រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សិទ្ធិនារីក្នុងបរិបទសម័យទំនើប

ទិវានារីអន្តរជាតិ៨មីនា ជាទិវាមួយដែលនារីជុំវិញពិភពលោកប្រារព្ធពិធីដើម្បីរំឭកអបអរសាទរនូវប្រវត្តិនៃការទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ទិវានេះក៏ត្រូវបានអង្គការសហប្រជាជាតិប្រារព្ធនិងអបអរសាទរផងដែរ លើសពីទៅទៀតក៏មានប្រទេសជាច្រើនបានកំណត់យកទិវានេះ ថាជាថ្ងៃបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួនថែមទៀត ផង។ កន្លងមក នារីក្នុងលោកតែងត្រូវបែងចែកដោយព្រំដែនជាតិ ដោយជាតិពន្ធខុសគ្នា ដោយភាពខុសគ្នាខាងភាសា វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ជាដើម។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលនារីក្នុងលោកចាប់ផ្ដើមទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពបានទទួលជោគជ័យ ទិវានារីថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ត្រូវបានគេប្រារព្ធ រំឭក និងអបអរសាទរជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការបង្កើតពិធីទិវានារីនេះឡើង គឺក្នុងគោលបំណងរំឭកឡើងវិញនូវប្រពៃណីនៃការតស៊ូរបស់នារីក្នុងសម័យអតីតកាល ដើម្បីសមភាព យុត្តិធម៌ សន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍន៍។

ទិវានារីអន្តរជាតិ ជារឿងរបស់នារីបានការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលកើតចេញពីការតស៊ូរបស់នារីអស់រយៈពេលរាប់ទសវត្ស ដើម្បីការរស់នៅរស់នៅក្នុងសង្គមដោយស្មើភាពជាមួយបុរស។ ជាក់ស្ដែង ក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍នៃប្រទេសបារាំង នារីក្នុងទីក្រុងប៉ារីសបានអំពាវនាវរកសេរីភាព សមភាព ភាតរភាព ដោយដើរជាក្បួនឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងវែរសៃ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិបោះឆ្នោតសម្រាប់នារី។

គំនិតនៃទិវានារីអន្តរជាតិនេះបានលេចឡើងជាដំបូងក្នុងរបត់នៃសតវត្សដែលពិភពឧស្សាហូបនីយកម្មមានដំណើរវាតទី ចលាចល និងកំណើនប្រជាជនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ផ្តើមចេញពីចលនាតស៊ូរបស់នារីនៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក កាលពីចុងសតវត្សទី១៩ក្នុងការរំដោះខ្លួនចេញពីការកេងប្រវ័ញ្ចនានានៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម នារីត្រូវបានគេទទួលស្គាល់និងផ្តល់សិទ្ធិពេញលេញនៅក្នុងការងារនិងសង្គមជាបន្តបន្ទាប់។ ការសាមគ្គីនិងការតស៊ូរបស់នារីទូទាំងពិភពលោក ដើម្បីសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ ដោយភា្ជប់នូវពាក្យស្លោកថា មួយថ្ងៃធ្វើការប្រាំបីម៉ោង ធ្វើការស្មើគ្នា បៀវត្សរ៍ស្មើគ្នា ការពារសុខភាពមាតានិងទារក។

ដោយឡែកនៅប្រទេសកម្ពុជា តើនារីត្រូវបានលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃយ៉ាងណាខ្លះ?

គេតែងចាត់ទុកថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមមេនិយម គឺការឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំ ជារបបមាតាធិបតេយ្យ។ តើយើងមានអ្វីខ្លះដែលបញ្ជាក់ថា សង្គមខ្មែរជាសង្គមឱ្យតម្លៃស្រ្តីជាធំនោះ?

ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ យើងឃើញមានភស្តុតាងជាច្រើនដែលខ្មែរបានឱ្យតម្លៃស្ត្រី ជាក់ស្ដែងដូចជា ការរក្សាវប្បធម៌ ការរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិ ស្ដ្រីតែងចេះប្រកបការងារសិប្បកម្ម ការងារសិល្បៈ ស្ត្រីមានចរិយាមារយាទ សម្ដីសំដៅ ការស្លៀកពាក់បែបជាតិ ជាដើម ដោយចាស់បុរាណកំណត់ថា ក្រឹត្យនៅនឹងស្រី វិន័យនៅនឹងសង្ឃ។​​ តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ តាំង​​ពីសម័យបុរាណរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្មែរមានស្ត្រីឆ្នើមជាច្រើនរូបដែលបានធ្វើពលីកម្មធំធេង ដើម្បីជាតិមាតុភូមិ ប្រកបដោយមោទនភាព ដូចជា ព្រះនាងសោមា (លីវ យី) ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ជាដើម។ ក្នុងពិធីអាពាហ៍​ពិ​ពាហ៍​​​​មង្គល ខ្មែរតែងរៀបពិធីនៅផ្ទះខាងស្រី ដោយឱ្យស្ដ្រីនៅទីខ្ពង់ជាងខាងប្រុស។ ខ្មែរតែងនិយមហៅអ្នកដើមពិធីខាងស្រីថា ខាងលើ អ្នកដើមពិធីខាងប្រុសថា ខាក្រោម។​   ការប្រើពាក្យប្រចាំថ្ងៃ អ្វីដែលធំ ខ្ពង់ខ្ពស់ ចម្បង ខ្មែរតែងហៅថាមេ ដូចជា មេទ័ព មេចោរ មេទ្វារ មេដំបូង ជាដើម។ ក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរក៏បានលើកតម្លៃស្ត្រី ដូចជា រឿង​គង់​ហ៊ាន រឿងមាយើង រឿងភ្នំប្រុសភ្នំស្រី ជាដើម សុទ្ធតែបានលើកយកតម្លៃ តួនាទីស្ត្រីជាធំ។

លំអាននៃការលើកតម្កើងស្ត្រីទាំងនេះក៏កើតមានក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរតាំងពីយូរមកហើយ ដែលផ្នត់គំនិតនេះក៏បានកើតមានក្នុងស្មារតីដឹកនាំស្ថាប័នតូច ធំ ជាប្រចាំ។ ប្រពៃណីលើកតម្កើងនិងផ្ដល់តម្លៃនារីត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិជាបន្តបន្ទាប់ តាំងពីក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតប្រធានវិទ្យាស្ថានឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ឡុង សៀម ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ អ៊ីវ ច័ន រហូតមកដល់ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិរ ជួរ គារី នាពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏បានបន្តការប្រារព្ធ អបរសាទរ ដើម្បីបង្ហាញពីសាមគ្គីភាព សមភាព និងផ្ដល់ការគោរពដល់នារីជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ស្មារតីទិវានារីអន្តរជាតិ៨ មីនា ក៏ដូចជាការលើកតម្កើងនារីតាមរយៈផ្នត់គំនិតខ្មែរ ជាការរួមចំណែកក្នុងការគោរព ផ្ដល់តម្លៃដល់នារី ការផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ ក្នុងទទួលការងារ ដោយលក្ខណៈសមភាពរវាងបុរសនិងស្ត្រីជាមូលដ្ឋាន។

សូមឱ្យស្មារតីទិវានារីស្ថិតនៅអមតៈក្នុងស្ថាប័ន ក្នុងសង្គមកើតមានជានិច្ចនិរន្តរ៍។

សូមកុំឱ្យមានស្មារតីចាត់ទុកនារីជាកម្លាំងទន់ខ្សោយតទៅទៀត។

RAC Medi

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានជាតិភាសាខ្មែរ

  

  ថ្ងៃអាទិត្យ, 22 មីនា 2020 ម៉ោង 10:27 PM

ហេតុអ្វីខ្លាចតែប្រទេសចិន​? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

កាលពីយប់ថ្ងៃទី ២១ ខែ មីនា ឆ្នាំ ២០២០ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានផ្សាយអំពីការធ្វើសមយុទ្ធយោធារវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសចិន។ នៅក្នុងអត្តបទដែលផ្សាយនោះ វិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានដកស្រង់ការយល់ឃើញរបស់អ្នកវិភាគនៅក្នុងប្រទេសថៃ សិង្ហបុរី និងប្រទេសជប៉ុន ហើយអ្នកវិភាគទាំងនោះបានយល់ឃើញថា ការធ្វើសមយុទ្ធយោធារបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសចិននោះ គឺជារឿងមិនល្អ​សម្រាប់អាស៊ាន ឬជាការបែកបាក់នៅក្នុងសមាគមអាស៊ានទៀតផង។

វាជារឿងមួយចម្លែកណាស់ នៅពេលប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត ឬប្រទេសកម្ពុជាធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាមួយអាម៉េរិក ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារឿងត្រឹមត្រូវ ហើយការធ្វើសមយុទ្ធជាមួយប្រទេសចិន គឺជារឿងបែកបាក់របស់សហគមអាស៊ានទៅវិញ។

មានពេលខ្លះ ខ្ញុំមិនយល់ទេ នៅពេលដែលគេចង់និយាយអំពីប្រទេសកម្ពុជា ឬនយោបាយកម្ពុជា តែគេមិនបានយកសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជា សូម្បីតែមួយរូប ។

ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកដែលគាំទ្រប្រទេសចិននោះទេ តែក្នុងនាមជាប្រទេសតូច ហើយនៅក្រីក្រនោះ កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែននៅក្នុងគោលនយោបាយការបរទេស ហើយកម្ពុជាមិនត្រូវដើរទៅតាមដានប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចដែលមាននៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់នោះទេ។ នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសក្នុងលោកបានបង្ហាញអំពីអំណាចរបស់ពួកគេតាមរយៈការគាបសង្តត់ប្រទេសតូចៗឱ្យក្លាយជាសមាជិករបស់ក្រុមខ្លួន ហើយប្រទេសណាដែលមិនចូលជាសមាជិកក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រទេសតូចៗទាំងនោះ​ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសត្រូវរបស់គេ។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាកន្លងមក បានបង្ហាញថា កម្ពុជាត្រូវមានភាពបត់បែន ហើយត្រូវចេះស្គាល់មិត្ត ស្គាល់សត្រូវឱ្យបានពិតប្រាកដ ហើយពលរដ្ឋកម្ពុជា ក៏មិនគួរចេះតែយល់ឃើញស្របទៅតាមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងស្រុងនោះដែរ ព្រោះថាប្រទេសកម្ពុជាយើងមានភូមិសាស្ត្រ ហើយនឹងទំនៀមទំលាប់ផ្សេងអំពីប្រទេសទាំងនោះ ហើយស្ថានភាពនៃប្រទេសកម្ពុជាក៏ខុសអំពីប្រទេសទាំងនោះដែរ។

នៅយប់នេះ ខ្ញុំបានស្តាប់ការវិភាគរបស់ជនបរទេសអំពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយខ្ញុំមានការសង្វេគក្នុងចិត្តណាស់ ដោយហេតុថា មិនមានសំលេងរបស់ជនជាតិកម្ពុជាអំពីសាច់រឿងរបស់កម្ពុជានោះទេ។ រឿងផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះជនបរទេស មិនមែនមានត្រឹមតែចំពោះអ្នកការសែតនោះទេ សូម្បីតែតាមសាកលវិទ្យាល័យនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏បានផ្តល់តម្លៃខ្លាំងចំពោះអ្នកដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សាអំពីបរទេសដែរ។ ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជាភាគច្រើនត្រូវបានសរសេរដោយជនបរទេស។ តើព្រោះហេតុអ្វី? ព្រោះតែការមិនផ្តល់តម្លៃ ឬព្រោះតែកត្តាផ្សេងទៀត?

