រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ស្ថានភាពកូវីដ-១៩ នៅកម្ពុជានិងបញ្ហាប្រឈមនានា ដោយ៖ លោក ធន ឆាយពិសិដ្ឋ នាយកដ្ឋាននយោបាយអន្តរជាតិនិងសន្តិសុខអន្តរជាតិ នៃវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

កូវីដ-១៩ ជាឈ្មោះវីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មី ដែលមកទល់ពេលនេះបានចម្លងរាលដាលស្ទើរតែពេញពិភពលោកទាំង​មូល ដោយមានចំនួនអ្នកឆ្លងជាងប្រាំសែននាក់ និងស្លាប់ដល់ទៅជាងពីរម៉ឺននាក់ឯណោះ។ ដើមឡើយមេរោគនេះ គេ​ថាចេញប្រភពមកពីប្រទេសចិន តែពេលនេះចិនបែរជាថាអាម៉េរិកជានាំមេរោគនេះមកចិនទៅវិញតាមរយៈប្រតិ​ភូ​យោ​​ធាអាម៉េរិក។ កូវីដ-១៩ ជារបស់ចិនឬអាម៉េរិកមិនសំខាន់ទេ បញ្ហាសំខាន់នៅពេលនេះគឺការទប់ស្កាត់ការរាល​ដាល​នៃជំងឺនេះ និងការព្យាបាលអ្នកដែលបានឆ្លងមេរោគនេះ។

សម្រាប់កម្ពុជាដែលជាប្រទេសតូចនិងមានធនធានមានកម្រិត ទាំងធនធានមនុស្សនិងសម្ភារៈ វាមិនមែនជារឿងងាយស្រួលក្នុងការធ្វើកិច្ចការនេះទេ។ ដូច្នេះ រដ្ឋត្រូវតែពិនិត្យមើលស្ថានភាពដែលអាចនឹងកើតមានជាមុនឱ្យបានហ្មត់ចត់ រួចគិតគូរនិងរៀបចំផែនការយ៉ាងល្អិតល្អន់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមដែលអាចនឹងកើតចេញពីជំងឺបង្កដោយវីរុសកូវីដ-១៩នេះ ទាំងខាងសុខភាព សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។

ការរីករាលដាលជំងឺបង្កដោយវីរុសកូវីដ-១៩ នៅតែមានអ្នកឆ្លងថ្មីកើនឡើងឥតឈប់ឈរ លក្ខណៈជាក្រុម ជាពិ​សេស ក្រុមខ្មែរឥស្លាមដែលត្រឡប់មកពីការចូលរួមពិធីសាសនានៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងក្រុមទេសចរបារាំង តែការចម្លងពីអ្នកមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយអ្នកផ្ទុកវីរុសដើមមកសហគមន៍ នៅមិនទាន់មានតួលេខខ្ពស់នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែវាមិនឆ្លុះបញ្ចាំងថាគ្មានការចម្លងនោះទេ ព្រោះតាមបទពិសោធពីប្រទេសផ្សេងៗ លទ្ធភាពអាចទៅរួចក្នុងកម្រិតខ្ពស់ដែលថា អ្នកដែលបានឆ្លងមេរោគនេះរួចហើយ ប៉ុន្តែពួកគេមិនទាន់មានអាការៈបង្ហាញពីការឆ្លង វីរុសកូវីដ-១៩នៅឡើយ ដែល​ជាហេតុនាំឱ្យអ្នកជំងឺក៏មិនដឹងថាខ្លួនកើតជំងឺនេះ ទន្ទឹមគ្នានោះពួកគេក៏បានចម្លងទៅអ្នកដទៃដោយមិនដឹងខ្លួន។

នៅចំពោះមុខ កម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហាដែលចេញពីការរាតត្បាតនៃជំងឺបង្កដោយវីរុសកូវីដ-១៩ គឺទាំងផ្នែកសុខា​ភិបាល សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ច។ លើវិស័យសុខាភិបាលកម្ពុជា ប្រឈមនឹងការខ្វះខាតទាំងសម្ភារៈនិងធនធានមនុស្ស ពោលគឺអ្នកប្រយុទ្ធជួរមុខ។ នាអនាគត បើចំនួននៃកំណើននៃការឆ្លងចេះតែកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់ វាច្បាស់ណាស់ថាយើងខ្វះខាតធនធានសេដ្ឋកិច្ច យើងមិននិយាយដល់សេដ្ឋកិច្ចថ្នាក់ជាតិទេ យើងគ្រាន់តែគិតអំពីអ្នករកព្រឹកចាយល្ងាច នៅពេលដែលស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចជាប់គាំង គ្មានការងារធ្វើ គ្មានការលក់ដូរកំប៉ិកកំប៉ុក (ព្រោះមនុស្សនាំគ្នាទិញរបស់ស្តុកច្រើន លែងសូវហូបចំណីខាងក្រៅ) តើរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវរកមធ្យោបាយជួយពួកគាត់ដូចម្ដេច? ក្រៅពីសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហាសង្គមក៏តាមមកពីក្រោយដែរ នេះជាកង្វល់ដ៏ធំនិងដ៏ឈឺក្បាលសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល។

បទពិសោធនៅអ៊ីតាលី ជាអ្វីដែលកម្ពុជាត្រូវតែរៀនសូត្របានដើម្បីបញ្ចៀសស្ថានភាពដូចដែលអ្វីបានកើតមាននៅប្រទេសនោះ។ ការទប់ស្កាត់ការរាតត្បាតនៃជំងឺបង្កដោយវីរុសកូវីដ១៩ មិនពឹងតែលើក្រុមគ្រូពេទ្យមានសមត្ថភាពប៉ុណ្ណោះទេ វាអាស្រ័យលើការដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយដ៏មានប្រសិទ្ធភាពផងដែរ។

មកទល់ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានដាក់ចេញនូវវិធានការជាបន្តបន្ទាប់ដើម្បីទប់ទល់នឹងការឆ្លងរាលដាលជំងឺបង្កដោយវីរុសកូវីដ១៩ ដូចជា វិស្សមកាលតូចមុនវេលាមកដល់ ការអនុញ្ញាតឱ្យមន្ត្រីអាចធ្វើការអនឡាញពីផ្ទះរបស់ខ្លួន ការលុបចោលកម្មវិធីជំនួបនិងកិច្ចប្រជុំនានារបស់រដ្ឋនិងវិស័យឯកជន ការហាមពលរដ្ឋខ្មែរមិនឱ្យធ្វើដំណើរទៅក្រៅ​ប្រទេស និងការដាក់មន្ត្រីរាជការនិងពលរដ្ឋទាំងឡាយណាដែលទើបវិលត្រឡប់ពីបរទេសឱ្យនៅដាច់ដោយ​ឡែក​រយៈពេល១៤ថ្ងៃ។ ក្រៅពីបិទសាលារៀន រាជរដ្ឋាភិបាលបានបន្តបិទរាល់ការជួបជុំផ្សេងៗ ដូចជា ការបិទកន្លែង ក្លិបកម្សាន្ត ខារ៉ាអូខេ បៀកាឌិន និងការហាមមិនឱ្យមានការចូលរួមទស្សនាផ្ទាល់នូវការប្រគុំតន្រ្តី ការទស្សនាផ្ទាល់នូវការប្រកួតកីឡា ការជួបជុំខាងពិធីសាសនាផ្សេងៗទៀត។

ការបិទកន្លែងកំសាន្ត កន្លែងប្រមូលផ្ដុំនានា គឺជាវិធានការដែលត្រូវតែអនុវត្តឱ្យបានដាច់ខាត ព្រោះថាទីកន្លែងទាំងនេះអាចជាប្រភពចម្លងដ៏ធំ ប្រសិនបើមិនទប់ស្កាត់ឱ្យដាច់ខាត ឬដាក់វិធានការរំលត់ភ្លើងមុនមានផ្សែងទេ នោះអាចនឹងបណ្ដាលឱ្យមានការរាតត្បាតទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលហួសពីសមត្ថភាពយើងអាចទប់ទល់បាន ពេលនោះចង់យំ ក៏យំមិនចេញ ព្រោះអ្វីៗវាជ្រុលហួសទៅហើយ។

ក្រៅអំពីបញ្ហាដែលមានក្នុងស្រុកស្រាប់ ពេលនេះយើងកំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហាដែលមកពីខាងក្រៅមួយទៀតដ៏ធំ គឺថានៅប្រទេសថៃពេលនេះ មានអត្រាការឆ្លងវីរុសកូវីដ ១៩ ឡើងដល់រាប់រយករណី ដែលទីតាំងឆ្លងភាគច្រើន គឺនៅតាម​​​សង្វៀនកីឡា ក្លិប បារ ហាងអាហារ និងទីតាំងដែលមានការប្រមូលផ្តុំផ្សេងៗ ពោលគឺមានការឆ្លងពីម្នាក់ទៅម្នាក់ក្នុងសហគមន៍តែម្ដង។ ពលករខ្មែរយើងនៅប្រទេសថៃជាច្រើនម៉ឺននាក់ កំពុងធ្វើការនិងប្រកបអាជីពនៅតាមតំបន់ដែល​​កំពុងមានការរាលដាលកូវីដ ១៩ទាំងនោះ។ ដូច្នេះ ពួកគេអាចងាយនឹងឆ្លងវីរុសនេះខ្លាំងណាស់ ហើយពេលនេះពួកគេកំពុងតែធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ជាបណ្ដើរៗ ដែលពួកគេអាចនាំជំងឺនោះចូលមកក្នុងស្រុកនិងចម្លងមកដល់​សហ​គមន៍។ នេះជាក្ដីបារម្ភមួយដ៏ធំ ដែលអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យបានខ្លាំងបំផុត។

ការស្នើឱ្យពួកគាត់កុំវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកំណើតវិញ ស្ទើរតែជារឿងដែលមិនអាចធ្វើទៅរួច ពីព្រោះពលករខ្មែរដែលធ្វើការនៅប្រទេសថៃពួកគេភាគច្រើនគ្មានប្រាក់សន្សំច្រើនទេ។ ដូច្នេះ នៅពេលពួកគេគ្មានការងារធ្វើ ពួកគេមិនមានប្រាក់ចំណូលសម្រាប់ការចំណាយប្រចាំថ្ងៃទេ ហេតុនេះ ពួកគេគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីត្រឡប់មកមាតុភូមិកំ​ណើត​​វិញទេ។ ជាការប្រមើលទុក រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែគិតប្រមើលដល់ចំនួនដ៏ច្រើនបំផុតរបស់ពលករ ដែលត្រូវធ្វើមាតុភូ​មិនិវត្តន៍ និងរកវិធានការដើម្បីអាចគ្រប់គ្រងបញ្ហានេះបាន។ ចំពោះវិធានការចំពោះមុខ រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើសេចក្ដីអំពាវនាវអ្នកធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ពីប្រទេសថៃទាំងអស់ត្រូវដាក់ខ្លួនឱ្យនៅដាច់ដោយឡែករយៈពេល១៤ថ្ងៃ ដោយមិនត្រូវមានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមគ្រួសារនោះទេ ព្រមទាំងចាត់ឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក្ដាប់ព័ត៌មានអំពីអ្នកធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ទាំងអស់ទូទាំងប្រទេស ដើម្បីស្នើឱ្យពួកគេអនុវត្តទៅតាមសេចក្ដីណែនាំរបស់ក្រសួងសុខាភិបាល។ មែនទែនទៅ វិធានការបែបអំពាវឬស្នើសុំ វាសឹងតែជាវិធានការដែលមិនមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ ព្រោះថារយៈពេល​១៤ថ្ងៃជារយៈពេលមួយដ៏យូរ ប្រជាពលករភាគច្រើនលើសលុបមានផ្ទះសម្បែងតូចដែលមិនអាចឱ្យពួកគាត់អាចរក្សាខ្លួននៅតែឯងបាន និងបញ្ហាសំខាន់តាមរយៈបទពិសោធឥរិយាបថរបស់ប្រជាជននៅប្រទេសផ្សេងៗ គឺពួកគេមិនគិតថាខ្លួនមានផ្ទុក វីរុសកូវីដទេ ហេតុនេះពួកគេនៅតែបន្តទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃ។

នៅចំពោះមុខវិបត្តិដែលគេពិបាកទស្សន៍ទាយអំពីភាពធ្ងន់ធ្ងរមួយ វាទាមទារឱ្យកម្ពុជាត្រៀមខ្លួនឱ្យបានមុនស្ថានការណ៍​​យ៉ាងតិចពីរបីជំហាន បើមិនដូច្នោះទេ សោកនាដកម្មដែលមិនអាចប៉ាន់ស្មាន ដូចមានបទពិសោធរបស់ប្រទេស​អ៊ីតា​លី និងបណ្ដាប្រទេសនៅតំបន់អឺរ៉ុបស្រាប់ ដែលមកទល់ពេលនេះមានមនុស្សស្លាប់ដល់រាប់ពាន់នាក់ បើទោះបី​ជាប្រទេសទាំងនោះមានវិស័យសុខាភិបាលជឿនលឿនក៏ដោយ។ សព្វថ្ងៃ សូម្បីប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ក៏កំពុងស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពពិបាកនឹងទប់ទល់ ដូចជាម៉ាឡេស៊ីជាដើម រហូតដល់ថ្នាក់ប្រើច្បាប់អាជ្ញាសឹក ប្រទេស​ថៃចាប់ផ្ដើមបិទទីក្រុងបាងកក បន្ទាប់មកបិទប្រទេសទាំងមូល ដើម្បីទប់ទល់ជាមួយវីរុសដែលរាតត្បាតយ៉ាង​លឿននេះ។ ក្នុងន័យនេះ កម្ពុជាត្រូវមានគោលនយោបាយជាក់លាក់និងទូលំទូលាយ ហើយលម្អិតនៅក្នុងការដោះស្រាយ​​បញ្ហានេះ យកល្អគួរប្រើដំណោះស្រាយដែលធំជាងស្ថានការណ៍ បើមិនដូច្នោះទេ យើងមិនអាចបញ្ចៀសបញ្ហាបានឡើយ៕

