រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ប្រវត្តិស្ថាននាម បឹងទន្លេសាប និងទន្លេសាប ដោយ៖ បណ្ឌិត ជិន សុជាតិ មន្រ្តីស្រាវជ្រាវផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្ត នៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

ប្រភព ៖ ផ្ទាំងគំនូរនៃអគារខេមរវិទូ(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)

តាមការសិក្សាលើប្រវត្តិនៃកម្ពស់នីវូសមុទ្រ យើងអាចទាញការសន្និដ្ឋានថា ក្នុងកំលុង៥០០០ឆ្នាំមុន បច្ចុប្បន្ន តំបន់ទំនាបកណ្តាលនៃប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងបឹងទន្លេសាប គឺស្ថិតនៅក្រោមបាតសមុទ្រ បន្ទាប់មកបឹងទន្លេសាប ក៏បានចាប់កំណើតឡើងនៅប្រហែល ៤០០០ឆ្នាំមកហើយ (១)។

បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកណាក៏គេស្គាល់ថា បឹងទឹកសាបដ៏ធំ ជាងគេមួយក្នុងតំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍នេះ មានឈ្មោះថា បឹងទន្លេសាប (Tonle Sap Lake) ដែលស្ថិតនៅចំកណ្តាលនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែមុននឹងយើងហៅបឹងនេះថា បឹងទន្លេសាប ឈ្មោះដើមរបស់ស្ថាននាមបឹងនេះគេហៅត្រឹមទន្លេសាប ប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុនេះយើងនឹងធ្វើការសិក្សាលើប្រវត្តិស្ថាននាមទាំងពីរនេះថា តើវាក៏កើតឡើងតាំងពីពេលណាមក? ពាក្យបឹង ទន្លេ ស្ទឹង និងសមុទ្រ ប្រជាជាតិខ្មែរបានប្រើតាំងពីសម័យមុនអង្គរ ប៉ុន្តែគេមិនឃើញមានសម្ព័ន្ធពាក្យ ទន្លេសាប, បឹងទន្លេសាប, ទន្លេប្រៃ, ឬសមុទ្រសាប ដែលប្រើក្នុងសិលាចារឹក ឬឯកសារខ្មែរបុរាណណាមួយទេ ប៉ុន្តែគេឃើញមានសម្ព័ន្ធពាក្យ ទន្លេក្រៅ តាំងពីមុនសម័យអង្គរ ដែលទន្លេនេះគឺជាខ្សែទឹកមួយដែលបែកចេញពីទន្លេមេគង្គ ហើយយើងមិនអាចធ្វើសន្និដ្ឋានបានថា វាជាឈ្មោះដើមនៃទន្លេសាបបានដែរ (២)។

នៅសម័យចតុមុខ(១៤៣២-១៥២៧) គឺនៅពេលដែលកើតមានជម្លោះរវាងព្រះបាទ ច័ន្ទរាជា ដែលតាំងបន្ទាយនៅអម្រិន្ទបូរណ៍ (ស្រុកបរិបូរណ៍ ខេត្តពោធិសាត់) ដើម្បីធ្វើសង្រ្គាមជាមួយព្រះស្រីជេដ្ឋា (ស្តេចកន) គេឃើញមានប្រើពាក្យ ទន្លេសាប ក្នុងឆ្នាំ១៥១៦ (៣)។

ហេតុអ្វីបានខ្មែរហៅបឹងដ៏ធំនេះថាជា ទន្លេទៅវិញ បើធ្នារទឹកនេះធំដូចបឹង ឬសមុទ្រទៅហើយនោះ? ម្យ៉ាងទៀតម្តេចដាក់ឈ្មោះថា ទន្លេសាប បើពាក្យថា ទន្លេ ជាទូទៅមានន័យថា ទីធ្នារទឹកសាប ទៅហើយនោះ?

តាមរយៈវចនានុក្រមខ្មែរ របស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ព្រះអង្គមានការសង្ស័យ និងសាកល្បងពន្យល់ថា ទន្លេសាប អាចមកពីពាក្យពីរបូកចូលគ្នា គឺពាក្យ ទន្លេ ដែលអាចក្លាយពាក្យសៀមថា ទះល៉េ(ทะเล) មានន័យថាសមុទ្រ (ព្រោះធ្នារទឹកធំណាស់មិនគួរប្រើត្រឹមពាក្យ ទន្លេទេ វាគួរហៅបឹង ឬសមុទ្រ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបមួយចំនួនក៏បានហៅត្រាប់តាមភាសាសៀមថា ទះល៉េសាបផងដែរ)។ ចំណែកពាក្យ មួយទៀតគឺ សាប ជាពាក្យខ្មែរមានន័យថា មិនប្រៃ ដូច្នេះបើផ្គុំពាក្យពីរនេះចូលគ្នា ទន្លេសាប មានន័យថា សមុទ្រទឹកសាប។ យ៉ាងណាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ព្រះអង្គក៏នៅមានការសង្ស័យបន្តទៀតថាបើពាក្យ ទន្លេ មកពីពាក្យសៀមថា ទះល៉េ(ทะเล) ម្តេចក៏សៀមមិនថា ទះល៉េចឺត(ทะเลจืด) ដែលមានន័យថា សមុទ្រសាប តាមភាសាសៀមម្តងទៅ ម្តេចក៏មានប្រើលាយឡំជាមួយពាក្យខ្មែរថា សាប។ ព្រះអង្គពន្យល់ទៀតថា បើសិនពាក្យ ទន្លេ មិនមែនក្លាយពីពាក្យទះល៉េ(ทะเล) របស់សៀមទេ បើខ្មែរប្រើពាក្យថា ទន្លេសាប វាគួរតែមានពាក្យ ទន្លេប្រៃ ទើបមានពាក្យ ទន្លេសាប។

ជាចុងក្រោយព្រះអង្គមិនបានកំណត់ថាពាក្យ ទន្លេសាប ជាពាក្យខ្មែរហៅ ឬមានឥទ្ធិពលពីសៀមឱ្យប្រាកដឡើយ ហើយព្រះអង្គក៏មិនបានបញ្ជាក់ថា ពាក្យនេះប្រើពីពេលណាមកដែរ។ ហេតុនេះតើមានការបកស្រាយថ្មីណាមួយទាក់ទងនឹងពាក្យ ទន្លេសាប នេះឬទេ?

