដ្ឋាភិបាល នឹងត្រូវគេអនុវត្ដសម្រាប់ទប់ទល់វិបត្តិ។

តំលៃប្រេងឆៅរបស់ពិភពលោកបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ពី ៥០ដុល្លា/បារ៉ែល មកត្រឹម ២៥ដុល្លា/បារ៉ែល ឬ ២០ដុល្លា/បារ៉ែល។ សមាគមប្រទេសផលិតប្រេង OPEC បានប្រជុំគ្នាដើម្បីកាត់បន្ថយការផលិតប្រេង ១,៥ mbd (១ mbd ស្មើ ១ពាន់បារ៉េលក្នុង ១ថ្ងៃ)។

ជាសរុបសេចក្តីទៅ យោងតាមបទពិសោធន៍វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរាប់មិនអស់ពីមុនមកដែលធ្លាប់កើតមាន សេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោក ដែលជាសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោក នឹងមានការងើបមកវិញ (Recovery)។ សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងងើបមកវិញ នៅពេលការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ត្រូវបានទប់ស្កាត់ទាំងស្រុង។ ជានិន្នាការនាពេលនេះ ជំងឺកូវីដ១៩ បានធ្លាក់ចុះនៅប្រទេសចិន ប៉ុន្តែបានកើនឡើងខ្លាំងអឺរ៉ុបគឺអ៊ីតាលី។ ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះ មានរាងជា Normal Distribution ដែលដល់ចំនុចកំពូល វានឹងធ្លាក់ចុះមកវិញ។ ដូចនេះនាពេលនេះយើងមានតែការថែរក្សាសុខភាពរបស់យើងម្នាក់ៗ និងមិនត្រូវមានការភ័យខ្លាចហួសហេតុ ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវបង្ការ ទុកជាមុនផងដែរ៕

ប្រភព៖

• Keynes, J.M (1936), The General Theory of Employment, Interest and Money

• Friedman, M. and Anna, J.S (1963), A Monetary History of the United States (1867-1960)

• https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-covid-19-cost-economy-2020-un-trade-economics-pandemic/

• https://www.marketplace.org/2020/03/12/how-the-markets-are-reacting-to-covid-19/

• https://www.bruegel.org/2020/03/three-macroeconomic-issues-and-covid-19/

• https://voxeu.org/article/oil-price-wars-time-covid-19

• https://www.khmertimeskh.com/50703089/nbc-to-reduce-reserve-requirement-interest-rates/

• https://cambodianess.com/article/how-will-covid-19-affect-cambodias-economy

• https://www.forbes.com/sites/marisagarcia/2020/02/21/iata-forecasts-potential-lost-revenue-of-293-billion-from-covid-19-but-thats-not-the-whole-story/#70b532e71464

• https://www.thejakartapost.com/news/2020/03/06/covid-19-impact-far-more-complex-than-2008-crisis-sri-mulyani.html

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 09:41 PM

សារៈសំខាន់នៃការសិក្សាមុខវិជ្ជាភាសាវិទ្យានៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដោយ៖ បណ្ឌិត វង្ស មេង អនុប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ

ភាសាវិទ្យាគឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលសិក្សាអំពីភាសា អំពីរបៀបដែលភាសាដំណើរការ អំពីរបៀបដែលភាសាទទួល និង អំពីរបៀបដែលមនុស្សប្រើប្រាស់ដើម្បីទាក់ទងគ្នា ។ ភាសាវិទ្យា គឺជាមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយ មុខវិជ្ជានេះ មានទាំងទ្រឹស្តី និង អនុវត្តន៍ជាក់ស្តែង ។ តើភាសាវិទ្យាសិក្សាអំពីអ្វី ? តើហេតុអ្វីចាំបាច់សិក្សាភាសាវិទ្យា? តើការសិក្សាអំពីភាសាវិទ្យាបានផ្តល់ការងារអ្វីខ្លះ ?

នៅក្នុងការសិក្សា ភាសាវិទ្យា មានមែកធាងសិក្សាមួយចំនួន ដូចជា សូរវិទ្យា សទ្ទតាវិទ្យា រូបសព្ទវិទ្យា សម្ព័ន្ធវិទ្យា ន័យវិទ្យា និង ការណវិទ្យា ។ សូរវិទ្យា ទាក់ទងនឹងការបន្លឺសូរ ការស្តាប់សូរ ការលឺសូរ របស់បុគ្គលម្នាក់ នៅពេលនិយាយ ។ សទ្ទតាវិទ្យា គឺជាការសិក្សាអំពីប្រព័ន្ធសូរនៅក្នុងភាសា នៅពេលដែល រូបសព្ទវិទ្យា សិក្សាអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ពាក្យ ។ សម្ព័ន្ធវិទ្យា សិក្សាអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ល្បះ ចំណែកឯ ន័យវិទ្យា សិក្សាអំពីន័យរបស់ពាក្យ ហើយ ការណវិទ្យា សិក្សាអំពីភាសានៅក្នុងបរិបទ ។

ជាមួយគ្នានេះ ភាសាវិទ្យា ក៏សិក្សាផងដែរអំពីការស្វែងរកធម្មជាតិនៃពិពិធកម្មភាសា មានដូចជា យោបាយ ការសិក្សាអំពីបម្រែបម្រួលភាសា បុព្វហេតុដែលធ្វើឱ្យភាសាមានការប្រែប្រួល ការសិក្សាអំពីភាសាដែលមានការបាត់បង់និងធ្វើនិម្មាបនកម្មភាសា របៀបដែលភាសាដំណើរការនិងរក្សាទុកនៅក្នុងខួរក្បាល របៀបដែលក្មេងទទួលយកភាសា សិក្សាអំពីរបៀបរៀបចំធ្វើវចនានុក្រម សិក្សាអំពីរបៀបសរសេរវេយ្យាករណ៍ និង សិក្សាអំពីរបៀបចងក្រងទិន្នន័យអំពីភាសាតាមប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ជាដើម។

ភាសាវិទ្យានាពេលបច្ចុប្បន្នមានវិសាលភាពធំធេងណាស់ ក្នុងការអប់រំសាធារណជន ពីព្រោះមុខវិជ្ជានេះ មានការរីកចម្រើន និង ធ្វើឱ្យគេចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំង ដោយសារមុខវិជ្ជានេះ មានឥទ្ធិពល យ៉ាងសំខាន់ និង ទាក់ទងមុខវិជ្ជាដទៃទៀត ដូចជា ចិត្តវិទ្យា ទស្សនវិជ្ជា អប់រំ ការបង្រៀនភាសា សង្គមវិទ្យា នរវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រកុំព្យូទ័រ និង បញ្ញាសិប្បនិម្មិត្ត ។

ភាសាវិទូ មានចំណេះដឹងច្រើនអំពីរបៀបដែលភាសាដំណើរការ ជាជាង មានលទ្ធភាពនិយាយ ភាសាបានច្រើន ។ ពហុភាសាវិទូ គឺជាអ្នកដែលចេះនិយាយភាសាច្រើន ចំណែកឯភាសាវិទូ មិនបង្រៀនឱ្យអ្នកនិយាយភាសាបានច្រើននោះទេ ។ អាស្រ័យហេតុនេះ តើការសិក្សាអំពីភាសាវិទ្យា មានសារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ ?

ភាសាវិទ្យា ជួយឱ្យយើងយល់អំពីពិភពលោករបស់យើង ពីព្រោះថា ភាសានីមួយៗ ប្រៀបបានទៅនឹងពូជរបស់មនុស្ស។ ភាសាវិទ្យា ផ្តិតយកការគិតរបស់មនុស្សទូទាំងពិភពលោក ហើយ មានមធ្យោបាយផ្ទាល់ក្នុងការបង្កើតពាក្យ កន្សោមពាក្យ ល្បះ ដើម្បីបង្ហាញគំនិត ។ នៅពេលដែលយើងប្រៀបធៀបពាក្យ និង រចនាសម្ព័ន្ធរបស់ភាសាផ្សេងៗ យើងកាន់តែខិតចូលទៅជិតកាន់តែខ្លាំងអំពីពិភពលោក ។ ផ្តើមចេញអំពីការយល់អំពីភាពស្មុគ្រស្មាញរបស់ភាសាពិភពលោក ចំណេះដឹងខាងភាសាវិទ្យា អាចយកទៅអនុវត្តបានដើម្បីជួយកែលំអទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនិងមនុស្ស ដោយចូលរួមវិភាគទានក្នុងការបកស្រាយសកម្មភាពរបស់មនុស្ស ជួយកាត់បន្ថយអនក្ខរភាព និង ជួយព្យាបាលភាពមិនប្រក្រតីខាងការនិយាយរបស់មនុស្សថែមទៀតផង ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ការបណ្ដុះបណ្តាលភាសាវិទ្យា គឺពិតជាមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ការរៀននិងបង្រៀនភាសា ។

ភាសាវិទ្យា ជួយឱ្យយើងមានអំណាចលើមនុស្ស ពីព្រោះ ភាសាចាប់យករបៀបដែលមនុស្សទទួលយកពិភពលោកជុំវិញខ្លួនយើង និង ចាប់យករបៀបដែលយើងទាក់ទងជាមួយនឹងអ្នកដទៃទៀត មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ភាសាវិទ្យា អាចកំណត់ថា យើងជាអ្នកណា ។ ភាសាកំណើត ដែលយើងនិយាយតាំងពីតូច គឺជាភាសាដែលបង្ហាញអំពីអ្វីដែលយើងបាន​ឮ ដែលគេហៅថាភាសាបេះដូង ។ សហគមន៍ភាសាជនជាតិភាគតិចភាគច្រើន មានព្រំដែនកំណត់ដោយសារមូល​ដ្ឋានវប្បធម៌ ឬ ពីព្រោះតែបេះដូងភាសារបស់ពួកគេ មិនមែនជាភាសាដែលមានអំណាច ។ ជាលទ្ធផល ភាសារបស់​សហ​គមន៍​ជនជាតិភាគតិចរាប់សិបពាន់ មិនបានទទួលការសិក្សាអប់រំ ដើម្បីឱ្យពួកគេយល់បានអំពីភាសាកំណើតរបស់ពួក​គេនោះ។ អាស្រ័យហេតុនេះ សហគមន៍ជនជាតិភាគតិច ជាប់ក្នុងអន្ទាក់នៃភាពក្រីក្រ មានការរើសអើង ហើយជាងនេះ​ទៀតនោះ ពួកគេមិនមែនជាផ្នែកមួយនៃភាសានិងវប្បធម៌របស់ក្រុមមនុស្សភាគច្រើននៅក្នុងសង្គម ។

