រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ប្រវត្តិស្រុករតនមណ្ឌល និងរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ ដោយ៖ លោក សួ ប៉ុណ្ណារ៉ាត់ ប្រធាននាយកដ្ឋានប្រវត្តិវិទ្យានិងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ

ខេត្តបាត់ដំបង ជាខេត្តចំណាស់មួយដែលស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសកម្ពុជា ធ្លាប់មានប្រវត្តិរឿងរ៉ាវបែបប្រវត្តិសាស្រ្ត ស្មុគស្មាញជាមួយប្រទេសជិតខាង។ តាមសន្ឋិសញ្ញាបារាំង-សៀម ចុះថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩០៧ តម្រូវឱ្យសៀមត្រូវប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាវិញ នូវទឹកដីដែលខ្លួនធ្លាប់កាន់កាប់និងគ្រងនោះគឺ បាត់ដំបង សៀមរាបអង្គរ និងសិរីសោភ័ណ។

តាំងពីដើមរៀងមកខេត្តនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកជាខេត្តស៊ីវីល័យ និងជាជង្រុកស្រូវយ៉ាងធំនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយក៏ជាខេត្តដែលមានធនធានវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្ត ធនធានធម្មជាតិ និងធនធានកែច្នៃជាច្រើនផងដែរ។ ធនធានទាំងនោះជាសក្តានុពលមួយយ៉ាងសំខាន់ សម្រាប់បម្រើឱ្យវិស័យទេសចរណ៍។ បច្ចុប្បន្នធនធានសក្តានុពលទាំងអស់នៅក្នុងខេត្ត បាននឹងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិមកទស្សនាជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ តួយ៉ាងដូចជារមណីយដ្ឋានក្នុងខេត្តនិងតាមស្រុកនានាផងដែរ។ ដោយឡែកស្រុករតនមណ្ឌលជាស្រុកដែលធ្លាប់ស្ថិតក្នុងសមរភូមិក្តៅនៃសង្គ្រាមស៊ីវីល។ បន្ទាប់ពីបានបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវីលនៅឆ្នាំ១៩៩៨ ខេត្តក៏ដូចជាស្រុកបានប្រែមុខមាត់ថ្មី រីកចម្រើនគួរកត់សម្គាល់ ថែមទាំងមានរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ជាច្រើនកន្លែង ដែលកំពុងក្លាយជាកន្លែងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្ដរជាតិឱ្យមកទស្សនាកាន់តែច្រើន ឡើងៗ។ សមិទ្ធផលដ៏សំខាន់នេះ ជាកេរមរតកពីធម្មជាតិនិងពីអតីតកាលដែលបុព្វបុរសខ្មែរបានបន្សល់ទុកឱ្យ ដូចជារមណីយបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តភ្នំទាកទ្រាំងជាដើម។ ផ្អែកលើសច្ចធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្តខេត្តបាត់ដំបង គឺជាខេត្តដែលមានសំណង់ប្រាសាទដូចខេត្តនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ។ ជាខេត្តមានវប្បធម៌ផ្សេងៗជាច្រើនចម្រុះដូចជា សិល្បៈ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី សាសនា ថែមទាំងមានសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ច ខ្លាំង។ ដោយសារតែកេរមរតកដ៏ច្រើនបែបនេះទើបធ្វើឱ្យខេត្តមានមោទនភាពនូវសមិទ្ធផលទាំងនោះ ហើយ សក្ដានុពលទាំងនោះទៀតសោតបានដើរ តួយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ ជាហេតុធ្វើឱ្យវិស័យទេសចរណ៍កាន់តែមានមានភាពទាក់ទាញនិងការរីកចម្រើន។ សព្វថ្ងៃ រាល់សក្តានុពលទាំងអស់នៅក្នុងស្រុករតនមណ្ឌល ត្រូវបានគេយកមកប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ហើយសម្រាប់អនាគតនឹងផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍ថែមទៀត។

សូមចូលអានខ្លឹមសារលម្អិត ឬមានអត្ថបទស្រាវជ្រាវជាច្រើនទៀតតាមរយ:តំណភ្ជាប់ដូចខាងក្រោម

https://rac.gov.kh/researchs-categories/1/researchs?page=8

  ថ្ងៃពុធ, 29 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 02:46 PM

ទម្លាប់ (custom) ដោយ លោក បណ្ឌិត ក្តាន់ ធុល នាយកដ្ឋានទស្សនវិជ្ជានិងសង្គមវិជ្ជា,វិទ្យាស្ថានមនុសាស្ត្រ​ និងវិទ្យាសង្គម,

មនុស្សគ្រប់ជាតិសាសន៍នៅលើ លោកនេះ សុទ្ធតែមានមាន ទម្លាប់ របស់ ខ្លួនគ្រប់ៗគ្នា។ វាអាចជា ទម្លាប់របស់ បុគ្គល, ទម្លាប់របស់គ្រួសារ, ឬអាចជា ទម្លាប់របស់ស្រុកទេស។ ទម្លាប់របស់ បុគ្គលបង្កើតឱ្យមានទម្លាប់គ្រួសារ ដែល បុគ្គលនោះបានបង្កើតឡើង ហើយទម្លាប់ គ្រួសាររួមផ្សំបង្កើតទៅជាទម្លាប់ស្រុក ទេស ដោយអនុលោមទៅតាមគំនិតយល់ ឃើញ និងកាលៈទេសៈ ឬបរិស្ថានដែល គេរស់នៅនៅក្នុងនោះ។ អ្នកស្រុកស្រែ ចុងកាត់មាត់​ញក​អាចមានទម្លាប់ខុសពី អ្នកស្រុកស្រែប្រជុំជន និងអាចខុសប្លែកពី អ្នកទីក្រុង។

ទម្លាប់របស់មនុស្សខុសពីទម្លាប់ របស់សត្វ ដែលមានលក្ខណៈជា សភាវគតិ (ចំណេះដឹងពីកំណើត) គិតរាប់ ចាប់តាំងពីការស៊ីស្មៅ, ផឹកទឹក, បៅដោះ, ការដេក ដើរ ឈរ អង្គុយ, ការបង្កាត់ពូជ។ សត្វមិនចេះបង្កើតទម្លាប់​ដោយខ្លួនវាទេ។ ទម្លាប់របស់វាកើត មានឡើងដោយសារ មនុស្ស ឬបរិស្ថានដែលវារស់នៅនៅក្នុង នោះបង្រៀនវា ពីព្រោះ ទម្លាប់មានប្រភព ដើមដំបូងមកពី បញ្ញា (វិចារណញ្ញាណ) ពោលគឺ មនុស្សធ្វើវាឡើងតាមការគិត ពិចារណា និងការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន ម្នាក់ៗ មានន័យថា ពួកគេយល់ឃើញបែប ណា ហើយក៏គិតថា ល្អសម្រាប់ការរស់ នៅហើយ ពួកគេក៏ធ្វើ រឿងនោះម្តងជាពីរ ដង់ សារចុះសារឡើង ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ពីមួយ​ខែទៅមួយខែ និងពីមួយឆ្នាំទៅមួយ ឆ្នាំ ដដែលៗតកូនតចៅ។ ចំណែកឯសត្វ មិនមានបញ្ញាស្វ័យប្រវត្តិដូចមនុស្សទេ លុះតែមនុស្សបង្រៀន ទើបទម្លាប់របស់វា កើតឡើង។

តើទម្លាប់ជាអ្វី? វាមានសារសំខាន់ បែបណាខ្លះសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍គំនិត និង ការរស់នៅរបស់យើងនៅក្នុងជីវភាព ប្រចាំថ្ងៃ?

សូមចូលអានខ្លឹមសារលម្អិត និងមានអត្ថបទជាច្រើនតាមរយ:តំណាភ្ជាប់ដូចខាងក្រោម

https://rac.gov.kh/researchs?page=23

  ថ្ងៃសុក្រ, 24 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 04:48 PM

សារៈសំខាន់ក្នុងការចែករំលែកចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍របស់ស្រ្ដី ដោយ៖ លោកស្រីបណ្ឌិត ជា វណ្ណី ប្រធាននាយកដ្ឋានធម្មសាស្រ្ត ចរិយាសាស្រ្ត និង យេនឌ័រនៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្តនិងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ស្រ្តីបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការជួយអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិ មិនថានៅក្នុងគ្រួសារ សហគមន៍ ឬស្ថាប័ន សហគ្រាសនោះឡើយ ហើយក៏មានមានស្រ្តីជាច្រើនរូបដែលមានភាពក្លាហាន​ក្នុងការចែករំលែក​ចំណេះ​ដឹងនិងបទពិសោធន៍របស់ខ្លួនដែលយើងអាចសង្កេតឃើញតាមរយៈសកម្មភាពនានាជាច្រើនរបស់ស្រ្តីទាំងក្នុងវិស័យរដ្ឋ ទាំងក្នុងវិស័យឯកជន។ ដូច្នេះមុននឹងលើកឡើងនូវ ទឡ្ហីករណ៍នៃស្រ្តីជាច្រើនរូបដែលមានភាពក្លាហានក្នុងការចែក រំលែកចំណេះដឹងនិង បទពិសោធន៍របស់ខ្លួន យើងគួរយល់នូវពាក្យគន្លឹះមួយចំនួនដូចជា សារៈសំខាន់ ការចែករំលែក ចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ ជាមុន សិន។

. តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពាក្យ «សារ និង សារៈ» មានន័យថា ខ្លឹម សេចក្តីខ្ជាប់ខ្ជួន មាំមួន រឹងប៉ឹង កម្លាំង អំណាច ក្លាហាន ផលប្រយោជន៍ អង់អាច សេចក្តីពិត តម្លៃ ទ្រព្យ សម្បត្តិ របស់សុទ្ធ។ល។ ដូច្នេះ សារៈសំខាន់ គឺមានន័យថា មានប្រយោជន៍ និងមានតម្លៃ។

. ពាក្យ ការចែករំលែក ជាការឱ្យនូវអ្វីដែលយើងមាន យើងចេះ និងយើងធ្លាប់ធ្វើទៅកាន់អ្នកដទៃ ដោយចេតនា និងអចេតនា ហើយការឱ្យនេះ គឺធ្វើឡើងដោយចិត្តចង់ជួយ ចង់ឱ្យអ្នកដទៃបានល្អប្រសើរ។

យើងអាចចែករំលែកបានតាមរូបភាពច្រើនយ៉ាង ដូចជា ការចែករំលែកបទពិសោធន៍ក្នុងជីវិត ការចែកជាចំណេះដឹង ឬគំនិតយល់ឃើញនានា ដែលក្នុងនោះមានការបង្ហាញជាសកម្មភាពផ្ទាល់ ជារូបភាព ឬពាក្យពេជន៍ល្អៗ ជាដើម។ សូម្បីតែការឱ្យស្នាមញញឹម ឬការ អរគុណ ក៏យើងអាចរាប់បញ្ចូលជាការចែករំលែកផងដែរ។ 

ជាទូទៅមនុស្សមានហេតុផល ផ្សេងៗពីគ្នាក្នុងការចែករំលែកនេះ។ មូលហេតុសំខាន់នៃការចែករំលែក គឺចង់ជួយ អ្នកដទៃជាមួយនឹងអ្វីដែលយើងគិតថាមានគុណតម្លៃនឹងជួយ និងចង់រក្សា ក៏ដូចជាបង្កើនទំនាក់ទំនងសង្គម «បុគ្គល គ្រប់រូបគ្មាននរណាម្នាក់ក្លាយជាអ្នកក្រ ដោយសារការចែករំលែកចំណេះដឹងនិងបទពិសោធន៍នោះទេ កាន់តែចែក គឺកាន់តែមាន កាន់តែចែកគឺកាន់តែបាន »។ ការចែករំលែកនឹងធ្វើឱ្យយើងធំជាងនិងខ្លាំងជាងអ្វីដែលយើងមាន យើង កាន់តែចែករំលែកច្រើនប៉ុនណា យើងនឹងកាន់តែទទួលនិងចេះបានច្រើនប៉ុននោះ។

តើយើងនឹងទទួលបានអ្វីត្រឡប់មកវិញនៅពេលយើងចែករំលែក?