គួរបញ្ជាក់ថា ទោះបីខ្មែរយើងរកស្ថាននាម ទន្លេប្រៃ មិនទាន់ឃើញ ប៉ុន្តែខ្មែរក៏ធ្លាប់បានប្រើស្ថាននាម ស្ទឹងប្រៃ ផងដែរ នេះបើយោងលើសឹលាចារឹកK.966 ដែលបានចារឡើងនាឆ្នាំ១១៦៧ នៃគ.ស. ។ ខ្មែរយើងធ្លាប់មានស្ថាននាម ស្ទឹងប្រៃ តែបច្ចុប្បន្ន មិនដឹងនៅទីណា? ទឹកដីសម័យអង្គរធំធេង ហើយស្ទឹងដែលនៅតាមឆ្នេរសមុទ្រ មានច្រើនហើយអាចនិយាយថា ស្ទឹងប្រៃ ដែលខ្មែរធ្លាប់ហៅ បានបាត់ឈ្មោះក្នុងពេលណាមួយ ។

សំណួរសួរថា បើខ្មែរធ្លាប់ប្រើពាក្យ ស្ទឹងប្រៃ អញ្ចឹងវាគួរមាន ស្ទឹងសាប នៅទីណាមួយ ។ នៅលើផែនទីខេត្តកំពតសម័យដើមគេឃើញមានប្រើពាក្យ ព្រែកទឹកសាប (ពលរដ្ឋមួយចំនួននៅតំបន់នោះហៅព្រែកនេះថា ស្ទឹងទឹកសាប) ដែលស្ថាននាមនេះ គឺមានប្រើរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។

ផ្នែកមួយនៃផែនទីខេត្តកំពត (ដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៩០) និងផែនទី google map បច្ចុប្បន្ន៖

ទាញតាមហេតុផលខាងលើ យើងអាចសន្និដ្ឋានថា ការប្រើស្ថាននាម ទន្លេសាប គឺជាសម្ព័ន្ធពាក្យភាសាខ្មែរ ហើយក្នុងអតីតកាលខ្មែរប្រាកដជាធ្លាប់មានប្រើស្ថាននាម ទន្លេប្រៃ នៅទីណាមួយ ជាក់ជាពុំខាន(តាមការសន្និដ្ឋាន ទន្លេប្រៃ អាចស្ថិតក្នុងតំបន់អតីតទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ហើយយើងលែងប្រើស្ថាននាមទន្លេប្រៃ ចាប់តាំងពីដែនដីទាំងនេះបានរបូតចេញពីការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរ)។ យើងហាក់មានជំនឿថានៅពេលវេលាណាមួយក្នុងអតីតកាល ទន្លេបាសាក់ អាចមានទីធ្នារទឹកប្រៃនៅផ្នែកណាមួយ ក្នុងទឹកដីវៀតណាមខាងត្បូងសព្វថ្ងៃ។ តាមការសិក្សាលើស្ថាននាមតាមដងទន្លេបាសាក់ មានស្ថាននាមមួយឈ្មោះថា ព្រែកអំបិល ។ ស្ថាននាមនេះធ្វើឱ្យយើងដាក់ជាសំណួរថា ទន្លេបាសាក់មានធ្នារទឹកសាបសព្វថ្ងៃ ម្តេចក៏មានស្ថាននាម ព្រែកអំបិល(ទឹកប្រៃ)នៅតាមដងទន្លេនេះ?

ផែនទី google map បច្ចុប្បន្នបង្ហាញពីឈ្មោះព្រែកអំបិល៖

យើងមានភស្តុតាងមួយទៀត ដែលយើងយល់ថា មិនមានឥទ្ធិពលពីភាសាសៀមនោះគឺ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ ច័ន្ទរាជា នាសម័យលង្វែកគឺក្នុងកំឡុងពាក់កណ្តាលស.វ.ទី១៦ ពេលព្រះអង្គយាងទៅជួសជុលប្រាសាទតំបន់អង្គ ព្រះអង្គបានចារសិលាចារឹកនៅអង្គរវត្ត ដែលមានប្រើពាក្យថា ទនលេហសាប្ប (ទន្លេសាប)  (៤)។

អត្ថបទនៃសិលាចារឹកនគរវត្ត៖

តាមសម្ព័ន្ធពាក្យ ទនលេហសាប្ប បញ្ជាក់ថា សម្លេងប្រកបក្នុងសម្ព័ន្ធពាក្យនេះ ខ្មែរមិនមានទំនោរចម្លងសម្លេងភាសាសៀម ทะเล(ទះល៉េ) នោះទេ។ ហេតុនេះពាក្យ ទន្លេសាប គឺជាពាក្យភាសាខ្មែរ ដែលពាក្យ ទន្លេ(River) មិនមានន័យថា សមុទ្រសាប ឬសមុទ្រទឹកសាបទេ។ យើងមានការទទួលស្គាល់ថា បឹងទឹកសាបនេះ មានពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន បានហៅ ទន្លេសាប ស្រដៀងនឹងភាសាសៀមថា ថះលេសាប ឬទះលេសាប ។ ការហៅនេះទំនងជាកើតឡើងចាប់ ពីរជ្ជកាលក្សត្រសៀម ព្រះនាមពញាតាក(ពញាតាស៊ីន) បានប្រើប្រាស់ទ័ពជើងទឹកឆ្លងកាត់ទន្លេសាបជាលើកដំបូងដើម្បីធ្វើសង្រ្គាមជាមួយខ្មែរនា ឆ្នាំ១៧៦៩ (៥) និងឆ្នាំជាបន្តបន្ទាប់មកទៀត។