ជនជាតិកម្ពុជាភាគច្រើនមិនសូវផ្តល់តម្លៃដល់ស្នាដៃរបស់ ឬសមត្ថភាពជនជាតិខ្លួន ឬក្រុមរបស់ខ្លួននោះទេ ហើយនៅពេលមានបញ្ហាណាមួយដែលមិនច្បាស់លាស់ គេមិនសូវស្តាប់ការបកស្រាយរបស់សាស្ត្រាចារ្យជនជាតិខ្មែរនោះទេ តែគេចូលចិត្ត ឬគោរពការបកស្រាយរបស់ជនបរទេស ជាពិសេស ជនជាតិស្បែកស។ កាលពីពេលកន្លងទៅ ខ្ញុំបានចម្លងអត្តបទមួយហើយបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នៅពេលនោះមានលោកបណ្ឌិតជនជាតិខ្មែរមួយដែលបញ្ចប់ការសិក្សានៅបរទេសបានធ្វើការតវ៉ាចំពោះសេចក្តីដែលខ្ញុំបង្ហោះ ព្រោះគាត់គិតថាសេចក្តីនោះខុស តែនៅពេលដែលខ្ញុំបានប្រាប់ថា សេចក្តីនោះខ្ញុំបានយកអំពីអត្តបទមួយដែលសរសេរដោយជនជាតិលោកខាងលិចនោះ លោកបណ្ឌិតរូបនោះ បែរជាទទួលសេចក្តីនោះថាត្រឹមត្រូវទៅវិញ។ នេះគ្រាន់តែជាសេចក្តីបញ្ជាក់តូចមួយនោះទេ តែនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា មានច្រើនចំណុចណាស់ដែលបានបញ្ជាក់ថា ជនជាតិកម្ពុជាផ្តល់តម្លៃដល់បរទេសច្រើនជាងជនជាតិរបស់ខ្លួន។

រឿងចិន ឬអាម៉េរិក ឬប្រទេសណាក៏ដោយចុះ មិនមែនជារឿងដែលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ថាជាមិត្ត ឬជាសត្រូវនោះទេ យើងត្រូវដឹងឱ្យបានច្បាស់ថា តើកម្ពុជានៅត្រង់ណា? កម្ពុជាមានអ្វីខ្លះហើយ? កម្ពុជាត្រូវការអ្វី? កម្ពុជាខ្លាំងហើយឬនៅ? ហើយតើកម្ពុជាផលិតអ្វីបានខ្លះ? បើយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា នោះយើងមិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាល ឬបុគ្គលណាមួយនោះទេ ហើយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការការប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នា មិនមែនប្រឹងប្រែងតែ ថា្នក់ដឹកនាំ ហើយអ្នកក្រោមឱវាទមិនប្រឹងនោះទេ។

ក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ មានពេលខ្លះ ពលរដ្ឋកម្ពុជាបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទាំងដែលមិនបានយល់ដឹងឱ្យច្បាស់អំពីតម្រូវការជាក់លាក់របស់ប្រទេសនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ មានមនុស្សខ្លះបានសូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបិទជើងយន្តហោះជាមួយប្រទេសចិន នៅពេលដែលមានមេរោគកូរ៉ណា ជាដើម។ តើកម្ពុជាគួរបិទឬទេ? អត់ទេ!

មិនត្រូវនិយមបរទេសពេកទេ ហើយត្រូវចេះចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជាមួយជនជាតិរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវចេះផ្តល់ឱកាសដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ឬមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពផ្សេងទៀតដើម្បីឱ្យគេបានបញ្ចេញសមត្ថភាពរបស់គេ ព្រោះថាពេលមនុស្សមួយជំនាន់ស្លាប់ទៅ ​យើងត្រូវមានមនុស្សបន្តវេនដែលខ្លាំងពូកែ ដើម្បីបន្តនិរន្តរភាពការងារ ឬបន្តការដឹកនាំស្ថាប័ន ក៏ដូចជាប្រទេសជាតិរបស់យើងនៅពេលអនាគត់ទៀត។

—————

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ។ អត្តបទនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ គឺជាការយល់ឃើញផ្ទាល់របស់ម្ចាស់អត្តបទ។ ទាក់ទងម្ចាស់អត្តបទតាមរយៈ អ៊ីមែល [email protected])។

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 10:25 PM

តើពលរដ្ឋកម្ពុជាកំពុងខ្វះអ្វី? ដោយ៖ បណ្ឌិត សុឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់របស់ប្រទេសកម្ពុជា នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយដ៏កំសត់ និងបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមឈ្លានពាន និងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់កាលជាច្រើនសតវត្ស។ បើសិនជាយើងពិនិត្យមើលរយៈពេលដែលប្រជាជនកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាអាចរស់នៅក្នុងសន្តិភាព ឬភាពសម្បូរសប្បាយ នោះយើងនឹងបានឃើញថា ប្រជាជនកម្ពុជាបានចំណាយពេលរស់នៅក្នុងសង្គ្រាមស្ទើរតែច្រើនជាងសន្តិភាព។

យោងទៅតាមប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងដ៏យូរលង់ជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ ប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន មានពលរដ្ឋប្រមាណជា១៣០០ លាននាក់  ចំណែកឯកម្ពុជាវិញ មានពលរដ្ឋចំនួនប្រមាណ ១៦លាននាក់ តែប៉ុណ្ណោះ។ តើព្រោះតែហេតុអ្វី? គឺព្រោះតែសង្គ្រាម ដែលបានសម្លាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាច្រើនសម័យកាល។

សន្តិភាពគឺជារបស់មួយដែលមានតម្លៃណាស់ ហើយសន្តិភាពមិនគួរត្រូវបានយកទៅប្រៀបធៀបជាមួយរបស់ណាមួយនោះទេ ព្រោះថាបើសិនប្រទេសមានសង្គ្រាម ឬមានការឈ្លានពានណាមួយនោះ គឺពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេស មិនមានពេលបានគិតអំពីសមាធិ អំពីសិទ្ធិមនុស្ស តម្លាភាព ឬយុត្តិធម៌នោះទេ គឺម្នាក់ៗនឹងរវល់គិតអំពីជីវិតរបស់ខ្លួន ឬជីវិតរបស់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងពេលនេះ គឺជាពេលមួយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការបកស្រាយថា តើជីវិតមានតម្លៃប៉ុណ្ណា? ព្រោះតែវីរុសកូរ៉ូណា មនុស្សបានភ័យខ្លាចចំពោះគ្នា ហើយបរទេសក៏បានចាត់វិធានការផ្សេងៗ ដើម្បីរក្សាប្រទេសរបស់គេ ហើយក៏មានប្រទេសខ្លះបានបិទព្រំដែនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងបានហាមឃាត់ការនាំចូលទំនិញមកកម្ពុជាផងដែរ។ រដូវកាលនៃវីរុសនេះ បានបញ្ជាក់ថា ជីវិត (សុខភាព) មានតម្លៃណាស់ ហើយប្រទេសនីមួយៗ បានយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងចំពោះជាតិសាសន៍របស់គេ។

ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយដែលចាប់ផ្ដើមកសាងប្រទេសចេញពីចំណុចសូន្យ ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យជារបបគ្មានកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួនដោយលុបបំបាត់ចោលកម្មសិទ្ធិទាំងអស់ ដោយរបបនេះចាត់ទុកថាកម្មសិទ្ធិជាសត្រូវរបស់បដិវត្តន៍ ហើយកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សម្នាក់ៗមានតែស្លាបព្រាមួយគត់ដែលអាចគ្រប់គ្រងក្នុងដៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗបាន ហើយស្ទើរតែគ្មានគ្រួសារណាមួយ ដែលមិនត្រូវបាននិរាសព្រាត់ប្រាស ដោយសារសង្គ្រាមដែលរបប៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃ បានបង្កឡើងនោះឡើយ។

បើយើងគិតពីឆ្នាំ ១៩៧៩ រហូតមកដល់ ឆ្នាំ ២០២០នេះ គឺមានរយៈពេលជិត ៤០ ឆ្នាំហើយ ដែលប្រទេសកម្ពុជាបានរស់នៅក្រោមដំបូលនៃសន្តិភាព។ បើទោះបីជាដំណាក់នៃការចាប់ផ្តើមដំបូង កម្ពុជាបានប្រឈមនឹងការខ្វះខាតជាច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ តែហូតមកដល់ពេលនេះ កម្ពុជាបានទទួល ឬបានដឹងស្ទើរតែគ្រប់យ៉ាងដែលពិភពលោកកំពុងមាន ហើយប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសជាច្រើនក្នុងលោក ដើម្បីទស្សនា ឬដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំ និងកម្មវិធីផ្សេងៗ។

ដោយសារតែសេរីភាពនៃការប្រើប្រាស់អុិនធើណែតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានភាពទូលំទូលាយ ហើយពលរដ្ឋជំនាន់ក្រោយអាចប្រើប្រាស់ភាសាបរទេសបាននោះ កម្រិតនៃការសិក្សារបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក៏មានភាពកាន់តែល្អប្រសើរឡើងដែរ ហើយការសិក្សាមុខវិជ្ជាមួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏មិនចាញ់បរទេសដែរ បើសិនជានិស្សិតអាចដករបាំងភាសាចេញបាននោះ។

ការរីកចម្រើនរបស់កម្ពុជាមានច្រើនស្ទើរគ្រប់វិស័យ តែកម្ពុជាបែរជាមិនសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះ  វិស័យដែលជាសក្តានុពលរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសដែលមានផ្ទៃដីល្អសម្រាប់ការបង្ករបង្កើនផល ឬការដាំដំណាំផ្សេងៗសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលរដ្ឋ ហើយពលរដ្ឋភាគច្រើនរស់នៅដោយពឹងពាក់លើវិស័យកសិកម្មនេះ។ រឿងមួយដែលគួរកត់សំគាល់នោះ គឺបន្លែ ត្រី សាច់ ភាគច្រើន ដែលបម្រើដល់ជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជានោះ គឺត្រូវបាននាំចូលពីប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាទៅវិញ។ ព្រោះតែពាក្យថា “ មិនមានទីផ្សារ” បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាតាមស្រុកស្រែចម្ការ មិនសូវដាំបន្លែ ដែលបម្រើដល់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនោះទេ ( ត្រកួន ត្រសក់ ត្រឡាច ស្លឹកគ្រៃ......) ពេលព្រឹក ពលរដ្ឋនាំគ្នាទៅផ្សារដើម្បីទិញបន្លែគ្រប់យ៉ាងនៅផ្សារក្នុងភូមិ  ហើយទិញតាំងពីស្លឹកគ្រៃ ម្ទេស  ដែលអាចដាំបាននៅផ្ទះរបស់ខ្លួន។

ពលរដ្ឋភាគច្រើន បានត្អូញអំពីភាពក្រីក្រលំបាក ហើយនឹងការខ្វះខាតសម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ស្របពេលដែលដីនៅទំនេរ ហើយមិនមានដាំអ្វីសោះ។ តើនេះជាការខ្វះខាតរបស់អ្នកណា? យើងមិនអាចបន្ទោសពលរដ្ឋទាំងស្រុង ហើយយើងក៏មិនអាចបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុងនោះដែរ ។ នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៦១ មានចែងថា៖ រដ្ឋ ជំរុញ ការ អភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋកិច្ច គ្រប់ វិស័យ ជា ពិសេស វិស័យ កសិកម្ម សិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្ម ចាប់ ពី តំបន់ ដាច់ ស្រយាល ដោយ យក ចិត្តទុកដាក់ទៅលើនយោបាយ ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេសទំនើប និងប្រព័ន្ធឥណទាន។