RAC Media

ប្រភព៖​វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃសៅរ៍, 28 មីនា 2020 ម៉ោង 01:05 PM

នយោបាយភាសា ៖ បរិបទ កម្ពុជា សិង្ហបុរី និង ចិន politics of language: Context in Cambodia, Singapore and China ដោយ៖ បណ្ឌិត វង្ស មេង អនុប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃសុក្រ, 27 មីនា 2020 ម៉ោង 12:19 PM

ហេតុអ្វីបានជាលោក ពូទីនមិនអាចចូលនិវត្តន៍បាន? លោកមានសត្រូវច្រើន និងមានមិត្តភក្តិជិស្និទ្ធជាច្រើនទៀតដែលត្រូវពឹងផ្អែកលើរូបលោក ប្រែសម្រួលដោយ៖ លោក ហ៊ាន ស្រស់

បន្ទាប់ពីក្លាយជាប្រធានាធិបតីក្នុងឆ្នាំ២០០០ ដែលពេលនោះ លោក Vladimir Putin ទើបតែមានអាយុ៤៨ឆ្នាំ ប្រធានាធិបតិរូបនេះបានសញ្ជឹងគិតថា តើថ្ងៃណាមួយ តើគាត់នឹងចាកចេញពីមុខតំណែងដោយរបៀបណា? កំពុងជិះឡានប្រធានាធិបតីពេញទីក្រុងមូស្គូនៅពេលរាត្រី គាត់បានប្រាប់អ្នកសម្ភាសគាត់ថា«ខ្ញុំសង្ឃឹមថាថ្ងៃណាមួយខ្ញុំនឹងត្រឡប់ទៅរកជីវិតធម្មតាវិញ ហើយខ្ញុំនឹងមានពេលសម្រាប់ជីវិតឯកជនរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំមិនអាចនិយាយថាជីវិតរាជានិយមបានបណ្តុះស្មារតីរបស់ខ្ញុំនោះទេ។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឯណោះវិញទេ ដែលអាចឋិតឋេរបានយូរអង្វែងជាង។

២០ឆ្នាំទៅមុខទៀត លោកពូទីននឹងនៅឆ្ងាយពីជីវិតប្រធានាធិបតីប្រកបដោយសន្តិភាពជាងពេលណាៗទាំងអស់។ នៅថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ សភាឌូម៉ារបស់រុស្ស៊ីបានបោះឆ្នោតអនុម័តការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលស្នើឡើងដោយលោកពូទីន ហើយបានបន្ថែមចំនួនអាណត្តិដែលអាចឱ្យគាត់ធ្វើជាប្រធានាធិបតីតទៅទៀត។ នៅក្រោមប្រព័ន្ធបច្ចុប្បន្ននេះគាត់នឹងត្រូវចប់អណត្តិនៅឆ្នាំ២០២៤ និងមិនអាចឈរឈ្មោះបានទៀតទេ។ ឥឡូវនេះគាត់អាចបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ ២០៣៦ ហើយប្រហែលជាយូរជាងនេះ។

មួយរយៈនេះលោកពូទីនបានរិះរកវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗក្នុងការរក្សាអំណាច ដូចជា ការរួមបញ្ចូលប្រទេសរុស្ស៊ីជាមួយបេឡារុសដើម្បីបង្កើតប្រទេសថ្មីមួយដើម្បីគ្រប់គ្រង, ជាប្រធានឧត្តមក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋដែលជាអំណាចកំពូល, ឬអាចក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៅក្នុងប្រព័ន្ធសភាថ្មីនេះ។ នៅទីបំផុតលោកបានជ្រើសរើសវិធីដ៏សាហាវ ហើយក៏សាមញ្ញដែរ គឺការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលផ្តល់ជម្រើសឱ្យខ្លួនគាត់អាចកាន់អំណាចបន្តទៀត។ នៅក្នុងបញ្ហានេះ លោក ពូទីន មើលទៅហាក់ដូចជាកំពុងដើរតាមគន្លងរបស់អ្នកកាន់អំណាចផ្តាច់ការពីរឬបីនាក់នៅអាស៊ីកណ្តាលក្រោយសហភាពសូវៀតដួលរលំ។ នេះបើតាម លោក Kirill Rogov អ្នកវិភាគនយោបាយបានសង្កេតឃើញ។

ការធ្វើវិសោធនកម្មផ្សេងទៀតរបស់លោក ពូទីន បានដកយកអំណាចសភានិងតុលាការ ហើយតែងតាំងគាត់ជា«ប្រមុខរដ្ឋ» តែជា«ប្រមុខរដ្ឋកាន់អំណាច» ដោយផ្តល់ឱ្យគាត់ជាអ្នកសម្របសម្រួលអំណាចសាធារណៈទាំងអស់និងបញ្ជាក់ថាគាត់មានឥទ្ធិពលនៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ។ នេះដូចអ្វីដែលលោក Rogov បានពន្យល់។ ការក្តោបអំណាចយ៉ាងណែនក្នុងដៃនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈភាសារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ប្រពៃណី គ្រួសារដែលផ្សំឡើងភេទផ្ទុយគ្នា និងមហាជ័យជំនះរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ីក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ (ដែលប្រទេសរុស្ស៊ីនឹងប្រារព្ធខួបលើកទី៧៥ នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ខាងមុខនេះ)។

ដូចមេដឹកនាំអត្តាធិបតេយ្យជាច្រើនទៀតដែរ លោក ពូទីន បានលើកឡើងថា គាត់ចាំបាច់ត្រូវតែមានអំណាចបន្តទៀត ដើម្បីធានាស្ថិរភាពនយោបាយ។ ជាក់ស្តែង នៅក្នុងសប្តាហ៍ទី២នៃខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ គាត់បានលើកយកបញ្ហានៅក្នុងទីផ្សារប្រេង មេរោគថ្មី(ជំងឺកូវីដ-១៩) និងការគំរាមកំហែងពីសត្រូវទាំងក្នុងនិងខាងក្រៅ ដើម្បីប្រើប្រាស់ជាបញ្ហាដែលនាំឱ្យមានអស្ថិរភាព។ លោកបានប្រាប់សភាឌូម៉ាថា«ពួកគេកំពុងរង់ចាំមើលបំណាំរបស់យើង ដូចជា កំហុស ឬការធ្លាក់ចុះ ការបាត់បង់ស្មារតី ឬអ្វីមួយដែលកាន់តែអាក្រក់ជាងនេះ, ការធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង ដែលជួនកាលពួកគេត្រូវបានញុះញង់ និងថែមទាំងបានទទួលហិរញ្ញប្បទានពីបរទេសទៀតផង»។

លោកពូទីនបានបន្ថែមថា នៅក្នុងសប្តាហ៍ទី២នៃខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ នេះ តម្លៃប្រេងបានធ្លាក់ចុះចំនួន៣០%។ ប្រទេសរុស្ស៊ីបាននាំចេញប្រេងនិងឧស្ម័នយ៉ាងច្រើននិងផលិតបានមួយភាគបីនៃផលិតផលដុលក្នុងស្រុក(GDP)។ទោះជាយ៉ាងណា ក៏ប្រទេសរុស្ស៊ីនៅតែពឹងផ្អែកលើអ៊ីដ្រូកាបូនភាគច្រើន ដែលនេះគឺជាជាកំហុសរបស់លោកពូទីន។ ក្នុងទស្សនវិស័យរបស់គាត់ដែលប៉ុនប៉ងធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច មិនអាចសម្រេចទៅបានច្រើនបំផុតតាមអ្វីដែលវាគួរទទួលបាននោះទេ។

លោកពូទីនបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ពិភពលោកពោរពេញទៅដោយព្យុះភ្លៀង ដែលធ្វើឱ្យរូបលោកត្រូវបោះបង់តំណែងប្រធានាធិបតីនេះចោល។ អតីតភ្នាក់ងារសម្ងាត់KGB បានកំណត់តួនាទីរបស់គាត់ មិនត្រឹមតែជាអ្នកការពាររដ្ឋធម្មនុញ្ញប៉ុណ្ណោះ​ទេ(តាមពិតគាត់កំពុងសរសេរឡើងវិញយ៉ាងមមាញឹក) ប៉ុន្តែគាត់ក៏ជាអ្នកធានាសន្តិសុខ ស្ថិរភាពក្នុងស្រុកនិងការអភិវឌ្ឍ​ជាបន្តបន្ទាប់របស់ប្រទេសមួយនេះ ពីព្រោះ ប្រទេសរុស្ស៊ីក៏មានចំណែករបស់ខ្លួននៃការធ្វើបដិវត្តន៍ដែរ។ វាស្ទើរតែមិនចាំបាច់​និយាយថា គាត់គឺជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ដែលមានសមត្ថភាពបញ្ចៀសគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតបែបនេះបាននោះទេ។ ទោះបីត្រូវគេនិយាយយ៉ាងដូច្នេះក៏ដោយ និងគ្មាននរណាម្នាក់ក្រៅពីលោកស្រី Valentina Tereshkova ជាអវកាសយានិកសូវៀតដ៏ល្បីល្បាញ ដែលឥឡូវនេះគាត់បានក្លាយសមាជិកសភាដែលមានអាយុ៨៣ឆ្នាំ។ លោកស្រីត្រូវបានគេផ្តល់តួនាទីឱ្យបញ្ចេញសម្លេងចំពោះការធ្វើសំណើឡើងវិញ ដែលត្រូវបានយល់ព្រមដោយប្រធានាធិបតី និងសភាឌូម៉ា។

ទាំងអស់នេះគឺជាផ្នែកមួយនៃប្រតិបត្តិការពិសេសដែលលោក ពូទីន បានចាប់ផ្តើមនៅពាក់កណ្តាលខែមករា ឆ្នាំ២០២០នេះ ខណៈដែលលោកបានប្រកាសផែនការដំបូងសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ដំណើរការនេះមានលក្ខណៈមិនច្បាស់លាស់និងរហ័ស​ពេក។ ការធ្វើបែបនេះ វាហាក់ដូចជារចនាបថមួយរបស់អតីតភ្នាក់ងារសម្ងាត់KGB ដែលបានរៀបចំប្រតិបត្ដិការពិសេសក្នុងការឡើងកាន់អំណាចរបស់គាត់នៅក្នុងវិមានក្រឹមឡាំង។ នៅក្នុងសុន្ទរកថារបស់លោកពេលឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៩ ដែលបានថ្លែងទៅកាន់ភ្នាក់ងារសម្ងាត់FSB(ពីមុនហៅថាភ្នាក់ងារសម្ងាត់KGB)ថា «ភ្នាក់ងារសម្ងាត់​ FSB មួយក្រុមដែលត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យធ្វើការងារសម្ងាត់នៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធរុស្ស៊ីកំពុងបំពេញភារកិច្ចរបស់ខ្លួនដោយជោគជ័យ»។ ហើយនៅឆ្នាំបន្ទាប់ក៏គាត់បានក្លាយជាប្រធានាធិបតី។

ចាប់តាំងពីពេលនោះមក គាត់បានដឹកនាំប្រតិបត្តិការពិសេសផ្សេងទៀត ដូចជា ការបញ្ចូលតំបន់គ្រីមៀជាឧបសម្ព័ន្ធនិងការឈ្លានពានប្រទេសអ៊ុយក្រែនក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ ទាំងនេះមិននិយាយពីការដកហូតក្រុមហ៊ុនប្រេងនិងឧស្ម័នយូកូស(Youkos)ក្នុងឆ្នាំ២០០៤-០៦ផង។ ប្រតិបត្ដិការនីមួយៗត្រូវបានធ្វើយ៉ាងម៉ត់ចត់តាមនិតិវិធីច្បាប់ដូចជា ការដាក់ឱ្យធ្វើប្រជាមតិនៅតំបន់គ្រីមេ ឬការបង្ហាញពីការជំនុំជម្រះក្តីទៅលើក្រុមហ៊ុនប្រេង និងឧស្ម័នយូកូស។ រីឯ ការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក៏មិនខុសគ្នាដែរ។

លោកពូទីនមានប្រសាសន៍ថា ការផ្លាស់ប្តូរនេះនឹងចូលជាធរមាន លុះត្រាតែមានការយល់ព្រមពីតុលាការធម្មនុញ្ញ(ដែលលោកជាអ្នកគ្រប់គ្រង) និងដោយមានការយល់ព្រមពីប្រជាជនរុស្ស៊ីផងដែរ។ ប្រជាជនរុស្សីនឹងបោះឆ្នោតដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ ខាងមុខនេះ ដែលជាថ្ងៃកំណើតរបស់លោក លេនីន ជាស្ថាបនិកនៃសហភាពសូវៀត ដែលសាក​សព​របស់លោកស្ថិតក្នុងវិហារមួយនៃទីលានក្រហមប្រទេសរុស្ស៊ី។ ការបោះឆ្នោតនេះមិនមែនជាការធ្វើប្រជាមតិទេ ហើយក៏មិន​មែនជាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដែរ ហើយដំណើរការទាំងមូល មើលទៅដូចជាពាក់កណ្តាលការបោះឆ្នោត និងពាក់កណ្តាលការធ្វើ​ប្រជាមតិដែលធ្លាប់បានធ្វើនៅតំបន់គ្រីមៀ(Crimea)។ ជាការណ៍ពិត លោក ពូទីន ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងចុះហត្ថលេខាលើ​ការ​ធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់គាត់នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០កន្លងទៅនេះ ដែលជាខួបលើកទី៦នៃការបញ្ចូលតំបន់​គ្រីមៀជាឧបសម្ព័ន្ធដោយខុសច្បាប់។