ក្រោយមកទៀតក្នុងកំឡុងពេលដែលខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប និងសិរីសោភ័ណ្ឌ (បន្ទាយមានជ័យ) បានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់របស់សៀមពីឆ្នាំ១៨៦៧ ដល់ឆ្នាំ១៩០៧ និងនៅរវាងឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៦ (៦) គឺជាដំណាក់កាលដែលព្រំដែនសៀមនៅជាប់នឹងបឹងទឹកសាបដ៏ធំនេះ ហេតុនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សៀមក៏បានហៅ ទន្លេសាប ថា ទះលេសាប តាមសម្លេងភាសាសៀមផងដែរ។

ផែនទីខ្មែរ-សៀមចន្លោះឆ្នាំ១៨៦៧ ដល់ឆ្នាំ១៩០៧៖

នៅក្នុងការចងចាំភូមិសាស្រ្ត ឬកំណត់ត្រារបស់ប្រជាជាតិខ្មែរពាក្យថា ទន្លេសាប ដែលខ្មែរប្រើនៅសម័យក្រោយអង្គរនោះ គឺសម្គាល់ហៅទាំងបឹងទឹកសាបដ៏ធំនេះផង រួមគ្នាជាមួយនឹងទន្លេសាបបច្ចុប្បន្ននេះផង ។

ផែនទីបឹងទន្លេសាប និងទន្លេសាប ដែលខ្មែរហៅរួមគ្នាថា ទន្លេសាប៖

មុននេះយើងសិក្សាលើស្ថាននាម ទន្លេសាប ឥឡូវយើងងាកមកស្វែងយល់ពីការប្រើស្ថាននាម បឹងទន្លេសាប ម្តងវិញ តើបឹងទន្លេសាប (ធ្នារទឹកគិតពីឆ្នុកទ្រូ ទៅដល់ទល់នឹងស្ទឹងមង្គលបុរី) ត្រូវបានគេហៅថាបឹងទន្លេសាបពីពេលណាមក?

នៅក្នុងភាសាបរទេសបានហៅ ទន្លេសាប ថាជា បឹង ដែលយើងរកឃើញដំបូងបំផុតនៅលើផែនទីរបស់លោក ជេរ៉ា ឌឺ ហ្សូដ៍ Gerard de Jode( ជាជនជាតិហូឡង់) ដែលបានគូសនៅឆ្នាំ១៥៥៩ និងបោះពុម្ពនៅទីក្រុងអែនថ្វេប Antwerp ប្រទេសបែលហ្ស៊ីក នាឆ្នាំ១៥៩៨ ។

ផែនទី Gerard de Jode/Antwerp / 1593 (ប្រភព ៖ Antique map of Southeast Asia)៖

នៅលើផែនទីនោះក្នុងដែនដីកម្ពុជា គេសរសេរថា Regno de Campoia ដែលមានន័យថា ដែនដីកម្ពុជា។ នៅលើដែនដីនោះក៏បានបង្ហាញពីបឹងមួយដ៏ធំ ដែលនៅលើបឹងនោះគេសរសេរថា Lago de Çã(Cã?) baio។ លោក ជេរ៉ា ឌឺ ហ្សូដ៍ (Gerard de Jode) មិនបានហៅបឹងនេះថា សមុទ្រ ឬទន្លេ ទេ គឺ ហៅថា បឹង(Lago)ដែលមានឈ្មោះថា Çã baio ។

ផែនទី Gerard de Jodeបង្ហាញពីដែនដីកម្ពុជា និងបឹងធំមួយឈ្មោះ Çã(Cã?) baio

(ប្រភព ៖ Antique map of Southeast Asia)

ចាប់ពីពេលនោះកន្លងមករាប់រយឆ្នាំមកទៀតផែនទីពួកអឺរ៉ុបជាច្រើនបានគូស និងបោះពុម្ពផ្សាយជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែមិនបានបង្ហាញអំពីរូបភាពបឹងទន្លេសាបទេ មានន័យថា ពួកគេមិនបានចូលជ្រៅដល់តំបន់ផ្ទៃក្នុងកម្ពុជានោះឡើយ។ ខាងក្រោមជាផែនទីខ្លះៗសម្រាប់លើកជាឧទាហរណ៍ដែល បង្ហាញថា ផែនទីពួកគេមិនមានគូសអំពីបឹងទន្លេសាបទេ។

(ប្រភព ៖ Antique map of Southeast Asia)

រហូតដល់ឆ្នាំ១៨៣៨ ទើបយើងឃើញមានផែនទីរបស់លោក ហ្សង់ ល្វី តាបឺដ Jean-Louis Taberd ជាជនជាតិបារាំង ដែលបានគូសបង្ហាញរូបរាងបឹងទន្លេសាបនៅក្នុងស្នាដៃរបស់គាត់ស្តីពីវចនានុក្រម ឡាតាំង-វៀតណាម (Latin-Vietnamese dictionary) ដែលបានបោះពុម្ពនាឆ្នាំ ១៨៣៨ ។

ផែនទីអណ្ណាមឆ្នាំ១៨៣៨៖

(ប្រភព ៖ Jean-Louis Taberd, Latin-Vietnamese dictionary, 1838)