បើយោងទៅតាមមាត្រា៦១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅមានការខ្វះខាតក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ទឹក ភ្លើង ផ្លូវ និង មធ្យោបាយ ដឹកជញ្ជូន បច្ចេកទេស ទំនើប និង ប្រព័ន្ធឥណទានសម្រាប់ពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ។ យោងទៅតាមការសង្កេតរបស់ខ្ញុំ បើទោះបីជាការផ្គត់ផ្គង់របស់រដ្ឋាភិបាល នៅមិនទាន់បាន១០០ % ក៏ដោយ តែផ្នែកភាគច្រើននៃប្រទេសកម្ពុជា មានផ្លូវ ភ្លើង និងទឹកដែលអាចប្រើប្រាស់បានសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើសិនជាបែបនោះមែន តើហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការដាំដុះបន្លែកសិកម្ម? យោងទៅតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំកន្លងមក ខ្ញុំអង្កេតឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនសូវចាប់អារម្មណ៍ក្នុងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានមូលហេតុចម្បងៗដូចខាងក្រោម៖

១. ពលរដ្ឋវ័យក្មេងគិតថាវិស័យកសិកម្មមិនល្អ ហើយគ្រួសារនីមួយៗ មិនចង់ឱ្យកូនរបស់ខ្លួនទៅធ្វើកសិកម្មក្រោយពេលរៀនចប់មហាវិទ្យាល័យនោះទេ។ សាស្ត្រាចារ្យ ឬបណ្ឌិតជំនាញខាងកសិកម្ម ក៏មិនចង់ទៅធ្វើការនៅចម្ការ ឬនៅកន្លែងចិញ្ចឹមសត្វ ក្នុងទីជនបទនោះដែរ គឺភាគច្រើនចង់ធ្វើការនៅក្នុងការិយាល័យដែលមានម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ឬនៅក្នុងម្លប់ទៅវិញ។

២. ពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ មានការរាងចាល ក្រោយពេលដែលដាំដំណាំបានហើយ មិនមានទីផ្សារសម្រាប់លក់ដូរ ហើយខ្លះទៀតត្រូវជំពាក់ធនាគារ ព្រោះតែការដាំដំណាំនោះ។

៣. ការផ្តល់តម្លៃខ្លាំងពេកចំពោះការធ្វើពលករនៅប្រទេសក្រៅ ហើយនាំគ្នាធ្វើចំណាកស្រុក ដោយហេតុផលបានប្រាក់ខែច្រើន ឬដោយសារតែមិនមានការងារក្នុងស្រុក។ ពេលពលរដ្ឋមានកម្លាំង ធ្វើការឱ្យបរទេសហើយត្រឡប់មកប្រទេសវិញ នៅពេលធ្វើការលែងកើត ឬពេលមានជំងឺ។

៤. រដ្ឋាភិបាលមិនមានយន្តការជាក់លាក់ក្នុងការលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុក ឧទាហរណ៍ តម្លៃទំនិញ ឬរបស់ដែលផលិតក្នុងស្រុកតែងមានតម្លៃខ្ពស់ជាងទំនិញនាំចូល ដោយសារតែការផលិតក្នុងស្រុកមានការចំណាយខ្ពស់ ព្រោះហេតុនោះ ពលរដ្ឋត្រូវលក់ក្នុងតម្លៃថ្លៃ។

៥. រដ្ឋមិនបានគ្រប់គ្រងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្រោយពេលដែលធនាគារជាតិបានប្រកាសដាក់កំណត់ពិដានការប្រាក់ចំពោះគ្រឹះស្ថានផ្តល់ប្រាក់កម្ចី ដែលនៅក្រោមធនាគារជាតិ  គ្រឹះស្ថានមួយចំនួនបានធ្វើប្រតិបត្តិការក្រោមផ្លាក “ហាងបញ្ចាំ” (ដែលស្ថិតនៅក្រោមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ) ហើយអាចកំណត់អត្រាការប្រាក់ទៅតាមការកំណត់របស់ខ្លួន។

៦. ពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន មិនបានដឹងថា ត្រូវដាំដំណាំអ្វីដែលជាតម្រូវការរបស់ទីផ្សារនោះទេ គឺពលរដ្ឋត្រូវដាំតាមគ្នា ឬដាំតាមការនឹកឃើញ ដោយសារមិនមានគោលការណ៍ណែនាំច្បាស់លាស់ អំពីតម្រូវការប្រចាំឆ្នាំ។

៧. ពលរដ្ឋមួយចំនួនមានផ្នត់គំនិតផ្តេកផ្តួលទៅតាមទ្រឹស្តីសាសនា ដោយគិតខុសថាគឺជាបាបកម្មរបស់ខ្លួន ហើយខ្វះការប្រឹងប្រែងក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្ន។

៨. ការបណ្តុះបណ្តាលអំពីកសិកម្មចំពោះពលរដ្ឋ នៅមិនទាន់បានគ្រប់គ្រាន់ ដែលតម្រូវឱ្យរដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតចំពោះការបញ្ជូនមន្ត្រីដែលមានជំនាញ ទៅបណ្តុះបណ្តាលនៅជនបទ។

៩.មិនមានទឹក ឬភ្លើងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកសិកម្មនេះ ហើយពលរដ្ឋត្រូវចំណាយច្រើនចំពោះប្រេង និងតម្លៃភ្លើង នៅពេលដែលពួកគាត់ដាំដំណាំ។

១០. ពលរដ្ឋខ្លះមានទម្លាប់ខ្ជិលច្រអូស ដោយអាងហេតុផលផ្សេងៗមិនអស់។

 ការអភិវឌ្ឍប្រទេសមួយត្រូវកត្តាផ្សេងជាច្រើនទៀត ដែលរួមទាំងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិជ្ជាខ្លាំង ប្រព័ន្ធសុខាភិបាលខ្លាំង ប្រព័ន្ធអប់រំមួយដែលល្អកងទ័ពប្រទេសដែលខ្លាំង .......ប៉ុន្តែកម្ពុជាមិនគួរនាំចូលសូម្បីតែស្លឹកគ្រៃ ស្លឹកខ្ទឹម ជី ម្ទេស ឬម្រេចនោះទេ។ ពលរដ្ឋកម្ពុជា ឬប្រទេសកម្ពុជាគួរតែនាំគ្នាដាំដំណាំគ្រប់ប្រភេទដែលអាចហូបបាន ហើយរដ្ឋត្រូវយកពន្ធចំពោះដីដែលមិនដាំដំណាំ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែលើកទឹកចិត្តផង និងបង្ខំផងដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋដាំដំណាំ ឧ. រាល់ដីទាំងឡាយណាដែលមិនដាំដុះនោះទេ គឺត្រូវតែបង់ពន្ធ ហើយសម្រាប់ដីដែលដាំដុះនោះ គឺមិនបានយកពន្ធនោះទេ។

ការយកចិត្តពលរដ្ឋ គឺជារឿងល្អ តែមិនគួរយកចិត្តគ្រប់រឿងនោះទេ ព្រោះថាពេលខ្លះពលរដ្ឋមិនបានគិតឱ្យស៊ីជម្រៅអំពីផលប្រយោជន៍ និងផលប៉ះពាល់សម្រាប់ប្រទេសនោះទេ។

———

(ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ អត្តបទនេះមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ )។ Email: [email protected]

RAC Media

  ថ្ងៃសៅរ៍, 21 មីនា 2020 ម៉ោង 03:04 PM

សហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិនសាចទឹកដាក់គ្នារឿង COVID-19 ដោយ៖បណ្ឌិត ឈត ប៊ុនថង វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

គិតមកដល់ពេលនេះ COVID-19 បានវាយលុកចូលដល់ប្រទេសនិងដែនដីសរុបជាង ១៧០ ហើយ នៅ ទូទាំងសកលលោក។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវមួយនេះ វាបានចម្លងទៅមនុស្សសរុបចំនួនជាង ២០០, ០០០ នាក់ ក្នុងនោះអ្នកស្លាប់មានជិត១០,០០០នាក់ និងជាសះស្បើយជាង៨០,០០០នាក់។ ជំងឺរាតត្បាតដ៏កាច សាហាវនេះ មិនត្រឹមតែបង្កមហាវិនាសកម្មដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំងបង្កឱ្យមានការរើសអើងរវាងជាតិសាសន៍អាស៊ីនិងអឺរ៉ុបទៀតផង។ អ្វីដែលធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀតនោះ មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដ៏ធំទាំងពីរ គឺសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងចិន បានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយការផ្ទុះជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ។ តើការណ៍ពិតបែបណាទៅ? តើនរណាជាអ្នកបង្កើតជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ ឬមួយវាកើតឡើងបែបធម្មជាតិ?

ដំបូងបំផុត នៅពេលដែល COVID-19 នេះ ផ្ទុះឡើងភ្លាម មានការលើកឡើងថា មេរោគនេះមានប្រភពពីសត្វប្រចៀវ ហើយបានឆ្លងទៅដល់សត្វពស់និងសត្វផ្សេងៗទៀត មុននឹងឆ្លងមកដល់មនុស្ស និងបានរាលដាលជាសាកល។ ប៉ុន្តែ ក្នុងខណៈនោះ មានអ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលម្នាក់ គឺលោក Dany Shoham បានអះអាងថា Corona Virus គឺចិនជាអ្នកបង្កើតទុកសម្លាប់មនុស្ស ហើយវាបានធ្លាយចេញពីមន្ទីរពិសោធន៍អាវុធជីវសាស្ត្ររបស់ចិននៅទីក្រុងវ៉ូហាន។ អ្នកវិភាគសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលរូបនេះ បាននិយាយថា «ការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺរលាកសួតដែលបង្កឡើងដោយវីរុសកូរ៉ូណា បណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ដូចសត្វនេះ ប្រហែលជាមានប្រភពដើមនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍មួយក្នុងទីក្រុងវ៉ូហាន ដែលភ្ជាប់ទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ប្រទេសចិន»។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយដោយទីភ្នាក់ងារ Washington times នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។

យោងតាមការផ្សាយរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ បានផ្សាយឡើងវិញនូវរបាយការណ៍របស់ទូរទស្សន៍វ៉ូហានពីឆ្នាំ២០១៥ ដែលបង្ហាញពីមន្ទីរពិសោធន៍ស្រាវជ្រាវវីរុសទំនើបបំផុតរបស់ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា «វិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្ត្រវ៉ូហាន»។ មន្ទីរពិសោធន៍នេះគឺជាកន្លែងតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេសចិនដែលមានសមត្ថភាពធ្វើការជាមួយវីរុសសម្លាប់មនុស្ស។

លោក Dany Shoham អតីតមន្រ្តីចារកម្មយោធាអ៊ីស្រាអែល ដែលបានសិក្សាអំពីសង្គ្រាមជីវសាស្ត្រចិនបាននិយាយថា វិទ្យាស្ថាននេះមានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងកម្មវិធីអាវុធជីវៈសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំង។ លោក Shoham បានប្រាប់កាសែត The Washington Times ថា «មន្ទីរពិសោធន៍មួយចំនួននៅក្នុងវិទ្យាស្ថាននេះ ប្រហែលជាបានចូលរួមនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវនិងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្រ្តរបស់ចិន»។ គាត់បានបន្ថែមទៀតថា ការងារផលិតអាវុធជីវសាស្រ្តត្រូវបានធ្វើឡើងជាផ្នែកមួយនៃការស្រាវជ្រាវស៊ីវិលនិងយោធាស៊ីវិល ហើយវាពិតជាមានការលាក់លៀមខ្លាំងណាស់ពីរដ្ឋាភិបាលចិន។ នៅពេលដែលមានការបង្ហាញការសង្ស័យបែបនេះភាគីចិនមិនបានបង្ហាញប្រតិកម្មភ្លាមៗ ជាដំកំភួននោះទេ ដោយពេលនោះប្រទេសចិនកំពុងជាប់ដៃខ្លាំងក្នុងការរិះរកវិធីនានាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង COVID-19 និងសង្គ្រោះប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនដែលកំពុងទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីជំងឺនេះ។