សូមចូលអានខ្លឹមសារលម្អិត ឬមានអត្ថបទជាច្រើនទៀតតាមរយ:តំណភ្ជាប់ដូចខាងក្រោម

https://rac.gov.kh/researchs-categories/1/researchs?page=8

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 23 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 04:03 PM

សិក្ខាសាលាអន្តរជាតិ ស្តីពី «ការផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផលស្រាវជ្រាវរួមគ្នាសម្រាប់ឆ្នាំទី១ និងទី២ នៃគម្រោងកសាងសមត្ថភាពស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយជាតិកម្ពុជា និងយន្តការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋកូរ៉េ-កម្ពុជា»

ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ផ្ដល់កិត្តិយសចូលរួមក្នុងសិក្ខាសាលាអន្តរជាតិដែលបានរៀបចំដោយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវច្បាប់កូរ៉េ (KLRI) នៅព្រឹកថ្ងៃពុធ ទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ នៅទីក្រុងសេអ៊ូល ប្រទេសកូរ៉េ។ សិក្ខាសាលានេះមានការចូលរួមពីឯកឧត្តមសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ចឹង ហ៊េគូ (Jung, Hae-Gu) ប្រធានក្រុមប្រឹក្សា ជាតិស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម  នៃសាធារណ រដ្ឋកូរ៉េ (NRC)  ឯកឧត្តម ហាន យ៉ុងស៊ូ (Han, Yeong-Soo) ប្រធានវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវច្បាប់កូរ៉េ (KLRI) និងឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត និងអ្នកស្រាវជ្រាវពីស្ថាប័នស្រាវជ្រាវទាំងពីរប្រទេស ជាច្រើនរូប។

ថ្លែងក្នុងសិក្ខាសាលានាព្រឹកនេះ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ បានថ្លែងអំណរគុណដល់ឯកឧត្តម ហាន យ៉ុងស៊ូ (Han, Yeong-Soo) ប្រធានវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវច្បាប់កូរ៉េ (KLRI)  ដែលបានដាក់បញ្ចូលរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចូលជាសមាជិកនៃបណ្តាញព័ត៌មានច្បាប់អាស៊ី ដែលហៅកាត់ថា អាលីន (ALIN) កាលពីដើមខែកញ្ញាកន្លងទៅថ្មីៗនេះ នៅទីក្រុងតៃប៉ិ កោះតៃវ៉ាន់។ គំនិតផ្ដួចផ្ដើមក្នុងការរៀបចំវេទិកាដ៏មានសារៈសំខាន់នេះឡើងគឺពិតជាបានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការកសាងសមត្ថភាពស្រាវជ្រាវ ដើម្បីឱ្យកិច្ចការស្រាវជ្រាវកាន់តែមានលទ្ធផលល្អប្រសើរនិងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។

សូមបញ្ជាក់ដែរថា លទ្ធផលដ៏ត្រចះត្រចង់នៃគម្រោងស្រាវជ្រាវទី១ បានក្រាលផ្លូវឱ្យស្ថាប័នស្រាវជ្រាវនៃប្រទេសទាំងពីរ បន្តសហការគ្នាលើគម្រោងស្រាវជ្រាវពីរបន្ថែមទៀត រួមមាន គម្រោងស្រាវជ្រាវ ស្តីពីច្បាប់វិនិយោគទុននៅកម្ពុជា និងគម្រោងស្រាវជ្រាវទី២ ស្តីពីការរៀបចំគោលនយោបាយស្រាវជ្រាវនៅកម្ពុជា។ ការស្រាវជ្រាវរួមគ្នារបស់ស្ថាប័នទាំងពីរនេះ ជានឹងរួមចំណែកជាធាតុចូលដ៏មានសារៈសំខាន់សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។

ជាមួយគ្នានេះ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច បានស្នើសុំឱ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវរួមគ្នាខាងរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានិងវិទ្យាស្ថាន KLRI បន្តសិក្សាលទ្ធភាពធ្វើការជាមួយគ្នានៅឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ទៀត ដែលឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានលើកជាពាក្យស្លោកថា «អង្គុយធ្វើការរួមគ្នា, រីកចម្រើនទាំងអស់គ្នា»។ 

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ចាប់តាំងពីរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និង NRC បានចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាជាមួយគ្នា កាលពីឆ្នាំ២០១៩មក ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវនៃប្រទេសទាំងពីរ បានខិតជិតគ្នាកាន់តែខ្លាំង។ ជាក់ស្តែង ក្រោមក្របខណ្ឌស្រាវជ្រាវរួមគ្នារាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និង NRC ការរួមសហការជាមួយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវច្បាប់កូរ៉េ (KLRI) ជាមួយរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានឈានដល់ការចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅ។ ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវនេះបានផ្ដើមការសិក្សាលើការវិភាគស្ថានភាពស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ របកគំហើញ នៃការស្រាវជ្រាវខាងលើ ពិតជាបានផ្តល់ជាធាតុចូលមួយយ៉ាងសំខាន់ដល់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ ពិសេសជាងនេះទៀត ពេលថ្មីៗនេះរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ទើបសម្រេចបាននូវការចុះអនុស្សរណនៃការយោគយល់គ្នាជាមួយសាលាគោលនយោបាយសាធារណៈនិងគ្រប់គ្រងកូរ៉េ (KDI School) និងជាមួយវិទ្យាស្ថានកូរ៉េសម្រាប់គោលនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច អន្តរជាតិ (KIEP) ផងដែរ។

  ថ្ងៃពុធ, 22 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 02:41 PM

ដើមអាណត្តិថ្មីនៃនយោបាយកម្ពុជា និងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ ​ដោយ លោក អ៊ុច លាង៖ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ នៃនាយកដ្ឋានសិក្សាអាស៊ី អាហ្វ្រិក និងមជ្ឈិមបូព៌ា នៃវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនង​​​អន្តរជាតិនៃកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៧ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសម្លេងគាំទ្រងចំនួន៨២.៣% និងទទួលបាន ១២០អាសនៈ នៃរដ្ឋសភាលើចំនួន១២៥អាសនៈ បានបង្ហាញអំពីភាពជោគជ័យនិងចាស់ទុំ ខាង ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា តាមរយៈចំនួនអ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតដ៏ច្រើនលើសលប់ និងដំណើរការ​នៃការ បោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តិទៅដោយរលូន។

សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាណត្តិទី៧ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រមុខដឹកនាំជំនាន់ថ្មី ដែលមាន សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងដោយឈរលើមូលដ្ឋាន នៃការ ពង្រឹងសាមគ្គីភាព និងឯកភាពផ្ទៃក្នុង ទាំងទស្សនៈ គោលជំហរ និងនយោបាយសតិអារម្មណ៍ តាម គោលការណ៍ រក្សាចាស់បង្កើតថ្មី។ ថ្ងៃទី២២ សីហា ឆ្នាំ២០២៣ បានដាក់ចេញនូវ គោលនយោបាយ អាទិភាពស្នូលចំនួន៦ចំណុច ក្នុងការដឹកនាំប្រទេសសម្រាប់អាណត្តិ៥ឆ្នាំខាងមុខ និងក៏ជាការសន្យារបស់ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងអំឡុងពេលឃោសនា បោះឆ្នោត ហើយត្រូវបាន ដាក់ឱ្យចាប់ផ្តើមអនុវត្តភ្លាមៗនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ដើម្បីជួយលើកស្ទួយ ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពល រដ្ឋ ក៏ដូចជាជំរុញឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ដែលរួមមាន៖

ទី១- ការពង្រីកសេវាថែទាំសុខភាពឆ្ពោះទៅរកការគ្របដណ្តប់សុខភាពជាសកល

ទី២- ការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈ និង បច្ចេកទេស ជូនដល់យុវជនមកពី គ្រួសារក្រីក្រ និង គ្រួសារ ងាយរងហានិភ័យ នៅទូទាំងប្រទេស

ទី៣- ការធ្វើស្ថាបនូបនីយកម្មកម្មវិធីជាតិជំនួយសង្គម សម្រាប់គ្រួសារក្រីក្រ ក្រុមជន ងាយរងគ្រោះ នៅក្នុងគ្រួសារក្រីក្រ និង គ្រួសារងាយរងហានិភ័យ នៅក្នុងគ្រាមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និង គ្រាមាន គ្រោះអាសន្ន

ទី៤- ការដាក់ចេញនិងការជំរុញ អនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ឱ្យមានលទ្ធភាពចូល រួមក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រព័ន្ធ និងអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីប្រព័ន្ធ គាំពារសង្គមផ្លូវការ

ទី៥- ការដាក់ចេញនូវយន្តការសម្របសម្រួល និងកម្មវិធីហិរញ្ញប្បទាន សំដៅលើកស្ទួយផលិតកម្ម រកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងថ្លៃកសិផលសំខាន់ៗ ក្នុងកម្រិតសមរម្យ និង

ទី៦- ការដាក់ពង្រាយមន្ត្រីបច្ចេកទេសកសិកម្មទៅគ្រប់ឃុំ-សង្កាត់ ដែលមាន សកម្មភាពកសិកម្ម នៅ ទូទាំងប្រទេស និង ការរៀបចំឱ្យមានសមាគមកសិករនៅតាមទីជនបទ។

ដើម្បីសម្រេចបាន គោលនយោបាយអាទិភាពស្នូលចំនួន៦ចំណុចខាងលើនេះ រាជរដ្ឋាភិបាល អាណត្តិទី៧នេះ បានដាក់ចេញនូវ យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ ដែលបានប្រកាសជាផ្លូវការ ក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គរបស់គណៈរដ្ឋមន្ត្រីលើកដំបូង នាថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា កន្លងទៅ។

អំឡុងពេលយ៉ាងខ្លីក្រោយពេលដាក់ចេញនូវ យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ នៃ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាណត្តិទី៧ ដើម្បីឱ្យសម្រេចបានចក្ខុវិស័យ អាចចាកចេញផុតពីប្រទេសមាន ការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចនៅត្រឹមឆ្នាំ២០២៧ ក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ ២០៣០ និងជាប្រទេសដែលមានចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០ ថ្នាក់ដឹកនាំជំនាន់ថ្មី បានប្រឹងប្រែង អស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត បញ្ហា ស្មារតី ក្នុងការដឹកនាំនិងកសាងប្រទេសជាតិ នៅលើមាគ៌ានៃសុខសន្តិភាព ការអភិវឌ្ឍ និងការកែទម្រង់លើគ្រប់វិស័យ ប្រកបដោយការប្តេជ្ញាចិត្តឥតរាថយ និងប្រកបដោយភាព ស្វាហាប់។

ជាក់ស្តែង ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត ក៏ដូចជាផែនការសកម្មភាពរបស់បណ្តាក្រសួង ស្ថាប័ននានា ត្រូវបានធ្វើការកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅ និងដាក់ចេញអនុវត្តន៍ជាបន្តបន្ទាប់។ សេវាសាធារណៈនានាត្រូវបាន លើកកម្ពស់ជាបណ្តើរៗ។ យុទ្ធសាស្ត្រនានាត្រូវបានសិក្សាស្វែងយល់ និងក៏ត្រូវបានដាក់ចេញជាបន្តបន្ទាប់ មានដូចជា៖

ថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣នេះ សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋ​មន្ត្រីនៃកម្ពុជា បានប្រកាសដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការនៃ «យុទ្ធសាស្ត្រជាតិស្តីពី​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច ក្រៅប្រព័ន្ធ ឆ្នាំ ២០២៣-២០២៨» ដែលមានគោលបំណងលើកកម្ពស់ការគាំពារ និងការពង្រឹង សមត្ថភាព ផលិត​​ភាព និងភាពធន់នៃសេដ្ឋកិច្ច ក្រៅប្រព័ន្ធ ព្រមទាំងជំរុញ និងពន្លឿនការចូល​រួមទៅ​ក្នុង​សេដ្ឋកិច្ច ក្នុងប្រព័ន្ធ ដើម្បីធានាឱ្យបាននូវភាពធន់ ភាពប៉ាន់ប្រមាណបាន និងភាពរីក​ចម្រើ​ន​ទៅ​មុខនៃការធ្វើធុរកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និងការប្រកប អាជីវកម្ម មុខ​របរ និងការងារ​ចិញ្ចឹមជីវិតនៅកម្ពុជា។

ថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងបរិស្ថាន រួមជាមួយអង្គការពាក់ព័ន្ធ បានប្រកាសដាក់ឱ្យ ប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ «យុទ្ធសាស្ត្រចក្រា វិស័យបរិស្ថាន ២០២៣-២០២៨» និង «យុទ្ធនាការផ្ទៃមេឃ ពណ៌ខៀវ និងការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ស្មើសូន្យ ២០២៥ នៅកម្ពុជា» ក្នុងគោលបំណងតម្រង់ទិស និងចង្អុលបង្ហាញការងារជាអាទិភាព ដើម្បីធានាឱ្យបាននូវចីរភាពបរិស្ថាន និងសុក្រឹតកម្មបរិស្ថានកិច្ច ឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងលើកកម្ពស់សេដ្ឋកិច្ចបៃតង សំដៅធានាសម្រេចគោលដៅ នៃយុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណ គឺ «ជាប្រទេស អព្យាក្រឹតកាបូន និងមានគម្រ បព្រៃឈើ៦០ភាគរយ នៅឆ្នាំ ២០៥០» ដោយឡែកសម្រាប់ «យុទ្ធនាការផ្ទៃមេឃណ៌ខៀវ និងការបញ្ចេញ ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ស្មើ សូន្យ២០២៥ នៅកម្ពុជា» គឺមានសារៈសំខាន់ក្នុងការរក្សាសីតុណ្ហភាពពិភពលោក ឱ្យស្ថិតក្រោម ១.៥ អង្សាសេ។ ក្នុងន័យនេះអាចថែរក្សាផ្ទៃមេឃអោយនៅពណ៌ខៀវ និងអាកាសធាតុ ដែលមាន ស្ថិរភាពឱ្យទៅកូនចៅជំនាន់ក្រោយ។

ថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា បានប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តន៍​ជាផ្លូវ​ការ កម្មវិធីនយោបាយចំនួនពីរក្នុងវិស័យការងារ ដើម្បីជាឧត្តមប្រយោជន៍​សម្រាប់កម្មករ និយោជិត។ កម្មវិធីនយោបាយទាំងពីរនេះ រួមមាន៖ ១៖ របប​សន្តិ​​សុខ​​សង្គម​ផ្នែកថែទាំសុខភាពតាមរបបភាគទានដោយស្ម័គ្រចិត្ត សម្រាប់​បុគ្គល​​និយោជន៍ និងអ្នកក្នុងបន្ទុក សមាជិកបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គម ២៖ កម្មវិធី​បណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈ និងបច្ចេកទេសដល់ យុវជន​មកពី​គ្រួសារ​ក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយរងគ្រោះ។ តាមរយៈ របប​សន្តិ​​សុខ​​សង្គម​ផ្នែកថែទាំសុខភាព តាមរបបភាគទានដោយស្ម័គ្រចិត្ត សម្រាប់​បុគ្គល​​និយោជន៍ និងអ្នកក្នុងបន្ទុក សមាជិកបេឡាជាតិ របបសន្តិសុខសង្គម បុគ្គលស្វ័យនិយោជន៍ និងអ្នកក្នុងបន្ទុកសមាជិកបេឡាជាតិ របបសន្តិសុខសង្គម រួមមាន ប្តី ឬប្រពន្ធ និងកូនក្នុងបន្ទុក អាចទទួលបាន របបសន្តិសុខសង្គមផ្នែកថែទាំសុខភាព ដោយ​គ្រាន់​តែបង់ភាគទានត្រឹមតែ ២.៦ភាគរយ នៃប្រាក់ចំណូល ជាប់ភាគទាន ៦០​ម៉ឺន​រៀល ដែលស្មើនឹង ១៥,៦០០រៀល ហើយអាចទទួលបានសេវាព្យាបាល និង​ថែទាំ វេជ្ជសាស្ត្រ ដែលមានជម្រើសទៅព្យាបាល គ្រប់មន្ទីរពេទ្យនានា​ ដែល​ជា​ដៃគូបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខ សង្គមបន្ថែមពីលើមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋ។ ដោយឡែក «កម្មវិធី​បណ្តុះបណ្តាលជំនាញ​វិជ្ជា​ជីវៈ និង​បច្ចេកទេសដល់ យុវជន​មក​ពី​គ្រួសារក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយ រងគ្រោះ» គឺជាកម្មវិធីនយោបាយអាទិភាព​មួយ​ក្នុងចំណោមកម្ម វិធីនយោបាយអាទិភាពទាំង៦ របស់ រាជរដ្ឋាភិបាល​នីតិ​កាល​ទី៧ ដឹកនាំដោយសម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត។ កម្មវិធីនេះ ក៏ជាការគិតគូរ និងផ្តួចផ្តើមឡើងដោយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងនីតិកាលទី៦ ដែលដឹកនាំដោយសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ផងដែរ។

​ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានប្រកាសដាក់ចេញយុទ្ធនាការ ទស្សនាសៀមរាបឆ្នាំ២០២៤ (Visit Siem Reap Year 2024) គឺជំរុញឱ្យវិស័យទេសចរណ៍ ខេត្តសៀមរាបមានកំណើនងើបឡើងវិញ។

ថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣នេះ សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ប្រកាសដាក់ឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការនូវកម្មវិធី​នយោ​បាយ​ចំនួន៣ទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្ម។ កម្មវិធី នយោបាយទាំងបីនោះរួមមាន៖ ទី១) កម្មវិធីគោលនយោបាយ​លើកស្ទួយ​ផលិត​​កម្មកសិកម្ម រកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងថ្លៃកសិផល តាមរយៈកម្មវិធី​ហិរញ្ញ​ប្ប​ទាន​, ទី២) កម្មវិធីគោលនយោបាយការដាក់ ពង្រាយមន្ត្រី​កសិកម្មនៅតាម​ឃុំ-សង្កាត់ និងទី៣) កម្មវិធីគោលនយោបាយការអភិវឌ្ឍសហគមន៍​កសិកម្ម​ទំនើប។ល។

ការធ្វើកំណែទម្រង់ផ្ទៃក្នុងនេះ ទោះបីជាទើបតែចាប់ផ្តើមចេញដំណើរក្នុងរយៈពេលខ្លី ប៉ុន្តែរាជ រដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧នេះ បានចេញដំណើរយ៉ាងស្វាហាប់ និងបានឆ្លើយតបជាបណ្តើរៗនូវរាល់ អ្វីដែលបានលើកឡើង ក្នុងគោល នយោបាយអាទិភាពស្នូលចំនួន៦ចំណុច ហើយទាំងនេះក៏សុទ្ធតែបាន រួមចំណែក ដល់ការអនុវត្តន៍ យុទ្ធសាស្រ្តបញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ របស់កម្ពុជា។ កម្ពុជានៅមានពេល វេលាវែងឆ្ងាយទៀតដើម្បីអនុវត្តន៍ ហើយក៏នឹងត្រូវឆ្លងកាត់បញ្ហាប្រឈមជាច្រើនទៀត ដូចជា៖ សង្រ្គាម ដែលកំពុងបន្តកើតមាន នៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន ការកើនឡើងនៃការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ រវាង សហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិន សង្គ្រាមហ្គាហ្សា វិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុង បណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើន ក៏ដូចជាបញ្ហាវិស័យអចលនទ្រព្យកម្ពុជា ដែលនៅមានជួប ការលំបាកមួយចំនួន និងមានផលប៉ះពាល់មកលើវិស័យហិរញ្ញវត្ថុនិងធនាគារ នៅកម្ពុជា។

សម្រាប់នយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា ក្នុងអាណត្តិទី៧ ក៏ពុំមានការផ្លាស់ប្តូរច្រើននោះដែរ និងមានភាពស៊ីចង្វាក់ជាមួយបណ្តាប្រទេសនានាទាំងនៅក្នុងតំបន់ និងជុំវិញពិភពលោកទាំងមូល គឺកម្ពុជា នៅតែប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននិង​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់ ​តាម​គោលការណ៍​សំខាន់ៗ​ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយចូលរួមអនុវត្តន៍គោលនយោបាយការទូត សន្តិភាព ឯករាជ្យ មិត្តភាព និងសហប្រតិបត្តិការ ស្មើភាព ជាមួយបណ្ដាប្រទេសនានានៅលើពិភពលោក ដោយឈរលើមូលដ្ឋាន គោរពឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ ស្មើសិទ្ធនិងមានផលប្រយោជន៍ទាំងសងខាង ស្របតាមបាវចនា កែទម្រង់ខាងក្នុង កសាងមិត្តខាងក្រៅ ដោយឈរលើមូលដ្ឋានឯករាជ្យ។

នយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា ក៏ដូចជាកម្មវិធី​នយោបាយ​ការបរទេសរបស់គណបក្ស ប្រជាជនកម្ពុជា គឺ​បានកំណត់​ក្នុង​កម្មវិធី​នយោបាយ​៥​ឆ្នាំ ​(២០២៣-២០២៨) លើ​នយោបាយ​ការបរទេស ដោយ​ផ្តោតលើ​ការរួម​ចំណែក​កាន់តែ​សកម្ម ក្នុង​កិច្ចប្រឹងប្រែងក្នុង​តំបន់ និង​សកលលោក ដើម្បី​ថែរក្សា និង​ពង្រឹង​សន្តិភាព ស្ថិរភាព និង​វិបុលភាព​។​

​ក្នុង​រយៈពេល​ច្រើនឆ្នាំ​ទៅមុខទៀត ទំនាក់ទំនង​អន្តរជាតិ​នឹង​វិ​វ​ឌ្ឍ​ទៅតាម​ការបត់បែន​នៃ​ស្ថានភាព​តំបន់ និង​ពិភពលោក ដែល​នឹង​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ដោយផ្ទាល់ និង​ដោយ​ប្រយោល​ពី​ការ​​ប្រកួតប្រជែង​រវាង​មហាអំណាច​ធំៗ និង​ពី​ការប្រែប្រួល​ខាង​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​តាម​តំបន់​នានា​។ ក្នុង​នយោបាយ​ការ​បរ​ទេស​របស់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បង្ហាញថា កម្ពុជា​នឹង​បន្ត​ដើរតួនាទី​ជា​អ្នក​សម្រួល​ការចរចា ការ​​ស្វែងរក​ច្រក​សន្ទនា និង​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​នានា តាមផ្លូវ​នយោបាយ ក្នុងឋានៈ​ជា​ប្រទេស​ដែល​មិន​ស្វែងរក​ផលប្រយោជន៍​ផ្ទាល់ខ្លួន​ ​ក្រៅពី​សន្តិភាព ស្ថិរភាព និង​ការផ្សះផ្សា​។

​​នយោបាយ​ការបរទេស របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បាន​បង្ហាញ​ពី​ការបន្ត​ការពារ​ផលប្រយោជន៍​ស្នូល​របស់​កម្ពុជា ដោយ​គោរព និង​ការ​ពារ​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់​នូវ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​បន្ត​អនុវត្ត​ការងារ​ការទូត​បុ​រេ​សកម្ម​ដើម្បី​ទទួល​​បាន​នូវ​ការគោរព​ដល់​អធិបតេយ្យ បូ​រណ​​ភាព​ទឹកដី ឯករាជ្យ និង​ការទទួល ស្គាល់​បំណងប្រាថ្នា និង​ភាពចាំបាច់​ក្នុង​ការរក្សា​សន្តិភាព ស្ថិរភាព និង​ការអភិវឌ្ឍ​សង្គម​សេដ្ឋកិច្ច​ ដោយ​ប្រមូល និង​ប្រើប្រាស់​កិច្ចប្រឹងប្រែង​រួម​របស់​បក្ស រាជរដ្ឋាភិបាល​ស្ថា​ប័ន​នីតិបញ្ញត្តិ និង​ស្ថាប័ន អង្គការ​មហាជន ដើម្បី​ប្រឆាំងនឹង​ការជ្រៀតជ្រែក​ចូល​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង ការពារ​ផលប្រយោជន៍​ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​នៅក្រៅ​ប្រទេស ការពារ​កិត្តិយស និង​កិត្តិ​នាម​ប្រទេសជាតិ​។​