ផែនទីនេះ ធ្វើឡើងក្នុងកំឡុងពេលដែលអណ្ណាម មានឥទ្ធិពលអំណាចលើប្រទេសកម្ពុជា ហេតុនេះនៅលើបឹងទឹកសាបនោះ លោកបានសរសេរជាភាសាបារាំងថា Magnus Lacus និងបកជាភាសាវៀតណាមថា Biển hồ ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា បឹងសមុទ្រ ។

ផែនទីបឹងទឹកសាបនៅកណ្តាលប្រទេសកម្ពុជា បង្ហាញរូបរាងកាន់តែច្បាស់ជាងមុននិងការហៅឈ្មោះត្រាប់តាមភាសាខ្មែរបានល្អជាងមុន គឺតាមរយៈផែនទីរបស់ ហង់រី មូហូត( Henri Mouhod) ដែលលោកបានឆ្លងកាត់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៨៥៩-១៨៦០។ នៅលើបឹងទឹកសាបដ៏ធំនេះលោកបានសរសេរថា L. Tonle ou Tonli Sap ដែលមានន័យថា បឹងទន្លេ ឬ ទន្លេសាប។

ផ្នែកមួយនៃផែនទីរបស់លោក ហង់រី មូហូត( Henri Mouhod)៖

(ប្រភព ៖ Erhard and Bonaparte, publ. on le Tour du Monde, Paris, 1863)

នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៨១ តាមរយៈផែនទី Carte de L’indo-chin Oriental បានបង្ហាញអំពីផែនទីបឹងទឹកសាប ដោយចែកជាពីរតំបន់គឺ Grand Lac ou Tonlé Sap និង Petit Lac (បឹងតូច)។ ជាចំណុចចាប់អារម្មណ៍នោះ បារាំងព្យាយាមសរសេរឈ្មោះបឹងទឹកសាបនេះថា Tonlé Sap (ទន្លេសាប) គឺហៅតាមខ្មែរ មានន័យថា ខ្មែរមិនហៅបឹងទឹកសាបនេះថា បឹងទន្លេសាប ទេ ទោះបីបារាំងព្យាយាមហៅ ទន្លេសាប ថាជាបឹង(Lac) ក៏ដោយ។

ផែនទី Carte de L’indo-chin Oriental, 1881៖

តាមការសិក្សាលើប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា ក្នុងរបបអាណាព្យាបាលបារាំង ក្នុងដំណាក់កាលដំបូង ពួកគេនៅមិនទាន់ស្គាល់ភូមិសាស្រ្តខ្មែរឱ្យបានល្អិតល្អន់ទេ ហេតុនេះបារាំងបានចាប់ផ្តើមឱ្យជនម្ចាស់ស្រុកធ្វើជំរឿនផែនទីជាភាសាខ្មែរនៅក្នុងកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៨០ បន្ទាប់ពីនោះមក បារាំងអាចកំណត់ស្ថាននាមនានានៃភូមិសាស្រ្តកម្ពុជា ដោយសរសេរជាអក្សរបារាំង និងបានចាប់ផ្តើមរៀបចំគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលដែនដីនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីឆ្នាំ១៩០០ (៧)។

ឧទាហរណ៍ ផែនទីតំបន់ខេត្តខ្សាច់កណ្តាល៖

(ប្រភព៖ http://ltocambodia.blogspot.com/2011/08/old-maps-kampot.html)

ទោះបីយើងមិនទាន់មានផែនទីគូសដោយជនម្ចាស់ស្រុក យកមកបង្ហាញក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប នាទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៨០នោះ ក៏យើងអាចបញ្ជាក់ថា ជនម្ចាស់ស្រុកនៅតែហៅស្ថាននាមបឹងទឹកសាបនោះថា ទន្លេសាប គឺមិនហៅតាមបារាំងថា បឹងទន្លេសាប ទេ។ ហេតុនេះហើយ នៅលើផែនទីដែលបង្កើតឡើងដោយរបបអាណាព្យាបាលបារាំង គឺតែងតែបញ្ជាក់ស្ថាននាមបឹងទឹកសាបនេះជាពីរប្រភេទគឺ បឹងធំ(Grand Lac) ឬ ទន្លេសាប (Tonlé Sap)។ 

ផែនទីសម័យអាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជា បង្ហាញពីបឹងធំ(Grand Lac) ឬ ទន្លេសាប (Tonlé Sap)៖

នៅឆ្នាំ១៩១៥ បារាំងចេញច្បាប់ចាត់តាំងឱ្យមេឃុំនីមួយៗ ទារពន្ធនៅក្នុងឃុំដែលខ្លួនគ្រប់គ្រង ម្យ៉ាងទៀតតាមព្រះរាជប្រកាសចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩១៥ បារាំងក៏បានចេញច្បាបស្តីពីការទារពន្ធនេសាទក្នុងទន្លេ និង សមុទ្រទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា (៨) អាជ្ញាធរបារាំងបានធ្វើការកំណត់ដែនដីយកពន្ធ និងបានបែងចែកតំបន់យកពន្ធទៅតាមផែនទីរបស់ខ្លួន។ ការអនុវត្តពន្ធនេះចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩១៧ (៩)។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩១៧ បើទោះបីនៅលើផែនទីមិនទាន់មានប្រើពាក្យ បឹងទន្លេសាប ជាភាសាខ្មែរ ប៉ុន្តែការអនុវត្តការងារគ្រប់គ្រងដែនដីរដ្ឋបាល និងការអនុវត្តពន្ធតាមការចង្អុលបង្ហាញពីពួកបារាំង អាជ្ញាធរខ្មែរមួយចំនួនចាប់ផ្តើមហៅ ទន្លេសាប ថា បឹងទន្លេសាប តាមរបបរាយការណ៍របស់ខ្លួនជូនទៅអាជ្ញាធរបារាំង ក្នុងខណៈដែលប្រជារាស្រ្តខ្មែរសាមញ្ញ ភាគច្រើននៅតែបន្តហៅបឹងទឹកសាបដ៏ធំនេះត្រឹមថា ទន្លេសាប រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។