បន្ទាប់ពីប្រទេសចិនបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ខ្លួនអាចគ្រប់គ្រងការរីករាលដាលនូវ COVID-19 ទាំងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងថ្មីនិងការព្យាបាលបានប្រសើរជាងមុននៅផ្ទៃក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ភាគីចិនបានចាប់ផ្ដើមឆ្លើយតបទៅនឹងការព្យាយាមចោទប្រកាន់មុនៗមកលើខ្លួន ហើយបានវាយបកទៅវិញថា តាមពិត អាម៉េរិកវិញទេដែលជាអ្នកនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានលើកឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ថា «យោធាសហរដ្ឋអាមេរិកទំនងជាបាននាំយកវីរុសកូរ៉ូណា ចូលទីក្រុងវ៉ូហានរបស់ប្រទេសចិន ខណៈដែលកន្លងមកយើងឃើញថា ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែមានទំនាស់ជាមួយក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន» នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Reuters។ ប៉ុន្តែ ប្រទេសចិនមិនបានបង្ហាញភស្តុតាងណាមួយប្រាកដប្រជាសម្រាប់គាំទ្រការលើកឡើងរបស់ខ្លួនដែលថា យោធាអាម៉េរិកអាចជាអ្នកនាំយកវីរុសកូរ៉ូណានោះចូលប្រទេសចិនឡើយ។

កន្លងមក ប្រទេសចិនត្រូវបានមន្រ្តីសហរដ្ឋអាម៉េរិកចោទប្រកាន់ថា មានប្រតិកម្មយឺតយ៉ាវចំពោះវីរុសកូរ៉ូណា ដែលវាបានផ្ទុះឡើងដំបូងនៅក្រុងវ៉ូហាន កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ ហើយថាចិនធ្វេសប្រហែសចំពោះបញ្ហានេះ។ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក Robert O’Brien បាននិយាយថា ល្បឿននៃការឆ្លើយតបរបស់ចិនចំពោះការលេចចេញនូវវីរុសកូរ៉ូណាមានការយឺតយ៉ាវ នៅពេលដែលចិនគួរតែអាចត្រៀមរៀបចំខ្លួនសម្រាប់ការទប់ទល់នេះ។

ក្រោយពីប្រទេសចិនបានឃើញការចោទប្រកាន់នេះ លោក Zhao Lijian អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរបស់ចិន ក៏បានតបទៅវិញនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គម Twitter ថា មិនមែនចិនទេ គឺអាម៉េរិកទៅវិញទេដែលគ្មានតម្លាភាព។ លោក Zhao បានចោទសួរអាម៉េរិកថា៖ «តើអ្នកជំងឺកូរ៉ូណាដំបូងចាប់ផ្តើមនៅអាម៉េរិកនៅពេលណា? តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ឆ្លងវីរុសនេះ? តើមន្ទីរពេទ្យដាក់អ្នកជំងឺមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ? វាអាចជាកងទ័ពអាម៉េរិកដែលបាននាំយកវីរុសរាតត្បាតនេះមកទីក្រុងវ៉ូហាន។ សូមឱ្យមានតម្លាភាព! បង្ហាញទិន្នន័យរបស់អ្នកជាសាធារណៈមក! សហរដ្ឋអាម៉េរិកជំពាក់យើងនូវការពន្យល់អំពីរឿងទាំងនោះ»។

បើពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមករវាងចិននិងអាម៉េរិកនេះ យើងអាចនិយាយបានថា វាគ្រាន់តែជាសង្គ្រាមពាក្យសម្ដីរវាងមហាអំណាចពីរដែលកំពុងតែប្រជែងគ្នាយកមុខមាត់ ភាពខ្លាំងខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធាតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូចគ្នាដែរ កន្លងមក ពេលមានសង្គ្រាមឬជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសណាមួយ និងភេរកម្មនានានៅក្នុងតំបន់ណាមួយ មហាអំណាចក៏ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា បានស្ថិតនៅពីក្រោយខ្នងនៃភាគីជម្លោះ ឬក្រុមភេរករទាំងនោះដែរ។

យ៉ាងណាមិញ បើយោងតាមអំណះអំណាងរបស់អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែលខាងលើ ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ ក៏វាមានភាពសមហេតុផលខ្លះដែលយើងអាចទទួលយកធ្វើជាសម្មតិកម្មសម្រាប់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែមបានដែរ។ លើសពីនេះទៀត ប្រទេសមហាអំណាចតិចឬច្រើនសុទ្ធតែមានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធគ្រប់ប្រភេទ ជាពិសេស អាវុធមហាប្រល័យ ដូចជា អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ជាដើម។

លើសពីនេះទៀត ការផ្ទុះឡើងនូវ COVID-19 នេះ វាជួនពេលជាមួយប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងមានសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្នា និងចំពេលដែលអាម៉េរិកកំពុងព្រួយបារម្ភអំពីការងើបឡើងរបស់ចិនលើឆាកអន្តរជាតិ ទាំងនយោបាយការបរទេស សេដ្ឋកិច្ច យោធា បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងវិស័យដទៃទៀត ជាពិសេស នៅពេលដែលឥទ្ធិពលនៃគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវរបស់ចិនកំពុងជ្រៀតចូលទៅក្នុងទ្វីបនានា ដូចជា អាស៊ី អាហ្វ្រិក និងអឺរ៉ុប ជាដើម ហើយវាស្ថិតចំពេលមួយដែលប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការរៀបចំខ្លួនដើម្បីក្លាយជាមហាអំណាចទីមួយជំនួសសហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងពេលអានាគត។

មានសំណួរជាច្រើន ដែលគេបានសួរពាក់ព័ន្ធនឹងប្រភពនៃ COVID-19 នេះ។ មានមតិខ្លះលើកឡើងថា ជាធម្មតា អ្នកស្រុក វ៉ូហាន និងប្រជាជននៅកន្លែងផ្សេងទៀត ក៏ធ្លាប់បរិភោគសាច់សត្វប្រចៀវនិងសាច់សត្វព្រៃដទៃទៀតតាំងពីយូរមកហើយ ហេតុអ្វីបានជា COVID-19 ទើបតែកើតនៅពេលនេះ? លើសពីនេះទៀត ការអះអាងថា COVID-19 មានប្រភពពីសត្វប្រចៀវនោះ ក៏មិនទាន់បានបង្ហាញទឡ្ហីករណ៍ ឬការបកស្រាយបែបវិទ្យាសាស្ត្រជាក់លាក់ដែរ ថាតើប្រចៀវនោះវាមាន COVID-19 តាមរបៀបណាដែរ មុននឹងវាចម្លងទៅសត្វដទៃ រហូតរាលដាលដល់មនុស្ស។ ម្យ៉ាងទៀត ការសន្និដ្ឋាននោះ វាក៏ហាក់ដូចជាលឿនពេក គ្រាន់តែមានការផ្ទុះ COVID-19 ភ្លាម ការសន្និដ្ឋានក៏កើតមានភ្លាមៗដែរ វាហាក់ដូចជាមានការរៀបចំ ឬការសន្មតទុកជាមុន។

ចំពោះការអះអាងថា COVID-19 អាចជាមេរោគសិប្បនិម្មិត ថ្វីបើមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់និងរឹងមាំក៏ដោយ ក៏យើងមិនទាន់អាចបដិសេធបានដាច់ខាតដែរ ពីព្រោះប្រទេសមហាអំណាចនៅលើពិភពលោក សុទ្ធតែត្រូវបានគេអះអាងថា មានសត្ថភាពក្នុងការផលិតអាវុធមហាប្រល័យ រួមមាន អាវុធបរមាណូ អាវុធគីមី និងអាវុធជីវសាស្ត្រ ហើយ COVID-19 នេះគឺជាផ្នែកមួយនៃអាវុធជីវសាស្ត្រ។ បញ្ហានៅត្រង់ថាតើ ចិននិងអាម៉េរិក រកភស្តុតាងមិនទាន់ឃើញ ឬមហាអំណាចទាំងពីរនេះ មិនចង់បង្ហាញភស្តុងតាង ដោយសារតែខ្លួនសុទ្ធតែអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការសង្ស័យអំពីការនៅពីក្រោយ COVID-19 នេះ។

ការសន្និដ្ឋានបែបនេះ មិនមែនគ្មានមូលដ្ឋាននោះទេ សូមពិនិត្យមើលពេលមានការផ្ទុះជំងឺនេះភ្លាម អ្នកជំនាញអ៊ីស្រាអែល ជាជនជាតិនៃប្រទេសមួយដែលគេដឹងថាមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក បានប្រញាប់ប្រញាល់ចេញបទវិភាគមួយភ្លាមៗដោយមានចេតនាចោទប្រកាន់ថា ប្រទេសចិនអាចជាអ្នកនៅពីក្រោយមេរោគនោះ។ បន្ទាប់មកអាម៉េរិក បានសុំខ្លួនជួយធ្វើអន្តរគមន៍ដល់ចិនចំពោះការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺនេះដែលអាចបង្ហាញថា អាម៉េរិកពិតជាមានការយល់ដឹង និងមានបទពិសោធអំពីមេរោគនេះ តែត្រូវចិនបដិសេធ។ ហើយបន្ទាប់មក អាម៉េរិកបានអះអាងថា ខ្លួនបានរកឃើញវ៉ាក់សាំងការពារជំងឺនេះ លើសពីនេះទៀត ក៏មានអ្នកនយោបាយអាម៉េរិកខ្លះ បានហៅមេរោគកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីនេះដោយភ្ជាប់នឹងពាក្យវ៉ូហាន «Wuhan Virus» ជាដើម ដែលជាចេតនាសន្មតថា ចិនគឺជាអ្នកនៅពីក្រោយ ឬអ្នកទទួលខុសត្រូវអំពី COVID-19 នេះ។

ដោយឡែក យោងតាមការតាមដានព្រឹត្តិការណ៍អន្តរជាតិ យើងបានមើឃើញថា ខណៈ COVID-19 កំពុងឆ្លងរាលដាលលើប្រទេសជាង១៧០នេះ ប្រទេសរុស្ស៊ីដែលជាមហាអំណាចមួយដែរ មានការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺនេះតែបន្តិបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រទេសនេះក៏ជាប្រទេសជិតខាងមួយរបស់ចិនដែលបិទព្រំដែនជាមួយចិនមុនគេដែរ។ ទាំងអស់នេះអាចបង្ហាញថា រុស្ស៊ីបានដឹងនិងស្គាល់អំពី COVID-19 នេះច្បាស់ណាស់ ដូច្នេះហើយ ទើបរុស្ស៊ីបានស្ថិតក្នុងស្ថានភាពការពារខ្លួនបានយ៉ាងរឹងមាំ។ លើសពីនេះទៀត រុស្សីក៏ត្រូវបានគេសន្មត់ថាជាប្រទេសមួយដែលមានទិន្នន័យច្បាស់ជាងគេអំពីមេរោគជីវសាស្ត្រ ក៏ដូចជា COVID-19 ដែរ។

