រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
Royal Academy of Cambodia
Royal Academy of Cambodia
By Mr. Sar Vichana
The recent flare-up along the Thailand-Cambodia border, culminating in the tragic death of a Cambodian soldier, serves as a stark reminder that unresolved historical grievances can simmer for decades, occasionally boiling over into renewed tension and conflict. While the two nations share deep cultural ties and are both integral members of ASEAN, the ongoing dispute over undemarcated areas, particularly around ancient temples like Preah Vihear, offers critical lessons for regional stability and international diplomacy.
At the heart of the ongoing friction lies a century-old disagreement over border demarcation, stemming from colonial-era mapping. Despite rulings by the International Court of Justice (ICJ) in 1962 and 2013 affirming Cambodian sovereignty over the Preah Vihear temple itself and surrounding land, pockets of dispute remain, fueled by differing interpretations of historical maps and nationalistic sentiments on both sides. This complex legacy underscores a fundamental truth: legal pronouncements alone, however authoritative, are not always sufficient to extinguish deeply entrenched nationalistic fervor.
The current flashpoint, particularly around the Mum Bei (Emerald Triangle) area, highlights the starkly different positions of Phnom Penh and Bangkok. Cambodia has firmly rejected Thailand's request to withdraw its troops from the Mum Bei area, asserting it falls within Cambodian sovereign territory where troops have been permanently stationed. Phnom Penh has also declared its intention to take the dispute over four specific areas – Mum Bei, Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Toch Temple, and Ta Krabei Temple – to the ICJ for a definitive resolution. Cambodian Prime Minister Hun Manet has publicly stated Cambodia's commitment to resolving the issue through international law and peaceful means.
Conversely, Thailand maintains its stance of not recognizing the compulsory jurisdiction of the ICJ in border disputes with Cambodia since 1960. The Thai Ministry of Defence, while acknowledging Cambodia's right to pursue action via international legal channels, reiterated that Thailand is under no obligation to comply. Deputy Prime Minister and Defence Minister Phumtham Wechayachai has emphasized that the border issue should be handled through existing bilateral mechanisms, such as the Joint Boundary Committee (JBC). While both sides have agreed to continue dialogue through these established committees, the fundamental disagreement over the ICJ's role remains a significant hurdle. The Thai military has also stated its readiness for a "high-level operation" in case of any violation of its sovereignty, a warning that underscores the fragility of the situation.
This divergence in approach was publicly manifested when a group of approximately 200 Thai protesters, identifying themselves as the "Students and People Network for Reforming Thailand," gathered outside the Cambodian Embassy in Bangkok. The protest, though reportedly peaceful and quickly dispersed by Thai police, underscored the strong nationalist sentiment within Thailand demanding respect for what they perceive as their country's sovereignty and rejecting Cambodian "encroachment" on Thai territory. Cambodian officials, including the ambassador to Thailand, confirmed the safety of embassy staff while rejecting the protesters' accusations.
Amidst these rising tensions, there have been crucial diplomatic interventions. The Thai Ministry of Defence has confirmed ongoing progress in discussions with their Cambodian counterparts, with both sides agreeing to ease tensions, maintain open lines of communication, and avoid armed confrontation. This commitment to dialogue through bilateral mechanisms like the GBC/JBC/RBC is a positive step, even as the ICJ debate continues.
Significantly, the current Chairman of ASEAN, Malaysian Prime Minister Anwar Ibrahim, has actively engaged with both Cambodian and Thai Prime Ministers, Paetongtarn Shinawatra and Hun Manet respectively, to mediate the ongoing border dispute. This direct intervention by the ASEAN Chair highlights the regional bloc's concern for stability among its members. While the "ASEAN Way" of non-interference has often limited decisive action in bilateral disputes, Malaysia's proactive role as Chair underscores the growing recognition within ASEAN that unresolved internal conflicts can undermine regional peace and integration. This external pressure and diplomatic engagement from a respected regional leader offer a vital avenue for de-escalation and finding common ground.