គួរបញ្ជាក់ថា ផែនទីផ្លូវការរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទាំងអស់គឺផលិតឡើងដោយពួកបារាំងដែលមានជំនាញខាងផែនទី ហេតុនេះបើយើងពិនិត្យលើផែនទីបោន (BONNE) ដែលធ្វើឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៣៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៤ ការប្រើស្ថាននាមតាមភាសាខ្មែរនៅលើផែនទី តែសរសេរជាអក្សរឡាតាំងទាំងអស់ មិនមានប្រើអក្សរខ្មែរទេ (៩)។ អ្នកជំនាញខាងផែនទីភូមិសាស្រ្តលើកឡើងទៀតថា ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយមផែនទីផ្លូវការក៏នៅតែប្រើផែនទីបោនដដែល។

ក្រោយឯករាជ្យផែនទីប្រើប្រាស់ផ្ទៃក្នុងចាប់ផ្តើមដាក់ស្ថាននាមជាអក្សរ និងភាសាខ្មែរ បន្ថែមពីលើផែនទី ដែលប្រើស្ថាននាមអក្សរឡាតាំង ហើយកិច្ចការនេះត្រូវបានធ្វើឱ្យប្រសើរថែមទៀតតាមរយៈជំនួយសហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងការធ្វើជំរឿនស្ថាននាមនៅលើផែនទីបោនឱ្យទៅជាភាសា និងអក្សរខ្មែរចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦២ (១០)។ ក្រោយមកទៀត នាឆ្នាំ១៩៧១ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានបោះពុម្ពផែនទីយូធីអឹម (UTM) 1/500 000ដែលបំលែងពីផែនទីបោន (BONNE) 1/100 000។ នៅលើផែនទីយូធីអឹមនេះ គឺមានប្រើទាំងអក្សរខ្មែរ និងអក្សរឡាតាំងនៅលើផែនទី ដែលសព្វថ្ងៃកម្ពុជា ប្រើជាផែនទីនេះផ្លូវការ។

ការពន្យល់ខាងលើនេះចង់បង្ហាញថា តាមរយៈផែនទីយូធីអឹម ដែលបោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៧១ ការប្រើស្ថាននាម បឹងទន្លេសាប ជាអក្សរខ្មែរនៅលើផែនទីត្រូវបានកំណត់ជាផ្លូវការ។

ផែនទីយូធីអឹម (UTM) របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកបង្ហាញពីតំបន់ឆ្នុកទ្រូ និងបឹងទន្លេសាប៖

យ៉ាងណាក៏ដោយមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ បឹងទឹកសាបដ៏ធំនេះក្នុងភាសានិយាយធម្មតា ប្រជាជនខ្មែរនៅជុំវិញបឹងនេះនៅតែហៅថា ទន្លេសាប ក្នុងខណៈស្ថាននាមផ្លូវការគឺ បឹងទន្លេសាប៕

ឯកសារយោង៖
(១) https://www.e-education.psu.edu/earth107/node/1496, Sea Level in the Past 200,000 Years
(២) បណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា ប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។
(៣) អេង សុត មហាបុរសខ្មែរ ភាគ១ បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៩១ ទំព័រ ១២៩។
(៤) Mahā Bidūr Krassem, សិលាចារឹកនគរវត្ត, មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារស្រាវជ្រាវអារ្យធម៌ខ្មែរ, ១៩៨៣។
(៥), (៦), (៧), (៨) រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា, កាលប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា ពីការកកើតអរិយធម៌ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣, ឆ្នាំ២០២១។
(៩)  ឯកឧត្តមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។
(១០) តឹក មេង, ជិន សុជាតិ, ប្រវត្តិសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា, រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា, ឆ្នាំ២០១៧។

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 10 កុម្ភៈ 2022 ម៉ោង 10:40 PM

បច្ចុប្បន្នភាពនៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីចិននៅកម្ពុជា ដោយ៖ បណ្ឌិត ជា វណ្ណី ប្រធាននាយកដ្ឋានធម្មសាស្រ្ត ចរិយាសាស្រ្តនិងយេនឌ័រនៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម

  ថ្ងៃចន្ទ, 31 មករា 2022 ម៉ោង 12:39 PM

នរវិទ្យា៖ មូលដ្ឋានចំណេះដឹង និង ការប្រើប្រាស់ ដោយ៖ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត អ៊ុំ ប៉ុម ជំនួយការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media 

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

  ថ្ងៃអាទិត្យ, 30 មករា 2022 ម៉ោង 02:44 PM

ហេតុអ្វីមានវិធីចូលឆ្នាំប្រពៃណីចិននៅកម្ពុជា? ដោយ៖ លោក ហៃ សុវង្ស មន្ត្រីស្ម័គ្រចិត្តនៃវិទ្យាស្ថានសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃសៅរ៍, 29 មករា 2022 ម៉ោង 04:42 PM

បណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច៖ មហាអំណាចនឹងមិនបណ្ដោយឱ្យវិបត្តិអ៊ុយក្រែនផ្ទុះក្លាយទៅជាសង្គ្រាមនោះឡើយ