យោងតាមការលើកឡើងទាំងអស់ខាងលើ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសមហាអំណាចសុទ្ធតែមានការយល់ដឹង ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ការពិសោធអំពីអាវុធជីវសាស្ត្រ ឬមេរោគសិប្បនិម្មិត និងជាកម្មវត្ថុនៃការសង្ស័យអំពីការប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រនាពេលកន្លងមក បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ ចំពោះការសន្និដ្ឋានថាតើ COVID-19 គឺជាមេរោគដែលកើតឡើងបែបធម្មជាតិ ឬកើតឡើងបែបសិប្បនិម្មិត ហើយប្រទេសណាជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកប្រើប្រាស់វាដែលបានចម្លងដល់មនុស្សជាង២០ម៉ឺននាក់ និងបណ្ដាលឱ្យស្លាប់ជាងមួយម៉ឺននាក់ មានតែមហាអំណាចពាក់ព័ន្ធ អង្គការសុខភាពពិភពលោក និងអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ដែលអាចមានសមត្ថភាព និងសមត្ថកិច្ច សិក្សា ស្រាវជ្រាវ អង្កេត និងឆ្លើយបំភ្លឺអំពីចម្ងល់នេះបាន។ ជារួម ពេលនេះ មិនមែនជាពេលដែលពួកមហាអំណាចក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសនានាចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកនោះទេ តែជាពេលវេលាមួយដែលបណ្តាប្រទេសទាំងអស់រួមកម្លាំងគ្នាជាធ្លុងមួយដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺរាតត្បាតដ៏កាចសាហាវនេះ៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនអន្តរជាតិកម្ពុជា

  ថ្ងៃសុក្រ, 20 មីនា 2020 ម៉ោង 09:22 AM

បណ្ឌិត គិន ភា៖ សូមបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា

ខណៈពេលបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមសរុបចំនួន ២៤នាក់មានផ្ទុកជំងឺកូវីដ-១៩ (Covid-19) ដែលកំពុងមានការរាតត្បាតជាសកល ឯកឧត្តមបណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជានៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានផ្ញើសារលើកទឹកចិត្តសូមឱ្យបងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជាបានសរសេរសារតាមគណនីហ្វេសប៊ុកថា បងប្អូនខ្មែរឥស្លាម, សម្តេចតា លោកមានព្រះបន្ទូលគួរឲ្យជក់ចិត្ត បង្ហាញពីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើង។

បន្ថែមលើសពីនេះក្រោមការដឹកនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បណ្ឌិត គិន ភា មើលឃើញថា សម្តេចតេជោ លោកបន្តគំរូវីរភាពដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមនេះដើម្បីសុខដុមនីយកម្មនៃសង្គមខ្មែរយើងក្រោមម្លប់សន្តិភាព។ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមបានរួមចំណែក និងទទួលផលពីការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យនៅកម្ពុជា តាមរយៈនយោបាយសុខដុមភាវូបនីយកម្មជាតិសាសន៍។

លើសពីនេះ បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមនិងបងប្អូនខ្មែរយើងបានរួមរស់ជាមួយគ្នាឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្ដដ៏យូរលង់ រួមសុខរួមទុក្ខជាមួយគ្នារហូតមក ដើម្បីបុព្វហេតុនៃការរស់រានឡើងវិញនិងវឌ្ឍនភាពនៃសង្គមជាតិយើង។

ដូច្នេះក្នុងដំណាក់កាលនេះ បណ្ឌិត គិន ភា បានលើកទឹកចិត្តដល់បងប្អូនខ្មែរឥស្លាមទាំងអស់រឹងប៉ឹងឡើងនិងរួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទាំងអស់គ្នា។

បណ្ឌិត គិន ភា បានបញ្ជាក់ថា បើសង្ស័យ សូមបងប្អូនទៅពិនិត្យសុខភាពកុំបីខាន។ សូមអនុវត្តតាមក្បួនវេជ្ជសាស្ត្ររបស់ក្រសួងសុខាភិបាលនិងអង្គការសុខភាពពិភពលោក ហើយសូមកុំធ្វើដំណើរទៅណាមកណាក្នុងអំឡុងពេលនេះ។ សូមស្តាប់តាមឱវាទរបស់ព្យាការីមហាំម៉ាត់។

សូមជម្រាបជូនថា យោងតាមលទ្ធផលតេស្តពីវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ ក្រសួងសុខាភិបាលបានប្រកាសឱ្យដឹងថា គិតត្រឹមយប់ថ្ងៃទី១៩ ខែមីនានេះ អ្នកឆ្លង និងជាសះស្បើយពីជំងឺកូវីត-១៩នៅកម្ពុជា​មាន​ចំនួនសរុប ៤៧ករណី​ រួមមាន៖

១- ជនជាតិខ្មែរចំនួន២៨នាក់

២-ជនជាតិចិន១នាក់(ជាសះស្បើយ)

៣-ជនជាតិអង់គ្លេស៣នាក់

៤-ជនជាតិកាណាដា ១នាក់

៥-ជនជាតិប៊ែលហ្សិក ១នាក់

៦-ជនជាតិបារាំង២នាក់

៧-ជនជាតិម៉ាឡេសុីចំនួន១១នាក់៕

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 06:16 AM

ផលប៉ះពាល់នៃការរីករាលដាលកូវីដ១៩ ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដោយ៖ ជឹម សុជាតិ មន្ត្រីផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាចិន នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

ចំពោះប្រវត្តិវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ដែលយើងធ្លាប់ជួបមាន មហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច (The Great Depression) (១៩២៩-១៩៣៩) ដែលកើតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយរីករាលដាលដល់អឺរ៉ុប មហាវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ ឆ្នាំ ២០០៨ និងនាពេលនេះការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ដែលអ្នកវិភាគបាននិយាយអំពីផលវិបាកអាក្រក់សេដ្ឋកិច្ចពិភព​លោក​​នាពេលបច្ចប្បន្ននេះ។ ចំពោះមហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចទសវត្សឆ្នាំ ១៩៣០ (The Great Depression 1930s) អ្នកសេដ្ឋវិទូដ៏ល្បីល្បាញរបស់សតវត្សទី២០ គឺលោក J.M Keynes បានពន្យល់ថាគឺបណ្តាលមកពីការខ្វះតំរូវការ (Aggregate Demand និង Effective Demand) សម្រាប់ការផលិតផលិតផលលើស។ វិបត្តិនេះបាន បណ្តាល ឱ្យក្រុមហ៊ុនជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានក្ស័យធន និងបណ្តេញបុគ្គលិកដែល ចំនួនអ្នកអត់ការងារធ្វើនៅសហរដ្ឋ​អាម៉េរិកនាពេលនោះចំនួន ១៥ លាននាក់ ប្រមាណជា ១៥% នៃប្រជាជនសរុប។ ចំនួនធនាគាររបស់ អាម៉េរិកចំនួនជាងពាក់កណ្តាលបានដួលរលំ ដែលចំពោះបញ្ហានេះអ្នកប្រាជ្ញសេដ្ឋកិច្ចដ៏ល្បីរបស់ពិភពលោកខាងរូបិយវត្ថុ (Monetary Economics) លោក M. Friedman បានបកស្រាយថា អាជ្ញាធររូបិយវត្ថុ (Monetary Authority) សហរដ្ឋអាម៉េរិកមិនបានផ្គត់ផ្គង់រូបិយវត្ថុដល់ប្រព័ន្ធធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុបានគ្រប់គ្រាន់ ដែលធ្វើឱ្យមានវិបត្តិនេះកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ចំពោះវិបត្តិហិញ្ញវត្ថុពិភពលោកឆ្នាំ ២០០៨ គឺបានចាប់ផ្តើមពីការរលំធនាគារដ៏ធំរបស់អាម៉េរិក Lemon Brother តាមរយៈការរំលំប្រព័ន្ធមូលបត្តដែលគាំទ្រដោយបំណុល (Mortgage Backed Security) ដែលប្រព័ន្ធការវិនិយោគនេះ បានយកកំចីទិញផ្ទះ (Mortgage, Subprime Loan) ទៅបោះជាបណ្ណមូលបត្ត (Securitization) ដែលអ្នកទិញមូលបត្តនឹងអាចទទួលការប្រាក់ដែលអ្នកទិញផ្ទះបង់ជាប្រចាំខែ ប៉ុន្តែនៅពេលអ្នកទិញផ្ទះមិនមានលទ្ធភាពបង់ការប្រាក់និងលុយដើម ធ្វើឱ្យវិបត្តិកើតឡើងតែម្តង។ សម្រាប់ ការរីករាលដាលនៃកូវីដ អ្នកវិភាគយើលឃើញាថា សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបានរងឥទ្ធិពលទាំងពីរនៃប្រពន្ធសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គី Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) និង Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ)។

ចំពោះ Supply Shock (ការប៉ះពាល់ពីការផ្គត់ផ្គង់) ខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្ម (Supply Chain) របស់ពិភពលោកត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ដែលដំបូងបានកើតឡើងពីប្រទេសចិន ដែលចិនជាប្រទេសមានខ្សែច្រវាក់ផលិតកម្មដ៏ធំមួយរបស់ពិភព​លោក​។ ការបិទទីក្រុង ការបិទប្រលានយន្តហោះ ការបិទកំពង់ផែមិនឱ្យនាវាចូលចត បានកាត់ការដឹកជញ្ជូន វត្ថុធាតុដើម និងគ្រឿងបង្គំនានាសម្រាប់រោងចក្រនានាក្នុងពិភពលោក។ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដោយការខ្វះវត្ថុធាតុដើម រោងចក្រកាត់ដេរចំនួន២០០ ត្រូវបានបិទទ្វារ និងកម្មករប្រមាណ១សែន៦ ម៉ឺននាក់ត្រូវព្យួរការងារ។

ចំពោះ Demand Shock (ការប៉ះពាល់តម្រូវការ) ដោយសារតែការជៀសវាងការឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ប្រជាជនជនក្នុងពិភពលោកបានឈប់ធ្វើដំណើរ ឬត្រូបង្ខាំងទុក ឈប់មានការជួបជុំ ដែលហេតុជាហេតុធ្វើឱ្យតំរូវការសម្រាប់ទំនិញ និងសេវាកម្មគ្រប់ប្រភេទមានការធ្លាក់ចុះ។ អ្នកសេដ្ឋវិទូបាននិយាយថា អតិផរណា (Inflation) អាចឱ្យយើងដឹងអំពីទំហំនៃ Demand Shock និង Supply Shock ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច។ បើសិនជា អតិផរណានៅទ្រឹង មិនមានការកើនឡើង នោះបណ្តាលមកពីតំរូវការមានការធ្លាក់ចុះ។

                                                                 ប្រភព៖ United Nation

អ្នកសេដ្ឋវិទូអន្តរជាតិ បានគណនាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកនឹងខាតបង់ ១ ទ្រីលានដុល្លា សម្រាប់វិបត្តិនៃការរីករាល ដាលនៃកូវិដ ១៩ ដែលកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកថយចុះប្រមាណ ១% (សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកមានកំណើនរង្វង់ ៣ ទៅ ៤%)។ ក្នុងឆ្នាំវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោក កំនើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោកគឺ អវិជ្ជមាន -២%។ ដូចនេះស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់របស់ពិភពលោកមិនទាន់អាក្រក់ ដូចឆ្នាំ ២០០៨ នាពេលនេះ ប៉ុន្តែការរីករាលដាលនៃជំងឺនេះមិនត្រូវបានទប់ស្កាត់បាននោះទេ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត។ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាយើង ធនាគារអភិវឌ្ឍអាស៊ី (ADB) បានគណនាថាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងខាតបង់ ២ ទៅ ៣% នៃផលិត ផលជាតិសរុប (GDP) សម្រាប់ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ ដែលខាតទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៥០០ ទៅ ៨០០ លាន ដុល្លា ។ វិស័យទេសចរណ៍របស់កម្ពុជានឹងត្រូវរងគ្រោះជាងគេដោយ ទិន្នន័យចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលបានមក លេងn ប្រទេសនៅអាស៊ីក្នុងខែកុម្ភៈ ២០២០ បានធ្លាក់ចុះ ៥០ ទៅ ៩០% បើប្រៀបធៀបរយៈពេលដូចគ្នានឹងឆ្នាំមុន។