ក្រោយពីបញ្ចប់ការសិក្សាភាសាវិទ្យានៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ជ័យលាភីអាចស្វែងរកការងារទាក់ទងនឹងមុខវិជ្ជាភាសាវិទ្យារបស់ខ្លួនបាន ដូចជា អ្នកបកប្រែភាសា បណ្ណាធិការកាសែត បណ្ណាធិការទស្សនាវដ្តី បណ្ណាធិការរោងពុម្ព បណ្ណាធិការបណ្តាញសង្គម គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរ គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរសម្រាប់ជនបរទេស វចនានុក្រមវិទូ វេយ្យាករ​ណិក អ្នកជំនាញវិភាគភាសាលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា អ្នករៀបចំអភិវឌ្ឍកម្មវិធីសិក្សាខាងភាសា អ្នកអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធសំណេរនិងអក្ខរាវិរុទ្ធ អ្នកផ្សព្វផ្សាយអំពីការងារក្នុងប្រព័ន្ធឌីជីថល និង អ្នកស្រាវជ្រាវសង្គម ជាដើម ។

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 09:24 PM

«វិធីសាស្ត្រកាត់បន្ថយអារម្មណ៍តានតឹងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ ១៩ (Covid-19)»

នៅពេលនេះ ជំងឺរលាកផ្លូដង្ហើមប្រភេទថ្មី ឬ Coronavirus Disease-19 (Covid-19) កំពុងរាតត្បាតស្ទើរពេសពេញពិភពលោក (Pandemic)។ ស្ថិតក្នុងស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ននេះ ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស អង្គការជាតិ អន្តរជាតិនានាទូទាំងសកលលោកបានចាត់វិធានការណែនាំអប់រំផ្សព្វផ្សាយប្រជាជន និងចេញវិធានការតឹងរឹងមួយចំនួនជាចាំបាច់ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការចម្លងរាតត្បាតនៃមេរោគរលាកផ្លូវដង្ហើមថ្មីនេះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ វិធានការនានាដែលត្រូវអនុវត្តទាំងនោះ រួមមាន ការផ្អាកការឆ្លង កាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសនិងប្រទេសទាំងផ្លូវគោក ទឹក និងអាកាស ការដាក់ឱ្យអនុវត្តវិស្សមកាលមុនកាលកំណត់នៅតាមគ្រឹះស្ថានគ្រប់កម្រិតសិក្សា ការផ្អាកពិធីជួបជុំសាសនានានា បិទរោងភាពយន្ត និងកន្លែងជួបជុំកម្សាន្តនានា។

ក្នុងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាត Covid-19 ជាសកល ចង់ឬពុំចង់ តិចឬច្រើន វិធានការខាងលើនេះប្រាកដជានាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍របស់ប្រជាជនទូទាំងពិភពលោកដែលអាចនាំឈានទៅដល់ជំងឺថប់បារម្ភកាន់តែស្មុគស្មាញខ្លាំងឡើងអំពី ស្ថានភាពនៃការរាតត្បាតនៃមេរោគផង ព្រួយបារម្ភអំពីសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួនផង និងសុខភាពរបស់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនផង។ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពខាងលើនេះ អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) និងក្រសួងសុខាភិបាលបានណែនាំអំពី វិធីសាស្រ្តជាគន្លឹះមួយចំនួន ដើម្បីជួយប្រជាជនរស់នៅលើសកលលោកឱ្យកាត់បន្ថយអារម្មណ៍ធុញថប់ ដោះស្រាយភាពតានតឹងក្នុងបរិបទនៃការរស់នៅបែបថ្មីដំណាក់កាលផ្ទុះរាតត្បាតជំងឺកូវីដ ១៩នេះ ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖

១. អំឡុងពេលមានវិបត្តិ ជាធម្មតាអ្នកមានអារម្មណ៍ទុក្ខព្រួយសោកសៅ តានតឹងផ្លូវចិត្ត ច្របូកច្របល់ ភ័យខ្លាច ឬខឹងមួរម៉ៅជាដើម។ សូមនិយាយជជែកជាមួយមនុស្សដែលអ្នកទុកចិត្ត ដូចជា មិត្តភក្តិ និងក្រុមគ្រួសារ។

២. ប្រសិនបើអ្នកត្រូវតែសម្រាកនៅផ្ទះ សូមរក្សារបៀបរស់នៅប្រកបដោយសុខភាពល្អ រួមមាន បរិភោគអាហារឱ្យបានត្រឹមត្រូវ គេងឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ហាត់ប្រាណឱ្យបានទៀងទាត់ ហើយរក្សាទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គមជាមួយមនុស្សជាទីស្រលាញ់នៅផ្ទះរបស់អ្នក ឬតាមរយៈសារអ៊ីម៉ែល ទូរសព្ទ និងបណ្តាញសង្គមនានាជាមួយក្រុមគ្រួសារនិងមិត្តភក្តិដទៃ។

៣. សូមកុំពិសាបារី គ្រឿងស្រវឹង ឬសារធាតុញៀនផ្សេងៗ ដើម្បីដោះស្រាយភាពតានតឹងផ្លូវចិត្តរបស់អ្នក។

៤. សូមស្វែងរកព័ត៌មានពិត ដែលអាចជួយអ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តទៅលើហានិភ័យដោយភាពត្រឹមត្រូវ ដូចជា គេហទំព័រ នាយកដ្ឋានប្រយុទ្ធនឹងជំងឺឆ្លង ឬ ហ្វេសប៊ុករបស់ ក្រសួងសុខាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឬ ហ្វេសប៊ុករបស់នាយកដ្ឋានប្រយុទ្ធនឹងជំងឺឆ្លង ឬ គេហទ័ព័ររបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។

៥. កាត់បន្ថយការព្រួបារម្ភ និងភាពឡេះឡាស់ ដោយកាត់បន្ថយការមើល ឬស្ដាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាដែលអ្នកយល់ថា ធ្វើឱ្យអ្នកកាន់តែពិបាកចិត្ត។

៦. សូមប្រើប្រាស់ជំនាញក្នុងការជួយដោះស្រាយ រឿងរ៉ាវ បញ្ហា ជីវិតមិនល្អកន្លងមក ហើយប្រើជំនាញ ឬរបៀបដោះស្រាយទាំងនោះ មកដោះស្រាយភាពតានតឹងផ្លូវចិត្តរបស់អ្នកក្នុងអំឡុងពេលនៃការផ្ទុះរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩នេះ។

សូមជម្រាបជូនថា វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មី (CoV) គឺជាវីរុសថ្មីនៃអម្បូរវីរុសកូរ៉ូណា។ វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីនេះត្រូវបានគេរកឃើញដំបូងនៅក្នុងទីក្រុងវូហាន ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា ជំងឺវីរុសកូរ៉ូណាឆ្នាំ២០១៩ (កូវីដ១៩/COVID-19) ដែលពាក្យកាត់ «CO» តំណាងឱ្យពាក្យ corona (កូរ៉ូណា) «VI» តំណាងឱ្យពាក្យ virus (វីរុស) និង «D» តំណាងឱ្យពាក្យ disease (ជំងឺ)។ កាលពីមុន ជំងឺនេះត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថា «វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីឆ្នាំ២០១៩» ឬ «COVID-19»។

ជាសញ្ញាល្អមួយដែរ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តទូទាំងពិភពលោកបានបង្ហាញជំនឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា ថ្នាំ និងវ៉ាក់សាំងព្យាបាលជំងឺកូវីដ ១៩នេះ នឹងត្រូវដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនាពេលដ៏ឆាប់ៗខាងមុខនេះ៕

RAC Media | រឿន ភារុន

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 04:43 PM

«កម្លាំងចម្រុះចុះបង្ក្រាបការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ជាច្រើនកន្លែង នៅក្នុងឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនឫស្សីត្រឹប»

(ខេត្តព្រះវិហារ)៖ ដោយទទួលបានសំណើសុំឱ្យជួយអន្តរាគមន៍ពីឧទ្យានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា តេជោសែន ឫស្សីត្រឹប នៅថ្ងៃទី១៩ មីនា ឆ្នាំ២០២០ ឯកឧត្តមនាយឧត្តមសេនីយ៍ សៅ សុខា ប្រធានគណៈកម្មការជាតិ ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិបានបញ្ជូនកម្លាំងចម្រុះរួមមាន មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្ត រដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងអាជ្ញាធរស្រុកឆែប ដើម្បីចុះប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបការកាប់ឈើខុសច្បាប់ជាច្រើនកន្លែង នៅក្នុងឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនឫស្សីត្រឹប។

សូមជម្រាបជូនថា ឧទ្យានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា តេជោសែន ឫស្សីត្រឹប មានទំហំផ្ទៃដីសរុប ១១៤.៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ស្ថិតនៅឃុំឆែបពីរ ស្រុកឆែប ខេត្តព្រះវិហារ និងត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរយៈព្រះរាជក្រឹត្យលេខ នស/រកត/០៤១៤/៤៣៦ ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៤។ ឧទ្យាននេះមានតំបន់ជីវៈចម្រុះ និងមានសក្តានុពលច្រើន រួមមាន សម្រស់ធនធានព្រៃឈើធម្មជាតិ សត្វព្រៃកេរ្តិ៍ដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រ បុរាណវត្ថុ និងជាតិពន្ធុដែលអាចបម្រើឱ្យមុខងារក្នុងបរិស្ថាន ព្រៃឈើវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងទេសចរណ៍យ៉ាងទាក់ទាញល្អប្រសើរ៕