​កម្មវិធី​នយោបាយ​នេះ​ ក៏បាន​បង្ហាញ​ពី​ការ​​បន្ត​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងនឹង​ផលប៉ះពាល់​អវិជ្ជមាន​នៃ​ការប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ឆ្លង​​ដែន​គ្រប់​ប្រភេទ អំពើ​ភេរវកម្ម ជំងឺឆ្លង​នានា ព្រមទាំង​បន្ត​រួមចំណែក​ក្នុង​ប្រតិបត្តិ​ការរក្សា​សន្តិភាព​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ (​អ​.​ស​.​ប​) និង​ការ​បោសសម្អាត​មីន និង​យុទ្ធភណ្ឌ​មិនទាន់​ផ្ទុះ និង​រួមចំណែក​ក្នុងការ​ពង្រឹង​ពហុភាគី​និយម ចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម​ក្នុង​វេទិកា​តំបន់ និង​អន្តរជាតិ​។

​​ការ​រឹតចំណង​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច ជាមួយ​ដៃគូ​ចាស់ និង​ថ្មី គឺជាការពង្រីក​ទំនាក់ទំនង​ល្អ​ខាង​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និង​វិនិយោគ មិន​ត្រឹមតែ​រួមចំណែក​ដល់​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច សង្គម ក្នុងស្រុក​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​ថែមទាំង​បង្ខិត​ប្រទេស​យើង​ជាមួយ​ប្រទេស​ដៃគូ​ឱ្យ​កាន់តែ​ជិតស្និទ្ធ ខាង​ផ្នែក​នយោបាយ​ទៀតផង​​។

​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា នៃរាជរដ្ឋាភិបាលនីតិកាលទី៧ បានមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជា បន្តដំណើរការក្នុងបរិបទ នៃការប្រកួតប្រជែង ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធា រវាង មហាអំណាចធំៗទាំងពីរ ដែលកាន់តែតានតឹងឡើង ស្ថានការណ៍អន្តរជាតិ កាន់តែមានភាព ស្មុគ្រស្មាញ ហើយទាមទារឱ្យមានការបន្ត អនុវត្តគោលនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា ដោយ៖ ​ទី​១- ​គោរព​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់​តាម​គោលការណ៍​សំខាន់ៗ​ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទី២- ​អនុវត្ត​កម្មវិធី​គោលនយោបាយ​របស់​រាជរដ្ឋាភិបាល​នីតិកាល​ទី​៧ នៃ​រដ្ឋសភា ទី៣- ចូលរួមចំណែកយ៉ាងសកម្ម បន្ថែមទៀតដល់ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងតំបន់ និងសកលលោក ដើម្បីរក្សា និងពង្រឹងសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងវិបុលភាព និងបន្តប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាន នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងឧក្រិដ្ឋកម្ម ឆ្លងដែនគ្រប់ប្រភេទ ភេរវកម្ម និងជំងឺឆ្លង; ទី៤- ពង្រឹងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយដៃគូចាស់ និងថ្មី ជំរុញការវិនិយោគ ស្វែងរកទីផ្សារផលិតផល ដើម្បីគាំទ្រដល់ឧស្សាហកម្មនាំចេញ និងលើកកម្ពស់ ទេសចរណ៍ និងវប្បធម៌ខ្មែរ ដោយផ្អែកលើសក្តានុពល សេដ្ឋកិច្ចដ៏រឹងមាំរបស់យើង និងបេតិកភណ្ឌ ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរ។ ដើម្បីជំរុញការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀង ពាណិជ្ជកម្មសេរី និងយន្តការសហប្រតិបត្តិការ ទ្វេភាគី និងពហុភាគី ដើម្បីគាំទ្រដល់ផលិតកម្មក្នុងស្រុក និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ និងទី៥- ត្រូវបន្ត យកចិត្តទុកដាក់លើការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សក្នុងវិស័យការទូត និងរក្សា និង ទាក់ទាញ អ្នកមាន ទេពកោសល្យ។

ក្នុងមហាសន្និបាត លើកទី៦ របស់រណសិរ្សសាមគ្គី អភិវឌ្ឍន៍មាតុភូមិកម្ពុជា សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានគណៈប្រជាជានកម្ពុជា បានលើកឡើងថា “សូមបញ្ជូនសារដល់ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍របស់កម្ពុជា សូម បញ្ឈប់ការជ្រៀតជ្រែក តាមរយៈការប្រើប្រាស់ជំនួនរបស់ខ្លួន ក្រោមហតុផលនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សដើម្បីបង្កអស្ថិរភាព នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សង្ឃឹមថាមិត្តភក្តិទាំងអស់នឹងយល់ ដល់ភាពចាំបាច់របស់កម្ពុជា ដើម្បីរក្សានូវសន្តិភាពរបស់ខ្លួន ជាពិសេសធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់និងការពារ ឱ្យខាងតែបាន នូវនិរន្តរភាពនៃរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មុញ្ញ”។ នេះសរបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា គោល នយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជន ដែលជាគណបក្សកំពុងកាន់អំណាច ក៏ដូចជាគោលនយោបាយ របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាណត្តិទី៧នេះ នៅតែបន្តរក្សាបាននូវ ការពង្រឹងទំនាក់ទំនង នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ចសង្គម ជាមួយដៃគូចាស់ និងបង្កើតថ្មី ដើម្បីជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិងការវិនិយោគនៅកម្ពុជា។

ផ្អែកលើកត្តាមួយចំនួនដែលបានគូសបញ្ជាក់ខាងលើ ទាំងការធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅផ្ទៃក្នុង និង ការអនុវត្តន៍នយោបាយការបរទេស យើងពិតជាមានភាពជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា ក្រោមការដឹកនាំរបស់ សម្តេចប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សម្តេចប្រធានរណសិរ្សសាមគ្គីអភិវឌ្ឍន៍មាតុភូមិកម្ពុជា សម្តេច ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នឹងជួយជ្រោមជ្រែងដល់នាវាកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅមុខប្រកបដោយសុខសន្តិភាព ដើម្បីផលប្រយោជន៍ប្រជាជន និងបន្តរក្សាបាននូវការពង្រឹងនិងពង្រីកទំនាក់ទំនងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម ជាមួយដៃគូចាស់ និងបង្កើតដៃគូថ្មី ជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងការវិនិយោគ ដើម្បីសម្រេចបាន ចក្ខុវិស័យឆ្នាំ២០៥០របស់កម្ពុជា។

                                                                           ---ចប់---

RAC Media 

  ថ្ងៃអង្គារ, 21 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 05:51 PM

Cambodia-Vietnam Relations in the New Era

August 2023 marked a new chapter of Cambodian history of over 500 years with peaceful and smooth transition of power. Samdech Thipadei Dr. Hun Manet succeeded his father and long-serving prime minister Samdech Techo Hun Sen as the country’s leader after their Cambodian People’s Party won a landslide victory in the national election in July. Foreign media and the diplomatic community have kept an eye on Cambodia’s foreign policy to determine which direction the country is taking.

Just weeks after assuming office, Prime Minister Hun Manet has held a series of overseas trips in September 2023, including Indonesia’s capital of Jakarta for the 43rd ASEAN Summit and Related Summits, China’s Beijing Capital for official visit and Nanning City for China-ASEAN Expo, the US’ New York for the 78th UN General Assembly (UNGA 78), and again China’s Beijing Capital for the Third Belt and Road Forum for International Cooperation in October 2023. In addition, the newly elected Prime Minister of neighbouring Kingdom of Thailand, Mr. Srettha Thavisin paid his first official overseas visit to Cambodia in late September 2023.

Vietnam will be the third country that Prime Minister Hun Manet will pay his official visit in December this year. However, the exchanges of state and official visits between top leaders and government’s officials between the two countries have been made in many platforms and at many levels. For instance, the Cambodian National Defense Minister Tea Seiha paid a friendly and official visit to Vietnam from November 12-14 at the invitation of Vietnamese National Minister Mr. Phan Van Giang while the Cambodia National Assembly President Ms Khuon Sudary planned to pay an official and friendly visit to Vietnam at the end of November 2023.

The change of Cambodia’s leadership has posed a question on how Cambodia’s neighbourhood diplomacy looks like, and especially how Cambodia-Vietnam relationship is going to be in the new era under the Cambodian new Prime Minister Hun Manet’s leadership.

Despite the change of leadership, the guiding principles of the country's foreign policy remain unchanged and based on Article 53 of the Constitution, which affirms Cambodia's commitment to permanent neutrality, non-alliance and peaceful coexistence.

The ruling Cambodian People’s Party has set seven core principles for the next five years for the country's foreign policy, which include opposing force, disapproval of unlawful occupations, non-interference in the domestic affairs of other countries, prohibition of foreign military presence in Cambodia, and refusal to endorse invasions of other countries.

As a post-conflict nation, Cambodia attaches great importance to peace and stability, both domestically and regionally, and is committed to promoting development and prosperity, and preventing any interference in its relations with other countries.

As the matter of fact, within the framework of bilateral relations with Vietnam, Cambodia has adhered to the foreign policy of being a good neighbour by strengthening friendship and expanding cooperation not only within the bilateral framework but also by supporting each other in international and regional forums. In regional forums, the two countries exchanged views on regional and international issues which are mutually beneficial for both countries. Vietnam, on the other hand, in its framework for bilateral foreign policy with Cambodia, it’s is not much different from Cambodia, Vietnam has considered Cambodia as a neighbouring country where good relations are considered a priority and must be nurtured.

Cambodia and Vietnam have cultivated time-honoured friendship and cooperation characterized by profound political trust and functional collaboration across sectors. Bilateral relations between the two countries are developing in many fields. Cambodia and Vietnam agree that strengthening and enhancing the ties of friendship and cooperation between the two countries are very important for both nations. Bilateral foreign policy of Cambodia and Vietnam to each other highlights the strength of relations between the two countries.

Cambodia-Vietnam ties continue to diversify, both on the bilateral and multilateral levels while gaining in strength in all areas of common interest. The two countries are jointly addressing common and global challenges, strengthening contacts at all levels and across platforms, and deepening mutual understanding will ensure they make greater achievements at the national and global levels.

In expressing their positions to each other, the leaders of the two countries have always highlighted their commitment to strengthen, expand and enhance the relations between the two countries to a new level, which brings fruitful results and real benefits for the people of both countries and a positive contribution to peace, stability, cooperation, and prosperity in the region and the world. Strengthening relations and cooperation between the two countries is absolutely indispensable.

As an immediate neighbour, Vietnam has always supported the Cambodian people’s independent choice of development path, the path best suited to their national conditions, and backed them in defending Cambodia’s sovereignty and national security. It also supports the Cambodian people in advancing their major domestic political agenda and socioeconomic development, and opposing external interference in Cambodia's internal affairs.

In this context, Prime Minister Hun Manet maintains the current policy toward Vietnam, which is based on traditional friendship, mutual trust and win-win cooperation. And he is unlikely to change the policy of close cooperation between the ruling parties and governments of the two countries, strengthening the comprehensive strategic partnership of cooperation, and jointly building a high-quality, high-level and high-standard between the nations for mutual benefit, thus contributing to peace, stability and prosperity in the region and beyond.

Prime Minister Hun Manet and his youthful new government are well aware of the recessionary troubles afflicting both the EU and the US, and know the economic incentives of maintaining close ties with Vietnam. Cambodia now seeks to diversify trade and investment toward sustainable value-added processing and manufacturing to meet the burgeoning needs of ASEAN's expanding middle class.

Despite the post-pandemic effects, the spill-over effects of the Russia-Ukraine crisis, Palestinian Hamas-Israeli conflict, and recessionary trends in the EU and the US that have affected its housing, tourism and garment sectors, the Cambodian economy remains robust. High on Hun Manet's agenda will be issues such as building on Cambodia's RCEP and ASEAN membership and the FTAs with China and the ROK to continue his father's legacy of political stability and relatively high economic growth of 7 percent a year during his term.