វិ័ស័យដែលរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេដោយសារកូវីដ១៩ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក មានវស័យដឹកជញ្ជូន (យន្តហោះ គម នាគមន៍ផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក) វិស័យទេសចរណ៍ វិស័យសណ្ឋាគារបដិសណ្ឋារកិច្ច វិស័យផលិតកម្មកម្មន្តសាល វិស័យពាណិជ្ជកម្ម (នាំចេញ និងនាំចូល) និងការវិនិយោគ។ ផលប៉ះពាល់ចំពោះវិស័យ ទេសចរណ៍ គឺអ្នកធ្វើការពាក់ព័ន្ធវិស័យនេះចំនួន ៥០ លាននាក់ ក្នុងពិភពលោកជាពិសេសនៅអាស៊ី នឹងប្រឈមការបាត់បង់ការងារ។ សមាគមន៍អាកាសចរណ៍អន្តរជាតិ (International Air Transport Association) បានគណនា ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ក្នុងពិភពលោក នឹងបាត់បង់ចំណូលប្រមាណ ៣០ ពាន់លានដុល្លា។

ទីផ្សារមូលបត្តនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (Stock Market) មូលបត្តិអាមេរិក បានធ្លាក់ថ្លៃ ជាង១០% ដែលជាការធ្លាក់ថ្លៃដ៏អាក្រក់បំផុតចាប់តាំងពី វិបត្តិឆ្នាំ ២០០៨។ ធនាគារកណ្តាលប្រទេសនានាក្នុងលោកបានបញ្ចុះអត្រាការប្រាក់គោល នយោបាយរបស់ខ្លួន និងបន្ថែមការចំណាយរដ្ឋាភិបាល។ ធនាគារកណ្តាលសហរដ្ឋអាមេរិក បានអនុវត្តគោលនយោ បាយអត្រាការប្រាក់កម្រិតសូន្យ និងរតនាគារអាមេរិក នឹងបញ្ចេញ ទឹកប្រាក់ ៧០០ ប៊ីលានដុល្លា ទិញមួលបត្តិពីទីផ្សារ។ ធនាគារជាតិកម្ពុជា ទំលាក់អត្រាប្រាក់បម្រុងកាតព្វកិច្ច (Reserve Requirement Rate) របស់ខ្លួន នៅ ៧% ដែលនឹងធ្វើឱ្យទឹកប្រាក់ចំនួន ១,៨ ពាន់លានដុល្លា នឹងចូលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។ ធនាគារកណ្តាលរបស់ចិន បានបន្ថែមកម្ចី​ដល់ទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុចំនួន ១៧៤ ពាន់លានដុល្លា និងកាត់បន្ថយអត្រាការប្រាក់ Prime Rate សម្រាប់កំចីដល់វិស័យឯកជនរបស់ចិន សម្រាប់រយៈពេល ១ឆ្នាំ និង៥ឆ្នាំ ចំនួន ០.១% និង ០.០៥%។ ធនាគាកណ្តាលរបស់ជប៉ុន បានទិញមូលបត្តពីទីផ្សាចំនួន ៥៦ ទៅ ១១២ ពាន់លានដុល្លា។ គួរកត់សំគាល់ថាអត្រាការប្រាក់គោលនយោបាយរបស់​ធនាគាកណ្តាលរបស់ប្រទេសធំៗ ក្នុងលោកនាពេលនេះ មានកម្រិតទាបរួចទៅហើយ ដែលនឹងមិនអាចបញ្ចុះ​ថែម​ទៀត ដូចនេះគោលនយោបាយសារពើពន្ធ (Fiscal Policy) ដែលជាចំនាយ រដ្ឋាភិបាល នឹងត្រូវគេអនុវត្ដសម្រាប់ទប់ទល់វិបត្តិ។

តំលៃប្រេងឆៅរបស់ពិភពលោកបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ពី ៥០ដុល្លា/បារ៉ែល មកត្រឹម ២៥ដុល្លា/បារ៉ែល ឬ ២០ដុល្លា/បារ៉ែល។ សមាគមប្រទេសផលិតប្រេង OPEC បានប្រជុំគ្នាដើម្បីកាត់បន្ថយការផលិតប្រេង ១,៥ mbd (១ mbd ស្មើ ១ពាន់បារ៉េលក្នុង ១ថ្ងៃ)។

ជាសរុបសេចក្តីទៅ យោងតាមបទពិសោធន៍វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរាប់មិនអស់ពីមុនមកដែលធ្លាប់កើតមាន សេដ្ឋកិច្ចរបស់ពិភពលោក ដែលជាសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោក នឹងមានការងើបមកវិញ (Recovery)។ សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងងើបមកវិញ នៅពេលការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ត្រូវបានទប់ស្កាត់ទាំងស្រុង។ ជានិន្នាការនាពេលនេះ ជំងឺកូវីដ១៩ បានធ្លាក់ចុះនៅប្រទេសចិន ប៉ុន្តែបានកើនឡើងខ្លាំងអឺរ៉ុបគឺអ៊ីតាលី។ ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះ មានរាងជា Normal Distribution ដែលដល់ចំនុចកំពូល វានឹងធ្លាក់ចុះមកវិញ។ ដូចនេះនាពេលនេះយើងមានតែការថែរក្សាសុខភាពរបស់យើងម្នាក់ៗ និងមិនត្រូវមានការភ័យខ្លាចហួសហេតុ ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវបង្ការ ទុកជាមុនផងដែរ៕

ប្រភព៖

• Keynes, J.M (1936), The General Theory of Employment, Interest and Money

• Friedman, M. and Anna, J.S (1963), A Monetary History of the United States (1867-1960)

• https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-covid-19-cost-economy-2020-un-trade-economics-pandemic/

• https://www.marketplace.org/2020/03/12/how-the-markets-are-reacting-to-covid-19/

• https://www.bruegel.org/2020/03/three-macroeconomic-issues-and-covid-19/

• https://voxeu.org/article/oil-price-wars-time-covid-19

• https://www.khmertimeskh.com/50703089/nbc-to-reduce-reserve-requirement-interest-rates/

• https://cambodianess.com/article/how-will-covid-19-affect-cambodias-economy

• https://www.forbes.com/sites/marisagarcia/2020/02/21/iata-forecasts-potential-lost-revenue-of-293-billion-from-covid-19-but-thats-not-the-whole-story/#70b532e71464

• https://www.thejakartapost.com/news/2020/03/06/covid-19-impact-far-more-complex-than-2008-crisis-sri-mulyani.html

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 09:41 PM

សារៈសំខាន់នៃការសិក្សាមុខវិជ្ជាភាសាវិទ្យានៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដោយ៖ បណ្ឌិត វង្ស មេង អនុប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ

ភាសាវិទ្យាគឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលសិក្សាអំពីភាសា អំពីរបៀបដែលភាសាដំណើរការ អំពីរបៀបដែលភាសាទទួល និង អំពីរបៀបដែលមនុស្សប្រើប្រាស់ដើម្បីទាក់ទងគ្នា ។ ភាសាវិទ្យា គឺជាមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយ មុខវិជ្ជានេះ មានទាំងទ្រឹស្តី និង អនុវត្តន៍ជាក់ស្តែង ។ តើភាសាវិទ្យាសិក្សាអំពីអ្វី ? តើហេតុអ្វីចាំបាច់សិក្សាភាសាវិទ្យា? តើការសិក្សាអំពីភាសាវិទ្យាបានផ្តល់ការងារអ្វីខ្លះ ?

នៅក្នុងការសិក្សា ភាសាវិទ្យា មានមែកធាងសិក្សាមួយចំនួន ដូចជា សូរវិទ្យា សទ្ទតាវិទ្យា រូបសព្ទវិទ្យា សម្ព័ន្ធវិទ្យា ន័យវិទ្យា និង ការណវិទ្យា ។ សូរវិទ្យា ទាក់ទងនឹងការបន្លឺសូរ ការស្តាប់សូរ ការលឺសូរ របស់បុគ្គលម្នាក់ នៅពេលនិយាយ ។ សទ្ទតាវិទ្យា គឺជាការសិក្សាអំពីប្រព័ន្ធសូរនៅក្នុងភាសា នៅពេលដែល រូបសព្ទវិទ្យា សិក្សាអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ពាក្យ ។ សម្ព័ន្ធវិទ្យា សិក្សាអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ល្បះ ចំណែកឯ ន័យវិទ្យា សិក្សាអំពីន័យរបស់ពាក្យ ហើយ ការណវិទ្យា សិក្សាអំពីភាសានៅក្នុងបរិបទ ។

ជាមួយគ្នានេះ ភាសាវិទ្យា ក៏សិក្សាផងដែរអំពីការស្វែងរកធម្មជាតិនៃពិពិធកម្មភាសា មានដូចជា យោបាយ ការសិក្សាអំពីបម្រែបម្រួលភាសា បុព្វហេតុដែលធ្វើឱ្យភាសាមានការប្រែប្រួល ការសិក្សាអំពីភាសាដែលមានការបាត់បង់និងធ្វើនិម្មាបនកម្មភាសា របៀបដែលភាសាដំណើរការនិងរក្សាទុកនៅក្នុងខួរក្បាល របៀបដែលក្មេងទទួលយកភាសា សិក្សាអំពីរបៀបរៀបចំធ្វើវចនានុក្រម សិក្សាអំពីរបៀបសរសេរវេយ្យាករណ៍ និង សិក្សាអំពីរបៀបចងក្រងទិន្នន័យអំពីភាសាតាមប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ជាដើម។

ភាសាវិទ្យានាពេលបច្ចុប្បន្នមានវិសាលភាពធំធេងណាស់ ក្នុងការអប់រំសាធារណជន ពីព្រោះមុខវិជ្ជានេះ មានការរីកចម្រើន និង ធ្វើឱ្យគេចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំង ដោយសារមុខវិជ្ជានេះ មានឥទ្ធិពល យ៉ាងសំខាន់ និង ទាក់ទងមុខវិជ្ជាដទៃទៀត ដូចជា ចិត្តវិទ្យា ទស្សនវិជ្ជា អប់រំ ការបង្រៀនភាសា សង្គមវិទ្យា នរវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រកុំព្យូទ័រ និង បញ្ញាសិប្បនិម្មិត្ត ។

ភាសាវិទូ មានចំណេះដឹងច្រើនអំពីរបៀបដែលភាសាដំណើរការ ជាជាង មានលទ្ធភាពនិយាយ ភាសាបានច្រើន ។ ពហុភាសាវិទូ គឺជាអ្នកដែលចេះនិយាយភាសាច្រើន ចំណែកឯភាសាវិទូ មិនបង្រៀនឱ្យអ្នកនិយាយភាសាបានច្រើននោះទេ ។ អាស្រ័យហេតុនេះ តើការសិក្សាអំពីភាសាវិទ្យា មានសារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ ?