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ ឱកាសអញ្ជើញថ្លែងបកស្រាយនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ភាពតានតឹងរវាងបក្សសម្ព័ន្ធណាតូ និងសហព័ន្ធរុស្ស៊ី» នាព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ១១រោច ខែបុស្ស ឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ព.ស. ២៥៦៥ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២នេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានគូសបញ្ជាក់ថា ប្រទេសមហាអំណាចទាំងរុស្ស៊ី និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក ក៏ដូចជាអង្គការណាតូ នឹងមិនបណ្ដោយឱ្យវិបត្តិអ៊ុយក្រែន ផ្ទុះរាលដាលទៅជាសង្គ្រាមប្រឈមរវាងមហាអំណាចនោះឡើយ។

ក្នុងពេលដែលវិបត្តិអ៊ុយក្រែនបាន និងកំពុងបន្តរ៉ាំរ៉ៃរហូតដល់ឈានទៅការប្រឈមដាក់គ្នាខាងកម្លាំងយោធា មហាអំណាចបស្ចិមប្រទេស និងរុស្ស៊ី កំពុងតែដាក់លក្ខខណ្ឌទៅដៃគូរបស់ខ្លួនឱ្យប្រកាន់ជំហរដកថយ ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍តានតឹងនេះ។ រុស្ស៊ីបានទាមទារឱ្យសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងអង្គការណាតូ ធានាថាខ្លួននឹងមិនទទួូលយកអ៊ុយក្រែនជាសមាជិកអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើងនេះឡើយ ហើយត្រូវដកកងទ័ពចេញពីតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើតដែលបង្កជាការគម្រាមកំហែងសន្តិសុខជាតិរុស្ស៊ី។ ចំណែកសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងអង្គការណាតូ បានព្រមាននឹងដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ថែមលើរុស្ស៊ី ប្រសិនបើប្រទេសនេះហ៊ានឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ព្រមទាំងបានបញ្ជូនរថក្រោះ និងសព្វាវុធជាច្រើនទៅកាន់អ៊ុយក្រែន ដើម្បីចូលរួមពង្រឹងសមត្ថភាពការពាររបស់អ៊ុយក្រែនផងដែរ។

ទោះជាយ៉ាងណា បើតាមឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច សង្គ្រាមរវាងមហាអំណាចនៅក្នុងករណីប្រទេសអ៊ុយក្រែននឹងមិនអាចកើតមានឡើងបានឡើយ ហើយចុងក្រោយអ្នកដែលរងគ្រោះគឺជាប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត សភា ចារ្យបានបន្តថា ជំហររបស់បស្ចិមប្រទេសនាពេលនេះ គឺគ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តមេដឹកនាំអ៊ុយក្រែនក្នុងវិបត្តិជាមួយ រុស្ស៊ីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែមហាអំណាចសុទ្ធតែមិនអាចបណ្ដោយឱ្យមានផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមរវាងគ្នាបាននោះឡើយ។

នៅក្នុងពេលដែលវិបត្តិអ៊ុយក្រែននៅតែបន្ត កិច្ចចរចារវាងមហាអំណាច ពិសេសរវាងសហព័ន្ធរុស្ស៊ី និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនៅតែបន្ត ដើម្បីបញ្ចៀសឱ្យបាននូវការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយផ្ទាល់រវាងមហាអំណាចយោធាពិភពលោកទាំងពីរ នេះ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យបន្ថែមទៀតថា ប្រសិនបើសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនកើតមានឡើងពិតមែន នោះវានឹងអាចបន្ត ឆាប ឆេះទៅជាសង្គ្រាមលោកលើកទី៣ ដែលត្រង់ចំណុចនេះ គឺជាចំណុចចាំបាច់ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នបំផុតសម្រាប់មហាអំណាចពិភពលោក។

បើតាមប្រសាសន៍ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ករណីវិបត្តិនៅអ៊ុយក្រែននេះ មានប្រទេស៤ដែលកំពុងតែសប្បាយចិត្តគឺ ប្រទេសចិន អ៊ីរ៉ង់ មីយ៉ាន់ម៉ា និងកូរ៉េខាងជើង ដែលក្នុងករណីសហរដ្ឋអាម៉េរិកអន្តរាគមន៍កាន់តែខ្លាំងក្នុងវិបត្តិអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ី អាចនឹងឈានទៅស្វែងរកការគាំទ្រទៅវិញទៅមកជាមួយប្រទេសទាំង៤នេះដែលកំពុងប្រឈមនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិកស្រាប់។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្នកដែលទទួលបានផលប្រយោជន៍ជាងគេ គឺប្រទេសចិន ដែលចិននឹងមានឱកាសសម្ងំជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងធ្វើការអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិទ្យាយោធារបស់ខ្លួន ដោយធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយរុស្ស៊ី ឬឆ្លៀតឱកាសនៃការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ លួចចម្លងបច្ចេកវិទ្យាយោធា ពីមហាអំណាចនានា៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

  ថ្ងៃសុក្រ, 28 មករា 2022 ម៉ោង 08:06 PM

អត្ថបទរបាំម៉ុងសាយក្នុងពិធីចូលឆ្នាំប្រពៃណីចិន ដោយ៖ លោក ខុម មុនីប្បញ្ញា វិទ្យស្ថានសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានសិក្សាចិន

  ថ្ងៃសុក្រ, 28 មករា 2022 ម៉ោង 12:27 PM

តម្លៃអប់រំនៃការបណ្តុះធម្មចរិយា ដោយ៖ លោកស្រី បណ្ឌិត ជា វណ្ណី នាយកដ្ឋានធម្មសាស្ត្រ ចរិយាសាស្ត្រ និងយេនឌ័រនៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