Historical and long-standing relations, and comprehensive strategic partnership of cooperation, and unbreakable friendship, are the greatest legacy of Hun Sen in Cambodia-Vietnam relations, which Prime Minister Hun Manet needs to take forward. The healthy and stable relationship between Cambodia and Vietnam is both important and necessary to deepen practical cooperation in various fields.

Good relations between Cambodia and Vietnam are very important and significantly contribute to regional peace, security, stability, and prosperity. The two countries are good neighbours that peacefully co-exist and help and support each other in all circumstances. Understanding each other base on mutual benefit and equality is a basis of good neighbourliness between the two countries. It is an effective mechanism for increasing comprehensive benefits for neighbouring countries and improving cooperation that provides mutual benefit in all areas.

Therefore, the two countries must continue to live together in peace, with mutual respect for sovereignty, independence, and territorial integrity, not interfere in each other’s internal affairs, resolve issues peacefully and cooperate in all areas of mutual benefit that can be fitted the motto of the relationship adopted by the two countries – “good neighbourliness, traditional friendship, and comprehensive, sustainable and long-term cooperation” between the two countries in the coming time. With this motto, it is hoped that the relations between the two countries for the next centuries will continue to grow broader, deeper, more efficient and better.

By Kin Phea, PhD,

Director General,

International Relations Institute of Cambodia,

Royal Academy of Cambodia

(The views expressed in this article are those of the author)

---

RAC Media

  ថ្ងៃអង្គារ, 21 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 03:04 PM

ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ចូលរួមអបអរសាទរក្នុងពិធីបើកវេទិកា ស្តីពី «វេទិកាកូរ៉េសកល២០២៣ Global Korea Forum 2023 (KGF)»

នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ទី២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងប្រតិភូ បន្តចូលរួមក្នុងវេទិកាសកលកូរ៉េ២០២៣ ដែលប្រព្រឹត្តធ្វើឡើងទីក្រុងសេអ៊ូល សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ។ វេទិកានេះរៀបចំដោយក្រុមប្រឹក្សាជាតិស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (NRC) និងមានការផ្តល់កិត្តិយសចូលរួមក្នុងវេទិកាដ៏មានសារ:សំខាន់នេះ រួមមាន៖

+ ឯកឧត្តមសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ចឹង ហ៊េគូ (Jung, Hae-Gu) ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម នៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (NRC)

+ ឯកឧត្តម បាក់ ហេយុន (Back Hye-ryun ) ប្រធានគណៈកម្មាធិការគោលនយោបាយជាតិនៃរដ្ឋសភាកូរ៉េ

+ ឯកឧត្តម ហាស្សណាន អាប៊ីម៉ាយុ (Haznan Abimanyu) ប្រធានអង្គការស្រាវជ្រាវថាមពលនិងផលិតកម្ម (OREM) នៃទីភ្នាក់ងារស្រាវជ្រាវ និងនវានុវត្តន៍ជាតិ (BRIN) និង

+ លោកជំទាវ គីម អ៊ុនមី ( Kim Eun Mee) សាកលវិទ្យាធិកានៃសាកលវិទ្យាល័យស្ត្រីអ៊ីវ៉ា (Ewha Womans University)

ព្រមទាំង ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោកសាស្រ្តាចារ្យបណ្ឌិត ជាច្រើនរូបចូលរួម។

ក្នុងសុន្ទរកថាអបអរសាទរនៃវេទិកានេះឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច សម្តែងនូវក្តីសាទរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះ NRC ដែលបានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតរៀបចំវេទិកាដ៏មានអត្ថន័យនិងអត្ថប្រយោជន៍នេះឡើងបានយ៉ាងល្អនិងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យបានសង្កត់ធ្ងន់ថា វេទិកានេះពិតជាមានសារៈសំខាន់ និងមានលក្ខណៈបច្ចុប្បន្នភាព ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពជាក់ស្តែង នៃកិត្យានុភាពរបស់ប្រទេសកូរ៉េ។ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យនៅរំលេចបន្ថែមថា ថ្វីបើកូរ៉េជាប្រទេសតូចនិងហ៊ុំព័ទជុំវិញដោយសមុទ្រ ប៉ុន្តែកេរ្តិ៍ឈ្មោះនិងកិត្យានុភាពរបស់ប្រទេសកូរ៉េ មានភាពល្បីល្បាញនិងបានបោះសំឡេងបានឆ្ងាយ ដោយសារកត្តា៤យ៉ាង៖

ទី១. សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកូរ៉េមានភាពរឹងមាំល្អ

ទី២. ប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យារបស់កូរ៉េឈានមុខ

ទី៣. កូរ៉េមានសិល្បៈសម្តែងល្បីៗ (Kpop) និង

ទី៤. គ្រឿងសំអាងរបស់ប្រទេសកូរ៉េ មានគុណភាពល្អ។

ជាមួយគ្នានោះ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច នៅបានបញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសកម្ពុជា វប្បធម៌កូរ៉េ បានជ្រាបចូលយ៉ាងជ្រៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ជាពិសេសយុវជនកម្ពុជា ពួកគេតែងសរសើរគ្នាថា ស្អាតដូចតួកូរ៉េ យុវជនកម្ពុជាចូលចិត្តស្តាប់និងទស្សនាក្រុម Kpop ប្រើប្រាស់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិករបស់កូរ៉េ ដូចជាទូរសព្ទ Samsung គ្រឿងសំអាងពីប្រទេសកូរ៉េជាដើម។ ក្រៅពីនោះនៅមានការនិយមប្រើប្រាស់រថយន្តសាំងយ៉ុងនិងហ៊ីយ៉ុនដាយជាច្រើនផងដែរ។ មិនតែប៉ុនណោះ គីមឈី ស្រាស៊ូជូ ឬស្រាម៉ាកាលី ក៏កំពុងទទួលបានការពេញនិយមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។

បន្ថែមពីនោះ ដោយមានការឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រពីវិទ្យាស្ថានជ័យ សម្រាប់ការសិក្សាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសកូរ៉េ នៅថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ខាងមុខនេះ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានឹងរៀបចំសន្និសីទអន្តរជាតិមួយស្តីពី«គំនិតផ្តួចផ្តើមសាមគ្គីភាពកូរ៉េ-អាស៊ាន (KASI)» ដោយគ្រោងនឹងអញ្ជើញវាគ្មិនមកពីបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន និងប្រទេសកូរ៉េ មកជជែកនិងពិភាក្សាដើម្បីជាធាតុចូលយ៉ាងសំខាន់ដល់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងពីរ ក៏ដូចជាអាស៊ាន។

វេទិកាកូរ៉េសកល២០២៣ (Global Korea Forum 2023) (KGF) រៀបចំឡើងនៅទីក្រុងសេអ៊ូល មានរយៈពេលបីថ្ងៃ គឺចាប់ពីថ្ងៃទី២០ ដល់ថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលវេទិកានេះនឹងជជែកពិភាក្សាលើប្រធានបទជាច្រើន ដើម្បីជាធាតុចូលដល់ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្តនេះផងដែរ។

  ថ្ងៃអង្គារ, 21 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 02:54 PM

ទស្សនៈមូលដ្ឋាននៃប្រជាសាស្រ្ត Basic Concept of Demography ដោយ៖ លោក ហៃ សុគន្ធាមន្ត្រីស្រាវជ្រាវនាយកដ្ឋានភូមិវិទ្យានិងនគរូបនីយកម្ម នៃវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្តនិងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម

បើនិយាយអំពីប្រជាសាស្រ្ត គឺគេនឹកឃើញភ្លាមអំពីប្រជាជន។ ជាការពិត ប្រជាសាស្រ្ត គឺជាការសិក្សាអំពីប្រជាជន ហើយពិសេសអំពីភាពបង្កើតកូន រៀបការ ការស្លាប់ និងបំលាស់លំនៅ និងទំនាក់ទំនងនៃការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្រ្តអំពីទំហំ របាយភូមិសាស្រ្ត និងសមាសភាពប្រជាជន និងការប្រែប្រួលគ្រប់ពេលវេលា។ បើតាមន័យសំខាន់នៃប្រជាសាស្រ្ត គឺផ្តោតការសិក្សាសំខាន់អំពី “ស្ថានភាពនិងចលនានៃមនុស្ស” ហើយការសិក្សាដែលច្បាស់ជាងនេះទៀត គឺការពង្រីកសញ្ញាណនៃពាក្យ “ស្ថានភាព” និង “ចលនា”។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យប្រជាសាស្រ្តនេះ ត្រូវបានកំណត់និយមន័យដោយស្ថាប័នផ្សេងៗ ដូចជា៖

តាមនិយមន័យ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅឆ្នាំ១៩៥៨ បានពន្យល់ថា “ប្រជាសាស្រ្ត គឺជាការសិក្សាអំពីប្រជាជនតាមបែបវិទ្យាសាស្រ្ត ជាបឋម ដោយគោរពតាមចំនួនរបស់វា ទម្រង់របស់វា និងការអភិវឌ្ឍរបស់វា។ ប្រជាសាស្រ្ត គឺជាការសិក្សាអំពីទំហំ របាយដែនដី និងសមាសភាពរបស់ប្រជាជន ការប្រែប្រួលក្នុងរឿងប្រជាជន និងសមាសភាគនៃការប្រែប្រួល ដែលអាចធ្វើអត្តសញ្ញាណបាន ដូចជា ជាតិប្រមាណ មរណប្រមាណ ចលនាដែនដី (បម្លាស់លំនៅ) និងចល័តភាពសង្គម (ការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាព)។

និយមន័យខ្លះកំណត់ថា ប្រជាសាស្រ្ត គឺជាការសិក្សាតាមបែបស្ថិតិ និងគណិតវិទ្យារបស់ទំហំសមាសភាព និងរបាយក្នុងទំហំរបស់ប្រជាជន ជាមួយនឹងបម្រែបម្រួលតាមពេលវេលាជាក់ស្តែងក្នុងទិដ្ឋភាពមួយ ដោយឆ្លងតាមការអនុវត្តនៃដំណើរការទាំង៥ របស់ភាពបង្កើតកូន មរណប្រមាណ អាពាហ៍ពិពាហ៍ បម្លាស់លំនៅ និងចល័តភាពសង្គម។ ទោះបីជាវានៅរក្សាការវិភាគតាមបែបប្រៀបធៀបនិងរៀបរាប់បន្តរបស់ទំនោរក្នុងដំណើរនីមួយៗនិងក្នុងលទ្ធផលពិតរបស់វាក៏ដោយ ក៏គោលបំណងយូអង្វែងរបស់វាគឺអភិវឌ្ឍអង្គទ្រឹស្តីដើម្បីពន្យល់ព្រឹត្តិការណ៍ ដោយធ្វើជាក្រាហ្វ។

ជារួម ប្រជាសាស្រ្ត គឺជាការសិក្សាអំពីប្រជាជន ដោយយកចិត្តទុកដាក់ ជាពិសេសទៅលើភាពបង្កើតកូន (កើត) មរណប្រមាណ (ស្លាប់)និងការផ្លាស់ទីលំនៅ (ចលនាដែនដី)។ ដោយ សារអថេរនៃសមាសភាគទាំងបីនេះហើយដែលជាកត្តាធ្វើឱ្យមានការប្រែប្រួលចំនួនប្រជាជន។ ការប្រែប្រួលនៃចំនួនប្រជាជន ត្រូវបានវាស់ដោយអត្រាកើត អត្រាស្លាប់ និងអត្រាផ្លាស់ទីលំនៅ ពោលគឺសមាសភាគទាំងបីនេះ ជាកត្តាកំណត់ចំនួន ប្រជាជន ដោយសមាសភាពតាមអាយុរបស់វា និងល្បឿននៃការកើនឡើង និងថយចុះរបស់វា។