RAC Media| រឿន ភារុន

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 04:00 PM

បណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច៖ ហ្វីលីពីនត្រូវការជំនួយ និងការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម

រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសហ្វីលីពីន បានខិតខំធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ព្រោះហ្វីលីពីនបានដឹងយ៉ាងច្បាស់អំពីតួនាទី និងភាពចាំបាច់របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅក្នុងការរក្សាសន្តិសុខទាំងក្នុងប្រទេស និងក្នុងតំបន់ ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រទេស និងការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពយោធារបស់ខ្លួន។

ហ្វីលីពីន បាននឹងកំពុងតែប្រឈមនឹងការគម្រាមកំហែងពីក្រុមភេរវកម្មក្នុងប្រទេស ដែលក្រុមទាំងនោះ ក៏ជាក្រុមភេរវកម្មដែលមាននៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអង្គការភេរវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ គឺ អាប៊ូសាយយាហ្វ (Abu Sayyaf) និងក្រុម ជែមាឥស្លាមីយា (Jemaah Islamiyah) ។ ដូចនេះហើយបានជារដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីន សម្រេចចិត្តចូលរួមក្នុងក្រុមប្រទេសទាំង១២របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបានផ្តល់សច្ចាប័ន ទៅលើអនុសញ្ញាស្តីពីការប្រ ឆាំងភេរវកម្មដើម្បីស្នើសុំជំនួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមភេរវជនទាំងនោះ។ ជាលទ្ធផលនៃការខិតខំប្រឹងប្រែង មានភេរវករជាង២០០នាក់ហើយដែលត្រូវបានសម្លាប់ និងចាប់ខ្លួនចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧មក។

សម្រាប់បញ្ហាយោធាវិញ ខណៈដែលចិន និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងប្រណាំងប្រជែងបង្កើនអំណាចយោធានៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងស្របពេលដែលខ្លួនកំពុងតែមានជម្លោះបូរណភាពដែនដីនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហ្វីលីពីនបាននិងកំពុងចងចំណងទំនាក់ទំនងយោធាឲ្យបានកាន់តែរឹងមាំបន្ថែមទៀតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ តាមការពិតមូលដ្ឋានទ័ពសំខាន់២របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកត្រូវបានដកចេញវិញកាលពីឆ្នាំ១៩៩២ ពីទឹកដីហ្វីលីពីន តែនៅពេលបន្តបន្ទាប់មក រដ្ឋាភិបាលទាំង២បានចុះហត្ថលេខាទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងនានាដែលបានសម្រួលដល់កម្លាំងទាហានសហរដ្ឋអាម៉េរិកឲ្យនៅតែអាចធ្វើទស្សនកិច្ច និងតាំងនៅហ្វីលីពីនសម្រាប់រយៈពេលគ្មានកំណត់ដែរ។ នៅហ្វីលីពីនក៏នៅមានជំរុំយោធាសហរដ្ឋអាម៉េរិកស្ថិតនៅទីក្រុង ហ្សាមបានហ្កា (Zamboanga)ក្នុងកោះមិនដាណាវ (Mindanao) ដែលកងទ័ពពិសេសរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានតាំងមូលដ្ឋាននៅទីនោះតាំងពីឆ្នាំ២០០២មកម្ល៉េះ។

បញ្ហាមួយទៀតនោះគឺ រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនប្រហែលអាចនឹងពិចារណាលើការអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិក មកតាំងមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសខ្លួន ដែលនេះគឺមកពីមូលហេតុមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាពាក្យសម្តី និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងហ្វីលីពីននិងចិនជាញឹកញាប់ ដែលស្ថានភាពទាំងនោះត្រូវតែមើលឃើញថានឹងផ្ទុះសង្គ្រាមរយៈពេលខ្លីម្តងៗ។ បើហ្វីលីពីនបន្តឲ្យកងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកមកតាំងមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសខ្លួនមែន នោះគឺព្រោះតែហ្វីលីពីន មានបំណងសំខាន់មួយគឺឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមកការពារខ្លួន

ដោយផ្ទាល់ និងប្រតិកម្មបានរហ័សនៅខណៈពេលណាដែលមានការរំលោភបំពានពីសំណាក់ប្រទេសចិន។ ទង្វើដែលហ្វីលីពីនបង្ហាញទៅភាគីចិន គឺចង់សាកល្បងកាន់ដៃគូរសហរដ្ឋអាម៉េរិកថា ប្រតិកម្មរបស់អាម៉េរិកក្នុងការជួយហ្វីលី ពីននៅពេលមានបញ្ហាប្រឈមជាមួយចិនមានកម្រិតណា?

បើយើងក្រឡេកមើលចិនវិញហាក់ដូចជាមិនញញើតទៅនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ហ្វីលីពីនឡើយ ថែមទាំងមានប្រតិកម្មយ៉ាងមុតមាំជាមួយកងទ័ពជើងទឹករបស់ហ្វីលីពីនក្រោយពេលដែលហ្វីលីពីនបញ្ជូននាវាចម្បាំងធំជាងគេរបស់ខ្លួនឈ្មោះដែលហ្វីឡា (Dol Plar) ដើម្បីទៅចាប់ទូកនេសាទចិនចំនួន១២គ្រឿងរបស់អ្នកនេសាទចិននៅក្បែរកោះ ហ័ង យានកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១២។ ដូច្នេះហើយមូលដ្ឋានទ័ពរបស់អាមេរិកអាចនឹងវិលត្រឡប់មកតាំងនៅហ្វីលីពីនម្តងទៀត ជាពិសេសគឺដោយសារតែមូលហេតុនៃការប្រឈមមុខគ្នា និងភាពតានតឹងរវាងចិន និងហ្វីលីពីននៅត្រង់កោះស្កាបូរ៉ាហ្វ (Scarborough)។

ដូចនេះហ្វីលីពីន គឺជាដៃគូកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលមិនអាចខ្វះបានមួយរបស់អាមេរិកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងក្នុងការធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងភេរវកម្ម និងទាំងនៅក្នុងការផ្តល់ទីតាំងសម្រាប់ប្រតិបត្តិការយោធានានារបស់អាម៉េរិក។ ចំពោះ អាម៉េរិក ការចាប់យកបានហ្វីលីពីនមួយ ខ្លួននឹងមានឥទ្ធិពលយោធា អាចអន្តរាគមន៍បានគ្រប់ពេលវេលា នៅពេល​ណាដែលមានស្ថានភាពមិនប្រក្រតីណាមួយកើតឡើងអាចឈានដល់ការប៉ះពាល់សន្តិសុខ ស្ថេរភាពក្នុងតំបន់ និងដល់​សហរដ្ឋអាម៉េរិកផ្ទាល់។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ការធ្វើសហប្រតិបត្តិការយោធានិងនយោបាយជាមួយហ្វីលីពីន អាចអនុញ្ញាតឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកលូកដៃចូលគ្រាន់តែជ្រៅទៅក្នុងរាល់កិច្ចការ និងបញ្ហានានាដែលកើតមានក្នុងតំបន់ ដើម្បីឲ្យខ្លួនអាចបំពេញតួនាទីកាន់តែសកម្ម និងមានប្រសិទ្ធិភាពក្នុងការដោះស្រាយថែមទៀត ក្នុងនាមខ្លួនជាមហាអំណាចពិភពលោក។ សម្រាប់ហ្វីលីពីនការសហការណ៍យ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលខ្លួនចាត់ទុកថាសម្ព័ន្ធមិតស្នូល អាចយកសហរដ្ឋអាមេរិកជាបុព្វហេតុទាញឆន្ទៈចិនឲ្យចូលតុចរចាស្មើភាពគ្នារវាងហ្វីលីពីន និងចិន ជៀសវាងការគម្រាមកំហែងគាបសង្កត់ពីសំណាក់ចិនមកលើខ្លួនតាមរយៈការដំឡើងសាច់ដុំយោធារបស់មហាអំណាចមួយនេះ។

ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំលើវិស័យយោធាហ្វីលីពីនជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ក៏ជាបំណងមួយរបស់ហ្វីលីពីនក្នុងការធានាតុល្យ​​​ភាពយោធានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងឱ្យមានលំនឹង និងអាចរក្សាបាននូវស្ថេរភាព និងសន្តិសុខតំបន់នេះនៅចំពោះមុខចិនដែលជាមហាអំណាចមួយដែលហ្វីលីពីនមិនអាចទុកចិត្តបានឡើយ។ ក្រៅពីនេះ ហ្វីលីពីនបានសហ​ការណ៍​យ៉ាងជិតស្និទ្ធ ក៏ដើម្បីទាញសហរដ្ឋអាម៉េរិកឱ្យជួយខ្លួនក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងចលនាបះបោរ និងភេរវកម្មដែល​បានកើតមាន និងដែលកំពុងគម្រាមកំហែងសន្តិសុខនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនតាមរយៈការយល់ព្រមចូលរួមជាមួយ​នឹងសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការជ្រោមជ្រែងគាំទ្រសង្គ្រាមប្រឆាំងភេរវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក។

គេអាចធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបានថា នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកពង្រីកទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួននៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកកាន់​តែខ្លាំងឡើងៗ ធ្វើឱ្យប្រទេសមហាអំណាចចិនកាន់តែរៀបចំខ្លួនឲ្យកាន់តែរឹងមាំទ្វេដង ហើយចាប់ដៃជាមួយមហាអំណាច​ដែលសម្ងំស្ងៀមគឺ សហព័ន្ធរុស្សី ដើម្បីរឹតចំណងនយោបាយការបរទេសឲ្យកាន់តែមានភាពស្និទ្ធស្នាលឡើងធ្វើយ៉ាងណាកុំឱ្យលំហរនៃសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកមានបងធំតែមួយសម្រាប់រៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់នៅក្នុងតំបន់នេះ។ កន្លងមកយើងឃើញថាសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានវាតទីតាំងនៅលើពិភពលោកនេះមានទំហំធំធេងណាស់ សូម្បីនៅក្នុងមជ្ឈិមបូព៌ាក៏មានវត្តមានសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែរ។ ដូចនេះហើយមហាអំណាចចិន និមហាអំណាចរុស្ស៊ីត្រូវតែចងសម្ព័ន្ធមិត្តគ្នា នៅក្នុងបញ្ហាអាស៊ីប៉ាហ្វិក ក៏ដូចជាបញ្ហានៅក្នុងពិភពលោកយើងនេះ។

(ដកស្រង់ទាំងស្រុងចេញពីសៀវភៅ នយោបាយការបរទេស ម្សិលមិញ ថ្ងៃនេះ និងថ្ងៃស្អែក របស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ ទូច ទំព័រ ៨២) 

  ថ្ងៃពុធ, 18 មីនា 2020 ម៉ោង 06:45 PM

ការរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ ប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ ទើបជាកិច្ចការដែលពលរដ្ឋកម្ពុជា ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់!