តម្លៃអប់រំនៃការបណ្តុះធម្មចរិយា សីលធម៌ សុជីវធម៌ និងគុណធម៌ គឺមានសារសំខាន់ ដ្បិតវាជាគោលសម្រាប់ទូន្មានខ្លួនឱ្យមានចរិយាសណ្តាប់ធ្នាប់ល្អ មានសីលធម៌ វៀរចាកការប្រព្រឹត្តិទង្វើអាក្រក់ដែលមិនគប្បីធ្វើ ជាទង្វើដែលនាំខ្លួនទៅរកភាពអន្តរាយ ឬមិនមានឧត្តមភាព។ ពាក្យទូន្មាន ចូរធ្វើទង្វើល្អ កុំធ្វើអំពើអាក្រក់ ត្រូវដុសខាត់កាយ វាចា ចិត្តឱ្យល្អផូរផង់ ចូរអ្នកកុំប្រមាថក្នុងសង្ខារទាំងឡាយ គឺជាពាក្យទូន្មានដែលយើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែធ្លាប់បានឮជារឿយៗ ប៉ុន្តែទង្វើនៃបុគ្គលមួយចំនួន គឺប្រាសចាកពីពាក្យទូន្មានទាំងនេះ ដ្បិតការរស់នៅក្នុងសង្គមនីមួយៗរមែងប្រជុំទៅដោយមនុស្សគ្រប់ប្រភេទ គ្រប់ឋានៈ គ្រប់វ័យ ហើយតែងតែមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាអត់ឈប់ឈរ។ អ្នកដែលខ្លាំង គឺឈ្នះ អ្នកដែលខ្សោយ គឺចាញ់។ ដូច្នេះ ដើម្បីឱ្យអ្នកឈ្នះ និងអ្នកចាញ់ព្រមទទួលយកទាំងអស់គ្នា គប្បីមានលក្ខខណ្ឌដែលមនុស្សត្រូវមានសីលធម៌ សុជីវ​ធម៌ និងគុណធម៌ប្រចាំចិត្ត ទើបសង្គមមានភាពសុខដុមរមនា។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើបុគ្គលខ្វះនូវសីលធម៌ សុជីវធម៌ និងគុណធម៌ហើយនោះ អ្នកខ្លាំង គឺជាអ្នកឈ្នះដោយមិនបាច់ប្រកួតប្រជែង ចំណែកអ្នកខ្សោយវិញចាំតែទទួលនូវភាពសោក​សៅ​ជានិច្ច។ ប៉ុន្តែរឿងនេះវាជារឿងធម្មតារបស់មនុស្សសត្វទូទៅទៅហើយ បានជាព្រះពុទ្ធលោកសម្ដែងថា៖

. កម្មុនា វត្តតី លោកា មានន័យថា សត្វលោកប្រព្រឹត្តទៅតាមកម្ម
. កម្មទាយាទោ សត្វលោកមានកម្មជាមត៌ក
. កម្មយោនិ សត្វលោកមានកម្មជាកំណើត
. កម្មពន្ធុ សត្វលោកមានកម្មជាផៅពង្ស
. កម្មប្បដិសរណា សត្វលោកមានកម្មជាទីពឹង
.កម្មំ សត្តេ វិភជ្ជតិ កម្មរមែងបែងចែកសត្វទាំងឡាយ។
ដូច្នេះព្រោះតែអ្វីៗទាំងអស់កើតចេញពីកម្ម បានជាព្រះពុទ្ធឱ្យមនុស្សសត្វហ៊ានទទួលសភាវៈពិតរបស់ច្បាប់ធម្មជាតិ។ ហេតុនេះបានជាយើងខ្ញុំមានគំនិតសរសេរអំពីការបណ្ដុះសីលធម៌ សុជីវធម៌ និងគុណធម៌ ដើម្បីជាការជួយក្នុងការក្រើនរំឭកដល់ជន្មានុជនដែលកំពុងរស់នៅក្នុងសង្គមមួយ ហើយដែលមានបុគ្គលមួយចំនួនកំពុងតែប្រកួតប្រជែងគ្នា ដើម្បីរស់ក្រោមមេឃតែមួយ ពោលគឺចង់ឱ្យបុគ្គលដែលប្រកួតប្រជែងទាំងនោះគួរមានចំណងសាមគ្គីធម៌ ដូចជា វប្បធម៌ចែករំលែក ការចេះជួយទុក្ខធុរៈទាំងផ្នែកស្មារតីនិងសម្ភារៈ មានមេត្តា ករុណា ពោលតែពាក្យពីរោះ ចេះធ្វើប្រយោជន៍ដល់គ្នា និងការមិនប្រកាន់ខ្លួនជាដើម។

ជាទីបញ្ចប់ នាងខ្ញុំសូមរង់ចាំទទួលនូវការរិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនាពីសំណាក់មហាជននូវរាល់កំហុសឆ្គង ដែលកើតឡើងដោយ​អចេតនានៃការ សរសេរចងក្រងនូវធម្មចរិយាក្នុងការបណ្តុះសីលធម៌ សុជីវធម៌ និងគុណធម៌ ដោយក្តីសាទរ និងសូមលើកដៃបួងសួងគោរពជូនពរដល់ជនានុជនទាំងអស់ មានសុខភាពល្អ មានអាយុយ៉ឺនយូរ ជោគជ័យការងារជាបន្ត និងសមប្រកបតែនឹងសេចក្ដីសុខសេចក្ដីចម្រើនតរៀងទៅ!

..................