ខណៈដែលបំណងរបស់លោក ពូទីន ក្នុងការកាន់អំណាច ហាក់មិនមានអ្វីគួរឱ្យសង្ស័យនោះទេ ការកំណត់ពេលវេលា និងការដាក់ចេញនូវការប្រញាប់អំពីការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានលាតត្រដាង និងកំពុងត្រូវទទួលរងការរិះគន់។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកស្រី Ekaterina Schulmann យល់ថា នេះជាផ្នែកមួយនៃអារម្មណ៍របស់ឥស្សរជនរុស្ស៊ីដែលកំពុងមានអារម្មណ៍​ភ័យព្រួយពីអនាគតរបស់ពួកគេ។ មិត្តភក្តិជិតស្និទ្ធរបស់លោក ពូទីនពឹងផ្អែកលើគាត់ ក៏ព្រោះតែតំណែងរបស់ពួកគេ។ ភាពមិនប្រាកដប្រជាអំពីផែនការរបស់លោក ពូទីន ធ្វើឱ្យមិត្ដភក្តិជិតស្និទ្ធរបស់គាត់ភ័យខ្លាចបាត់បង់ប្រាក់កាស ស្ថានភាពមុខតំណែង និងសេរីភាពក៏អាចថាបានដែរ។

លោកស្រីបានគិតថា គោលដៅរបស់លោក ពូទីន គឺចង់លុបបំបាត់ហានិភ័យដែលពួកវរជនអាចនឹងយល់ព្រមឱ្យមានអ្នកបន្ត​វេន​ពីគាត់។ កិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ ប្រហែលជានឹងធ្វើឱ្យលោក ពូទីន ក្លាយជាមនុស្សបរាជ័យ។ លោក Sergei Sobyanin អភិបាល​ក្រុងម៉ូស្គូបានកត់សម្គាល់នៅលើគេហទំព័រផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកថា «ប្រធានាធិបតីដែលមិនអាចឈរឈ្មោះសម្រាប់អាណត្តិ​មួយផ្សេងទៀតបានគឺមិនអាចចាត់ជាបុរសខ្លាំងតាមធម្មជាតិនោះទេ។ ការហាមឃាត់លើការជាប់ឆ្នោតជាថ្មីគឺជាកត្តា​អស្ថិរភាពទាំងនៅក្នុងគោលនយោបាយក្នុងស្រុកនិងបរទេស។

ផ្ទុយទៅវិញ សកម្មភាពមិនជាក់លាក់ និងមិនគួរឱ្យទុកចិត្តរបស់លោក ពូទីន ប្រកបដោយហានិភ័យ ក្នុង រយៈពេលប៉ុន្មានខែកន្លងមកនេះ ពិតជាបានធ្វើឱ្យសាធារណជនមានអារម្មណ៍ចម្លែកក្នុងចិត្ត។ ការណ៍ពិតគាត់ចង់បង្ខំឱ្យប្រជាជនរុស្ស៊ីទទួលយកផែនការ​របស់គាត់ នោះមិនមានន័យថា គាត់នឹងទទួលបានជោគជ័យនោះទេ។ មានប្រទេសពីរ ឬបីតែប៉ុណ្ណោះដែលមានសមត្ថភាព​ធ្វើឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដូចប្រទេសរុស្ស៊ី។ ការក្តោបអំណាចរបស់គាត់ដែលកំពុងកើតឡើងនេះ ចំពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចនៅទ្រឹង និងអំពើពុករលួយកំពុងរីករាលដាល។

ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតថ្មីបំផុតរបស់លោក ពូទីន នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ ការជឿទុកចិត្តលើរូបគាត់បានធ្លាក់ចុះពី៦០%មកត្រឹម៣៥%។ ដំណើរទៅបរទេសរបស់លោក ពូទីន លែងធ្វើឱ្យសាធារណជនចាប់អារម្មណ៍។ សូម្បីតែការប្រឆាំង​​នឹង​អាម៉េរិក ដែលជាជំហរមួយនៃមនោគមវិជ្ជារបស់គាត់ ក៏កំពុងស្ថិតក្នុងសភាពនឹងថ្កល់ដែរ។ នេះហើយជាមូលហេតុដែល​ការបោះឆ្នោតដែលគាត់បានសន្យានៅថ្ងៃទី២២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ខាងមុខនេះ ទំនងជាអាចមានការបោះឆ្នោតក្លែង​ក្លាយ​​ក៏ថាបាន។ ការប្រមូលផ្តុំប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ប្តូរររដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទំនងជាត្រូវហាមឃាត់ ដោយសារតែការឆ្លងមេរោគ​ជំងឺ​កូវីដ-១៩ ដែលងាយនឹងឆ្លងក្នុងចំណោមមនុស្សច្រើន។

លោកស្រី Ella Paneyakh ជាសង្គមវិទូរុស្ស៊ី បានអះអាងថា វិមានក្រឹមឡាំងបានបាត់បង់ទំនាក់ទំនងជាមួយសង្គមហើយ។ ច្រក​ទាំងឡាយនៃបណ្តាញទំនាក់ទំនងត្រូវបានកាត់បន្ថយក្នុងការឃោសនាផ្សព្វផ្សាយ ដែលកំពុងតែបាត់បង់ប្រសិទ្ធភាព។ សូម្បី​តែការប្រើប្រាស់ទឹកលុយដើម្បីទិញទឹកចិត្តប្រជាជន ក៏ហាក់ដូចជាលែងមានប្រសិទ្ធភាពដែរ។

ឧបករណ៍តែមួយគត់ដែលប្រើប្រាស់បាន គឺការបង្ក្រាបដោយកម្លាំង ដែលរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់បានប្រើប្រាស់រួចហើយ។ លោកស្រី Paneyakh មានប្រសាសន៍ថា «រដ្ឋមានសក្តានុពលជាច្រើនសម្រាប់ការបង្ក្រាប ហើយការបង្រ្កាបនេះអាចនឹងត្រូវប្រើម្តងហើយម្តង​ទៀត លុះត្រាតែរដ្ឋជួបនឹងបញ្ហាដែលមិនអាចដោះស្រាយបានដោយសន្តិវិធី»។ រដ្ឋប្រហាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងការពឹងផ្អែកទាំង​ស្រុងរបស់លោក ពូទីន ការបង្ក្រាបដោយកម្លាំងជាជាងការផ្តល់ការគាំទ្រ ឬការប្រកួតប្រជែងដោយឃោសនាអំពីតម្លៃខ្លួនរបស់គាត់ គឺជាជាកត្តាដែលនាំឱ្យមានការកាត់បន្ថយឱកាសនៃការផ្ទេរអំណាចប្រកបដោយភាពត្រឹមត្រូវ ហើយវានឹងបង្កើន​ហានិភ័យ​នាំឱ្យមានអំពើហិង្សានៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ ទាំងអស់នេះហើយដែលគេហៅថាការរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយរបស់លោក ពូទីន៕

  ថ្ងៃពុធ, 25 មីនា 2020 ម៉ោង 05:27 PM

«ស្ថានភាពទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក» ដោយ ៖ បណ្ឌិត តឹក មេង នាយកដ្ឋានសិក្សាអាម៉េរិក អាម៉េរិកឡាទីន និងអូសេអានី

អ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក បានចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នានៅឆ្នាំ១៩៥៣ តែទំនាក់ទំនងនេះពុំសូវមានភាពល្អូកល្អើននឹងគ្នាប៉ុន្មានទេ។ ក្រោយពីបដិវត្តន៍អ៊ិស្លាម អ៊ីរ៉ង់ទទួលបានជោគជ័យលើរបបស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi) នៅនៅថ្ងៃទី៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧៩មក មានបាតុកម្មមួយដែលមាននិស្សិតអ៊ីរ៉ងជាច្រើននាក់បានចូលរួមធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដោយទាមទាឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកធ្វើបត្យាប័ន ស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi)មកប្រទេអ៊ីរ៉ង់វិញ។

ក្រុមបាតុករអ៊ីរ៉ង់ បានឡោមពទ្ធ័ពីមុខស្ថានទូតសហរដ្ឋអាម៉េរិក ប្រចាំនៅប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ហើយបានសម្រុកចូលទៅក្នុងស្ថានទូត ដោយចាប់មន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតចំនួន៥២នាក់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងអស់រយៈពេល៤៤៤ថ្ងៃ។ ក្រោយហេតុការណ៍នេះ បានជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសអ៊ីរ៉ង់តាំងពីពេលនោះរហូតមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ដើម្បីបង្ខំឱ្យអ៊ីរ៉ង់ដោះលែងមន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតរបស់ខ្លួនចំនួន៥២នាក់នោះ សហរដ្ឋអាម៉េរិក បានចេញក្រឹត្យមួយដាក់ទណ្ឌកម្មលើសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ង់ ព្រមទាំងបង្កកទ្រព្យធនអ៊ីរ៉ង់នៅបរទេសទាំងអស់។ តែដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះភាគីទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមចរចានឹងគ្នារហូតដល់ថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨១ទើបមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយបានកើតឡើង ហើយភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នា ដោយខាងអ៊ីរ៉ង់ព្រមដោះលែងមន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតចំនួន៥២រូបនោះ ចំណែកសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញព្រមទទួលយកលក្ខខណ្ឌទាំងបួនរបស់អ៊ីរ៉ង់ គឺប្រគល់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ស្តេច មហាម៉េដ រីហ្សា ផាហាវី(Mohammad Reza Pahlavi) មកឱ្យអ៊ីរ៉ង់វិញ ឈប់បង្កកទ្រព្យធនអ៊ីរ៉ង់នៅបរទេសទាំងអស់ មិនទារសំណងខូចខាតពីអ៊ីរ៉ង់ និងមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងអ៊ីរ៉ង់។

ទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកតាំងពីពេលនោះមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គ្មានភាពធូរស្បើយឡើយ ព្រោះការចាប់មន្រ្តី និងបុគ្គលិកទូតដែលគ្មានកំហុសធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង និងថតបង្ហាញសាធារណជនតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ គឺពិតជារូបភាពដ៏អាម៉ាស់ និងជាការបំបាក់មុខសហរដ្ឋអាម៉េរិកខ្លាំងណាស់ ដែលពុំធ្លាប់កើតមានឡើយនៅក្នុងសកលលោកយើងនេះ ហើយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានចាត់ទុកអ៊ីរ៉ង់ថាជាប្រទេសដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងគួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម។ ក្រោយមក មានអ្នកដឹកនាំជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៃប្រទេសទាំងពីរ ចង់បើកទំព័រទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់-អាម៉េរិកជាថ្មីឡើងវិញ ដោយចាត់ទុកឱ្យរឿងចាស់ឱ្យកន្លងហួសតាមពេលវេលា ដែលមានជាអាទិ៍អតីតប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោកមហាម៉េដ ខាតាមី (Mohammad khatami) និងអតីតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ជាដើម។

នៅឆ្នាំ២០១៧ ទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់ និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក កាន់តែមានភាពតានតឹងឡើងខ្លាំង បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិកលោកដូណាល់ ត្រាំ បានសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ ឆ្នាំ២០១៥ ដោយឯកតោភាគី និងបានដាក់ទណ្ឌកម្មជាថ្មីមកលើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ឡើងវិញ។ ហើយភាពតានតឹងនេះបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់រវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងអ៊ីរ៉ង់ បន្ទាប់ពីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ គឺលោក អាយ៉ាតូឡាស់ អាលី ខេមមីណេ (Ayatollah Ali Khamenei) បានបដិសេធការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាម៉រិកលើបញ្ហាតានតឹងចុងក្រោយរវាងប្រទេសទាងពីរ ដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកចង់ទាមទារឱ្យប្រទេសអ៊ីរ៉ង់កាត់បន្ថយការផលិតមីស៊ីល លុបចោលកម្មវិធីអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលទីក្រុងតេអេរ៉ង់អះអាងថា ជាអាវុធការពារសន្ដិភាព និងជាកម្មវិធីយុទ្ធសាស្រ្ដតំបន់របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានថ្លែងឱ្យដឹងថា សហរដ្ឋអាម៉េរិក បានត្រៀមនូវកម្លាំងកងទ័ពដ៏មហិមា ទៅប្រឈមនឹងអ៊ីរ៉ងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ដោយសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានបញ្ចូនកងទ័ពទៅតាំងមូលដ្ឋាននៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលមានចំនួនសរុបជាង៦០០០នាក់ ព្រមទាំងយន្ដហោះចម្បាំង នាវាមុជទឹក និងនាវាពិឃាជរាប់សិបគ្រឿងទៀត។

ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរចេះតែបន្តទៅមុខ បន្ទាប់ពីពួកឧទ្ទាមយេមែនដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តអ៊ីរ៉ង់បានវាយប្រហារបំពង់នាំប្រេងធុរកិច្ចរបស់ប្រទេសអារ៉ាប់ប៊ីសាអូឌីត និងបានប៉ុនប៉ងវាយទៅលើនាវាដឹកប្រេងចំនួនបួនគ្រឿងរបស់អារ៉ាប់ប៊ីសាអូឌីត ដែលនាំចូលទៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក ត្រូវបានបំផ្លាញនៅលើឈូងសមុទ្រពែក្ស។ នៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ កងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ បានវាយប្រហារលើក្បួនរថយន្តមួយនៅអាកាសយានដ្ឋានក្រុងបាកដាត ដោយបានសម្លាប់ឧត្តមសេនីយ៍ជាន់ខ្ពស់អ៊ីរ៉ង់មួយរូប គឺលោក កាសឹម សូឡីម៉ានី (Qasem Soleimani) និងមេបញ្ជាការកងស្វ័យត្រានអ៊ីរ៉ាក់ លោកអាប៊ូ ម៉ាឌី អាល់ មូហានឌីស ហើយភ្លាមៗនោះអ៊ីរ៉ង់ បានគំរាមសងសឹកប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញ។ សូមបញ្ជាក់ថា លោកឧត្តមសេនីយ៍ កាសឹម សូឡីម៉ានី ទៅប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ក្នុងខណៈមានការវាយប្រហារនោះ គឺដើម្បីចូលរួមក្នុងការចរចានយោបាយបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីអ៊ីរ៉ាក់។ លោក កាសឹម សូឡីម៉ានី (Qasem Soleimani) ក៏ជាអ្នកចូលរួមបង្កើតកងកម្លាំងស្វ័យត្រានអ៊ីរ៉ាក់ដើម្បីប្រយុទ្ធទល់នឹងពួកជីហាតនៃអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាម ហើយក៏ជាអ្នកបានដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងការជួយដល់ចលនាហេស្បូឡានៅលីបង់ដែរ។

បន្ទាប់មកយើងឃើញមានប្រតិកម្មអន្តរជាតិចម្រុះបានធ្វើការបរិហារលើទង្វើរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ហើយបានការអំពាវនាវឱ្យមានភាពអត់ធ្មត់ និងស្ងប់ស្ងាត់ ព្រមទាំងសំដែងក្តីបារម្ភចំពោះផលវិបាកដែលអាចកើតមានឡើងនៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល។ ប្រទេសរុស្ស៊ីបានមើលឃើញថា ទង្វើរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកគឺជាការបង្កើនភាពតានតឹងនៅក្នុងតំបន់ដែលកំពុងតានតឹងស្រាប់។ ហើយចំណែកឯប្រទេសចិនវិញបានស្នើឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជាពិសេស សហរដ្ឋអាម៉េរិករក្សានូវភាពស្ងៀមស្ងាត់ខ្ពស់បំផុត។

នៅថ្ងៃទី៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ អ៊ីរ៉ង់បានបើកការវាយប្រហារសងសឹកទៅលើសហរដ្ឋអាម៉េរិវិញ ដោបានបាញ់មីសីលចំនួន២២គ្រាប់ទៅលើមូលដ្ឋានកងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ ដោយមីស៊ីលបាលីស្ទីកចំនួន១៧គ្រាប់ បានធ្លាក់លើមូលដ្ឋានទ័ពនៅ Ain al Assad នៅភាគខាងលិចអ៊ីរ៉ាក់ និង៥គ្រាប់ទៀតបានធ្លាក់នៅតំបន់ Erbil ភាគខាងជើងអ៊ីរ៉ាក់។ ចំពោះកាវាយប្រហារនេះមានការអះអាងខុសៗគ្នា។ អ៊ីរ៉ង់ថា កងទ័ពអាម៉េរិកចំនួន៤០នាក់បានស្លាប់ រងរបួសមួយចំនួន និងខូចខាតសម្ភារៈសឹកមួយចំនួនផងដែរ។ ចំណែកឯសហរដ្ឋអាម៉េរិក ថា កងទ័ពរបស់ខ្លួនគ្មានស្លាប់ និងគ្មានខូចខាតសម្ភារៈសឹកជាដុំកំភួនអ្វីទេ។

ជារួមទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ង់និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ជាទំនាក់ទំនងបង្ហាញឱ្យឃើញនូវភាពតានតឹង ភាពអាប់អួរ ជាមួយគ្នាតាំងពីដំបូងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយជាពិសេសក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ដោយសាររដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លែអ៊ែអ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ២០១៥ ដោយឯកតោភាគី និងការដាក់ទណ្ឌកម្មដ៏ធ្ងន់មកលើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។ ហើយម្យ៉ាងទៀតដោយលោក ដូណាល់ ត្រាំ គិតតែផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាធំ ដោយមិនសូវផ្តល់តម្លៃទៅលើទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងសមភាគី ដែលខ្លួនយល់ថានាំឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិកខាតផលប្រយោជន៍ឡើយ៕

  ថ្ងៃពុធ, 25 មីនា 2020 ម៉ោង 04:30 PM

«ការរាតត្បាតនៃកូវីដ-១៩ ជះឥទ្ធិពលដល់សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន» ដោយ៖ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា នាយកដ្ឋាននយោបាយ និងសន្តិសុខអន្តរជាតិ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា

នៅថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្ឆាំ១៩៦៧ រដ្ឋចំនួនប្រាំបានបង្កើតអង្គការតំបន់មួយឈ្មោះថា សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគេ្នយ៍ហៅកាត់ ថា អាស៊ាន នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ។ តាមរយៈការប្រកាសជាផ្លូវការនូវសេចក្តីថ្លែងការអាស៊ាន។ អង្គការតំបន់នេះមានសក្តានុពលគួឱ្យទាក់ទាញ និងមានធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ដែលចែកចេញជា១៣ជំពូក និងមានចំនួន៥៥មាត្រា ដែលផ្តោតសំខាន់លើការកសាងសហគមន៍អាស៊ានមួយប្រកបដោយសសរស្តម្ភបីជាមូលដ្ឋាន។ បច្ចុប្បន្ន អាស៊ានមិនត្រឹមតែកំពុងប្រឈមនឹងរលកឥទ្ធិពលមហាអំណាចនានាក្នុងតំបន់និងសាកលោកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហានៃការរាតត្បាររបស់ កូវីដ-១៩ផងដែរ។ តើបញ្ហាកូវីដ-១៩នេះអាចរាតត្បាតអ្វីខ្លះក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋជាសមាជិករបស់អង្គការតំបន់មួយនេះ?

នៅក្នុងបុព្វកថានៃធម្មនុញអាស៊ាន បណ្តារដ្ឋសមាជិកបានប្តេជ្ញាចិត្តអនុវត្តនូវកាតព្វកិច្ចជាច្រើនគួរឱ្យគួរកោតសរសើរ មានជាអាទិ៍ «យើងជាប្រជាជននៃរដ្ឋសមាជិកនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគេ្នយ៍តំណាងដោយប្រមខុរដ្ឋឬរដា្ឋភិបាល... បេ្ដជ្ញាចិត្ដពង្រឹងការកសាងសហគមន៍តាមរយៈការលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនិងសមាហរណកម្មតំបន់ ជាពិសេស តាមរយៈការបង្កើតសហគមន៍អាស៊ាន ដែលរួមមានសហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ាន សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន និងសហគមន៍សង្គម-វប្បធម៌អាស៊ាន ដូចដែលបានចែងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងបាលីនៃកិច្ចស្រុះស្រួលអាស៊ានទី២។» ប៉ុន្តែ ទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងនៅពេលនេះ ការកំណត់ទិសដៅប្រែក្លាយខ្លួនទៅជាសហគមន៍អាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១៥ គឺ ធ្វើបានតែសសរស្តម្ភមួយទេ «សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន» ដែលហាក់ដូចជាដំណើរការមិនទាន់រលូននៅឡើយទេ។

បច្ចុប្បន្ន បើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍នាថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានអំពាវនាវឱ្យមានវិធានការខ្លាំងក្លាបំផុតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងកូរ៉ូណា។ ករណីនេះ គេមើលឃើញថា ដោយសារការឆ្លងរីក​រាល​ដាលបានកើនឡើងនៅទូទាំងតំបន់នៅក្នុងប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះ ជាហេតុជំរុញឱ្យប្រទេសមួយចំនួនណែនាំឱ្យចាត់វិធានការ​សំខាន់ៗជាបន្តបន្ទាប់ មានជាអាទិ៍ការបិទព្រំដែនរបស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមអ្នកដំណើរបរទេសចូលក្នុងប្រទេស និងការដាក់បម្រាមគោចរនៅពេលយប់រហូតដល់ការបិទសាលារៀន និងការលុបចោលព្រឹត្តិការណ៍​ការប្រកួតកីឡាធំៗជាដើម។ ប៉ុន្តែ ការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានរបស់បណ្តារដ្ឋសមាជិកអាស៊ានចំពោះការអំពាវនាវរបស់អង្គការ​សុខភាពពិភពលោក បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់គោលជំហររបស់អង្គការអាស៊ានទៅវិញ។ ក្នុងន័យនេះ សហគមន៍នយោបាយ-សន្តិសុខអាស៊ានអាចជួបវិបត្តិក្នុងសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់រវាងរដ្ឋសមាជិកទាំងដប់។ យើងសង្កេតនៅពេលដែលមានការផ្ទុះ​កូវីដ-១៩នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនាសប្តាហ៍កន្លងមក រដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ីបាននិយាយថានឹងបិទព្រំដែនបណ្ដោះ​អាសន្នពីថ្ងៃ​ទី‌​១៧​ដល់ថ្ងៃ៣១ ខែមីនា។ កត្តានេះបានជះឥទ្ធិពលដល់ពលរដ្ឋម៉ាឡេស៊ីឱ្យភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសសិង្ហបុរី ហើយរដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីក៏បានបិទព្រំដែនមុនចំណាត់ការរបស់ម៉ាឡេស៊ីបានមកដល់ទៅទៀត នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន​រ៉យទ័រ​កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០។ ដោយឡែក នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងមក ប្រទេសវៀតណាមបានបិទព្រំដែន​ជាឯកតោភាគី និងមានវិធានការតឹងរឹងដោយតម្រូវឱ្យអ្នកដំណើរចេញពីកម្ពុជាមានលិខិតបញ្ជាក់សុខភាព ព្រមទាំងឃុំខ្លួនអ្នកទាំងនោះក្នុងកំឡុងពេល១៤ថ្ងៃ។ ជាការឆ្លើយតបវិញ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសបិទព្រំដែនទាំងអស់វិញ លុះត្រាមានការចរចាទ្វេភាគីឡើងវិញ។ លើសពីនេះទៅទៀត ប្រទេសឡាវនិងថៃក៏មានវិធានការតឹងរឹងចំពោះជនបរទេសដែលចូលទៅប្រទេសរបស់គេរៀងៗខ្លួនដែរ ដែលក្នុងនោះ ប្រទេសថៃបានបិទព្រំដែនគោកមួយចំនួនជាមួយកម្ពុជាផងដែរ។ ការបិទព្រំដែនគោកមួយចំនួនជាបន្តបន្ទាប់នេះ គឺដើម្បីឆ្លើយតបនឹងវិធានការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលកូវីដ-១៩។ ទន្ទឹមនឹងវិធានការចាំបាច់ទាំងនេះ បញ្ហាប្រឈមនានាក៏បានកើតឡើងដំណាលគ្នាផងដែរ គឺភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាឬការបាត់ទំនុកចិត្តគ្នាលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលមានស្រាប់ដោយសារការខ្វះការផ្តល់ព័ត៌មានរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន រហូតដល់មានការលើកឡើងពីរដ្ឋមួយចំនួន ដូចជា កម្ពុជា និងម៉ាឡេស៊ី ដែលបានទទួលរងនូវវិធានការឯកតោភាគីដោយខ្វះការជូនព័ត៌មានរវាងគ្នានិងគ្នា។

កត្តាអវិជ្ជមាននៃការបាត់ទំនុកចិត្តគ្នារវាងរដ្ឋសមាជិកអាស៊ានដោយសារការខ្វះការផ្តល់ព័ត៌មានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងក្របខណ្ឌទ្វេភាគី និងពហុភាគីតាមលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់អង្គការតំបន់មួយនេះធ្វើឱ្យគេមើលឃើញពីភាពស្រពិចស្រពិលនាអនាគតកាលនៃសមាគមអាស៊ានក្នុងការប្រែក្លាយខ្លួនទៅជាសហគមន៍អាស៊ានដ៏រឹងមាំមួយ៕

  ថ្ងៃអង្គារ, 24 មីនា 2020 ម៉ោង 06:18 PM

«ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិនដំណាក់កាលទី១» ដោយ៖ បណ្ឌិត ឈឹម ផាន់ណា នាយកដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សហរដ្ឋអាម៉េរិកគឺជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ឯប្រទេសចិនជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ២នៅលើពិភពលោក។ ប្រទេសទាំងពីរតែងតែមានការប្រកួតប្រជែងខាងទីផ្សារពាណិជ្ជកម្ម ដែលចង់ឆ្ពោះទៅកាន់តំណែងជាបងធំទី១ ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅលើពិភពលោក។ ដើម្បីដណ្តើមយកឈ្នះចាញ់ផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ប្រធានាធីបតី​សហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ បានត្រួតពិនិត្យទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិន ហើយបានឃើញមានភាពមិនប្រក្រតី ដែលជាហេតុនាំឱ្យរដ្ឋបាលលោក ត្រាំ បានបងើ្កតគោលនយោបាយដំឡើងពន្ធដោយឯកតោភាគីចំពោះទំនិញនាំពីប្រទេស​ចិន។ ចំណែកឯប្រទេសចិនវិញ ក៏ចាប់ផ្តើមដំឡើងពន្ធទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញផងដែរ រហូតដល់ផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្ម។ ដោយសារសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មនេះ បានធ្វើឱ្យអ្នកលក់ និងអ្នកទិញទំនិញ ឬសេវាកម្មនៅក្នុងប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរ និងប្រទេសពាក់ព័ន្ធជួបប្រទះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ដែលជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសចិន បានចរចាគ្នាជាច្រើនលើក រហូតដល់មានចុះហត្ថលេខាជាផ្លូវការ លើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១។ តើរហូតមកដល់ពេលនេះការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ រវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសចិន ឈានដល់កម្រិតណាដែរ?

កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាជាផ្លូវការនៅសេតវិមាន នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ដោយ​ប្រធានាធិបតីអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ និងឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីចិន លីវ ហឹ នៅក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ លោកប្រធានាធិបតី​អាម៉េរិក បានលើកឡើងពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះថា ជាជំហានដ៏សំខាន់មួយដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកជាមួយប្រទេសចិន ឆ្ពោះទៅរកអនាគតនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មប្រកបដោយយុត្តិធម៌ទៅវិញទៅមកជាមួយប្រទេសចិន។ ជាលទ្ធផល កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីចិន បានផ្តល់សារលិខិតពីលោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជិនពីង ដែលបានកោតសរសើរ​ចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះថា ជាសញ្ញាមួយដែលប្រទេសទាំងពីរអាចដោះស្រាយភាពខុសគ្នារបស់ខ្លួនតាមរយៈការសន្ទនា ដោយផ្អែកលើសមភាព និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។

ដើម្បីសម្រេចបានតាមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរមានឆន្ទៈបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងខាងពាណិជ្ជកម្ម ដោយមិនដំឡើងពន្ធដាក់គ្នាបន្តទៀត និងព្យាយាមកាត់បន្ថយពន្ធលើទំនិញនាំចេញចូលទៅវិញទៅមក។ ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុចិនបានប្រកាសថា ខ្លួននឹងកាត់បន្ថយពន្ធពាក់កណ្តាលលើទំនិញចំនួន ១ ៧១៧ របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកដោយបន្ថយពន្ធលើទំនិញមួយចំនួនពី ១០ភាគរយទៅ ៥ភាគរយ និងទំនិញផ្សេងទៀតពី ៥ភាគរយទៅ ២,៥ភាគរយ ដែលបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។ ការកាត់បន្ថយពន្ធនេះនឹងអនុវត្តចំពោះតារាងពន្ធបន្ថែមដែលមានតម្លៃ ៧៥ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិក។ សេចក្តីប្រកាសនេះឆ្លើយតបនឹងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ដែលរដ្ឋបាលលោក ត្រាំ បានដកពន្ធគយដំបូងហើយបានចូលជាធរមានកាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងការកាត់បន្ថយពន្ធពី១៥ ទៅ ៧,៥ភាគរយលើផលិតផលចិនដែលមានតម្លៃ ១២០ពាន់លានដុល្លារ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ សហរដ្ឋអាម៉េរិកនឹងនៅតែទុកពន្ធគយលើផលិតផលចិនចំនួន ២៥០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកដែរ។

តាមសារព័ត៌មានចិនពេលព្រឹក ចុះផ្សាយថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ បានលើកឡើងថា គណៈកម្មការពន្ធរបស់ចិនបានបង្ហាញ​បញ្ជីថ្មីចំនួនពីរដើម្បីលើកលែងការនាំចូលមួយចំនួនពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកពីពន្ធបន្ថែមរបស់ចិន។ បញ្ជីទាំងពីរនឹងមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់រយៈពេលមួយឆ្នាំចាប់ពីថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។ បញ្ជីទី១ និងទី២ នឹងលើកលែងទំនិញអាម៉េរិកចំនួន ៥៥ និង ១០ប្រភេទ រួមមាន គ្រឿងឈើ ម៉ាស៊ីនធារាសាស្ត្រ ម៉ាស៊ីនបូមទឹក ប្រេងរំអិល គ្រឿងបន្លាស់យន្តហោះ និងឧបករណ៍វេជ្ជសាស្រ្ត ដូចជា បំពង់ខ្យល់ដែលមិនរាតត្បាត និងឧបករណ៍ចាប់សីតុណ្ហភាព។

យោងតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់គណៈកម្មការពន្ធរបស់ចិន ទំនិញចំនួន ៦៩៦ប្រភេទ របស់អាម៉េរិកនឹងត្រូវបានរួចផុតពីពន្ធគយបន្ថែមរបស់ចិន នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលចិនខិតខំបំពេញតាមការប្តេជ្ញាចិត្តដែលបានធ្វើនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ផលិតផលចំនួន ៦៩៦ប្រភេទ រួមមាន សាច់ជ្រូក សាច់គោ សណ្តែកសៀង ស្រូវសាលី ពោត ធ្យូង អេតាណុល ឧស្ម័នធម្មជាតិរាវ ប្រេងឆៅ និងឧបករណ៍ពេទ្យមួយចំនួន។ ចាប់ពីថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ គណៈកម្មការពន្ធគយនឹងទទួលយកពាក្យសុំពីក្រុមហ៊ុនចិនដែលមានបំណងចុះកិច្ចសន្យាទិញ និងនាំចូលទំនិញពាក់ព័ន្ធពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក។

យោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មរវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិនដំណាក់កាលទី១ ប្រទេសចិនបានប្តេជ្ញាទិញទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ៤ ប្រភេទ រួមមាន ទំនិញជាផលិតផលសម្រេច កសិផល ថាមពល និង សេវាកម្ម យ៉ាងហោចណាស់ចំនួន ២០០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំ ពោលគឺលើសពីកម្រិតជាមូលដ្ឋាននៃការទិញទំនិញសហរដ្ឋអាម៉េរិកចំនួន ១៨៦ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ ប្រភេទទំនិញទី១ ប្រទេសចិនទិញទំនិញជាផលិតសម្រេចពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូចជា គ្រឿងម៉ាស៊ីន ឧស្សាហកម្ម ឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិក និងគ្រឿងម៉ាស៊ីន ផលិតផលឱសថ យន្តហោះ (ការបញ្ជា​ទិញ​និងការដឹកជញ្ជូន) យានយន្ត ឧបករណ៍អុបទិកនិងវេជ្ជសាស្ត្រ ដែក និងដែកថែប ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន  ៧៧,៧​ពាន់​លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ៣២,៩ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ៤៤,៨ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញ​ទី២ ប្រទេសចិនទិញដែលចិនទិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន សណ្តែកសៀង ប្រេងកាត សាច់ កប្បាស អាហារ សមុទ្រ ស្រូវសាលី ផ្លែឈើ ដំណាប់ ពោត ម្សៅ និងទឹកឃ្មុំ ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៣២​ពាន់លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១២,៥​ពាន់​លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ១៩,៥ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញទី៣ ប្រទេសចិនទិញទំនិញថាមពលពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន ឧស្ម័នធម្មជាតិ ប្រេងឆៅ និងផលិតផលចម្រាញ់ធ្យូងថ្ម ដែលទិញរយៈពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៥២,៤ពាន់លានដុល្លារ ដោយ​នៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១៨,៥ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ៣៣,៩ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រភេទទំនិញទី៤ ប្រទេស​ចិន​ទិញ​សេវាកម្មពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក រួមមាន ការធ្វើដំណើរ អាជីវកម្មនិងទេសចរណ៍ សេវាកម្មហិរញ្ញវត្ថុ ការធានារ៉ាប់រង ការប្រឹក្សាយោបល់ សេវាទូរគមនាគមន៍ ការបង្ហោះទិន្នន័យ សេវាកម្មកុំព្យូទ័រ និងការគិតថ្លៃសេវាកម្មប្រើប្រាស់នៃកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ដែល​ទិញ​រយៈ​ពេលពីរឆ្នាំចំនួន ៣៧,៩ពាន់លានដុល្លារ ដោយនៅឆ្នាំ២០២០ ចំនួន ១២,៨ពាន់លានដុល្លារ និងឆ្នាំ២០២១ ចំនួន ២៥,១​ពាន់​លានដុល្លារ។

វាជាការពិបាកក្នុងការប្រាប់ថាតើផលប៉ះពាល់នៃជំងឺកូវីដ-១៩ នឹងប៉ះពាល់ដល់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១ ដែល​បានចូលជាធរមានយ៉ាងណានោះទេ។ ថ្មីៗនេះទីក្រុងប៉េកាំងបានបញ្ជាក់ពីចេតនារបស់ខ្លួនដើម្បីដើរតាមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលមួយ។ ទោះបីជាមានការព្រួយបារម្ភថា ទីក្រុងប៉េកាំងប្រហែលជាមិនអាចបំពេញតាមការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុង​ការទិញទំនិញចំនួន ២០០ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំក៏ដោយ ការសន្យាភាគច្រើនត្រូវបានផ្ទុកមកវិញដោយ​មានទឹកប្រាក់ប្រហែល ៧៥ពាន់លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានគ្រោងទុកនូវការទិញទំនិញសហរដ្ឋអាម៉េរិកសម្រាប់ឆ្នាំ​២០២០។ អ្នកតំណាងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក លោក រ៉ូបឺត ឡាយថាហ្យឺ និងរដ្ឋមន្រ្តីកសិកម្មលោក សូនី ផឺតឌូ បានចុះហត្ថលេខាលើលិខិត​មួយដែលសរសើរភាពរីកចម្រើនរបស់ចិនលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងបាននិយាយថាប្រទេសចិនរំពឹងយ៉ាងមុត​មាំ​ថានឹងបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១។

សរុបសេចក្តីមក ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិន ដំណាក់កាលទី១ ថ្នាក់ដឹកប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរ ទាំងលោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ ទាំងលោកប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជីនពីង មានការពេញចិត្តនូវលទ្ធផលនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១នេះ។ ដើម្បីបំពេញបានតាមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាល​ទី១ ប្រទេសចិនប្តេជ្ញាចិត្តគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដោយបានប្តេជ្ញាកាត់បន្ថយពន្ធទំនិញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងទិញផលិត​ផល​ពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែលបានអនុវត្តចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ទោះបីជាប្រទេសខ្លួនមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដោយ​សារ​ការឆ្លងកូវីដ-១៩ក៏ដោយ។ ចំណែកឯសហរដ្ឋអាម៉េរិកវិញ តែងតែត្រួតពិនិត្យកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងបាន​ប្តេជ្ញា​ចិត្តកាត់បន្ថយពន្ធលើទំនិញនាំចូលពីប្រទេសចិនចាប់តាំងពីដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម​ដំណាក់កាលទី១ មិនបានបង្ហាញពីសហរដ្ឋអាម៉េរិកទិញទំនិញពីប្រទេសចិនបន្ថែមទៀតនោះទេ ប៉ុន្តែ សហរដ្ឋអាម៉េរិក​បែរជានៅតែរក្សាទុកពន្ធគយលើផលិតផលចិនចំនួន ២៥០ ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិក។ ដូច្នេះ ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអាម៉េរិក-ចិន ដំណាក់កាលទី១ មិនទាន់រលូននោះទេ ពីព្រោះប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរកំពុងតែត្រួតពិនិត្យមើលគ្នាទៅវិញទៅមក ថាតើប្រទេសនីមួយៗមានឆន្ទៈអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដំណាក់កាលទី១នោះបន្តទៀតបានកម្រិតណា៕

  ថ្ងៃអង្គារ, 24 មីនា 2020 ម៉ោង 05:51 PM

ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» មិនមែនជាការរើសអើងទេ ដោយ៖ បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានក្រុមជនជាតិជាច្រើនបានរស់នៅនិងធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយជនជាតិខ្មែរ ព្រមទាំងបានក្លាយជាពលរដ្ឋខ្មែរស្របច្បាប់។ ក្រុមជនជាតិទាំងនោះរួមមាន ព្នង ចារ៉ាយ ទំពួន សួយ កួយ ស្អូច កាចក់ គ្រឹង​...ចូលចិត្តរស់នៅតាមតំបន់ខ្ពង់រាប ព្រៃភ្នំ ដែលគេនិយមហៅថា«ក្រុមជនជាតិ ឬខ្មែរលើ»។ ក្រៅពីនេះក៏មានក្រុមជន​ជាតិភាគតិចដទៃទៀតដែរ ដូចជា ចិន វៀតណាម ចាម ឡាវ ថៃ ភូមា និងជនអន្តោប្រវេសន៍ដទៃទៀត។

ឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនសម័យកាល ទឹកដីកម្ពុជាដ៏ធំធេង ត្រូវបានបាត់បង់ ហើយប្រជាជាតិរបស់ខ្លួន ក៏បានបែកខ្ញែកទៅតាមទឹកដីដែលបានបាត់បង់នោះផងដែរ។ ក្នុងបំណងបង្រួបបង្រួមខ្មែរឱ្យស្រឡាញ់គ្នានិងសាមគ្គីគ្នាបើទោះ​បីជាពួកគេរស់នៅលើទឹកដីនៃដែនអធិបតេយ្យខុសគ្នាក៏ដោយ អ្នកដឹកនាំខ្មែរបានហៅប្រជាជនខ្មែរទាំងដោយភ្ជាប់ពាក្យដែលបង្ហាញទឹកដីដែលពួកគេរស់នៅជាមួយពាក្យ«ខ្មែរ» ដូចជា ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ឬខ្មែរក្រោម(ខ្មែរដែលរស់នៅក្នុង​ដែន​​ដីកម្ពុជាក្រោម បច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម), ខ្មែរកណ្ដាល (ខ្មែរនៅរស់នៅក្នុង​​ដែន​អធិបតេយ្យរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា) និងខ្មែរសុរិន្ទ (សំដៅយកខ្មែរដែលរស់នៅក្នុងដែនដីអតីតខេត្តមួយចំនួនរបស់ខ្មែរ ដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជាណាចក្រថៃ)។