ក្នុងស្ថានការណ៍ដែលពិភពលោក កំពុងព្រួយបារម្ភចំពោះការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលកើតឡើងកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅតាមបណ្តាប្រទេសនានា ជាពិសេសនៅតំបន់អឺរ៉ុប ដែលកំពុងរងឥទ្ធិពលនៃជំងឺនេះ ខ្លាំងជាងគេ។ ដើមឡើយ គ្រប់គ្នាតែព្រួយបារម្ភពីការចម្លងខ្លាំងនៅក្រុងវូហាន ខេត្តហ៊ូប៉ីនៃប្រទេសចិន រហូតមានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន បានរើសអើង និងយល់ថា មិនគួរនៅក្បែរជនជាតិចិន និងខ្លះរហូតខ្លាចជនជាតិចិន។ បច្ចុប្បន្ន អ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋបានចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងគឺករណីភាគច្រើន បានកើតមានទៅលើជនជាតិអ៊ីស្លាមរហូត១៣នាក់ ហើយចង់ឆ្លងជំងឺរើសអើង ខ្លាចជនជាតិឥស្លាមដូចចិន តែនេះ មិនបានជួយឱ្យរួចផុតពីការឆ្លងទេ បើសិនមិនរួមគ្នាអនុវត្តវិធានវេជ្ជសាស្ត្រ។

ការពិតទៅ ជនជាតិឥស្លាមដែលឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ ទាំងនោះ សុទ្ធតែជាជនរងគ្រោះ ដែលបានឆ្លងជំងឺដូចអ្នកដែលបានឆ្លងជំងឺដទៃទៀតដែរ។ នេះក៏ដោយសារពួកគាត់មានប្រវត្តិបានទៅចូលរួមកម្មវិធីសាសនានៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលជាប្រទេសកំពុងមានការឆ្លងរាលដាលជំងឺខ្លាំងជាងគេមួយនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បើតាមប្រភពក្រៅផ្លូវការ បានបញ្ជាក់ដែរថា មិនថាសហគមន៍ឥស្លាមក្នុងស្រុក ឬក្រៅស្រុក ការអំពាវនាវឱ្យជួបជុំធ្វើពិធីសាសនាកន្លងមក ក៏ដើម្បីសូត្រធម៌ បន់ស្រន់ ឱ្យជំងឺកូវីដ-១៩ នេះខ្ចាត់ខ្ចាយទៅដែរ។ ជាអកុសល ទឹកចិត្តរបស់អ្នកកាន់សាសនា និងចរន្តនៃការចម្លងរាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ នៅពេលនេះ បានក្លាយជាអាវុធមុខពីរ ហើយក៏បាននាំឱ្យពួកគាត់ក្លាយជាជនរងគ្រោះមុនគេ។

មានមតិមិនសមរម្យមួយចំនួន បានបង្ហាញនៅតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ហាក់ដូចជាដាក់បន្ទុក ឬ សរសេរបង្ហោះក្នុងន័យខ្លឹមសារបែបអវិជ្ជមាន រិះគន់ រើសអើងដល់ជនជាតិឥស្លាម។ ការបង្ហាញឥរិយាបទរើសអើង មិនបានជួយដល់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋរួចផុតពីការឆ្លងប្រសិនបើគ្មានវិធានការវេជ្ជសាស្ត្រត្រឹមត្រូវ ព្រោះមេរោគកូរ៉ូណា នឹងឆ្លងដល់មនុស្សគ្រប់គ្នាមិនថាតែជនជាតិស្បែកស ស្បែកខ្មៅ ស្បែកលឿង ឬស្បែកក្រហមទោះស្ថិតក្នុងវណ្ណៈអ្នកមាន ឬអ្នកក្រ ឬ អ្នកមានឋានៈធំ គឺសុទ្ធតែអាចប្រឈមនឹងការឆ្លងនិងកើតជំងឺបានទាំងអស់។

រាល់ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដែលគ្មានប្រភពច្បាស់លាស់ រាល់ការផ្សាយនូវសារដែលនាំឱ្យមានការជ្រួលច្របល់ ឬនាំដល់ការអនុវត្តខុស ឬយល់ច្រឡំទៅលើជនជាតិ បុគ្គលណាមួយ សូមគិតពិចារណាឡើងវិញឱ្យច្បាស់លាស់ ស្វែងរកប្រភពព័ត៌មានដែលពិតប្រាកដ ចៀសវាងនាំឱ្យគិតខុសតាមការបំផុសបំផុល នាំឱ្យការរើសអើងជាតិសាសន៍ជាដើម។ ការរួមសហការគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ ទើបជាកិច្ចការដែលពលរដ្ឋកម្ពុជាទូទៅ ត្រូវជួយគ្នា សហការគ្នាកាត់ផ្ដាច់ខ្សែសង្វាក់នៃការឆ្លងរាលដាលជំងឺនៅក្នុងសង្គមជាតិយើង។

សូមបញ្ជាក់ដែរថា រហូតមកទល់ពេលនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចាត់វិធានការយ៉ាងសកម្មបំផុត ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំង បង្កា និងទប់ស្កាត់ការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចេញសេចក្ដីប្រកាសកាត់បន្ថយរាល់សកម្មភាពជួបជុំក្នុងចំនួនច្រើន រាល់ការចេញដំណើរបេសកកម្មក្រៅប្រទេស ចេញសេចក្តីជូនដំណឹងពីវិធានការការពារ ពីបច្ចុប្បន្នភាពថ្មីៗពីសភាការណ៍នៃការផ្ទុះជំងឺ។ល។ ហេតុដូច្នេះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា គ្រប់រូប គប្បីតាមដានពីសភាពការណ៍នៃការផ្ទុះជំងឺនេះ ឱ្យបានដឹតដល់ អានរាល់វិធានការវេជ្ជសាស្ត្រដែលក្រសួងសុខាភិបាល និងអ្នកជំនាញឯកទេសផ្នែកសុខភាព បានណែនាំ។ ចំណែក ក្រសួងសុខាភិបាលកម្ពុជា ក៏បានបញ្ជាក់ហើយថា ករណីដែលបានរកឃើញឆ្លង គឺជាករណីចម្លងមកពីស្រុកក្រៅចូលមកក្នុងកម្ពុជា ហើយសហគមន៍នានា នៅក្នុងប្រទេស ក៏មិនទាន់មានករណីឆ្លងពីម្នាក់ទៅម្នាក់លើជនជាតិខ្មែរនោះដែរ លើកលែងតែបុរសជនជាតិខ្មែរម្នាក់ដែលបានឆ្លងពីជនជាតិជប៉ុននៅខេត្តសៀមរាប។ ចំណែកករណីផ្សេងទៀតពីដំបូងៗ ក៏រកឃើញលើជនជាតិចិន ជប៉ុន អង់គ្លេស កាណាដា ប៊ែលហ្សីក បារាំង និងមានជនជាតិខ្មែរយើងដែលបានធ្វើដំណើរមកពីក្រៅប្រទេស។ 

RAC Media 

  ថ្ងៃពុធ, 18 មីនា 2020 ម៉ោង 02:13 PM

ជំងឺកូរ៉ូណា១៩(COVID-19) បញ្ហាប្រឈមនិងដំណោះស្រាយមួយចំនួនចំពោះមីក្រូសហគ្រាស​ធុនតូច និងមធ្យម ដោយ៖ បណ្ឌិត ព្រុំ ទេវី អនុប្រធានវិទ្យាស្ថានសង្គមសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម

គិតត្រឹមម៉ោង៣រសៀល ថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ មានអ្នករងគ្រោះដោយសារមេរោគ COVID-19 សរុបក្នុងពិភពលោកមានចំនួន១៨៣ ០៦១នាក់ ក្នុងនោះអ្នកស្លាប់មានចំនួន៧ ១៧៥នាក់និងបានជាសះស្បើយឡើងវិញចំនួន៧៩ ៨៩១នាក់ [១]។ តើអ្វីទៅជាCOVID-19?

ជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើមធ្ងន់ធ្ងរថ្មីដែលត្រូវបានអង្គការសុខភាពពិភពលោកដាក់ឈ្មោះថា COVID-19 (Coronavirus disease 2019)ត្រូវបានគេរកឃើញជាដំបូងបង្អស់នៅ វូហាន ប្រទេសចិន នាដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២០នេះ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មានព័ត៌មានមួយចំនួនមិនមានការផ្លាស់ប្តូរគឺ (ទីមួយ) COVID-19 ស្ថិតនៅក្នុងក្រុមជាមួយនឹងជំងឺSARS (Severe Acute Respiratory Syndrome)ដែលបានកើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០០៣និងជំងឺ MERS (Middle East Respiratory Syndrome) ក្នុងឆ្នាំ២០១២។ (ទីពីរ) អត្រាមរណភាព (ចំនួននៃអ្នកស្លាប់ធៀបនឹងចំនួនអ្នកជំងឺ)ស្ថិតនៅចន្លោះ១ទៅ៣,៤%។ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងជំងឺSARS មាន១០%និងជំងឺMERSមានរហូតដល់ទៅ​៣៤% តែខ្ពស់ជាជំងឺផ្តាសាយធម្មតាដែលមានត្រឹមតែ០,១%ប៉ុណ្ណោះ[២]  និង(ទីបី) ទោះជាមានការគិតថាជំងឺនេះកើតចេញមកពីសត្វ តែឥឡូវនេះមានការឆ្លងពីមនុស្សទៅមនុស្សហើយ។ ផ្អែកលើមូលដ្ឋាននេះ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) បានធ្វើការប៉ាន់ស្មានថា អត្រានៃការឆ្លងជំងឺ COVID-19 អាចខ្ពស់ជាងជំងឺផ្តាសាយតាមរដូវកាលនិងMERS[៣] ។

គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ ករណីមានភាពវិជ្ជមានវីរុសCOVID-19នៅកម្ពុជាបានកើនឡើងដល់​២៤​[4] ។ ជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើមធ្ងន់ធ្ងរ(កូវីដ-១៩) បានធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់វិស័យជាច្រើនរបស់ប្រទេស​កម្ពុជា​។ ជាដំបូងមានវិស័យទេសចរណ៍និងឧស្សាហកម្មកាត់ដែរ ដែលពឹងផ្អែកលើវត្ថុធាតុដើម ដែលត្រូវនាំចូលពីប្រទេសចិន។ ឥឡូវនេះ ដោយសារមានកំណើនចំនួនអ្នកឆ្លងរហូតដល់១២នាក់ហើយ និងមាននៅទីក្រុងភ្នំពេញនិងខេត្តសៀមរាប ផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ក៏មានដល់វិស័យអប់រំដែរ ព្រោះក្រសួងអប់រំបានសម្រេចឱ្យបិទសាលារៀននៅទីក្រុង​សៀម​​​រាប​និងរាជធានីភ្នំពេញជាបណ្តោះអាសន្ន [៥] ។

ជាកិច្ចឆ្លើយតបនឹងការវិវត្តន៍ថ្មីៗនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានត្រៀមប្រាក់ចន្លោះពី៨០០លានទៅ២០០០លានដុល្លារ​អាម៉េរិកដើម្បីស្រោចស្រង់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា[6]។ ចំពោះវិស័យទេសចរណ៍សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់នៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននាព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ថា ក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ភ្ញៀវទេសចរបរទេសចូលមកកម្ពុជា បានធ្លាក់ចុះប្រមាណជាង ៦០% ជាពិសេស ភ្ញៀវទេសចរជនជាតិចិន បានធ្លាក់ចុះក្នុងរង្វង់ ៩០%។ ដើម្បីជួយវិស័យមីក្រូសហគ្រាស សហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យម(Micro, Small and Medium Enterprise: MSME)ដែលពាក់ ព័ន្ធដោយផ្ទាល់និងដោយប្រយោលក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ជាពិសេសនៅខេត្តសៀមរាប រាជរដ្ឋា​ភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញវិធានការណ៍ចំនួនដែលផ្តោតលើការបន្ធូរបន្ថយពន្ធ ការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ជាពិ​សេសនៅខេត្តសៀមរាប និងការផ្តល់នូវចំណេះដឹងថ្មីឬបន្ថែមដល់អ្នកបាត់បង់ការងារក្នុងវិស័យទេសចរណ៍។

ចំពោះវិស័យកាត់ដេរ វត្ថុធាតុដើមដែលត្រូវនាំចូលពីប្រទេសចិននោះបានមកដល់ជាបន្តបន្ទាប់ហើយ តាមរយៈកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅកាន់ភាគីចិន[7]។ ក្រៅពីនោះប្រមុខរាជ រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការអំពាវនាវ(១)មិនឱ្យរោងចក្រទាំងឡាយឆ្លៀតពេលដែលព្យួរការងារ លុបកិច្ចសន្យាការងារជាមួយកម្មករ (២) គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវលើកលែងការប្រាក់សម្រាប់កម្មករដែលត្រូវព្យួរការងារ(៣) ម្ចាស់បុរីឬផ្ទះដែលលក់បង់រំលោះ​ឱ្យកម្មករដែលត្រូវព្យួរការងារ កុំផ្តាច់កុងត្រា និង(៤)អគ្គិសនីកម្ពុជា ក៏ដូចជារដ្ឋាករទឹក នៅកន្លែងខ្លះ ដែលកម្មករត្រូវបានព្យួរការងារ ផ្ដល់ការយោគយល់ឱ្យជំពាក់សិន[8]

ចំពោះវិស័យអប់រំវិញ ដំបូងឡើយក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានសម្រេចបិទសាលារៀនតែនៅក្នុងទីក្រុង សៀម​រាបប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់មកដោយសារទីតាំងនៃអ្នកមានភាពវិជ្ជមានវីរុសCOVID-19កាន់តែមានច្រើនកន្លែងនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្រសួងក៏បានសម្រេចចេញសេចក្តីណែនាំស្តីពីការចាប់ ផ្តើមវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់​​​​សម្រាប់គ្រឹះស្ថានគ្រប់កម្រិត គ្រប់ប្រភេទ ទាំងសាធារណៈនិងឯកជន នៅទូទាំងប្រទេសនៅថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០២០[9]។​ ទន្ទឹមគ្នានឹងនេះដែរ ក៏មានស្ថាប័នជាច្រើន ដូចជារាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ក្រសួងការបរទេស ក្រសួងសិប្បកម្មនិងឧស្សាហកម្មជាដើម បានចេញនូវសេចក្តី ណែនាំឱ្យមន្រ្តីរាជការក្រោមឱវាទផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ននូវការ​ជួបជុំបំពេញការងារបើសិនជាចៀសបាន ហើយជំនួសដោយការទំនាក់ទំនាក់ទំនងតាមអនឡាញ ដើម្បីបង្ការនិងទប់ស្កាត់ការឆ្លងរោគ COVID-19។

ដើម្បីជួយMSMEបន្ថែមទៀតលើវិធានការដែលបានដាក់ចេញរួចមកហើយ នាថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានចេញនូវសេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីថ្លៃលក់រាយប្រេងឥន្ធនៈនៅតាមស្ថានីយ ដោយបញ្ចុះតម្លៃ៤សេនដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងមួយលីត្រសម្រាប់ពាក់កណ្តាលទី២នៃខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ[១០]។ ដោយឡែក សេចក្តីប្រកាសនេះមិនបានបញ្ជាក់ពីការបញ្ចុះតម្លៃហ្គាសទេ[១១]។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ចំពោះMSMEទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីការរីករាលដាលនៃCOVID-19 មានទំហំធំ ហើយពិបាក​នឹងធ្វើការប៉ាន់ស្មាន។ ការធ្លាក់ចុះនៃភ្ញៀវទេសចរ មិនមែនមានតែនៅសៀមរាបប៉ុណ្ណោះទេ គឺមាននៅភ្នំពេញ និងខេត្តផ្សេងៗទៀតផងដែរ។ ការបន្ធូរបន្ថយពន្ធនិងការប្រមូលអ្នកបម្រើការងារក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ដែលត្រូវព្យួរការងារនោះ គ្រាន់តែជាចំណែកមួយប៉ុណ្ណោះ។ គេអាចនិយាយបានថា ជាការជួយសម្រាប់វិស័យដែលមានការពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់ជាមួយវិស័យទេសចរណ៍ប៉ុណ្ណោះ តែជាក់ ស្តែងនៅវិស័យពាក់ព័ន្ធមិនផ្ទាល់ដូចជាអ្នកផ្គត់ផ្គត់ដល់សណ្ឋាគារ ផ្ទះសំណាក់ ភោជនីយដ្ឋាន អ្នកបើកបរតាក់ស៊ី រ៉ឺមក អ្នកលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ ចំណីចំណុកតាមទីសាធារណៈនានា ក៏មិនសូវមានអតិថិជនដែរ។

ចំពោះMSMEដែលពាក់ព័ន្ធដោយនឹងវិស័យអប់រំផ្ទាល់និងប្រយោល ក៏មិនតិចជាងក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ដែរ។ ការចាប់ផ្តើមវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់ សម្រាប់បុគ្គលិកអប់រំជាមន្រ្តីរាជការនៅមានប្រាក់ខែ ដែលអាចទ្រទ្រង់ជីវភាពបាន។ តែបើគ្រូបង្រៀនក្នុងវិស័យឯកជនវិញ ឬជាគ្រូបង្រៀនវេលាការ អ្នកទាំងនោះនឹងបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលទាំងស្រុង។ អ្នកពាក់ព័ន្ធដោយប្រយោលមួយចំនួនទៀតដូចជាអ្នកលក់ចំណី អាហារសម្រន់ សម្ភារៈសិក្សា ក៏មិនមានអតិថិជនទៀតដែរ។ អ្នករត់រ៉ឺមក ធ្លាប់ដឹកជញ្ជូនសិស្សទៅសាលារៀន អ្នកលក់ចល័តធ្លាប់លក់ឱ្យសិស្ស-និស្សិតតាមរបងសាលារៀន របងសាកលវិទ្យា ល័យ នឹងមិនមានអតិថិជនទៀតទេ។

ព្រឹកថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ ក្រសួងសុខាភិបាល បានប្រកាសថាមាន១២ករណីថ្មីទៀតហើយ ភាគច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មវិធីជួបជុំបែបសាសនា[១២]។ មិនយូរមិនឆាប់ទេ អាចនឹងមានវិធានការផ្សេងៗ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងការកាត់បន្ថយជួបជុំបែបសាសនា ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាល នៃជំងឺCOVID-19នេះ។ បើអីចឹង​មែននោះ ព្រះសង្ឃ ជាពិសេសក្នុងវត្តនៅរាជធានីភ្នំពេញ នឹងខ្វះខាតចង្ហាន់ ។