ភាសាវិទ្យា ជួយឱ្យយើងយល់អំពីពិភពលោករបស់យើង ពីព្រោះថា ភាសានីមួយៗ ប្រៀបបានទៅនឹងពូជរបស់មនុស្ស។ ភាសាវិទ្យា ផ្តិតយកការគិតរបស់មនុស្សទូទាំងពិភពលោក ហើយ មានមធ្យោបាយផ្ទាល់ក្នុងការបង្កើតពាក្យ កន្សោមពាក្យ ល្បះ ដើម្បីបង្ហាញគំនិត ។ នៅពេលដែលយើងប្រៀបធៀបពាក្យ និង រចនាសម្ព័ន្ធរបស់ភាសាផ្សេងៗ យើងកាន់តែខិតចូលទៅជិតកាន់តែខ្លាំងអំពីពិភពលោក ។ ផ្តើមចេញអំពីការយល់អំពីភាពស្មុគ្រស្មាញរបស់ភាសាពិភពលោក ចំណេះដឹងខាងភាសាវិទ្យា អាចយកទៅអនុវត្តបានដើម្បីជួយកែលំអទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនិងមនុស្ស ដោយចូលរួមវិភាគទានក្នុងការបកស្រាយសកម្មភាពរបស់មនុស្ស ជួយកាត់បន្ថយអនក្ខរភាព និង ជួយព្យាបាលភាពមិនប្រក្រតីខាងការនិយាយរបស់មនុស្សថែមទៀតផង ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ការបណ្ដុះបណ្តាលភាសាវិទ្យា គឺពិតជាមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ការរៀននិងបង្រៀនភាសា ។

ភាសាវិទ្យា ជួយឱ្យយើងមានអំណាចលើមនុស្ស ពីព្រោះ ភាសាចាប់យករបៀបដែលមនុស្សទទួលយកពិភពលោកជុំវិញខ្លួនយើង និង ចាប់យករបៀបដែលយើងទាក់ទងជាមួយនឹងអ្នកដទៃទៀត មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ភាសាវិទ្យា អាចកំណត់ថា យើងជាអ្នកណា ។ ភាសាកំណើត ដែលយើងនិយាយតាំងពីតូច គឺជាភាសាដែលបង្ហាញអំពីអ្វីដែលយើងបាន​ឮ ដែលគេហៅថាភាសាបេះដូង ។ សហគមន៍ភាសាជនជាតិភាគតិចភាគច្រើន មានព្រំដែនកំណត់ដោយសារមូល​ដ្ឋានវប្បធម៌ ឬ ពីព្រោះតែបេះដូងភាសារបស់ពួកគេ មិនមែនជាភាសាដែលមានអំណាច ។ ជាលទ្ធផល ភាសារបស់​សហ​គមន៍​ជនជាតិភាគតិចរាប់សិបពាន់ មិនបានទទួលការសិក្សាអប់រំ ដើម្បីឱ្យពួកគេយល់បានអំពីភាសាកំណើតរបស់ពួក​គេនោះ។ អាស្រ័យហេតុនេះ សហគមន៍ជនជាតិភាគតិច ជាប់ក្នុងអន្ទាក់នៃភាពក្រីក្រ មានការរើសអើង ហើយជាងនេះ​ទៀតនោះ ពួកគេមិនមែនជាផ្នែកមួយនៃភាសានិងវប្បធម៌របស់ក្រុមមនុស្សភាគច្រើននៅក្នុងសង្គម ។

ក្រោយពីបញ្ចប់ការសិក្សាភាសាវិទ្យានៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ជ័យលាភីអាចស្វែងរកការងារទាក់ទងនឹងមុខវិជ្ជាភាសាវិទ្យារបស់ខ្លួនបាន ដូចជា អ្នកបកប្រែភាសា បណ្ណាធិការកាសែត បណ្ណាធិការទស្សនាវដ្តី បណ្ណាធិការរោងពុម្ព បណ្ណាធិការបណ្តាញសង្គម គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរ គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរសម្រាប់ជនបរទេស វចនានុក្រមវិទូ វេយ្យាករ​ណិក អ្នកជំនាញវិភាគភាសាលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា អ្នករៀបចំអភិវឌ្ឍកម្មវិធីសិក្សាខាងភាសា អ្នកអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធសំណេរនិងអក្ខរាវិរុទ្ធ អ្នកផ្សព្វផ្សាយអំពីការងារក្នុងប្រព័ន្ធឌីជីថល និង អ្នកស្រាវជ្រាវសង្គម ជាដើម ។

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 09:24 PM

«វិធីសាស្ត្រកាត់បន្ថយអារម្មណ៍តានតឹងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ ១៩ (Covid-19)»

នៅពេលនេះ ជំងឺរលាកផ្លូដង្ហើមប្រភេទថ្មី ឬ Coronavirus Disease-19 (Covid-19) កំពុងរាតត្បាតស្ទើរពេសពេញពិភពលោក (Pandemic)។ ស្ថិតក្នុងស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ននេះ ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស អង្គការជាតិ អន្តរជាតិនានាទូទាំងសកលលោកបានចាត់វិធានការណែនាំអប់រំផ្សព្វផ្សាយប្រជាជន និងចេញវិធានការតឹងរឹងមួយចំនួនជាចាំបាច់ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការចម្លងរាតត្បាតនៃមេរោគរលាកផ្លូវដង្ហើមថ្មីនេះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ វិធានការនានាដែលត្រូវអនុវត្តទាំងនោះ រួមមាន ការផ្អាកការឆ្លង កាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសនិងប្រទេសទាំងផ្លូវគោក ទឹក និងអាកាស ការដាក់ឱ្យអនុវត្តវិស្សមកាលមុនកាលកំណត់នៅតាមគ្រឹះស្ថានគ្រប់កម្រិតសិក្សា ការផ្អាកពិធីជួបជុំសាសនានានា បិទរោងភាពយន្ត និងកន្លែងជួបជុំកម្សាន្តនានា។

ក្នុងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាត Covid-19 ជាសកល ចង់ឬពុំចង់ តិចឬច្រើន វិធានការខាងលើនេះប្រាកដជានាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍របស់ប្រជាជនទូទាំងពិភពលោកដែលអាចនាំឈានទៅដល់ជំងឺថប់បារម្ភកាន់តែស្មុគស្មាញខ្លាំងឡើងអំពី ស្ថានភាពនៃការរាតត្បាតនៃមេរោគផង ព្រួយបារម្ភអំពីសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួនផង និងសុខភាពរបស់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនផង។ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពខាងលើនេះ អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) និងក្រសួងសុខាភិបាលបានណែនាំអំពី វិធីសាស្រ្តជាគន្លឹះមួយចំនួន ដើម្បីជួយប្រជាជនរស់នៅលើសកលលោកឱ្យកាត់បន្ថយអារម្មណ៍ធុញថប់ ដោះស្រាយភាពតានតឹងក្នុងបរិបទនៃការរស់នៅបែបថ្មីដំណាក់កាលផ្ទុះរាតត្បាតជំងឺកូវីដ ១៩នេះ ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖

១. អំឡុងពេលមានវិបត្តិ ជាធម្មតាអ្នកមានអារម្មណ៍ទុក្ខព្រួយសោកសៅ តានតឹងផ្លូវចិត្ត ច្របូកច្របល់ ភ័យខ្លាច ឬខឹងមួរម៉ៅជាដើម។ សូមនិយាយជជែកជាមួយមនុស្សដែលអ្នកទុកចិត្ត ដូចជា មិត្តភក្តិ និងក្រុមគ្រួសារ។

២. ប្រសិនបើអ្នកត្រូវតែសម្រាកនៅផ្ទះ សូមរក្សារបៀបរស់នៅប្រកបដោយសុខភាពល្អ រួមមាន បរិភោគអាហារឱ្យបានត្រឹមត្រូវ គេងឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ហាត់ប្រាណឱ្យបានទៀងទាត់ ហើយរក្សាទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គមជាមួយមនុស្សជាទីស្រលាញ់នៅផ្ទះរបស់អ្នក ឬតាមរយៈសារអ៊ីម៉ែល ទូរសព្ទ និងបណ្តាញសង្គមនានាជាមួយក្រុមគ្រួសារនិងមិត្តភក្តិដទៃ។

៣. សូមកុំពិសាបារី គ្រឿងស្រវឹង ឬសារធាតុញៀនផ្សេងៗ ដើម្បីដោះស្រាយភាពតានតឹងផ្លូវចិត្តរបស់អ្នក។

៤. សូមស្វែងរកព័ត៌មានពិត ដែលអាចជួយអ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តទៅលើហានិភ័យដោយភាពត្រឹមត្រូវ ដូចជា គេហទំព័រ នាយកដ្ឋានប្រយុទ្ធនឹងជំងឺឆ្លង ឬ ហ្វេសប៊ុករបស់ ក្រសួងសុខាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឬ ហ្វេសប៊ុករបស់នាយកដ្ឋានប្រយុទ្ធនឹងជំងឺឆ្លង ឬ គេហទ័ព័ររបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។

៥. កាត់បន្ថយការព្រួបារម្ភ និងភាពឡេះឡាស់ ដោយកាត់បន្ថយការមើល ឬស្ដាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាដែលអ្នកយល់ថា ធ្វើឱ្យអ្នកកាន់តែពិបាកចិត្ត។

៦. សូមប្រើប្រាស់ជំនាញក្នុងការជួយដោះស្រាយ រឿងរ៉ាវ បញ្ហា ជីវិតមិនល្អកន្លងមក ហើយប្រើជំនាញ ឬរបៀបដោះស្រាយទាំងនោះ មកដោះស្រាយភាពតានតឹងផ្លូវចិត្តរបស់អ្នកក្នុងអំឡុងពេលនៃការផ្ទុះរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩នេះ។

សូមជម្រាបជូនថា វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មី (CoV) គឺជាវីរុសថ្មីនៃអម្បូរវីរុសកូរ៉ូណា។ វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីនេះត្រូវបានគេរកឃើញដំបូងនៅក្នុងទីក្រុងវូហាន ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា ជំងឺវីរុសកូរ៉ូណាឆ្នាំ២០១៩ (កូវីដ១៩/COVID-19) ដែលពាក្យកាត់ «CO» តំណាងឱ្យពាក្យ corona (កូរ៉ូណា) «VI» តំណាងឱ្យពាក្យ virus (វីរុស) និង «D» តំណាងឱ្យពាក្យ disease (ជំងឺ)។ កាលពីមុន ជំងឺនេះត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថា «វីរុសកូរ៉ូណាប្រភេទថ្មីឆ្នាំ២០១៩» ឬ «COVID-19»។

ជាសញ្ញាល្អមួយដែរ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តទូទាំងពិភពលោកបានបង្ហាញជំនឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា ថ្នាំ និងវ៉ាក់សាំងព្យាបាលជំងឺកូវីដ ១៩នេះ នឹងត្រូវដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនាពេលដ៏ឆាប់ៗខាងមុខនេះ៕

RAC Media | រឿន ភារុន

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 04:43 PM

«កម្លាំងចម្រុះចុះបង្ក្រាបការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ជាច្រើនកន្លែង នៅក្នុងឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនឫស្សីត្រឹប»

(ខេត្តព្រះវិហារ)៖ ដោយទទួលបានសំណើសុំឱ្យជួយអន្តរាគមន៍ពីឧទ្យានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា តេជោសែន ឫស្សីត្រឹប នៅថ្ងៃទី១៩ មីនា ឆ្នាំ២០២០ ឯកឧត្តមនាយឧត្តមសេនីយ៍ សៅ សុខា ប្រធានគណៈកម្មការជាតិ ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិបានបញ្ជូនកម្លាំងចម្រុះរួមមាន មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្ត រដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងអាជ្ញាធរស្រុកឆែប ដើម្បីចុះប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបការកាប់ឈើខុសច្បាប់ជាច្រើនកន្លែង នៅក្នុងឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនឫស្សីត្រឹប។