RAC Media

សូមទាញយកឯកសារ(PDF)នៅក្នុងគេហទំព័រផ្លូវការរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាតាមបណ្តាញផញជាប់ខាងក្រោម៖

http://rac.gov.kh/royal-academy/listing/attachments/original/160.pdf?1643201695

  ថ្ងៃពុធ, 26 មករា 2022 ម៉ោង 07:59 PM

ស្ថិតិវិទ្យាមិនប៉ារ៉ាម៉ែត្រ Non-Parametric Statistic ដោយ៖ បណ្ឌិត ម៉ុង ម៉ារ៉ា មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនាយកដ្ឋានស្ថិតិ និងគណិតវិទ្យា​ នៃវិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា

សៀវភៅនេះនឹងបង្ហាញអំពីវិធីមួយចំនួននៃស្ថិតិមិនប៉ារ៉ា-ម៉ែត្រ ជាពិសេសតេស្តមិនប៉ារ៉ាម៉ែត្រដែលជាជម្រើសមួយជំនួស​ឱ្យវិធីប៉ារ៉ាម៉ែត្រនៅក្នុងករណីដែលលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ការអនុវត្តមិនត្រូវបានផ្ទៀងផ្ទាត់។ តាមរយៈសៀវភៅនេះ អ្នកអាននឹងបានសិក្សាអំពីវិធីមួយចំនួនដូចជា ការបង្កើតចន្លោះជឿជាក់សម្រាប់មេដ្យាន, តេស្តសម្មតិកម្មមួយចំនួន៖ តេស្តសញ្ញា តេស្តលំដាប់សញ្ញាវីលកូសុន តេស្តផលបូកលំដាប់វីលកូសុន តេស្តគ្រុស្កាល់-វ៉ាលីស តេស្តស្វ៊ីតវ៉ល- វ៉ុលហ្វូវីត តេស្តភាពស៊ីគ្នា តេស្តភាពមិនអាស្រ័យ តេស្តភាពអូម៉ូហ្សែននៃសមាមាត្រ ការគណនាមេគុណកូរ៉េឡាស្យុងស្ពៀម៉ិន និង មេគុណកូរ៉េ ឡាស្យុងខេនដល។ ការគណនាខ្លះត្រូវពឹងផ្អែកលើ Excel និងសុសវែរRផងដែរ។ វាមានភាពអំណោយផលល្អច្រើនក្នុងការអានសៀវភៅនេះឱ្យបានងាយយល់ បើសិនជាអ្នកអានមានចំណេះដឹងស្ថិតិវិទ្យាជាមូលដ្ឋានគ្រឹះខ្លះៗដូចជា បំណែង ចែកណរម៉ាល់ តេស្តz តេស្តt និងការវិភាគវ៉ារ្យ៉ង់មួយកត្តា។

អ្នករៀបរៀងសង្ឃឹមថា សៀវភៅនេះនឹងក្លាយជាវិភាគទានចំណេះដឹងមូលដ្ឋានផ្នែកស្ថិតិវិទ្យាដល់និស្សិត អ្នកសិក្សាស្រាវ ជ្រាវ ព្រមទាំងអ្នកស្រឡាញ់ចូលចិត្តស្ថិតិវិទ្យានិងការវិភាគទិន្នន័យ។

សូមទទួលបានលទ្ធផលជាផ្លែផ្កាអំពីការអានសៀវភៅនេះ។

..............

សូមទាញយកឯកសារមានភ្ជាប់តាមរយៈគេហទំព័រផ្លូវការរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាដូចខាងក្រោម៖

http://rac.gov.kh/royal-academy/listing/attachments/original/159.pdf?1643029103

RAC Media

  ថ្ងៃចន្ទ, 24 មករា 2022 ម៉ោង 08:11 PM

កម្មវិធីកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ភាពតានតឹងរវាងបក្សសម្ព័ន្ធណាតូ និង សហព័ន្ធរុស្ស៊ី»

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា មានកិត្តិយសសូមគោរពជម្រាបជូនសាធារណជន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាមេត្តាជ្រាបថា រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា នឹងរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ភាពតានតឹងរវាងបក្សសម្ព័ន្ធណាតូ និង សហព័ន្ធរុស្ស៊ី» នៅថ្ងៃសុក្រ ១១រោច ខែបុស្ស ឆ្នាំឆ្លូវ ត្រីស័ក ព.ស.២៥៦៥ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ នៅវេលាម៉ោង ៩:០០នាទី នៅសាលមរតកខ្មែរ អគារឥន្ទ្រទេវី នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

សាធារណជន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ មានចំណាប់អារម្មណ៍ចូលរួម សូមទាក់ទងមកកាន់ទូរសព្ទលេខ៖

០៨១ ៤១៤ ៣៥៨ ​/ ០៧៧ ៧២៥ ៦៩៨

  ថ្ងៃសៅរ៍, 22 មករា 2022 ម៉ោង 09:52 AM

ព្រឹទ្ធសភា និង រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា សហការពង្រឹងការស្រាវជ្រាវនិងបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស

ថ្ងៃទី២១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២នេះ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងអគ្គលេខាធិការដ្ឋានព្រឹទ្ធសភា បានចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាដែលផ្តោតជាសំខាន់លើវិស័យសិក្សានិងស្រាវជ្រាវ។

អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នានេះ មានគោលដៅបង្កើតនិងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ភាពជាដៃគូ រវាងស្ថាប័នទាំងពីរ ដើម្បីរៀបចំកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលរួមគ្នាលើជំនាញស្រាវជ្រាវ វិភាគ និងផ្តល់យោបល់ ព្រមទាំងរៀបចំបាឋកថា និងសិក្ខាសាលាលើប្រធានបទសំខាន់ៗ ពាក់ព័ន្ធនឹងការវិវត្តក្នុងវិស័យច្បាប់និងសេដ្ឋកិច្ច សង្គមទាំងក្នុងក្របខណ្ឌជាតិនិងអន្តរជាតិ។

  ថ្ងៃសៅរ៍, 22 មករា 2022 ម៉ោង 09:40 AM