លើសពីនេះទៀត ក្នុងបំណងធ្វើសមាហរណកម្មក្រុមអន្តោប្រវេសន៍ដទៃទៀត ដូចជា ចិន វៀតណាម និង ចាម ជា​ដើម ឱ្យចូលមកក្នុងសហគមន៍ខ្មែរកាន់តែជិតស្និទ្ធ អ្នកដឹកនាំខ្មែរបានសន្មតហៅក្រុមអន្តោប្រវេសន៍ទាំងនោះថាខ្មែរចិន ខ្មែរវៀតណាម និងខ្មែរចាម ឬខ្មែរឥស្លាម ជាដើម។

ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» មិនមែនជាការរើសអើងទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកដឹកនាំខ្មែរចង់ឱ្យក្រុមជាតិភាគតិចចាម បានក្លាយជាពលរដ្ឋខ្មែរស្របច្បាប់ ក្លាយជាខ្មែរតែមួយ ព្រមទាំងបានបន្សល់ទុកនូវអត្តសញ្ញាណដើមរបស់ពួគគេផងដែរ។ លក្ខណៈបែបនេះ ក៏មិនខុសពីនិយាមអន្តរជាតិដែរ ដូចជា ខ្មែរដែលបានទៅរស់នៅនិងចូលសញ្ជាតិបរទេសផ្សេងៗក៏គេហៅខ្មែរទាំងនោះថា ខ្មែរអាម៉រិកក័ង, ខ្មែរអូស្ត្រាលី ខ្មែរកាណាដា ខ្មែរបារាំង ដែរ។

បើយើងរម្លឹកអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រទៅក្រោយបន្តិច យើងនឹងបានដឹងថា ជនជាតិចាមគឺជាជនជាតិមួយពួក មានប្រភពមកពីប្រទេសចម្ប៉ា ដែលសព្វថ្ងៃបានបាត់បង់ទៅហើយ រីឯប្រជាជនចាមបានបែកខ្ញែកទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសជាច្រើន ដូចជា វៀតណាម កម្ពុជា ថៃ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជាដើម។ ចំពោះជនជាតិចាមដែលរស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ទទួលបានសិទ្ធិស្របច្បាប់ដូចពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិប្រតិបត្តិជំនឿសាសនារបស់​ខ្លួនដោយសេរីក្នុងក្របខណ្ឌនៃច្បាប់របស់កម្ពុជា។ ហើយអ្វីដែលពិសេសជាងនេះទៀតនោះ គឺថា ការហៅ​«ជន​ជាតិ​ភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» នេះ គឺជាព្រះរាជតម្រិះរបស់សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះមរមរតនកោដ្ឋ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ដែលព្រះអង្គសព្វព្រះរាជហឫទ័យហៅដូច្នោះ ហើយបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមនៅសម័យនោះក៏ពេញចិត្តនឹងការហៅដូច្នេះដែរ។

ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ពេលដែលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមបានចូលរួមក្នុងសហគមន៍មូស្លីមអន្តរជាតិនៅបណ្ដាប្រទេសមួយ​ចំនួន ដូចជា ម៉ាឡេស៊ី ថៃ ជាដើម ស្រាប់តែមានគំនិតថ្មីមួយលើកឡើងថា ការហៅ «ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» អាចជាការប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិចាម។ ហេតុនេះហើយមតិមួយចំនួនតូចរបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិចាមនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ហាក់មានទំនោរគិតថា ការហៅ«ជនជាតិភាគតិចចាម» ថាជា «ខ្មែរឥស្លាម» គឺជាពាក្យមិនល្អ និងអាចជាការរើសអើង។

លើសពីនេះទៀត ថ្មីៗបំផុតនេះ គឺក្នុងខែកុម្ភៈ និងខែមីនា ឆ្នាំ២០២០នេះ ពេលដែលបងប្អូនជនជាតិ ខ្មែរឥស្លាម ចំនួន ៧៩នាក់ បានធ្វើដំណើរទៅចូលរួមពិធីសាសនាមួយតាមប្រពៃណីរបស់ពួកមូស្លីមនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហើយពេលត្រឡប់មកវិញ ដោយបានឆ្លងមេរោគ COVID-19 មកជាមួយ និងបានចម្លងជាបន្តបន្ទាប់ដោយមិនដឹងខ្លួនដល់ប្រជាជននៅក្នុងសហគមន៍របស់គាត់។ ហើយម្យ៉ាងទៀត ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ មានអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមមួយចំនួននិយាយបញ្ចេញមតិប៉ះពាល់អារម្មណ៍របស់ពួកគាត់ ទើបពួកគាត់ប្រតិកម្មថា សហគមន៍ខ្មែររើសអើងពួកគាត់ និងបាននិយាយថា ការណ៍ដែលក្រសួងសុខាភិបាលប្រកាសថា «អ្នកធ្វើតេស្ត COVID-19 វិជ្ជមាន គឺជាខ្មែរឥស្លាម» ក៏ជាពាក្យដែលធ្វើឱ្យមានការរើសអើងពួកគាត់ដែរ គួរថាត្រឹមតែខ្មែរបានហើយ ពួកគេគាត់ក៏ជាខ្មែរដែរ។

តាមពិតទៅ ពួកគាត់ មានដើមកំណើតជា «ជនជាតិចាម» ពេលត្រូវបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលក្នុងសង្គមខ្មែរគេហៅថា «ខ្មែរឥស្លាម»។ ក្រោយមកទៀត ដោយពួកគេមានគំនិតថាចង់រក្សាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន ចង់ឱ្យគេហៅថា «ចាម»។ ថ្មីៗបំផុតនេះ ក្នុងដំណាក់កាលរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ដោយខ្លាចគេរើសអើង ពួកគេក៏ចង់ឱ្យហៅថា «ខ្មែរ» វិញ។ បើយើងពិនិត្យមើលដំណើរផ្លាស់ប្ដូរដែលវិលចុះវិលឡើងនេះ គឺគ្មានមូលច្បាស់លាស់ រឹងមាំ និងសមហេតុផលទេ វាគ្រាន់តែការលើកឡើងរបស់បុគ្គលមួយចំនួនតូចនៅក្នុងសហគមន៍មូស្លីមនៅកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។

ជារួម ការហៅបងប្អូនជនជាតិភាគតិចចាម ថាជា ខ្មែរឥស្លាម ឬការប្រកាសរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលថា បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមដែលវិលត្រឡប់មកពីការចូលរួមពិធីសាសនាមួយនៅម៉ាឡេស៊ី «បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន» មិនមែនជាឥរិយាបថឬភាសារើសអើងទេ។ វាជាភាសាដែលគេប្រើជាធម្មតាសម្រាប់ការកំណត់អត្តសញ្ញាណជនជាតិនីមួយៗតែប៉ុណ្ណោះ។ ឧទាហរណ៍ «ខ្មែរឥស្លាម ១០ នាក់ បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន», «ជនជាតិម៉ាឡេស៊ី ៦នាក់បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន», «ជនជាតិបារាំង២នាក់បានធ្វើតេស្ត កូវីដ១៩ វិជ្ជមាន»។

តាមពិតទៅ ការណ៍ដែលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាម មានអារម្មណ៍ថា បានទទួលការរើសអើងពីសហគមន៍ខ្មែរនោះ គឺបណ្តាលមកពីអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមមួយចំនួនបានប្រើពាក្យពេចន៍អសុរោះ និងការអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ពួកគេ។ ជាការណ៍ពិត តាមគោលការណ៍ច្បាប់របស់កម្ពុជា ពួកគេមិនត្រូវបាន​រើស​​អើងទេ សូម្បីតែពេលដែលពួកគេបានឆ្លងកូវីដ១៩ពីម៉ាឡេស៊ីហើយក៏ដោយ ក៏ពួកគេគ្រូវបានពេទ្យខ្មែរនិងក្រសួងសុខាភិបាលកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការពិនិត្យនិងព្យាបាល ដូចជា ជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិបរទេសដទៃទៀតដែរ។

លើសពីនេះទៀត សូមបងប្អូនខ្មែរឥស្លាម ឬបងបង្អូនជនរួមជាតិដទៃទៀត កុំយល់ច្រឡំថា ជាការរើសអើងចំពោះការដាក់មនុស្សណាម្នាក់ឬក្រុមណាមួយដែលគេសង្ស័យថាអាចមានការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ឱ្យនៅដាច់ដោយឡែក, ការព្យាបាលអ្នកជំងឺកូវីដ១៩ក្នុងបន្ទប់ដោយឡែក, ការណ៍ដែលគ្រូពេទ្យ គិលានុបដ្ឋាក គិលានុបដ្ឋាយិកា ពាក់ម៉ាស ពាក់ស្រោមដៃ និងសម្លៀកបំពាក់សុវត្ថិភាពក្នុងពេលទៅពិនិត្យនិងព្យាបាលអ្នកជំងឺកូវីដ១៩ និងការណ៍ដែលប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ពាក់ម៉ាសក្នុងពេលបំពេញការងារ ពេលចូលទៅក្នុងទីប្រជុំជន និងឥរិយាបថមិនសូវហ៊ានស្និទ្ធស្នាលជាមួយអ្នកដែលគេសង្ស័យថា មានជាប់ពាក់នឹងកូវីដ១៩។ តាមពិត ជាគោលការណ៍ របៀបទាំងអស់នេះ គឺជាបច្ចេកទេសសុខា​ភិបាល ដែលតម្រូវឱ្យគ្រូពេទ្យ គិលានុបដ្ឋាក គិលានុបដ្ឋាយិកា និងមហាជនទូទាំងពិភពលោកប្រើប្រាស់ជាទូទៅ តាំងពីយូរណាស់មកហើយសម្រាប់ករណីមានជំងឺឆ្លង។

ជាសន្និដ្ឋាន ក្នុងសង្គមខ្មែរ មិនមានការរើសអើងជាតិសាសន៍ សហគមន៍ណាមួយ ឬសាសនាណាមួយទេ ជនជាតិទាំងអស់ដែលកំពុងរស់នៅកម្ពុជាទទួលបានសុខដុមរមនា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ក្នុងកម្រិតបុគ្គល យើងសង្កេតឃើញថា អាចមានបុគ្គលខ្លះបានប្រើពាក្យពេចន៍អសុរោះ និងការអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនដែលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ក្រុមជនជាតិណាមួយ។ ហេតុនេះ ដើម្បីបន្តសាមគ្គីភាព សហអត្ថិភាព និងសុខដុមភាពក្នុងសង្គម​​ខ្មែរទាំងមូល សូមពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗ ជាពិសេស អ្នកលេងបណ្ដាញសង្គម ជៀសវាងការប្រើពាក្យពេចន៍អុជអាល អសុរោះ វោហាសាស្ត្រ និងអត្ថាធិប្បាយណាមួយ ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់អារម្មណ៍ មានជម្លោះ អំពើហិង្សា និងការរើសអើងកើតឡើងនៅក្នុងសង្គមរបស់យើង៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា

  ថ្ងៃចន្ទ, 23 មីនា 2020 ម៉ោង 04:46 PM

សិទ្ធិនារីក្នុងបរិបទសម័យទំនើប

ទិវានារីអន្តរជាតិ៨មីនា ជាទិវាមួយដែលនារីជុំវិញពិភពលោកប្រារព្ធពិធីដើម្បីរំឭកអបអរសាទរនូវប្រវត្តិនៃការទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ទិវានេះក៏ត្រូវបានអង្គការសហប្រជាជាតិប្រារព្ធនិងអបអរសាទរផងដែរ លើសពីទៅទៀតក៏មានប្រទេសជាច្រើនបានកំណត់យកទិវានេះ ថាជាថ្ងៃបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួនថែមទៀត ផង។ កន្លងមក នារីក្នុងលោកតែងត្រូវបែងចែកដោយព្រំដែនជាតិ ដោយជាតិពន្ធខុសគ្នា ដោយភាពខុសគ្នាខាងភាសា វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ជាដើម។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលនារីក្នុងលោកចាប់ផ្ដើមទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពបានទទួលជោគជ័យ ទិវានារីថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ត្រូវបានគេប្រារព្ធ រំឭក និងអបអរសាទរជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការបង្កើតពិធីទិវានារីនេះឡើង គឺក្នុងគោលបំណងរំឭកឡើងវិញនូវប្រពៃណីនៃការតស៊ូរបស់នារីក្នុងសម័យអតីតកាល ដើម្បីសមភាព យុត្តិធម៌ សន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍។

ទិវានារីអន្តរជាតិ ជារឿងរបស់នារីបានការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលកើតចេញពីការតស៊ូរបស់នារីអស់រយៈពេលរាប់ទសវត្ស ដើម្បីការរស់នៅរស់នៅក្នុងសង្គមដោយស្មើភាពជាមួយបុរស។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍នៃប្រទេសបារាំង នារីក្នុងទីក្រុងប៉ារីសបានអំពាវនាវរកសេរីភាព សមភាព ភាតរភាព ដោយដើរជាក្បួនឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងវែរសៃ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិបោះឆ្នោតសម្រាប់នារី។

គំនិតនៃទិវានារីអន្តរជាតិនេះបានលេចឡើងជាដំបូងក្នុងរបត់នៃសតវត្សដែលពិភពឧស្សាហូបនីយកម្មមានដំណើរវាតទី ចលាចល និងកំណើនប្រជាជនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ផ្តើមចេញពីចលនាតស៊ូរបស់នារីនៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក កាលពីចុងសតវត្សទី១៩ក្នុងការរំដោះខ្លួនចេញពីការកេងប្រវ័ញ្ចនានានៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម នារីត្រូវបានគេទទួលស្គាល់និងផ្តល់សិទ្ធិពេញលេញនៅក្នុងការងារនិងសង្គមជាបន្តបន្ទាប់។ ការសាមគ្គីនិងការតស៊ូរបស់នារីទូទាំងពិភពលោក ដើម្បីសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ ដោយភា្ជប់នូវពាក្យស្លោកថា មួយថ្ងៃធ្វើការប្រាំបីម៉ោង ធ្វើការស្មើគ្នា បៀវត្សរ៍ស្មើគ្នា ការពារសុខភាពមាតានិងទារក។

ដោយឡែកនៅប្រទេសកម្ពុជា តើនារីត្រូវបានលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃយ៉ាងណាខ្លះ?