សូមជម្រាបជូនថា ឧទ្យានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា តេជោសែន ឫស្សីត្រឹប មានទំហំផ្ទៃដីសរុប ១១៤.៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ស្ថិតនៅឃុំឆែបពីរ ស្រុកឆែប ខេត្តព្រះវិហារ និងត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរយៈព្រះរាជក្រឹត្យលេខ នស/រកត/០៤១៤/៤៣៦ ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៤។ ឧទ្យាននេះមានតំបន់ជីវៈចម្រុះ និងមានសក្តានុពលច្រើន រួមមាន សម្រស់ធនធានព្រៃឈើធម្មជាតិ សត្វព្រៃកេរ្តិ៍ដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រ បុរាណវត្ថុ និងជាតិពន្ធុដែលអាចបម្រើឱ្យមុខងារក្នុងបរិស្ថាន ព្រៃឈើវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងទេសចរណ៍យ៉ាងទាក់ទាញល្អប្រសើរ៕

RAC Media| រឿន ភារុន

  ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 19 មីនា 2020 ម៉ោង 04:00 PM

បណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច៖ ហ្វីលីពីនត្រូវការជំនួយ និងការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សម

រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសហ្វីលីពីន បានខិតខំធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ព្រោះហ្វីលីពីនបានដឹងយ៉ាងច្បាស់អំពីតួនាទី និងភាពចាំបាច់របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅក្នុងការរក្សាសន្តិសុខទាំងក្នុងប្រទេស និងក្នុងតំបន់ ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រទេស និងការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពយោធារបស់ខ្លួន។

ហ្វីលីពីន បាននឹងកំពុងតែប្រឈមនឹងការគម្រាមកំហែងពីក្រុមភេរវកម្មក្នុងប្រទេស ដែលក្រុមទាំងនោះ ក៏ជាក្រុមភេរវកម្មដែលមាននៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអង្គការភេរវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ គឺ អាប៊ូសាយយាហ្វ (Abu Sayyaf) និងក្រុម ជែមាឥស្លាមីយា (Jemaah Islamiyah) ។ ដូចនេះហើយបានជារដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីន សម្រេចចិត្តចូលរួមក្នុងក្រុមប្រទេសទាំង១២របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបានផ្តល់សច្ចាប័ន ទៅលើអនុសញ្ញាស្តីពីការប្រ ឆាំងភេរវកម្មដើម្បីស្នើសុំជំនួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមភេរវជនទាំងនោះ។ ជាលទ្ធផលនៃការខិតខំប្រឹងប្រែង មានភេរវករជាង២០០នាក់ហើយដែលត្រូវបានសម្លាប់ និងចាប់ខ្លួនចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧មក។

សម្រាប់បញ្ហាយោធាវិញ ខណៈដែលចិន និងសហរដ្ឋអាម៉េរិកកំពុងប្រណាំងប្រជែងបង្កើនអំណាចយោធានៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងស្របពេលដែលខ្លួនកំពុងតែមានជម្លោះបូរណភាពដែនដីនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហ្វីលីពីនបាននិងកំពុងចងចំណងទំនាក់ទំនងយោធាឲ្យបានកាន់តែរឹងមាំបន្ថែមទៀតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ តាមការពិតមូលដ្ឋានទ័ពសំខាន់២របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកត្រូវបានដកចេញវិញកាលពីឆ្នាំ១៩៩២ ពីទឹកដីហ្វីលីពីន តែនៅពេលបន្តបន្ទាប់មក រដ្ឋាភិបាលទាំង២បានចុះហត្ថលេខាទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងនានាដែលបានសម្រួលដល់កម្លាំងទាហានសហរដ្ឋអាម៉េរិកឲ្យនៅតែអាចធ្វើទស្សនកិច្ច និងតាំងនៅហ្វីលីពីនសម្រាប់រយៈពេលគ្មានកំណត់ដែរ។ នៅហ្វីលីពីនក៏នៅមានជំរុំយោធាសហរដ្ឋអាម៉េរិកស្ថិតនៅទីក្រុង ហ្សាមបានហ្កា (Zamboanga)ក្នុងកោះមិនដាណាវ (Mindanao) ដែលកងទ័ពពិសេសរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានតាំងមូលដ្ឋាននៅទីនោះតាំងពីឆ្នាំ២០០២មកម្ល៉េះ។

បញ្ហាមួយទៀតនោះគឺ រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនប្រហែលអាចនឹងពិចារណាលើការអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពសហរដ្ឋអាម៉េរិក មកតាំងមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសខ្លួន ដែលនេះគឺមកពីមូលហេតុមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាពាក្យសម្តី និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងហ្វីលីពីននិងចិនជាញឹកញាប់ ដែលស្ថានភាពទាំងនោះត្រូវតែមើលឃើញថានឹងផ្ទុះសង្គ្រាមរយៈពេលខ្លីម្តងៗ។ បើហ្វីលីពីនបន្តឲ្យកងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកមកតាំងមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសខ្លួនមែន នោះគឺព្រោះតែហ្វីលីពីន មានបំណងសំខាន់មួយគឺឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមកការពារខ្លួន

ដោយផ្ទាល់ និងប្រតិកម្មបានរហ័សនៅខណៈពេលណាដែលមានការរំលោភបំពានពីសំណាក់ប្រទេសចិន។ ទង្វើដែលហ្វីលីពីនបង្ហាញទៅភាគីចិន គឺចង់សាកល្បងកាន់ដៃគូរសហរដ្ឋអាម៉េរិកថា ប្រតិកម្មរបស់អាម៉េរិកក្នុងការជួយហ្វីលី ពីននៅពេលមានបញ្ហាប្រឈមជាមួយចិនមានកម្រិតណា?

បើយើងក្រឡេកមើលចិនវិញហាក់ដូចជាមិនញញើតទៅនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ហ្វីលីពីនឡើយ ថែមទាំងមានប្រតិកម្មយ៉ាងមុតមាំជាមួយកងទ័ពជើងទឹករបស់ហ្វីលីពីនក្រោយពេលដែលហ្វីលីពីនបញ្ជូននាវាចម្បាំងធំជាងគេរបស់ខ្លួនឈ្មោះដែលហ្វីឡា (Dol Plar) ដើម្បីទៅចាប់ទូកនេសាទចិនចំនួន១២គ្រឿងរបស់អ្នកនេសាទចិននៅក្បែរកោះ ហ័ង យានកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១២។ ដូច្នេះហើយមូលដ្ឋានទ័ពរបស់អាមេរិកអាចនឹងវិលត្រឡប់មកតាំងនៅហ្វីលីពីនម្តងទៀត ជាពិសេសគឺដោយសារតែមូលហេតុនៃការប្រឈមមុខគ្នា និងភាពតានតឹងរវាងចិន និងហ្វីលីពីននៅត្រង់កោះស្កាបូរ៉ាហ្វ (Scarborough)។

ដូចនេះហ្វីលីពីន គឺជាដៃគូកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលមិនអាចខ្វះបានមួយរបស់អាមេរិកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងក្នុងការធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងភេរវកម្ម និងទាំងនៅក្នុងការផ្តល់ទីតាំងសម្រាប់ប្រតិបត្តិការយោធានានារបស់អាម៉េរិក។ ចំពោះ អាម៉េរិក ការចាប់យកបានហ្វីលីពីនមួយ ខ្លួននឹងមានឥទ្ធិពលយោធា អាចអន្តរាគមន៍បានគ្រប់ពេលវេលា នៅពេល​ណាដែលមានស្ថានភាពមិនប្រក្រតីណាមួយកើតឡើងអាចឈានដល់ការប៉ះពាល់សន្តិសុខ ស្ថេរភាពក្នុងតំបន់ និងដល់​សហរដ្ឋអាម៉េរិកផ្ទាល់។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ការធ្វើសហប្រតិបត្តិការយោធានិងនយោបាយជាមួយហ្វីលីពីន អាចអនុញ្ញាតឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកលូកដៃចូលគ្រាន់តែជ្រៅទៅក្នុងរាល់កិច្ចការ និងបញ្ហានានាដែលកើតមានក្នុងតំបន់ ដើម្បីឲ្យខ្លួនអាចបំពេញតួនាទីកាន់តែសកម្ម និងមានប្រសិទ្ធិភាពក្នុងការដោះស្រាយថែមទៀត ក្នុងនាមខ្លួនជាមហាអំណាចពិភពលោក។ សម្រាប់ហ្វីលីពីនការសហការណ៍យ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលខ្លួនចាត់ទុកថាសម្ព័ន្ធមិតស្នូល អាចយកសហរដ្ឋអាមេរិកជាបុព្វហេតុទាញឆន្ទៈចិនឲ្យចូលតុចរចាស្មើភាពគ្នារវាងហ្វីលីពីន និងចិន ជៀសវាងការគម្រាមកំហែងគាបសង្កត់ពីសំណាក់ចិនមកលើខ្លួនតាមរយៈការដំឡើងសាច់ដុំយោធារបស់មហាអំណាចមួយនេះ។

ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំលើវិស័យយោធាហ្វីលីពីនជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ក៏ជាបំណងមួយរបស់ហ្វីលីពីនក្នុងការធានាតុល្យ​​​ភាពយោធានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងឱ្យមានលំនឹង និងអាចរក្សាបាននូវស្ថេរភាព និងសន្តិសុខតំបន់នេះនៅចំពោះមុខចិនដែលជាមហាអំណាចមួយដែលហ្វីលីពីនមិនអាចទុកចិត្តបានឡើយ។ ក្រៅពីនេះ ហ្វីលីពីនបានសហ​ការណ៍​យ៉ាងជិតស្និទ្ធ ក៏ដើម្បីទាញសហរដ្ឋអាម៉េរិកឱ្យជួយខ្លួនក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងចលនាបះបោរ និងភេរវកម្មដែល​បានកើតមាន និងដែលកំពុងគម្រាមកំហែងសន្តិសុខនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនតាមរយៈការយល់ព្រមចូលរួមជាមួយ​នឹងសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការជ្រោមជ្រែងគាំទ្រសង្គ្រាមប្រឆាំងភេរវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក។

គេអាចធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបានថា នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាម៉េរិកពង្រីកទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួននៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកកាន់​តែខ្លាំងឡើងៗ ធ្វើឱ្យប្រទេសមហាអំណាចចិនកាន់តែរៀបចំខ្លួនឲ្យកាន់តែរឹងមាំទ្វេដង ហើយចាប់ដៃជាមួយមហាអំណាច​ដែលសម្ងំស្ងៀមគឺ សហព័ន្ធរុស្សី ដើម្បីរឹតចំណងនយោបាយការបរទេសឲ្យកាន់តែមានភាពស្និទ្ធស្នាលឡើងធ្វើយ៉ាងណាកុំឱ្យលំហរនៃសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកមានបងធំតែមួយសម្រាប់រៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់នៅក្នុងតំបន់នេះ។ កន្លងមកយើងឃើញថាសហរដ្ឋអាម៉េរិកបានវាតទីតាំងនៅលើពិភពលោកនេះមានទំហំធំធេងណាស់ សូម្បីនៅក្នុងមជ្ឈិមបូព៌ាក៏មានវត្តមានសហរដ្ឋអាម៉េរិកដែរ។ ដូចនេះហើយមហាអំណាចចិន និមហាអំណាចរុស្ស៊ីត្រូវតែចងសម្ព័ន្ធមិត្តគ្នា នៅក្នុងបញ្ហាអាស៊ីប៉ាហ្វិក ក៏ដូចជាបញ្ហានៅក្នុងពិភពលោកយើងនេះ។

(ដកស្រង់ទាំងស្រុងចេញពីសៀវភៅ នយោបាយការបរទេស ម្សិលមិញ ថ្ងៃនេះ និងថ្ងៃស្អែក របស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិត​សភាចារ្យ សុខ ទូច ទំព័រ ៨២) 

  ថ្ងៃពុធ, 18 មីនា 2020 ម៉ោង 06:45 PM