Ultimately, the enduring border dispute between Thailand and Cambodia serves as a powerful reminder for all nations that peace and security are not static achievements, but rather require continuous commitment to dialogue, legal clarity, and mutual respect. Leaving historical grievances unresolved, even if seemingly dormant, carries the risk of future conflict. The distinct positions of Thailand and Cambodia, the rise of nationalist sentiment, the crucial role of bilateral talks versus international legal avenues, and the mediating efforts of ASEAN all offer invaluable lessons.
As Cambodia's Senate President Hun Sen recently warned, without recourse to a definitive resolution via the ICJ, this border dispute risks becoming a perpetual conflict "like Gaza," where Israel and Palestine are locked in an endless cycle of unresolved disputes and violence. This stark comparison underscores the profound urgency of the situation and the potential for prolonged instability if a clear, internationally recognized legal framework is not embraced. The path forward for Thailand and Cambodia, and indeed for any nations with lingering border issues, must involve a renewed dedication to comprehensive demarcation, robust bilateral engagement, and a willingness to leverage international legal frameworks as a tool for resolution, not just a source of grievance. Only then can the focus shift from territorial disputes to the shared prosperity and harmonious coexistence that the region so desperately needs.
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 06:00 PM
By Dr. Seun Sam, Policy analyst of RAC
In the 21st century, the legitimacy and stability of the global order rest firmly on the foundation of international law. From the United Nations Charter to various international treaties and adjudicating institutions, global norms serve as essential tools for resolving conflicts peacefully and promoting cooperation among states. Among these institutions, the International Court of Justice (ICJ) stands as the principal judicial organ of the United Nations, tasked with settling legal disputes submitted by states and offering advisory opinions on legal questions. The ICJ plays a vital role in shaping a rules-based world order. Respect for its decisions is not optional; it is a reflection of a nation’s maturity, commitment to peace, and integration into the modern global community.
Cambodia is a case in point. Despite being a relatively small nation with limited geopolitical influence, Cambodia has consistently demonstrated its respect for international institutions and their decisions, including those rendered by the ICJ. The most prominent example is the Preah Vihear Temple case, a territorial dispute with Thailand that has tested both countries' commitment to international norms.
Cambodia and the ICJ: A Model of Compliance
The dispute over the ownership of the Preah Vihear Temple, a 9th-century Khmer sanctuary situated near the Cambodia-Thailand border, dates back to the colonial era. In 1962, after a lengthy legal battle, the ICJ ruled in favor of Cambodia, affirming that the temple is located on Cambodian territory. This decision was based on a 1907 map drawn by French colonial authorities and later recognized by Thailand.
Despite internal wounds from a devastating civil war and the horrors of the Khmer Rouge regime, Cambodia respected the ICJ’s decision without hesitation. The Kingdom did not have the political, military, or economic power to enforce the ruling unilaterally, nor did it attempt to challenge or discredit the court. Instead, Cambodia presented itself as a responsible member of the international community, committed to peaceful dispute resolution and adherence to legal norms.
This respect for the ICJ ruling reflected Cambodia's strategic vision for long-term peace and development. It understood that its future lay not in confrontation, but in cooperation with international institutions and neighboring countries. Cambodia’s approach has helped improve its international image and served as a lesson in diplomacy and legal integrity.
Thailand’s Rejection and Criticism of the ICJ
In contrast, Thailand’s response to the ICJ ruling has been marked by resistance, skepticism, and at times outright rejection. While Thailand initially accepted the 1962 ruling publicly, successive governments and nationalist factions have repeatedly contested the ICJ’s findings. Some Thai leaders and media outlets have gone so far as to accuse the ICJ of being a biased or corrupt international organization, undermining the court’s legitimacy in the eyes of their citizens.
This dismissive attitude came into sharper focus during the 2011–2013 hearings at the ICJ, when Cambodia requested the Court to interpret the 1962 ruling following renewed military clashes in the area. Cambodia argued that Thailand had violated the ICJ's decision by stationing troops near the temple. In 2013, the ICJ unanimously clarified that the area surrounding the temple—known as the promontory—also belongs to Cambodia and ordered Thai troops to withdraw.