លំនាំជាច្រើននាសម័យបុរាណ ដូចជា អជ្ញាបញ្ជាសាសនា បញ្ហាទីក្រុង សង្រ្គាម បាននាំឱ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំង ទៅលើបញ្ហាប្រជាជន ក្នុងបំណងប្រមូលទាសករ កេណ្ឌកងទ័ព និងការយកពន្ធដារ ជាដើម។ ការរាប់ចំនួនមនុស្ស​អាចនិយាយបានថា ជាមុខងារប្រវត្តិសាស្រ្តឬជាសារពើពន្ធ ដូចជា នៅចុង សតវត្សរ៍ទី១៧ សេដ្ឋកិច្ចនិងវិទ្យាសាស្រ្តមានការរីកចម្រើនជាលំដាប់ ហើយនាំទៅដល់ការធ្វើស្ថិតិ មនុស្ស ដែលមានមុខងារនិងតួនាទី ពណ៌នាអំពីស្ថានភាពរបស់ប្រជាជន។

ដោយឡែក សង្រ្គាមនៅទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប បានអនុគ្រោះដល់ប្រទេសកំណើតនិយម ពិសេសនៅក្រោយឆ្នាំ១៨៧០។ ប្រទេសបារាំង និងប្រទេសអាណានិគមកិច្ចផ្សេងទៀត គឺជាលំនាំមូលដ្ឋានសំខាន់ ដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់បញ្ហាប្រជាសាស្រ្ត ដូចជា ការបរាជ័យនៅឆ្នាំ១៨៧០ និងក្រោយសង្រ្គាមលោកលើទី១ ពោលគឺប្រជាសាស្រ្ត ត្រូវបានចាត់ទុកជាបញ្ហាសំខាន់ ចំពោះប្រទេសនីមួយៗ ដែលមានតម្រូវការមនុស្សប្រកបដោយសុខភាពល្អ ដើម្បីបង្កើតបានជាកម្លាំងទ័ពជាតិ (កម្លាំងស្នូលសង្គម)។ 

សូមអានខ្លឹមសារលម្អិត និងមានអត្ថបទច្រើនទៀត តាមរយៈតំណភា្ជប់ដូចខាងក្រោម៖

https://rac.gov.kh/researchs-categories/1/researchs?page=8

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 09 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 09:06 PM

៧០ឆ្នាំក្រោយការទទួលបានឯករាជ្យទាំងស្រុងពីអាណានិគមបារាំង និងក្តីរំពឹងរបស់កម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសមានចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០

ដោយ លោក អ៊ុច លាង៖ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ នៃនាយកដ្ឋានសិក្សាអាស៊ី អាហ្វ្រិក និងមជ្ឈិមបូព៌ា នៃវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនង​​​អន្តរជាតិនៃកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ជាខួប៧០ឆ្នាំ ដែល ប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូល បានរំដោះខ្លួនទាំងស្រុងចេញពីរបបអាណានិគមបារាំង ក្រោមព្រះរាជបូជនីយកិច្ចដឹកនាំដ៏ក្លៀវខ្លារបស់ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក្រោយពេលបារាំងបានដាក់អាណានិគមន៍មកលើដែនដីសុវណ្ណភូមិ អស់រយៈពេលជិតមួយសតវត្សរ៍ (១១ សីហា ១៨៦៣ ដល់ ៩ វិច្ឆិកា ១៩៥៣)។

​ក្រោយទទួលបានឯករាជ្យ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ដូចជាប្រជាជន បានឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលដ៏សែនរប៉ាក់រប៉ើកជាច្រើន នៃចរន្តនយោបាយទាំងក្នុងប្រទេស តំបន់ និងពិភពលោក។ តួយ៉ាង៖ ទី១-នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ បានធ្វើរដ្ឋប្រហាទំលាក់ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចេញពីរាជបល័ង្ល ហើយជំនួសមកវិញនូវរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ទី២-អ្វីដែលកាន់តែមានភាពស្មុគ្រស្មាញ និងត្រូវបានចារឹកទុកក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ នោះគឺរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យឬហៅថារបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម ដែលបានបង្កើតឡើងនិងផ្តួលរំលំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដែលជារបប​អាវ​ខ្មៅ​ បានធ្វើឱ្យ​ប្រជាជន​ស្លាប់​អស់ជិត៣លាន​នាក់ ​តែ​ក្នុង​រយៈ​ពេល​៣​ឆ្នាំ​ ៨ខែ និង​២០​ថ្ងៃ ​ដោយ​សារតែ​ការ​កាប់​សម្លាប់ ការ​បង្ខំឱ្យ​ធ្វើ​ការ​លើស​កម្លាំង ការ​អត់អាហារ​ និង​ជំងឺ​ផ្សេងៗ។ ទី៣-របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា បានបង្កើតឡើងនាថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយមានការជួយឧបត្ថម្ភគាំទ្រពីសំណាក់កងទ័ពស្មគ្រចិត្តវៀតណាម ដែលបានផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម និងជួយប្រជាជនកម្ពុជាឱ្យរួចផុតពីការស្លាប់។ នៅឆ្នាំ១៩៨៩ បានប្តូរឈ្មោះពីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមកជារដ្ឋកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ ហើយរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដែលអនុវត្តគោលនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន។

​ចាប់តាំងពីរបបរាជានិយមទីពី២ត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញ និងក្រោម «នយោបាយឈ្នះឈ្នះ» របស់ប្រមុខដឹកនាំកម្ពុជា សន្តិភាពពេញលេញនៅកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើង ថ្ងៃទី​២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៩៨ គឺជា​ថ្ងៃ​បញ្ចប់សង្គ្រាម​ស៊ីវិល និង​ធ្វើឱ្យ​កម្ពុជា​ទទួលបាន​សុខសន្តិភាព​ពេញលេញ តាមរយៈ​នយោបាយ ឈ្នះ ឈ្នះ របស់​សម្តេច​តេ​ជោ ហ៊ុន សែន ប្រធាន​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា និង​ជាអតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ដែល​នេះ​គឺជា​ឱកាស​មានតម្លៃ​មិនអាច​កាត់ថ្លៃ​បាន ដែល​ទឹកដី​កម្ពុជា​បាន​ឆ្លង​ផុតពីភ្នក់​ភ្លើងសង្គ្រាម ហើយ​ប្រជាជន​បានរួម​រស់ក្នុង​សុខសន្តិភាព​យ៉ាង​ពេញលេញ​បរិបូ​ណ៍។​

តាមរយៈភាពប៉ិនប្រសប់ក្នុងការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត របស់ប្រមុខដឹកនាំកម្ពុជា តាមរយៈការដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្រ្ត និងរបៀបវារៈនយោបាយចម្បងៗ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់កម្ពុជា ចាប់តាំងពីយុទ្ធសាស្ត្រត្រីកោណ (១៩៩៨-២០០៣) យុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណ (២០០៤-២០២៣) ហើយពេលនេះជា “យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ ដំណាក់កាលទី១” ដោយធ្វើការសម្របខ្លួនជាមួយនឹងការផ្លាស់ប្តូរជាបន្តបន្ទាប់ទាំងក្នុងបរិបទជាតិ តំបន់ និងពិភពលោក ដែលមានគោលបំណងដើម្បីជំរុញឱ្យមាន កំណើន ការងារ សមធម៌ ប្រសិទ្ធភាព និងចីរភាព ក្នុងរយៈពេល២៥ឆ្នាំខាងមុខ។ យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១នេះ មានគោលបំណងចម្បងក្នុងការសម្រេចឱ្យបាននូវ "ចក្ខុវិស័យកម្ពុជាឆ្នាំ២០៥០" ដែលកម្ពុជាខិតខំឱ្យក្លាយខ្លួនទៅជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងជាប្រទេសដែលមានចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០។

សមិទ្ធផលដែលកម្ពុជាសម្រេចបានចាប់តាំងពីប្រទេសជាតិ ទទួលបាន​សុខសន្តិភាព​ពេញលេញ តាមរយៈ​នយោបាយ ឈ្នះ ឈ្នះ រហូតមកទល់ពេលនេះ ជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត របស់ប្រមុខដឹកនាំ ស្ថាប័នជាតិ និងអន្តរៈជាតិ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសដៃគូ ទាំងទ្វេភាគីនិងពហុភាគី ទាំងក្នុងតំបន់ និងនៅជុំវិញពិភពលោក ក៏ដូចជាគំនិតផ្តួចផ្តើមនានាដែលប្រទេសមហាអំណាចបានដាក់ចេញ។

ដើម្បីសម្រចបានចក្ខុវិស័យឆ្នាំ២០៥០របស់កម្ពុជា កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវការការអភិវឌ្ឍន៍លើគ្រប់វិស័យ និងដោយផ្អែកលើអាទិភាពគន្លឹះប្រាំនៃយុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណ ដំណាក់កាលទី១ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នោះគឺ មនុស្ស ផ្លូវ ទឹក ភ្លើង និងបច្ចេកវិទ្យា ដែលបានឆ្នុះបញ្ចាំងជាចម្បងតាមរយៈបញ្ចកោណយុទ្ធសាស្ត្រ នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធនៃយុទ្ធសាស្ត្រទាំងមូល។

ទន្ទឹមនឹងចក្ខុវិស័យ និងកម្មវិធីនយោបាយដែលកម្ពុជាមាននិងបានដាក់ចេញ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក៏ត្រូវការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្ថែមទៀតពីដៃគូទាំងអស់ ទាំងទ្វេភាគីនិងពហុភាគី ទាំងនៅក្នុងតំបន់និងជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យរបស់ខ្លួន។ ជាពិសេសជាមួយនឹងគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំង៤ របស់ប្រទេសចិន ក៏ដូចជា BRICS អង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ LMC RCEP និង CCFTA ដែលបានចាក់ឬស និងបង្កើតជាផ្លែផ្កា ហើយបាននាំមកនូវសន្តិភាព វិបុលភាព ស្ថិរភាព និងបង្កើតផលប្រយោជន៍សំខាន់ៗសម្រាប់ប្រជាជន។

ក្នុងក្របខណ្ឌកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ “ឆកោណត្បូងពេជ្រ” រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងចិន ដែលបានបង្កើតឡើង ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការរបស់ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សម្តេច​តេ​ជោ ហ៊ុន សែន និងជាប្រធាន​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា តាមការអញ្ជើញរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន កាលពីថ្ងៃទី៩ ដល់ថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ ជាមួយនឹងវិស័យអាទិភាពចំនួនប្រាំមួយ គឺកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ សមត្ថភាពផលិតកម្ម កសិកម្ម ថាមពល សន្តិសុខ និងការផ្លាស់ប្តូរពីប្រជាជនទៅប្រជាជន បានជួយលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនង កម្ពុជា-ចិន ឱ្យឡើងដល់កម្រិតថ្មី ខណៈពេលដែលប្រទេសទាំងពីរប្រារព្ធខួបលើកទី៦៥ នៃទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការផងដែរ។ កម្រិតនៃទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ បានកើនកម្រិតជាបន្តបន្ទាប់បែបនេះ គឺអាស្រ័យដោយសារប្រទេសទាំងពីរបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវ ការជឿទុកចិត្តគ្នាជាយុទ្ធសាស្ត្រ ការគាំទ្រ និងការគោរពបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យភាព ការមិនជ្រៀតជ្រែក និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឈ្នះ-ឈ្នះ បានជំរុញឱ្យចំណងមិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរកាន់តែរឹងមាំ និងមិនអាចបំបែកបាន។

ក្នុងជំនួបពិភាក្សាការងាររវាង សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃកម្ពុជា នាថ្ងៃទី១៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ជាមួយ លោក ស៊ី ជីនពីង ប្រធានរដ្ឋចិន ក្នុងវេទិកាខ្សែក្រវ៉ាត់និងផ្លូវ សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ (BRI) លើកទី៣។ លោក ស៊ី បានចង្អុលបង្ហាញថា ចាប់តាំងពីបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតកាលពី ៦៥ ឆ្នាំមុនមក ប្រទេសចិននិងកម្ពុជា មានការជឿទុកចិត្តគ្នាជាយុទ្ធសាស្រ្ត ការគាំទ្រ និងការគោរពចំពោះបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យភាព ការមិនជ្រៀតជ្រែក និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឈ្នះ-ឈ្នះ បានជំរុញទំនាក់ទំនងមិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរឱ្យកាន់តែរឹងមាំ និងមិនអាចបំបែកបាន។