ដំណោះស្រាយដំបូងបំផុតសម្រាប់អ្នកធ្វើការក្នុងវិស័យMSME ជាពិសេសអ្នកធ្វើការក្នុងវិស័យមិនផ្លូវការ(Informal Sector) អាចត្រឡប់ទៅភូមិកំណើតសិន និងចិញ្ចឹមជីវិតតាមរបៀបកសិកម្មចិញ្ចឹមពោះមួយរយៈសិន។ តែបញ្ហាត្រង់​ថា អាចទាំងមន្រ្តីរាជការ ទាំងអ្នកមានការងារធ្វើក្នុងMSMEមួយចំនួនមានបំណុលនៅធនាគារពាណិជ្ជឬគ្រឹះស្ថាន​មី​ក្រូ​ហិរញ្ញវត្ថុនានា។ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលបានអំពាវនាវរួចហើយឱ្យពន្យាពេលបង់ប្រាក់ចំពោះអ្នកដែលត្រូវព្យួរការងារ។

វិស័យសាធារណៈបានប្រើប្រាស់គ្រប់លទ្ធភាព ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងគ្រោះអាសន្ននេះ នៅឡើយវិ ស័យឯកជន ជាពិ​សេស​មកដល់ពេលនេះមិនទាន់មានគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុណាមួយនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបន្ធូរបន្ថយអត្រាការប្រាក់ក្នុងគ្រាជួបការលំបាកនេះទេ ខណៈពេលដែលប្រទេសខ្លះបានចាប់អនុវត្តហើយ។

សង្ឃឹមថា ជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើមធ្ងន់ធ្ងរ COVID-19នេះរសាត់បាត់ឆ្ងាយពីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយការចូលរួមថែ​រក្សាសុខភាពនិងអនាម័យរបស់ប្រជាជនខ្មែរតាមការណែនាំរបស់ស្ថាប័នជំនាញ ការចូលរួមរបស់វិស័យឯកជនជា​មួយ​នឹងរាជរដ្ឋាភិបាល អាចធ្វើឱ្យស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាបានល្អប្រសើរឡើងវិញ។

---------------------------

១. Worldometer in: https://www.worldometers.info/coronavirus/?fbclid=IwAR1EVMwNkMSygttRbzDyMg-6pVdL3L0omDJwa5K-4oKdQN607jr1OtUsBPI. Accessing on 17 March 2020.

២.​ Time: The WHO Estimated COVID-19 Mortality at 3.4%. That Doesn't Tell the Whole Story. In: https://time.com/5798168/coronavirus-mortality-rate/. Accessing on 16 March 2020.

៣. ADB: The Economic Impact of the COVID-19 Outbreak on Developing Asia, ADB Briefs No.128, 6 March 2020.

៤. អ្នកទាំងនោះមាន៖ នៅរាជធានីភ្នំពេញចំនួន៧នាក់ ខេត្តបាត់ដំបងចំនួន៤នាក់ កំពង់ចាមចំនួន៣នាក់ ខេត្តព្រះ​វិហារចំនួន២នាក់ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យចំនួន២នាក់ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងចំនួន២នាក់ ខេត្តព្រះសីហនុ នួន១នាក់​(ព្យាបាលជារួចហើយ) ខេត្តសៀមរាបចំនួន១នាក់ ខេត្តកំពតចំនួន១នាក់ និងខេត្តត្បូងឃ្មុំចំនួន១នាក់។

 ៥.ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា៖ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានស្តីពីការអនុវត្តវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់សម្រាប់គ្រឹះស្ថានសិក្សាចំណេះទូទៅសាធារណៈនិងឯកជននៅរាជធានីភ្នំពេញ និងក្រុងសៀមរាប ថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៦. សូមមើលបន្ថែម ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ៖ សារាចរណែនាំស្តីពីការធ្វើវិចារណកម្មនិងការពង្រឹងសមត្ថភាពចំណាយសម្រាប់អនុវត្តច្បាប់ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ២០២០ លេខ០០១ សហវ.អថ ចុះថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៧. GMAC: សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការមកដល់នៃវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់បម្រើឱ្យវិស័យកាត់ដេរនិងវិធានការសម្របសម្រួល​ពិសេសរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ចុះថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៨. នៅក្នុង http://km.cnv.org.kh/ ដកស្រង់ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០

៩. ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា៖សេចក្តីណែនាំស្តីពីការចាប់ផ្តើមវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់សម្រាប់គ្រឹះស្ថានគ្រប់កម្រិត គ្រប់ប្រភេទទាំងសាធារណៈនិងឯកជន នៅទូទាំងប្រទេស លេខ១៣ អយក.សណន ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

១០. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម៖ សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីថ្លៃលក់រាយប្រេងឥន្ធនៈនៅតាមស្ថានីយ លេខ១១៦៣.ពណ.អវឯ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

១១. រ៉ឺម៉កកង់បីមួយចំនួនធំប្រើហ្គាស។

  ១២. ក្រសួងសុខាភិបាល៖ សេចក្តីជូនព័ត៌មានរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលស្តីពីការរកឃើញ១១ករណីថ្មីទៀតជាបុរសជនជាតិខ្មែរឥស្លាមដែលវិលត្រឡប់មកពីចូលរួមពិធីសាសនានៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងបុរសជនជាតិខ្មែរ១នាក់ត្រឡប់មកពីប្រទេសថៃ វិជ្ជមានវីរុសកូវីដ១៩ ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

គន្ថនិទ្ទេស

១-ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម៖ សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីថ្លៃលក់រាយប្រេងឥន្ធនៈនៅតាមស្ថានីយ លេខ១១៦៣. ពណ.អវឯ ចុះ​ថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

២-ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ៖ សារាចរណែនាំស្តីពីការធ្វើវិចារណកម្មនិងការពង្រឹងសមត្ថភាព ចំណាយសម្រាប់អនុវត្ត ច្បាប់ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ២០២០ លេខ០០១ សហវ.អថ ចុះថ្ងៃទី៦ ខែមីនាឆ្នាំ២០២០។

៣-ក្រសួងសុខាភិបាល៖ សេចក្តីជូនព័ត៌មានរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលស្តីពីការរកឃើញ១១ករណីថ្មីទៀតជាបុរសជន​ជាតិខ្មែរឥស្លាមដែលវិលត្រឡប់មកពីចូលរួមពិធីសាសនានៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងបុរសជនជាតិខ្មែរ១នាក់ត្រឡប់ម​ក​ពីប្រទេសថៃ វិជ្ជមានវីរុសកូវីដ១៩ ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៤- ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា៖ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានស្តីពីការអនុវត្តវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់សម្រាប់គ្រឹះស្ថានសិក្សាចំណេះទូទៅសាធារណៈនិងឯកជននៅរាជធានីភ្នំពេញ និងក្រុងសៀមរាប ថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ​២០​២០។

៥-ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា៖សេចក្តីណែនាំស្តីពីការចាប់ផ្តើមវិស្សមកាលតូចមុនកាលកំណត់សម្រាប់គ្រឹះស្ថានគ្រប់កម្រិត គ្រប់ប្រភេទទាំងសាធារណៈនិងឯកជន នៅទូទាំងប្រទេស លេខ១៣ អយក.សណន ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៦- GMAC: សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការមកដល់នៃវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់បម្រើឱ្យវិស័យកាត់ដេរនិងវិធានការសម្របសម្រួលពិសេសរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ចុះថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។

៧- ADB: The Economic Impact of the COVID-19 Outbreak on Developing Asia, ADB Briefs No.128, 6 March 2020.

៨- Time: The WHO Estimated COVID-19 Mortality at 3.4%. That Doesn't Tell the Whole Story. In: https://time.com/5798168/coronavirus-mortality-rate/. Accessing on 16 March 2020.

៩- Worldometer in: https://www.worldometers.info/coronavirus/?fbclid=IwAR1EVMwNkMSygttRbzDyMg-6pVdL3L0omDJwa5K-4oKdQN607jr1OtUsBPI. Accessing on 17 March 2020.

១០-http://km.cnv.org.kh/ ដកស្រង់ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០

  ថ្ងៃអង្គារ, 17 មីនា 2020 ម៉ោង 04:33 PM

«ល្បែងនយោបាយបរាជ័យរបស់លោក អេដូហ្កាន់ នៅស៊ីរី» ប្រែសម្រួលដោយ៖ លោក ហ៊ាន ស្រស់ នាយកដ្ឋានសិក្សាអឺរ៉ុបនិងរុស្ស៊ី នៃវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា

បន្ទាប់ពីបរាជ័យផ្ទួនៗនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី ប្រធានាធិបតីតួកគីកាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយពីឆាកអន្តរជាតិនិងរងការរិះគន់ពីក្នុងប្រទេស​របស់លោក។ ល្បែងនយោបាយចុងក្រោយរបស់ប្រធានាធិបតីតួកគី លោក អេដូហ្កាន់ នៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលរបស់ប្រទេស​ស៊ីរីហាក់ដូចជាបរាជ័យ។ ប្រទេសតួកគីបានដកថយមួយជំហានដើម្បីជំនួសឱ្យការបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការយោធារបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងដាម៉ាស់ទៅលើខេត្តអ៊ីដលីប ដែលជាតំបន់កាន់កាប់ចុងក្រោយរបស់ក្រុមឧទ្ទាម។ ជោគវាសនាដ៏អាក្រក់យ៉ាងថ្មីសន្លាងរបស់អេដូហ្កាន់ កំពុងជំរុញឱ្យកើនឡើងនូវចលនាតស៊ូក្នុងស្រុកទល់ទៅនឹងដឹកនាំអត្តាធិបតេយ្យដ៏មានអំណាចរបស់លោកទៅវិញ។