Once again, Thailand was reluctant to comply fully and questioned the legal authority of the court. Instead of embracing the rule of law and setting a regional example, Thailand adopted a position that undermined international norms and inflamed nationalist sentiment at home.
The Importance of Upholding International Law
International laws are not made to favor one country over another; they are designed to maintain global peace, equality, and stability. Disputes are inevitable between neighboring countries, especially those with complex historical and territorial entanglements. However, the true test of a nation’s maturity lies in how it chooses to resolve those disputes—whether through confrontation or through the legitimate mechanisms of international law.
The ICJ, like all international organizations, is not perfect. However, it remains the highest and most respected legal forum available to states. Rejecting its authority on the grounds of nationalism or convenience not only damages the international legal system but also sends a dangerous message that might makes right.
If every country were to reject rulings that do not favor them, the world would descend into legal chaos. Wars would become more likely, and international relations would devolve into a zero-sum game of power rather than peaceful cooperation. Therefore, modern nations have a moral and legal obligation to uphold the rule of law—even when it is inconvenient or contrary to their immediate interests.
A Call for Thailand to Reconsider
As a fellow ASEAN member and an influential player in Southeast Asia, Thailand’s actions set an important precedent. If Thailand continues to challenge the legitimacy of the ICJ and portrays it as a corrupt or biased institution, it risks damaging not only regional stability but also its own standing in the global community.
Thailand is a country with a rich cultural heritage and a modern economy. It has the capacity to be a leader in the region—not just economically or militarily, but morally and diplomatically. However, to achieve this, it must show respect for international rulings and refrain from inciting nationalism at the expense of peace. Compliance with the ICJ’s decisions would demonstrate Thailand’s commitment to international justice and to being a modern, responsible nation.
Conclusion
Cambodia’s conduct in the Preah Vihear case offers a powerful example of how a nation, regardless of its size or power, can rise above short-term national sentiment and commit to the greater good of international peace. Its unwavering respect for the ICJ reflects its desire to be a modern, law-abiding member of the global community.
Thailand, on the other hand, still has the opportunity to correct its course. By embracing the ICJ ruling and working with Cambodia in the spirit of friendship and legal cooperation, Thailand can contribute to a more stable and prosperous Southeast Asia.
In an age where international cooperation is more necessary than ever—from climate change to security to trade—respecting international law is not a weakness; it is a strength. It is the cornerstone of a modern nation. Countries that disregard this principle isolate themselves not only from their neighbors but from the shared values of peace and justice that bind the global community together.
RAC Media
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 05:58 PM
(ខេត្តកំពង់ធំ)៖ នាព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ ១៣ កើត ខែជេស្ឋ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្ដស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អនុប្រធានទី១ ក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ បានអញ្ជើញប្រគល់ ប្រគេន និងដាំកូនឈើផ្សេងៗ រួមមានកូនក្ងោក ៥០ដើម, ឥន្ធនេល ៦៥ដើម, រាជព្រឹក្ស (លឿងរាជ) ៥០ដើម, រំដួល ៥០ដើម និង កូនព្រីង ៣០០ដើមរបស់ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ដល់រដ្ឋបាលឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ និងដាំកូនឈើ នៅបឹងទំនប់ជីវភាព ស្ថិតនៅក្នុងភូមិជីវភាព ឃុំអណ្ដូងពោធិ៍។