គេតែងចាត់ទុកថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមមេនិយម គឺការឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំ ជារបបមាតាធិបតេយ្យ។ តើយើងមានអ្វីខ្លះដែលបញ្ជាក់ថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំនោះ?

ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ យើងឃើញមានភស្តុតាងជាច្រើនដែលខ្មែរបានឱ្យតម្លៃស្ត្រី ជាក់ស្ដែងដូចជា ការរក្សាវប្បធម៌ ការរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិ ស្ដ្រីតែងចេះប្រកបការងារសិប្បកម្ម ការងារសិល្បៈ ស្ត្រីមានចរិយាមារយាទ សម្ដីសំដៅ ការស្លៀកពាក់បែបជាតិ ជាដើម ដោយចាស់បុរាណកំណត់ថា ក្រឹត្យនៅនឹងស្រី វិន័យនៅនឹងសង្ឃ។​​ តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ តាំង​​ពីសម័យបុរាណរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្មែរមានស្ត្រីឆ្នើមជាច្រើនរូបដែលបានធ្វើពលីកម្មធំធេង ដើម្បីជាតិមាតុភូមិ ប្រកបដោយមោទនភាព ដូចជា ព្រះនាងសោមា (លីវ យី) ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ជាដើម។ ក្នុងពិធីអាពាហ៍​ពិ​ពាហ៍​​​​មង្គល ខ្មែរតែងរៀបពិធីនៅផ្ទះខាងស្រី ដោយឱ្យស្ដ្រីនៅទីខ្ពង់ជាងខាងប្រុស។ ខ្មែរតែងនិយមហៅអ្នកដើមពិធីខាងស្រីថា ខាងលើ អ្នកដើមពិធីខាងប្រុសថា ខាក្រោម។​   ការប្រើពាក្យប្រចាំថ្ងៃ អ្វីដែលធំ ខ្ពង់ខ្ពស់ ចម្បង ខ្មែរតែងហៅថាមេ ដូចជា មេទ័ព មេចោរ មេទ្វារ មេដំបូង ជាដើម។ ក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរក៏បានលើកតម្លៃស្ត្រី ដូចជា រឿង​គង់​ហ៊ាន រឿងមាយើង រឿងភ្នំប្រុសភ្នំស្រី ជាដើម សុទ្ធតែបានលើកយកតម្លៃ តួនាទីស្ត្រីជាធំ។

លំអាននៃការលើកតម្កើងស្ត្រីទាំងនេះក៏កើតមានក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរតាំងពីយូរមកហើយ ដែលផ្នត់គំនិតនេះក៏បានកើតមានក្នុងស្មារតីដឹកនាំស្ថាប័នតូច ធំ ជាប្រចាំ។ ប្រពៃណីលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃនារីត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិជាបន្តបន្ទាប់ តាំងពីក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតប្រធានវិទ្យាស្ថានឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឡុង សៀម ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ អ៊ីវ ច័ន រហូតមកដល់ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិរ ជួរ គារី នាពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏បានបន្តការប្រារព្ធ អបរសាទរ ដើម្បីបង្ហាញពីសាមគ្គីភាព សមភាព និងផ្ដល់ការគោរពដល់នារីជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ស្មារតីទិវានារីអន្តរជាតិ៨ មីនា ក៏ដូចជាការលើកតម្កើងនារីតាមរយៈផ្នត់គំនិតខ្មែរ ជាការរួមចំណែកក្នុងការគោរព ផ្ដល់តម្លៃដល់នារី ការផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ ក្នុងទទួលការងារ ដោយលក្ខណៈសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រីជាមូលដ្ឋាន។

សូមឱ្យស្មារតីទិវានារីស្ថិតនៅអមតៈក្នុងស្ថាប័ន ក្នុងសង្គមកើតមានជានិច្ចនិរន្តរ៍។

សូមកុំឱ្យមានស្មារតីចាត់ទុកនារីជាកម្លាំងទន់ខ្សោយតទៅទៀត។

RAC Medi

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានជាតិភាសាខ្មែរ

  

  ថ្ងៃអាទិត្យ, 22 មីនា 2020 ម៉ោង 10:27 PM

ហេតុអ្វីខ្លាចតែប្រទេសចិន​? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

កាលពីយប់ថ្ងៃទី ២១ ខែ មីនា ឆ្នាំ ២០២០ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានផ្សាយអំពីការធ្វើសមយុទ្ធយោធារវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសចិន។ នៅក្នុងអត្តបទដែលផ្សាយនោះ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានដកស្រង់ការយល់ឃើញរបស់អ្នកវិភាគនៅក្នុងប្រទេសថៃ សិង្ហបុរី និងប្រទេសជប៉ុន ហើយអ្នកវិភាគទាំងនោះបានយល់ឃើញថា ការធ្វើសមយុទ្ធយោធារបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិននោះ គឺជារឿងមិនល្អ​សម្រាប់អាស៊ាន ឬជាការបែកបាក់នៅក្នុងសមាគមអាស៊ានទៀតផង។

វាជារឿងមួយចម្លែកណាស់ នៅពេលប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត ឬប្រទេសកម្ពុជាធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាមួយអាម៉េរិក ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងត្រឹមត្រូវ ហើយការធ្វើសមយុទ្ធជាមួយប្រទេសចិន គឺជារឿងបែកបាក់របស់សហគមអាស៊ានទៅវិញ។

មានពេលខ្លះ ខ្ញុំមិនយល់ទេ នៅពេលដែលគេចង់និយាយអំពីប្រទេសកម្ពុជា ឬនយោបាយកម្ពុជា តែគេមិនបានយកសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជា សូម្បីតែមួយរូប ។

ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកដែលគាំទ្រប្រទេសចិននោះទេ តែក្នុងនាមជាប្រទេសតូច ហើយនៅក្រីក្រនោះ កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែននៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេស ហើយកម្ពុជាមិនត្រូវដើរទៅតាមដានប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចដែលមាននៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់នោះទេ។ នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសក្នុងលោកបានបង្ហាញអំពីអំណាចរបស់ពួកគេតាមរយៈការគាបសង្តត់ប្រទេសតូចៗឱ្យក្លាយជាសមាជិករបស់ក្រុមខ្លួន ហើយប្រទេសណាដែលមិនចូលជាសមាជិកក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រទេសតូចៗទាំងនោះ​ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសត្រូវរបស់គេ។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាកន្លងមក បានបង្ហាញថា កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែន ហើយត្រូវចេះស្គាល់មិត្ត ស្គាល់សត្រូវឱ្យបានពិតប្រាកដ ហើយពលរដ្ឋកម្ពុជា ក៏មិនគួរចេះតែយល់ឃើញស្របទៅតាមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងស្រុងនោះដែរ ព្រោះថាប្រទេសកម្ពុជាយើងមានភូមិសាស្ត្រ ហើយនឹងទំនៀមទំលាប់ផ្សេងអំពីប្រទេសទាំងនោះ ហើយស្ថានភាពនៃប្រទេសកម្ពុជាក៏ខុសអំពីប្រទេសទាំងនោះដែរ។

នៅយប់នេះ ខ្ញុំបានស្តាប់ការវិភាគរបស់ជនបរទេសអំពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយខ្ញុំមានការសង្វេគក្នុងចិត្តណាស់ ដោយហេតុថា មិនមានសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជាអំពីសាច់រឿងរបស់កម្ពុជានោះទេ។ រឿងផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះជនបរទេស មិនមែនមានត្រឹមតែចំពោះអ្នកការសែតនោះទេ សូម្បីតែតាមសាកលវិទ្យាល័យនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏បានផ្តល់តម្លៃខ្លាំងចំពោះអ្នកដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាអំពីបរទេសដែរ។ ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាភាគច្រើនត្រូវបានសរសេរដោយជនបរទេស។ តើព្រោះហេតុអ្វី? ព្រោះតែការមិនផ្តល់តម្លៃ ឬព្រោះតែកត្តាផ្សេងទៀត?

ជនជាតិកម្ពុជាភាគច្រើនមិនសូវផ្តល់តម្លៃដល់ស្នាដៃរបស់ ឬសមត្ថភាពជនជាតិខ្លួន ឬក្រុមរបស់ខ្លួននោះទេ ហើយនៅពេលមានបញ្ហាណាមួយដែលមិនច្បាស់លាស់ គេមិនសូវស្តាប់ការបកស្រាយរបស់សាស្ត្រាចារ្យជនជាតិខ្មែរនោះទេ តែគេចូលចិត្ត ឬគោរពការបកស្រាយរបស់ជនបរទេស ជាពិសេស ជនជាតិស្បែកស។ កាលពីពេលកន្លងទៅ ខ្ញុំបានចម្លងអត្តបទមួយហើយបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នៅពេលនោះមានលោកបណ្ឌិតជនជាតិខ្មែរមួយដែលបញ្ចប់ការសិក្សានៅបរទេសបានធ្វើការតវ៉ាចំពោះសេចក្តីដែលខ្ញុំបង្ហោះ ព្រោះគាត់គិតថាសេចក្តីនោះខុស តែនៅពេលដែលខ្ញុំបានប្រាប់ថា សេចក្តីនោះខ្ញុំបានយកអំពីអត្តបទមួយដែលសរសេរដោយជនជាតិលោកខាងលិចនោះ លោកបណ្ឌិតរូបនោះ បែរជាទទួលសេចក្តីនោះថាត្រឹមត្រូវទៅវិញ។ នេះគ្រាន់តែជាសេចក្តីបញ្ជាក់តូចមួយនោះទេ តែនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា មានច្រើនចំណុចណាស់ដែលបានបញ្ជាក់ថា ជនជាតិកម្ពុជាផ្តល់តម្លៃដល់បរទេសច្រើនជាងជនជាតិរបស់ខ្លួន។

រឿងចិន ឬអាម៉េរិក ឬប្រទេសណាក៏ដោយចុះ មិនមែនជារឿងដែលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ថាជាមិត្ត ឬជាសត្រូវនោះទេ យើងត្រូវដឹងឱ្យបានច្បាស់ថា តើកម្ពុជានៅត្រង់ណា? កម្ពុជាមានអ្វីខ្លះហើយ? កម្ពុជាត្រូវការអ្វី? កម្ពុជាខ្លាំងហើយឬនៅ? ហើយតើកម្ពុជាផលិតអ្វីបានខ្លះ? បើយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា នោះយើងមិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាល ឬបុគ្គលណាមួយនោះទេ ហើយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការការប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា មិនមែនប្រឹងប្រែងតែ ថា្នក់ដឹកនាំ ហើយអ្នកក្រោមឱវាទមិនប្រឹងនោះទេ។

ក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ មានពេលខ្លះ ពលរដ្ឋកម្ពុជាបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទាំងដែលមិនបានយល់ដឹងឱ្យច្បាស់អំពីតម្រូវការជាក់លាក់របស់ប្រទេសនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ មានមនុស្សខ្លះបានសូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបិទជើងយន្តហោះជាមួយប្រទេសចិន នៅពេលដែលមានមេរោគកូរ៉ណា ជាដើម។ តើកម្ពុជាគួរបិទឬទេ? អត់ទេ!