ភាគីទាំងពីរតែងតែរក្សាបាននូវការផ្លាស់ប្តូរដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ជាញឹកញាប់ រក្សាទំនាក់ទំនងជាយុទ្ធសាស្រ្តកម្រិតខ្ពស់ ប្រើប្រាស់ឱ្យបានល្អនូវយន្តការគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលអន្តររដ្ឋាភិបាល និងអនុវត្តផែនការសកម្មភាព សម្រាប់ការកសាងសហគមន៍ កម្ពុជា-ចិន ដែលមានអនាគតរួមគ្នាក្នុងយុគសម័យថ្មី ដើម្បីជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរកាន់តែខិតជិតគ្នាបន្ថែមទៀត។

លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ក៏បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវបាននាំមកនូវឱកាសអភិវឌ្ឍន៍ជាក់ស្តែងដល់ប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រទេសចិនបានត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចដើម្បីប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវគោលការណ៍ "ការធ្វើផែនការរួមគ្នា កសាងរួមគ្នា និងផ្តល់ផលប្រយោជន៍រួមគ្នា" ពង្រឹងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នារវាងគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ និងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១របស់កម្ពុជា ដោយបញ្ចូលនូវក្របខណ្ឌកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ "ឆកោនត្បូងពេជ្រ" កម្ពុជា-ចិន ក្នុងល្បឿនកាន់តែលឿន ដោយកសាង "ច្រករបៀងអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្ម" និង "ច្រករបៀងត្រីនិងស្រូវ" និងជំរុញឱ្យមាន ការអនុវត្តគម្រោងជាច្រើនទៀតដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រទេសចិនគាំទ្រគម្រោងរបស់កម្ពុជា ដូចជាការសាងសង់ព្រលានយន្តហោះ និងការស្ដារឡើងវិញនូវវត្ថុបុរាណវប្បធម៌ ស្វាគមន៍ផលិតផលកសិកម្មកម្ពុជាឱ្យកាន់តែច្រើនទៀត ទៅកាន់ទីផ្សារប្រទេសចិន និងលើកទឹកចិត្តភ្ញៀវទេសចរចិនកាន់តែច្រើនមកទស្សនាកម្ពុជា។ លោក ស៊ី ក៏បានបង្ហាញពីការត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេច និងបានប្រកាសជាមួយ សម្តេច ធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត ថាឆ្នាំ២០២៤ ជាឆ្នាំនៃការផ្លាស់ប្តូររវាងប្រជាជននិងប្រជាជន រវាងកម្ពុជានិងចិន។

យោងតាមអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករ ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រទេសចិនមានទំហំទឹកប្រាក់ ៧១៣,២ លានដុល្លារក្នុងអំឡុងខែមករា ដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៣ កើនឡើង ១៦,៦ ភាគរយពី ៦១១,៥ លានដុល្លារក្នុងរយៈពេលដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន។

ក៏មិនខុសឆ្ងាយពីទំនាក់ទនងរវាងកម្ពុជានិងចិន ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងវៀតណាម ដែលជាប្រទេសជិតខាងគ្នា មានភូមិផងរបងជាមួយគ្នា ដែលមានទំនាក់ទំនងជា មិត្តភាព និងសាមគ្គីភាព ជាប្រពៃណីតាំងយូរលង់ណាស់មកហើយ។ ឆ្លងកាត់ភាពឡើងចុះនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាច្រើន ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរនៅតែបន្ត ពូនជ្រំ អភិវឌ្ឍកាន់តែស៊ីជម្រៅ និងមានភាព កាន់តែប្រសើរឡើងលើគ្រប់វិស័យ និងបានក្លាយជាទ្រព្យសម្បត្តិរួម ដែលមិនអាចកាត់ថ្លៃបានសម្រាប់់ ប្រជាជន នៃប្រទេសទាំងពីរ។

អំឡុងពេល៥៦ឆ្នាំ (២៤-មិថុនា-១៩៦៧ ២៤-មិថុនា-២០២៣) នៃការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងការទូត ផ្លូវការរវាងប្រទេសទាំងពីរ បើទោះបី ជាទទួលរងឥទ្ធិពលពីគ្រប់និន្នាការនយោបាយ ក៏ដូចជាមាន ការខ្វែងគំនិតគ្នាខ្លះក៏ដោយ ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅតែបន្តមានភាពរីកច្រើនជាលំដាប់។ ជាពិសេសចាប់តាំងពី ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទីពីរ បានបង្កើតឡើងនាឆ្នាំ១៩៩៣ ទំនាក់ទំនងរវាង ប្រទេសទាំងពីរបាន ឈានចូលដំណាក់កាល នៃការអភិវឌ្ឍថ្មី ក្នុងស្មារតី "ភាពជាអ្នកជិតខាងគ្នា គោរពឯករាជ្យភាព អធិបតេយ្យភាព និងដើម្បីផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រជាជនទាំងពីរ"។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៥មក ទំនាក់ទំនងពិសេសរវាង កម្ពុជា និងវៀតណាម ត្រូវបាន បន្តពូនជ្រំ និងអភិវឌ្ឍ ដោយឥត ឈប់ឈរ ស្របតាមទិសស្លោក “ភាពជាអ្នកជិតខាងល្អមិត្តភាពជាប្រពៃណី កិច្ចសហប្រតិបតិ្តការ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ចីរភាពយូរអង្វែង”។

រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-វៀតណាម សម្រេចបាន សមិទ្ធិផល សំខាន់ៗជាច្រើន ដូចសេចក្តីប្រកាសរួមរវាងកម្ពុជា-វៀតណាម ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ បានចែងថា៖ «ភាគីទាំងពីរបានសម្តែងការរីករាយ ចំពោះការអភិវឌ្ឍដ៏ល្អនៃប្រទេសទាំងពីរ ភាពស្រស់ស្អាតនៃមិត្តភាព និង កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើគ្រប់វិស័យរវាង កម្ពុជានិងវៀតណាម ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុង ក្រោយនេះ នាំមកនូវ ផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងដល់ប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ»។

នាពេលបច្ចុប្បន្ន ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម បានបោះជំហានទៅមុខយ៉ាង ស្វាហាប់ និងប្រកបទៅដោយវឌ្ឍនភាព ជាមួយនឹងចំណុចលេចធ្លោជាច្រើន តាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរ ដំណើរ ទស្សនកិច្ច របស់ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ប្រទេសទាំងពីរយ៉ាងទៀងទាត់និងគ្រប់កម្រឹត ការពង្រឹងនិងពង្រីកដោយ ឥតឈប់ឈរ នៃទំនាក់ទំនងមិត្តភាព សាមគ្គីភាព ជាប្រពៃណីដ៏ល្អប្រពៃ រវាងប្រទេសទាំងពីរ និងជា ទំនាក់ទំនង ជាមិត្តភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំនិងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ រួមគ្នាពូនជ្រំ លើកកម្ពស់ជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបន្តផ្សាព្វផ្សាយទៅយុវជនជំនាន់ក្រោយនៃប្រទេសទាំងពីរ ឱ្យបានយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់លាស់ និងបន្តកសាងស្ពានមិត្តភាពនេះបន្ថែមទៀត។ ក្រៅពីនេះ នៅមាន ថ្នាក់ដឹកនាំតាមបណ្តា ខេត្ត-ក្រុងនៃប្រទេសទាំងពីរ ជាពិសេស ថ្នាក់ដឹកនាំនៅបណ្តាខេត្តជាប់ព្រំដែន រវាងប្រទេសទាំងពីរ បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចរៀងៗខ្លួន ហើយតាមរយៈដំណើរទស្សនកិច្ចទាំងនោះ ថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ តែងតែបានសម្តែងនូវ សេចក្តីសោមនស្សរីករាយយ៉ាងក្រៃលែង ចំពោះ សមិទ្ធផលដែលប្រទេសទាំងពីរ សម្រេចបានជាផ្លែផ្កានាពេលកន្លងមក និងបានបន្តប្តេជាចិត្តយ៉ាងមុតមាំ ក្នុងការគាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមក ទាំងក្នុងក្របខណ្ឌទ្វេភាគី និងពហុភាគី។

ទំនាក់ទំនងនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-វៀតណាម មានការអភិវឌ្ឍលើ គ្រប់វិស័យ និងកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃក្នុងរយៈពេល៥៦ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ហើយជា «ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច គាំទ្រឱ្យទំនាក់ទំនងនយោបាយ»។

លើទិដ្ឋភាពនយោបាយ៖ ប្រទេសទាំងពីរតែងតែបានបង្ហាញនូវជំហរនៃការគាំទ្រគ្នាទៅវិញ ទៅមក ក្នុងគោលបំណងរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយ ដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។ ប្រទេស វៀតណាម តែងតែប្រកាសគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹង ចំពោះការដឹកនាំរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំប្រទេសឱ្យសម្រេច បាននូវសមិទ្ធផលធំៗ ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ជាពិសេស ក្នុងការគ្រប់គ្រងការរីករាលដាល នៃជំងឺកូវីដ-១៩ប្រកបដោយជោគជ័យ ការបើកដំណើរការប្រទេសឡើងវិញប្រកបដោយជោគជ័យ និងជំរុញការស្តាសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញឱ្យបានឆាប់រហ័ស ក្រោយប៉ះពាល់ដោយជំងឺកូវីដ-១៩ ហើយទន្ទឹម នឹងនោះផងដែរ ប្រទេសវៀតណាម ក៏មានជំនឿចិត្តយ៉ាងមុតមាំផងដែរថា កម្ពុជានឹង រៀបចំការបោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត នាថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខ ប្រកបដោយជោគជ័យ និងបន្ត សម្រេចបានសមិទ្ធផលកាន់តែច្រើនបន្ថែមទៀត ដើម្បីលើកកម្ពស់ការងារកសាងប្រទេសកម្ពុជា ឱ្យក្លាយជា ប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់ នៅឆ្នាំ២០៣០ និងប្រទេសដែលមានការរីកចម្រើន នៅឆ្នាំ ២០៥០ តាមចក្ខុវិស័យដែលបានដាក់ចេញក្នុងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។

លើទិដ្ឋភាពសេដ្ឋកិច្ច៖ ប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម សុទ្ធតែបានដាក់ចេញនូវ «យុទ្ធសាស្ត្រ​ការទូត​សេដ្ឋកិច្ច» ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងស្តារឡើងវិញនូវខឿនសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុង​កាលៈទេសៈ ដែល​ស្ថានភាព​ពិភពលោក ក៏ដូចជា​កម្ពុជា និងវៀតណាម កំពុង​ប្រឈម​ទៅនឹង​ការគំរាមកំហែង​ធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុត​មិន​ធ្លាប់​ជួបប្រទះ ក្នុង​រយៈពេល​ជាង៣​ទសវត្ស​ចុងក្រោយ​នេះ​។ ការ​គំរាម​គំហែង​នេះ បណ្តាលមកពី​កត្តា​គួបផ្សំ​គ្នា​ជាច្រើន​។ មានកត្តា​ធំជាងគេ២ គឺ​ទី​១ កត្តា​ធម្មជាតិ និង​ទី​២ កត្តា​មនុស្ស​។

កត្តា​ធម្មជាតិ៖​ គឺការផ្ទុះនិង​ការរីក​រាលដាល​នៃ​ជំងឺឆ្លង​កូ​វីដ​-១៩ បានធ្វើឱ្យ​ពិភពលោក​ទាំងមូល​រង្គោះ​រង្គើ​។ កត្តា​ធម្មជាតិ​មួយ​នេះ មិន​ត្រឹមតែ​ប៉ះពាល់​ដល់​វិស័យ​សុខាភិបាល ក្នុង​កំរិត​មិន​ធ្លាប់មាន​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ វា​ក៏​បណ្តាលឱ្យ​សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក​ទាំង​មូល​ធ្លាក់​ក្នុង​វិបត្តិដ៏​ជ្រាលជ្រៅ​។ កូ​វីដ​-១៩ បាន​រុញឱ្យ​ខ្សែច្រវាក់​ផ្គត់ផ្គង់​តំបន់ និង​ពិភពលោក​រអាក់រអួល និង​កាត់ផ្តាច់​ក្នុង​កំរិតយ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ វិស័យ​ទេសចរណ៍​ធ្លាក់ចុះ​យ៉ាងគំហុក​សឹង​ដល់​បាត វិស័យ​ដឹកជញ្ជូន ពិសេស​ផ្លូវអាកាស​គាំងដំណើរ​ការ ទំនុកចិត្ត​ខាង​ធុរកិច្ច និង​អតិថិជន​ចុះខ្សោយ​ដោយសារ​វិធានការ​រឹតត្បិត​នានា ដើម្បី​ឃុំគ្រង​កុំឱ្យ​ជំងឺ​រាលដាល​។ ជំងឺឆ្លង​នេះ ក៏បង្ក​ហានិភ័យ​កាន់តែ​ធំ​ឡើង នៃ​ការ​ក្ស័យធន​ផ្នែក​ធុរកិច្ច ដែល​នឹង​បង្ក​ការបាត់បង់​ការងារ​រ​បស់​មនុស្ស​រាប់រយ​លាន​នាក់​។