វិបត្តិនេះបានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ នៅពេលដែលក្រុមឧទ្ទាមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលគាំទ្រដោយកងទ័ពតួកគី កាំភ្លើងធំ និងសព្វាវុធផ្សេងៗទៀត បានបើកការវាយប្រហារទៅលើកងទ័ពស៊ីរីនៅទីក្រុងយុទ្ធសាស្ត្រសារ៉ាកេប (Town of Saraqeb)។ នៅថ្ងៃដដែលនោះ យន្តហោះចម្បាំងរបស់រុស្ស៊ីដែលហោះនៅភាគខាងត្បូងនៃខេត្តអ៊ីដលីបត្រូវបានបាញ់ទម្លាក់ដោយអាវុធប្រឆាំងយន្ដហោះ ដែលបានបាញ់ចេញពីទីតាំងយោធារបស់តួកគី។ ទន្ទឹមនេះដែរ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសរបស់រុស្ស៊ីនៅ Khmeimim ក៏ត្រូវបានវាយប្រហារដោយអាវុធប្រឆាំងយន្ដហោះនិងយន្តហោះគ្មានមនុស្សបើកប្រដាប់ដោយអាវុធរបស់តួកគី​ផង​ដែរ។

អ្វីដែលកើតឡើងបន្ទាប់ទៀត នៅមានភាពស្រពិចស្រពិលនៅឡើយ។ បើយោងតាមទីក្រុងអង់ការ៉ាបានឱ្យដឹងថា យន្តហោះចម្បាំងនិងកាំភ្លើងធំរបស់ស៊ីរីបានវាយប្រហារក្បួនទ័ពរបស់តួកគីដែលកំពុងធ្វើដំណើរនាំគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ទៅមូលដ្ឋានសង្កេតការណ៍យោធាតួកគីនៅអ៊ីដលីប ដោយបានបាញ់ទាហានតួកគីឱ្យរងរបួសចំនួនជាង៧០នាក់ និងស្លាប់៣៤នាក់។ ប្រភពខ្លះទៀត បានរាយការណ៍ថា មានអ្នកស្លាប់និងអ្នករងរបួសច្រើនជាងនេះ។

បើយោងតាមព័ត៌មានពីអ៊ីនធឺណិតគួរឱ្យទុកចិត្តបាន ដែលចុះផ្សាយក្នុងសារព័ត៌មាន Al Monitor បានរាយការណ៍ថា ក្បួនទ័ពមួយកងវរសេនាតូចថ្មើរជើងរបស់ទាហានតួកគីប្រហែល ៤០០ នាក់ ត្រូវបានវាយប្រហារ។ ប៉ុន្តែ វាមិនមែនជាយន្តហោះចម្បាំងរបស់ស៊ីរីជាអ្នកវាយប្រហារទេ វាអាចជាយន្តហោះចំបាំង Su-34s របស់រុស្ស៊ីដែលបំពាក់ដោយគ្រាប់បែក KAB-1500Ls ។ យន្តហោះ​ចម្បាំង Su-22 របស់ស៊ីរីក៏បានជាប់ពាក់ព័ន្ធដែរ ប៉ុន្តែទំនងជាគាំទ្រពីក្រោយដើម្បីធ្វើឱ្យទាហានចូលទៅកាន់កាប់ក្នុងអគារធំៗមួយចំនួន។ រួចហើយ យន្តហោះចំបាំង Su-34s បានវាយប្រហារអគារ ដែលធ្វើឱ្យអគារទាងនោះដួលរលំទៅលើប្រជាជនតួកគី។

ប្រទេសរុស្ស៊ីបានបដិសេធថា យន្តហោះរបស់ខ្លួនមិនបានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការវាយប្រហារនេះទេ។ រីឯប្រទេសស៊ីរីវិញបានរងការស្តីបន្ទោសចំៗពីប្រទេសតួកគីថាជាអ្នកធ្វើរឿងនេះ។ ប្រទេសស៊ីរីបានលើកឡើងដើម្បីការពារខ្លួនថា វាជាការចោទប្រកាន់របស់​តួកគីតែប៉ុណ្ណោះ ដូចពាក្យចាស់លោកថា «ស្វាស៊ីបាយលាបមាត់ពពែ»។

ដំបូងឡើយលោក អេដូហ្កាន់ បានស្តីបន្ទោសនិងគំរាមបើកការឈ្លានពានខេត្តអ៊ីដលីប តែទោះយ៉ាងណាក៏ក៏ការឈ្លានពាននោះ​បានចាប់ផ្តើមរួចហើយដែរ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បន្ទាប់ពីនៅតែស្ងៀមស្ងាត់ ឧត្តមនាវីទោរុស្ស៊ី លោក Oleg Zhuravlev បានមាន​ប្រសាសន៍ថា រុស្ស៊ីមិនអាចធានាសុវត្ថិភាពនៃការហោះហើរសម្រាប់យន្តហោះតួកគីលើប្រទេសស៊ីរីទេក្នុងករណីមានជម្លោះរវាង​ភាគីទាំងពីរ។

ប្រធានាធិបតីតួកគីជាមនុស្សក្បាលរឹង ប៉ុន្តែ គាត់មិនឆោតល្ងង់ទេ។ កងទ័ព សព្វាវុធ និងកាំភ្លើងធំដែលគ្មានការការពារ​ពី​ទ័ព​អាកាស អាចជាគោលដៅងាយស្រួលក្នុងការវាយប្រហារ។ ដូច្នេះ តួកគីត្រូវដកថយវិញ រីឯស៊ីរីត្រូវរំកិលចូល ហើយរហូតដល់ពេលនេះ នគរបាលរុស្ស៊ីបានកំពុងកាន់កាប់ទីក្រុងសារ៉ាកេប។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ប្រទេសរុស្ស៊ីក៏បានដាក់ពង្រាយ នាវាចម្បាំងចំនួន ២ គ្រឿងបំពាក់ដោយកាំជ្រួចផ្លោងនៅឆ្នេរសមុទ្រនៃប្រទេសស៊ីរី។

សង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនឯង

សម្រាប់លោកអេដូហ្កាន់ ប្រទេសរបស់គាត់កំពុងនៅនឹងមុខភ្លើងដែលកំពុងកំដៅ។ សូម្បីតែមុនពេលមានវិបត្តិថ្មីនេះ គណបក្ស​សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត (CHP) ដែលជាបក្សប្រឆាំង ក៏បានទាមទារឱ្យលោក អេដូហ្កាន់ ធ្វើរបាយការណ៍ខ្លីទៅកាន់​សភា​អំពីស្ថានភាពនៅអ៊ីដលីបដែរ។ ប៉ុន្តែ គណបក្សយុត្តិធម៌និងការអភិវឌ្ឍ (AKP) របស់ប្រធានាធិបតីបានបោះឆ្នោតបដិសេធ​សំណើនេះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គណបក្សល្អ (Good Party) ជាគណបក្សស្តាំ ជាតិនិយមដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយគណបក្សប្រឆាំង CHP ក៏បានទាមទារស្រដៀងគ្នានេះដែរ។ គណបក្សប្រឆាំងទាំងអស់បានអំពាវនាវឱ្យលោក អេដូហ្កាន់ ធ្វើការចរចាដោយផ្ទាល់ជាមួយរដ្ឋាភិបាលអាសាដ។

ការព្រួយបារម្ភនោះគឺថា ប្រទេសតួកគីកំពុងតែមាននិន្នាការទៅរកការធ្វើសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសស៊ីរីដោយគ្មានការអនុម័ត​ពី​សភាឡើយ។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ លោក អេដូហ្កាន់ បានជួបជាមួយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្ស AKP ហើយបានប្រាប់​ពួកគេថា ប្រសិនបើទាហានតួកគីស្លាប់និងរបួសបន្ថែមទៀតនោះ (ខណៈនោះ ចំនួនអ្នកស្លាប់មាន១៤នាក់និងអ្នករបួសមាន​ចំនួន៤៥នាក់) តួកគីនឹង «បើកការវាយប្រហារគ្រប់ទីកន្លែង»នៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី។ ដោយឡែក សម្រាប់ក្រុមប្រឆាំងវិញ មើល​ទៅវាដូចជាអាក្រក់ពេកចំពោះការគំរាមប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយស៊ីរីនោះ។

លោក Engin Altay អនុប្រធានរបស់គណបក្សប្រឆាំង CHP បានមានប្រសាសន៍ថា «លោកប្រធានាធិបតីត្រូវរាយការណ៍ខ្លីជូនទៅសភាអំពីជម្លោះនៅអ៊ីដលីប ព្រោះថា វាមិនមែនជាបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់គណបក្ស AKPទេ»។ លោក Altay ក៏បានជំទាស់នឹងការសន្យារបស់លោក អេដូហ្កាន់ ថានឹងផ្តាច់ប្រទេសតួកគីចេញពីក្រុមឧទ្ទាមជ្រុលនិយមដូចជាលោក Hayat Tahrir al-Sham ដែលជាសមាជិកនៃក្រុមអាល់កៃដា។ លោកបានសួរថាតើនេះអាចទៅរួចទេ? «គ្មានមធ្យោបាយណាដែលអាចផ្តាច់ចេញពីគ្នាបានទេ»។

ប្រទេសតួកគីបានធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសរុស្ស៊ីក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យតួកគីបង្កើតប៉ុស្តិ៍សង្កេតការណ៍នៅតំបន់អ៊ីដលីប ដោយខ្លួនសន្យាថា មិនគាំទ្រក្រុមជ្រុលនិយម ដូចជា Tahrir al-Sham។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ទីក្រុងអង់ការ៉ាបានសម្របសម្រួលឱ្យក្រុមនោះចូលទៅក្នុងប្រទេសស៊ីរីតាំងពីសង្គ្រាមចាប់ផ្តើមមកម្ល៉េះ។ ពួកគេឆ្លងកាត់ដោយសេរីនិងផ្គត់ផ្គង់ឱ្យពួកគេនូវសារធាតុគីមីសម្រាប់ផលិតគ្រាប់បែក។ លើសពីនេះ ក្រុមជ្រុលនិយមបានលុបបំបាត់ក្រុមប្រឆាំងមួយចំនួន​ដែលគេហៅថា «ក្រុមនិយមកណ្តាល» អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ លោក Ahmet Kamil Erozan មកពីគណបក្សល្អ​បាននិយាយថា៖ «ប្រទេសតួកគី ត្រូវតែប្រាប់ថា ខ្លួននឹងបំបែកក្រុមនិយមកណ្តាលចេញពីក្រុមជ្រុលនិយម ប៉ុន្តែ មិនអាចធ្វើ​បានឡើយ»។

សមាជិកសភានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានប្រជាមានិតជឿនលឿនឃឺដ(HDP) លោក Necdet Ipekyuz បានចោទប្រកាន់ថា «អ៊ីដលីបបានក្លាយជាសំបុករបស់ក្រុមជីហាដទាំងអស់។ វាបានប្រែក្លាយទៅជាកន្លែងមានបញ្ហាសម្រាប់ប្រទេស​តួកគីនិងពិភពលោក ហើយថាតើអ្នកណាការពារក្រុមជីហាដទាំងនេះ? តើអ្នកណារក្សាសុវត្ថិភាពពួកគេ?» លោក អេដូហ្កាន់ បាន​ចាប់សមាជិកសភា HDP ជាច្រើននាក់ដាក់ពន្ធនាគារ ហើយគណបក្ស AKP របស់លោកក៏បានផ្លាស់ប្តូអភិបាលក្រុងមួយចំនួនផងដែរ។ មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់បានជាប់ពន្ធនាគារ ហើយមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ទៀតត្រូវបានបណ្តេញចេញពីការងារ។ ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយត្រូវបានបំបិទមាត់ដោយការបង្ខិតបង្ខំ។ សូមបញ្ជាក់ថា មានតែប្រទេសតួកគីទេដែលបានចាប់អ្នកសារព័ត៌មាន​ដាក់ពន្ធនាគារច្រើនជាងប្រទេសណាៗទាំងអស់នៅលើពិភពលោក។

សង្រ្គាមពិតជាបណ្តាលឱ្យតួកគីមហន្តរាយនិងជួបបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ។ ភាពអត់ការងារធ្វើមានអត្រាខ្ពស់ និងតម្លៃប្រាក់ Lira របស់តួកគីនៅតែបន្តធ្លាក់ចុះ។ ការស្ទង់មតិបង្ហាញថា ប្រជាជនតួកគីភាគច្រើនដែលមានចំនួនរហូតដល់៥៧ ភាគរយកំពុងខ្វល់ខ្វាយអំពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចជាជាងភេរវកម្ម។ ខណៈដែលប្រជាជនតួកគីបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅជុំវិញទាហាន មុនពេលមានឧបទ្ទវហេតុថ្មីៗកើតឡើង ប្រជាជនតួកគីជាងពាក់កណ្តាលបានប្រឆាំងជំទាស់នឹងការបង្កសង្គ្រាម។

ការបង្កបញ្ហាជាមួយអ្នកជិតខាង

ទន្ទឹមនឹងនេះប្រទេសទួរគីហាក់ដូចជាដាច់ឆ្ងាយពីគេ។ លោក អេដូហ្កាន់ បានអំពាវនាវឱ្យណាតូកោះប្រជុំជាបន្ទាន់កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។ ប៉ុន្តែ ទទួលបានការគាំទ្រតិចតួចខាងសីលធម៌។ ណាតូមិនចង់ធ្វើអ្វីជាមួយស៊ីរីទេ ហើយក៏ច្បាស់ជាមិនចង់ប្រឈមមុខជាមួយរុស្ស៊ីដែរ ពីព្រោះសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធមិត្តជាច្រើនមិនសុខចិត្តនឹងអន្តរាគមន៍របស់តួកគីនៅស៊ីរីទេ។ ថ្វីបើតួកគីមិនស្ថិតនៅក្រោមការវាយប្រហារក៏ដោយ ក៏មានទាហានរបស់ខ្លួនដែលកំពុងកាន់កាប់ដោយរំលោភលើច្បាប់អន្តរជាតិលើផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសស៊ីរី ដែលទហានទាំងនេះអាចនឹងងាយរងគ្រោះ។ ជនជាតិអាម៉េរិកក៏បានសម្រេចចិត្តបង្កើតតំបន់គ្មានការហោះហើរនៅតំបន់អ៊ីដលីប។

លោក អេដូហ្កាន់ មិនត្រឹមតែត្រូវបានគាបសង្កត់ដោយក្រុមប្រឆាំងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ក៏មានសម្ពាធពីគណបក្សចលនាជាតិនិយម (MHP) នៅក្នុងសម្ព័ន្ធភាពគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនដែរ។ សូមបញ្ជាក់ថា គណបក្សចលនាជាតិនិយម (MHP) ឬ "ក្រុមចចកខ្មៅ" គឺជាក្រុមតំណាងឱ្យក្រុមស្តាំនិយមជ្រុលរបស់ប្រទេសតួកគី។ លោក Devlet Bahceli មេដឹកនាំ MHP មានប្រសាសន៍ថា «ប្រទេសទួរគីត្រូវតែដើរចូលទៅក្នុងក្រុងដាម៉ាសរួមជាមួយកងទ័ពតួកគី»។

លោក អេដូហ្កាន់ មិនមានចេតនាវាយលុកចូលរដ្ឋធានីរបស់ប្រទេសស៊ីរីទេ ទោះបីជាគាត់មានសមត្ថភាពក៏ដោយ។ លោកប្រធានាធិបតីចង់ឱ្យតួកគីក្លាយជាអ្នកលេងប្រចាំតំបន់ ហើយកាន់កាប់ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសស៊ីរី និងរក្សាទីក្រុងអង់ការ៉ាឱ្យនៅដដែល។ ប៉ុន្តែហេតុផលដែលបានគូសវាសនោះ ឥឡូវកំពុងតែប្រតិបត្តិការ។ សម្ព័ន្ធមិត្តរបស់តួកគីក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលស៊ីរីមិនមាន​ប្រសិទ្ធភាពទាល់តែសោះ បើគ្មានការដឹកនាំនិងគាំទ្រពីកងទ័ពតួកគី។ ក្រៅពីនេះ បើគ្មានកងទ័ពអាកាសទេ ទាហាន​តួកគីកំណត់យ៉ាងជាក់ច្បាស់ចំពោះអ្វីដែលខ្លួនធ្វើបានដែលធ្វើឱ្យរុស្ស៊ីបាត់ការអត់ធ្មត់។

ទីក្រុងមូស្គូចង់បញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីរីនិងដកទ័ពមួយចំនួនរបស់ខ្លួនត្រឡប់មករុស្ស៊ីវិញ ហើយលោក អេដូហ្កាន់ កំពុងធ្វើឱ្យពិបាក។ ទីក្រុងម៉ូស្គូអាចនឹងពិបាកផងដែរ ខណៈដែលប្រទេសតួកគីអាចនឹងរកឃើញដំណោះស្រាយបានឆាប់រហ័ស។ ប្រទេសទាំងពីរមានចំណងទាក់ទងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធស្តីពីថាមពលនិងការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងការរាំងខ្ទប់ប្រេងនិងឧស្ម័នពីអ៊ីរ៉ង់។ ទីក្រុងអង់ការ៉ាពឹងផ្អែកប្រភពថាមពលពីរុស្ស៊ីកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ប្រទេសរុស្ស៊ីទើបតែបានបង្កើតបំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន TurkStream ថ្មីៗ ដែលឆ្លងកាត់សមុទ្រខ្មៅ ហើយកំពុងសាងសង់រោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរឱ្យប្រទេសតួកគី។ លោក អេដូហ្កាន់ អាចគ្រាន់តែធ្វើឱ្យគេមើលឃើញថា គាត់នៅឆ្ងាយពីរុស្ស៊ី ប៉ុណ្ណោះ។

ឧបសគ្គនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរីនិងកាដាក់សម្ពាធពីក្នុងប្រទេស បានធ្វើឱ្យ លោក អេដូហ្គាន់ កំណត់បានជម្រើសជាច្រើន។ គាត់ប្រហែលជាព្យាយាមឱ្យតួកគីពាក់ព័ន្ធកាន់តែខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី ប៉ុន្តែ បញ្ហានេះអាចមានហានិភ័យខ្ពស់។ គាត់បានបង្ហូរ​ជន​ភៀសខ្លួនចូលទៅសហភាពអឺរ៉ុប។ ប៉ុន្តែ មិនមានមនុស្សច្រើននាក់ចង់ទៅទេ ហើយអឺរ៉ុបក៏កំពុងរារាំងពួកគេយ៉ាងឃោរឃៅ​​ដែរ។ លោក អេដូហ្គាន់ អាចនឹងប្រកាសឱ្យមានការបោះឆ្នោតមុនកំណត់ មុនពេលដែលសំឡេងគាំទ្រក្នុងស្រុករបស់លោក​ធ្លាក់ចុះតទៅទៀត។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោក អេដូហ្គាន់ អាចនឹងចាញ់ការបោះឆ្នោតនោះ ជាពិសេស ចាប់តាំងពីគណបក្ស AKP របស់លោកបានបំបែកជាពីរ។ ការស្ទង់មតិចុងក្រោយនេះបានរកឃើញថា ៥០ ភាគរយនៃប្រជាជនតួកគី បាននិយាយថា ពួកគេនឹងមិនបោះឆ្នោតឱ្យលោក អេដូហ្គាន់ ទេ ឬមួយលោកអាចវិលត្រឡប់ទៅរកគោលនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះរបស់លោកកាលពីមួយទសវត្សរ៍មុនដែលមិនធ្លាប់មានបញ្ហាជាមួយប្រទេសជិតខាងរបស់លោក៕

  ថ្ងៃអង្គារ, 17 មីនា 2020 ម៉ោង 11:14 AM