មិនត្រូវនិយមបរទេសពេកទេ ហើយត្រូវចេះចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជាមួយជនជាតិរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវចេះផ្តល់ឱកាសដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ឬមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពផ្សេងទៀតដើម្បីឱ្យគេបានបញ្ចេញសមត្ថភាពរបស់គេ ព្រោះថាពេលមនុស្សមួយជំនាន់ស្លាប់ទៅ ​យើងត្រូវមានមនុស្សបន្តវេនដែលខ្លាំងពូកែ ដើម្បីបន្តនិរន្តរភាពការងារ ឬបន្តការដឹកនាំស្ថាប័ន ក៏ដូចជាប្រទេសជាតិរបស់យើងនៅពេលអនាគត់ទៀត។

—————

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ។ អត្តបទនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ គឺជាការយល់ឃើញផ្ទាល់របស់ម្ចាស់អត្តបទ។ ទាក់ទងម្ចាស់អត្តបទតាមរយៈ អ៊ីមែល [email protected])។

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 10:25 PM

តើពលរដ្ឋកម្ពុជាកំពុងខ្វះអ្វី? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់របស់ប្រទេសកម្ពុជា នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយដ៏កំសត់ និងបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមឈ្លានពាន និងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់កាលជាច្រើនសតវត្ស។ បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលរយៈពេលដែលប្រជាជនកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាអាចរស់នៅក្នុងសន្តិភាព ឬភាពសម្បូរសប្បាយ នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រជាជនកម្ពុជាបានចំណាយពេលរស់នៅក្នុងសង្គ្រាមស្ទើរតែច្រើនជាងសន្តិភាព។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងដ៏យូរលង់ជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ ប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន មានពលរដ្ឋប្រមាណជា១៣០០ លាននាក់  ចំណែកឯកម្ពុជាវិញ មានពលរដ្ឋចំនួនប្រមាណ ១៦លាននាក់ តែប៉ុណ្ណោះ។ តើព្រោះតែហេតុអ្វី? គឺព្រោះតែសង្គ្រាម ដែលបានសម្លាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាច្រើនសម័យកាល។

សន្តិភាពគឺជារបស់មួយដែលមានតម្លៃណាស់ ហើយសន្តិភាពមិនគួរត្រូវបានយកទៅប្រៀបធៀបជាមួយរបស់ណាមួយនោះទេ ព្រោះថាបើសិនប្រទេសមានសង្គ្រាម ឬមានការឈ្លានពានណាមួយនោះ គឺពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេស មិនមានពេលបានគិតអំពីសមាធិ អំពីសិទ្ធិមនុស្ស តម្លាភាព ឬយុត្តិធម៌នោះទេ គឺម្នាក់ៗនឹងរវល់គិតអំពីជីវិតរបស់ខ្លួន ឬជីវិតរបស់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងពេលនេះ គឺជាពេលមួយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការបកស្រាយថា តើជីវិតមានតម្លៃប៉ុណ្ណា? ព្រោះតែវីរុសកូរ៉ូណា មនុស្សបានភ័យខ្លាចចំពោះគ្នា ហើយបរទេសក៏បានចាត់វិធានការផ្សេងៗ ដើម្បីរក្សាប្រទេសរបស់គេ ហើយក៏មានប្រទេសខ្លះបានបិទព្រំដែនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងបានហាមឃាត់ការនាំចូលទំនិញមកកម្ពុជាផងដែរ។ រដូវកាលនៃវីរុសនេះ បានបញ្ជាក់ថា ជីវិត (សុខភាព) មានតម្លៃណាស់ ហើយប្រទេសនីមួយៗ បានយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងចំពោះជាតិសាសន៍របស់គេ។

ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយដែលចាប់ផ្ដើមកសាងប្រទេសចេញពីចំណុចសូន្យ ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យជារបបគ្មានកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួនដោយលុបបំបាត់ចោលកម្មសិទ្ធិទាំងអស់ ដោយរបបនេះចាត់ទុកថាកម្មសិទ្ធិជាសត្រូវរបស់បដិវត្តន៍ ហើយកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សម្នាក់ៗមានតែស្លាបព្រាមួយគត់ដែលអាចគ្រប់គ្រងក្នុងដៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗបាន ហើយស្ទើរតែគ្មានគ្រួសារណាមួយ ដែលមិនត្រូវបាននិរាសព្រាត់ប្រាស ដោយសារសង្គ្រាមដែលរបប៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃ បានបង្កឡើងនោះឡើយ។

បើយើងគិតពីឆ្នាំ ១៩៧៩ រហូតមកដល់ ឆ្នាំ ២០២០នេះ គឺមានរយៈពេលជិត ៤០ ឆ្នាំហើយ ដែលប្រទេសកម្ពុជាបានរស់នៅក្រោមដំបូលនៃសន្តិភាព។ បើទោះបីជាដំណាក់នៃការចាប់ផ្តើមដំបូង កម្ពុជាបានប្រឈមនឹងការខ្វះខាតជាច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ តែហូតមកដល់ពេលនេះ កម្ពុជាបានទទួល ឬបានដឹងស្ទើរតែគ្រប់យ៉ាងដែលពិភពលោកកំពុងមាន ហើយប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសជាច្រើនក្នុងលោក ដើម្បីទស្សនា ឬដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំ និងកម្មវិធីផ្សេងៗ។

ដោយសារតែសេរីភាពនៃការប្រើប្រាស់អុិនធើណែតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានភាពទូលំទូលាយ ហើយពលរដ្ឋជំនាន់ក្រោយអាចប្រើប្រាស់ភាសាបរទេសបាននោះ កម្រិតនៃការសិក្សារបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក៏មានភាពកាន់តែល្អប្រសើរឡើងដែរ ហើយការសិក្សាមុខវិជ្ជាមួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏មិនចាញ់បរទេសដែរ បើសិនជានិស្សិតអាចដករបាំងភាសាចេញបាននោះ។

ការរីកចម្រើនរបស់កម្ពុជាមានច្រើនស្ទើរគ្រប់វិស័យ តែកម្ពុជាបែរជាមិនសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ  វិស័យដែលជាសក្តានុពលរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសដែលមានផ្ទៃដីល្អសម្រាប់ការបង្ករបង្កើនផល ឬការដាំដំណាំផ្សេងៗសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលរដ្ឋ ហើយពលរដ្ឋភាគច្រើនរស់នៅដោយពឹងពាក់លើវិស័យកសិកម្មនេះ។ រឿងមួយដែលគួរកត់សំគាល់នោះ គឺបន្លែ ត្រី សាច់ ភាគច្រើន ដែលបម្រើដល់ជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជានោះ គឺត្រូវបាននាំចូលពីប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាទៅវិញ។ ព្រោះតែពាក្យថា “ មិនមានទីផ្សារ” បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាតាមស្រុកស្រែចម្ការ មិនសូវដាំបន្លែ ដែលបម្រើដល់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនោះទេ ( ត្រកួន ត្រសក់ ត្រឡាច ស្លឹកគ្រៃ......) ពេលព្រឹក ពលរដ្ឋនាំគ្នាទៅផ្សារដើម្បីទិញបន្លែគ្រប់យ៉ាងនៅផ្សារក្នុងភូមិ  ហើយទិញតាំងពីស្លឹកគ្រៃ ម្ទេស  ដែលអាចដាំបាននៅផ្ទះរបស់ខ្លួន។

ពលរដ្ឋភាគច្រើន បានត្អូញអំពីភាពក្រីក្រលំបាក ហើយនឹងការខ្វះខាតសម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ស្របពេលដែលដីនៅទំនេរ ហើយមិនមានដាំអ្វីសោះ។ តើនេះជាការខ្វះខាតរបស់អ្នកណា? យើងមិនអាចបន្ទោសពលរដ្ឋទាំងស្រុង ហើយយើងក៏មិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុងនោះដែរ ។ នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៦១ មានចែងថា៖ រដ្ឋ ជំរុញ ការ អភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋកិច្ច គ្រប់ វិស័យ ជា ពិសេស វិស័យ កសិកម្ម សិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្ម ចាប់ ពី តំបន់ ដាច់ ស្រយាល ដោយ យក ចិត្តទុកដាក់ទៅលើនយោបាយ ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេសទំនើប និងប្រព័ន្ធឥណទាន។

បើយោងទៅតាមមាត្រា៦១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅមានការខ្វះខាតក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយ ដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេស ទំនើប និង ប្រព័ន្ធឥណទានសម្រាប់ពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ។ យោងទៅតាមការសង្កេតរបស់ខ្ញុំ បើទោះបីជាការផ្គត់ផ្គង់របស់រដ្ឋាភិបាល នៅមិនទាន់បាន១០០ % ក៏ដោយ តែផ្នែកភាគច្រើននៃប្រទេសកម្ពុជា មានផ្លូវ ភ្លើង និងទឹកដែលអាចប្រើប្រាស់បានសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើសិនជាបែបនោះមែន តើហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការដាំដុះបន្លែកសិកម្ម? យោងទៅតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំកន្លងមក ខ្ញុំអង្កេតឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនសូវចាប់អារម្មណ៍ក្នុងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានមូលហេតុចម្បងៗដូចខាងក្រោម៖

១. ពលរដ្ឋវ័យក្មេងគិតថាវិស័យកសិកម្មមិនល្អ ហើយគ្រួសារនីមួយៗ មិនចង់ឱ្យកូនរបស់ខ្លួនទៅធ្វើកសិកម្មក្រោយពេលរៀនចប់មហាវិទ្យាល័យនោះទេ។ សាស្ត្រាចារ្យ ឬបណ្ឌិតជំនាញខាងកសិកម្ម ក៏មិនចង់ទៅធ្វើការនៅចម្ការ ឬនៅកន្លែងចិញ្ចឹមសត្វ ក្នុងទីជនបទនោះដែរ គឺភាគច្រើនចង់ធ្វើការនៅក្នុងការិយាល័យដែលមានម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ឬនៅក្នុងម្លប់ទៅវិញ។

២. ពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ មានការរាងចាល ក្រោយពេលដែលដាំដំណាំបានហើយ មិនមានទីផ្សារសម្រាប់លក់ដូរ ហើយខ្លះទៀតត្រូវជំពាក់ធនាគារ ព្រោះតែការដាំដំណាំនោះ។

៣. ការផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះការធ្វើពលករនៅប្រទេសក្រៅ ហើយនាំគ្នាធ្វើចំណាកស្រុក ដោយហេតុផលបានប្រាក់ខែច្រើន ឬដោយសារតែមិនមានការងារក្នុងស្រុក។ ពេលពលរដ្ឋមានកម្លាំង ធ្វើការឱ្យបរទេសហើយត្រឡប់មកប្រទេសវិញ នៅពេលធ្វើការលែងកើត ឬពេលមានជំងឺ។

៤. រដ្ឋាភិបាលមិនមានយន្តការជាក់លាក់ក្នុងការលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុក ឧទាហរណ៍ តម្លៃទំនិញ ឬរបស់ដែលផលិតក្នុងស្រុកតែងមានតម្លៃខ្ពស់ជាងទំនិញនាំចូល ដោយសារតែការផលិតក្នុងស្រុកមានការចំណាយខ្ពស់ ព្រោះហេតុនោះ ពលរដ្ឋត្រូវលក់ក្នុងតម្លៃថ្លៃ។

៥. រដ្ឋមិនបានគ្រប់គ្រងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្រោយពេលដែលធនាគារជាតិបានប្រកាសដាក់កំណត់ពិដានការប្រាក់ចំពោះគ្រឹះស្ថានផ្តល់ប្រាក់កម្ចី ដែលនៅក្រោមធនាគារជាតិ  គ្រឹះស្ថានមួយចំនួនបានធ្វើប្រតិបត្តិការក្រោមផ្លាក “ហាងបញ្ចាំ” (ដែលស្ថិតនៅក្រោមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ) ហើយអាចកំណត់អត្រាការប្រាក់ទៅតាមការកំណត់របស់ខ្លួន។

៦. ពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនបានដឹងថា ត្រូវដាំដំណាំអ្វីដែលជាតម្រូវការរបស់ទីផ្សារនោះទេ គឺពលរដ្ឋត្រូវដាំតាមគ្នា ឬដាំតាមការនឹកឃើញ ដោយសារមិនមានគោលការណ៍ណែនាំច្បាស់លាស់ អំពីតម្រូវការប្រចាំឆ្នាំ។

៧. ពលរដ្ឋមួយចំនួនមានផ្នត់គំនិតផ្តេកផ្តួលទៅតាមទ្រឹស្តីសាសនា ដោយគិតខុសថាគឺជាបាបកម្មរបស់ខ្លួន ហើយខ្វះការប្រឹងប្រែងក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្ន។

៨. ការបណ្តុះបណ្តាលអំពីកសិកម្មចំពោះពលរដ្ឋ នៅមិនទាន់បានគ្រប់គ្រាន់ ដែលតម្រូវឱ្យរដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតចំពោះការបញ្ជូនមន្ត្រីដែលមានជំនាញ ទៅបណ្តុះបណ្តាលនៅជនបទ។

៩.មិនមានទឹក ឬភ្លើងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកសិកម្មនេះ ហើយពលរដ្ឋត្រូវចំណាយច្រើនចំពោះប្រេង និងតម្លៃភ្លើង នៅពេលដែលពួកគាត់ដាំដំណាំ។

១០. ពលរដ្ឋខ្លះមានទម្លាប់ខ្ជិលច្រអូស ដោយអាងហេតុផលផ្សេងៗមិនអស់។

 ការអភិវឌ្ឍប្រទេសមួយត្រូវកត្តាផ្សេងជាច្រើនទៀត ដែលរួមទាំងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិជ្ជាខ្លាំង ប្រព័ន្ធសុខាភិបាលខ្លាំង ប្រព័ន្ធអប់រំមួយដែលល្អកងទ័ពប្រទេសដែលខ្លាំង .......ប៉ុន្តែកម្ពុជាមិនគួរនាំចូលសូម្បីតែស្លឹកគ្រៃ ស្លឹកខ្ទឹម ជី ម្ទេស ឬម្រេចនោះទេ។ ពលរដ្ឋកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាគួរតែនាំគ្នាដាំដំណាំគ្រប់ប្រភេទដែលអាចហូបបាន ហើយរដ្ឋត្រូវយកពន្ធចំពោះដីដែលមិនដាំដំណាំ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែលើកទឹកចិត្តផង និងបង្ខំផងដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋដាំដំណាំ ឧ. រាល់ដីទាំងឡាយណាដែលមិនដាំដុះនោះទេ គឺត្រូវតែបង់ពន្ធ ហើយសម្រាប់ដីដែលដាំដុះនោះ គឺមិនបានយកពន្ធនោះទេ។

ការយកចិត្តពលរដ្ឋ គឺជារឿងល្អ តែមិនគួរយកចិត្តគ្រប់រឿងនោះទេ ព្រោះថាពេលខ្លះពលរដ្ឋមិនបានគិតឱ្យស៊ីជម្រៅអំពីផលប្រយោជន៍ និងផលប៉ះពាល់សម្រាប់ប្រទេសនោះទេ។

———

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ អត្តបទនេះមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ )។ Email: [email protected]

RAC Media

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 03:04 PM