ចំណែកកត្តា​មនុស្ស៖ ជាការប្រកួតប្រជែង​គ្នា​ខាង​ភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ និង​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដ៏​តានតឹង​រវាង​មហាអំណាច​ធំ​បំផុត​ទាំងពីរ កំពុង​ឈានទៅរក​សង្គ្រាមត្រជាក់​បែ​ប​ថ្មី ដែល​ធ្វើឱ្យមាន​ការផ្លាស់ប្តូ​រយ៉ា​ង​ជ្រាលជ្រៅ ឆាប់រហ័ស ពិបាក​ប៉ាន់ស្មាន និង​ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់​បំផុត​ បន្ថែមពីលើនេះទៀតនៅមាន សង្រ្គាមដែលកំពុងបន្តកើតមាននៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន ការកើនឡើងនៃការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងចិន សង្គ្រាមហ្គាហ្សា និងវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា បន្ថែមទៀត។ កត្តា​មនុស្ស​ទាំងនេះ កំពុង​ធ្វើឱ្យ​ស្ថិរភាព និង​វិបុលភាព រយៈពេល ជាង​៧០​ឆ្នាំ​ដែល​កើតចេញពី​សណ្តាប់ធ្នាប់​អន្តរជាតិ​ផ្អែកលើ​ពហុ​ប៉ូល​និយម និង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ​នោះ ទទួលរង​ភាព​រង្គោះរង្គើ​យ៉ាងខ្លាំង​។ នេះ​ក៏​ដោយសារ​ការរំលោភបំពាន និង​លែងគោរ​ពនូវ​គុណ​តម្លៃ​ទាំងឡាយ ដែលជា​មូលដ្ឋានគ្រឹះ​នៃ​សណ្តាប់ធ្នាប់​នេះ និង​ការ​ងាក​ទៅរក​ឯកតោភាគី​និយម ការប្រើ​កំលាំងបាយ​គាបសង្កត់​ប្រទេស​ទន់ខ្សោយ។

សម្រាប់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី របស់កម្ពុជាជាមួយវៀតណាម៖ ក្នុងរយៈពេល៩ខែដើមឆ្នាំនេះ ទំហំពាណិជ្ជកម្មសរុបនៃប្រទេសទាំងពីរសម្រេចបាន៦,៥១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលក្នុងនោះការនាំចេញរបស់វៀតណាមមកកម្ពុជាសម្រេចបាន៣,៧៤ពាន់លានដុល្លារ ហើយការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅវៀតណាមសម្រេចបាន ២,៧៧ពាន់លានដុល្លារ។ ជាមួយនឹងអត្ថប្រយោជន៍នៃលក្ខខណ្ឌភូមិសាស្រ្ត ទំនាក់ទំនងដ៏ល្អរបស់មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ ក៏ដូចជាភាពស្រដៀងគ្នានៃផលិតផល និងទំនិញ ពាណិជ្ជកម្មរវាងវៀតណាម និងកម្ពុជានឹងបន្តរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សនាពេលខាងមុខ។

ទាក់ទងទៅហ្នឹង “ការជំរុញនូវការប្រាស្រ័យទាក់ទងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជន សំដៅពង្រឹងស្មាតីអត្ត សញ្ញាណ​អាស៊ានតែមួយ” កម្ពុជាកំពុងធ្វើការងារនេះយ៉ាងសកម្មជាមួយបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ និយាយជារួម និងនិយាយដោយឡែក ជាមួយប្រទេសជិតខាង ដែលមានភូមិផងរបងជាមួយ ហើយជាពិសេសគឺជាមួយប្រទេស វៀតណាម។

ឆ្នាំ២០២២នេះ សប្តាហ៍វប្បធម៌វៀតណាមនៅកម្ពុជា រៀប​ចំ​ឡើងចាប់ពីថ្ងៃទី ៩ ដល់ ថ្ងៃទី ១៤ ខែសីហា នៅរាជធានីភ្នំពេញនិងទីក្រុងសៀមរាប ចំណែក​ព្រឹត្តិការណ៍សប្តាហ៍វប្បធម៌កម្ពុជានៅវៀតណាម រៀប​ចំ​ឡើង​នៅក្នុង​ទីក្រុង​ហូជីមិញ និងខេត្ត​ត្រា​វិញ នៅ​ដែនដី​សណ្តរ​ទន្លេមេគង្គ ចាប់ពី​ថ្ងៃទី ២៧ ខែកញ្ញា ដល់​ថ្ងៃទី​០២ ខែតុលា។ ព្រឹត្តិការណ៍វប្បធម៌ដ៏មានអត្ថន័យនាឆ្នាំ២០២២នេះ លើសពីការផ្តល់ឱកាសដល់ប្រជាជននៃប្រទេស ទាំងពីរក្នុងការស្វែងយល់ពីគ្នាទៅវិញទៅមក ថែមទាំងជាផ្នែកមួយនៃសកម្មភាពអបអរសាទរខួបលើកទី៥៥ នៃការ បង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការ និងឆ្នាំមិត្តភាព កម្ពុជា-វៀតណាម វៀតណាម-កម្ពុជា ឆ្នាំ២០២២។ ​ ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ ​រៀបចំឡើង​ដោយ​អនុលោម​ទៅតាម​ផែនការសហប្រតិបត្តិការ​ស្តីពី​វប្បធម៌​និង​សិល្ប​: ​ឆ្នាំ​២០១៨-២០២២​ រវាង​ក្រសួង​វប្បធម៌​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរ​។ ចំណែកកម្មវិធីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យវប្បធម៌ និងសិល្បៈ សម្រាប់ ឆ្នាំ២០២៣–២០២៧ ខាងមុខ រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម ដែលបានចុះហត្ថលេខា នៅទីក្រុងហូជីមិញ ប្រទេសវៀតណាម កាលពី ថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅ និងបានឯកភាពជាផ្លូវការ ដោយកំណត់យក ភាគីវៀតណាម នឹងរៀបចំសប្តាហ៍វប្បធម៌វៀតណាមនៅកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ និងឆ្នាំ២០២៦ ចំណែកសប្តាហ៍ វប្បធម៌កម្ពុជា នៅវៀតណាម កម្ពុជានឹងរៀបចំនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ និងឆ្នាំ២០២៥។ ចំណែកក្នុងឆ្នាំ ២០២៧ សប្តាហ៍វប្បធម៌ រវាង ប្រទេសទាំងពីរ នឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅប្រទេសទាំងពីរ ក្នុងឱកាសអបអរខួបលើកទី៦០ឆ្នាំ នៃទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជានិងវៀតណាម រួមជាមួយនឹងសកម្មភាពផ្សេងទៀត ដូចជាការសម្តែងសិល្បៈ និងការតាំងពិពណ៌ជាដើម។

គំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងទាំងឡាយរបស់ចិន កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ“ឆកោណត្បូងពេជ្រ” ក៏ដូចជា BRICS អង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ LMC RCEP CCFTA ឆ្នាំ២០២៤ជាឆ្នាំនៃការផ្លាស់ប្តូររវាងប្រជាជននិងប្រជាជន រវាងកម្ពុជានិងចិន ក៏ដូចជាទំនាក់ទំនងល្អរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ក្នុងនាមជាប្រទេសជិតខាង ភូមិផងរបងជាមួយគ្នា ទាំងលើទិដ្ឋភាព នយោបាយ សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមវប្បធម៌ និងការវិនិយោគ ក៏ដូចជាព្រឹត្តិការណ៍សប្តាហ៍វប្បធម៌រវាងប្រទេសទាំងពីរ ជាដើម នឹងក្លាយជាមេដែកដើម្បីទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគបរទេស ក៏ដូចជាភ្ញៀវទេសចរកាន់តែច្រើន ជាពិសេសពីប្រទេសចិននិងវៀតណាមមកកម្ពុជា ហើយនឹងជួយកម្ពុជាឱ្យអាចចាកចេញផុតេពីប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច នៅត្រឹមឆ្នាំ២០២៧ ក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងជាប្រទេសដែលមានចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០ ដែលជាយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាណត្តិទី៧ ។ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងអស់នេះ បានផ្តល់សន្ទុះយ៉ាងខ្លាំងក្លាដល់ការកសាងសហគមន៍កម្ពុជា-ចិន ដែលមានគុណភាពខ្ពស់ កម្រិតខ្ពស់ និងស្តង់ដារខ្ពស់ ជាមួយនឹងអនាគតរួមគ្នានៅក្នុងយុគ្គសម័យថ្មី និងក្លាយជា "គំរូតែមួយគត់" នៃទំនាក់ទំនងអន្តររដ្ឋ ដែលអាចធ្វើជាគម្រូបានសម្រាប់ទាំងក្នុងតំបន់និងពិភពលោកទាំងមូល។

ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ ដំណាក់កាលទី១ ទំនងជានឹងរងផលប៉ះពាល់ដោយការផ្លាស់ប្តូរ នៃស្ថានភាពនយោបាយសកល និងតំបន់ និងក្នុងប្រទេស។ ទាំងនេះរួមមានដូចជា សង្រ្គាមដែលកំពុងបន្តកើតមាននៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន ការកើនឡើងនៃការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិន សង្គ្រាមហ្គាហ្សា វិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើន។ នៅក្នុងប្រទេស បញ្ហាវិស័យអចលនវត្ថុកម្ពុជានៅមានជួបការលំបាកច្រើន ដែលវាមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់វិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ នៅកម្ពុជា។

RAC Media

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 09 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 03:41 PM

ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ ទទួលជួបពិភាក្សាជាមួយប្រតិភូក្រុមសារព័ត៌មានចិន ប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នារសៀលថ្ងៃពុធ ទី៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តំណាងឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចា្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានទទួលជួបនិងពិភាក្សាជាមួយប្រតិភូជាអ្នកសារព័ត៌មានចិន ប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលបានមកស្វែងយល់អំពីដំណើរការទូទៅ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងពិភាក្សាអំពីការត្រៀមរៀបចំកិច្ចពិភាក្សា ស្ដីពីបញ្ហាទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងចិន និងបញ្ហាក្នុងតំបន់នាពេលខាងមុខ។

ក្នុងជំនួបពិភាក្សាការងារនាឱកាសនេះ ភាគីទាំងពីរក៏បានឯកភាពគ្នា ដើម្បីពិនិត្យនិងស្វែងរកលទ្ធភាពធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងស្ថាប័នទាំងពីរ ព្រមទាំងធ្វើការផ្សព្វផ្សាយអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា-ចិន ពិសេសគឺការជំរុញការយល់ដឹងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ចិនផងដែរ។

នៅក្នុងជំនួបនាឱកាសនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតអគ្គលេខាធិការ ក៏បានមានប្រសាសន៍គូសបញ្ជាក់នូវទស្សនៈរបស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត អំពីទំនាក់ទំនង និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកម្ពុជានិងចិន ព្រមទាំងបញ្ហានៅក្នុងតំបន់មួយចំនួន ជូនដល់ប្រតិភូក្រុមសារព័ត៌មានចិនប្រចាំតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកផងដែរ៕

  ថ្ងៃពុធ, 08 វិច្ឆិកា 2023 ម៉ោង 10:45 PM