ថ្លែងក្នុងឱកាសប្រគល់កូនឈើដល់រដ្ឋបាលឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ប្រគេនកូនឈើដល់វត្តហេមវន្តព្រះនិព្វាន និងដាំកូនឈើ នៅបឹងទំនប់ជីវភាព នាព្រឹកនេះ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ថា ការប្រគល់និងដាំកូនឈើនាព្រឹកនេះ ធ្វើឡើងនៅដើមរដូវវស្សា ដើម្បីចាប់ផ្ដើមដាំដុះឱ្យទាន់រដូវវស្សា ក្នុងគោលបំណងជំរុញបង្កើនសោភ័ណភាព និងរួមចំណែកដល់ការថែរក្សាបរិស្ថាន នៅក្នុងមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ ពិសេសនៅក្នុងបរិវេណមាត់បឹងទំនប់ជីវភាព ដើម្បីជំរុញទីនេះក្លាយទៅជាតំបន់រមណីយដ្ឋាន និងទីតាំងទេសចរណ៍ដ៏ទាក់ទាញមួយ។
អញ្ជើញចូលរួមក្នុងពិធីនាឱកាសនេះ រួមមាន៖
- លោក យ៉ង់ វិសាល អភិបាលរងស្រុកតាំងគោក
- ក្រុមការងារភូមិគុហ៍បារែង មាន ៣នាក់គឺ ឯកឧត្ដម ផុន កសិកា លោក សាន ចេង និង កញ្ញា តាកេត ស័កដា
- ក្រុមការងារភូមិបែកចាន មាន ៣នាក់គឺ លោកជំទាវបណ្ឌិតសភាចារ្យ ចេក សុថា កញ្ញា កេក សុគន្ធា និងលោកស្រី លន ណារ៉ា
- ក្រុមការងារភូមិអណ្ដូងពោធិ៍ ៥នាក់គឺ លោក ប៊ុត សុម៉េត លោក ហេង វីរិទ្ធិ លោកស្រី សំរិទ្ធ ទេពី លោកបណ្ឌិត ភី វាសនា និង លោក លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
- ក្រុមការងារភូមិគ្រើលគឺ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា
- ក្រុមការងារភូមិជីវភាពគឺ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត សន ពៅ
- លោក ប៉ែន សុខា ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃុំ និងក្រុមការងារភូមិឃុំ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃអាទិត្យ, 08 មិថុនា 2025 ម៉ោង 01:04 PM
By Kin Phea, PhD
Director General of the International Relations Institute of Cambodia
Cambodia and Thailand are predominantly Buddhist neighbouring kingdoms that share deep historical, cultural, and religious ties. Their land border, stretching over 800 kilometres, was originally defined by the Franco-Siamese treaties of 1904 and 1907.
Despite these shared affinities, tensions have frequently arisen, particularly over claims to cultural heritage, traditions, and religious sites, including temples. Disputes over territory and border demarcation have been among the most sensitive and inflammatory issues, often fuelling ultranationalist sentiments in Thailand for generations.
The most contentious areas include the Preah Vihear Temple and its surrounding vicinity, over which Cambodia secured legal victories at the International Court of Justice (ICJ) in both 1962 and 2013. Other disputed sites include Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Tauch Temple, Ta Krabey Temple and Mom Bei.
The recent incident initiated by the Thai side on 28 May 2025 in Mom Bei, Preah Vihear province, deep within Cambodian territory, where a Cambodian soldier was shot dead by Thai soldiers, has stirred Thai society with claims that Cambodian forces violated Thai sovereignty. It has also emboldened Thai military elements, known for staging coups d’état, to push for a full-scale war with Cambodia.
In 2000, Cambodia and Thailand signed a Memorandum of Understanding (MOU) on the survey and demarcation of the land boundary between the two countries. Under this MOU, a Joint Border Commission (JBC) was established. The land boundary survey and demarcation have been jointly conducted in accordance with the Franco-Siamese Convention of 13 February 1904; the Franco-Siamese Treaty of 23 March 1907; the Protocol concerning boundary delimitation annexed to the 1907 Treaty; and the maps resulting from the work of the Commissions of Delimitation of the Boundary between Indo-China and Siam, established under the 1904 Convention and the 1907 Treaty. Other relevant documents relating to the implementation of the 1904 Convention and the 1907 Treaty between Siam and France are also taken into account.
However, the 2000 MOU has proven ineffective in resolving the issue, leading to frequent accusations and several armed conflicts. A key root cause of the conflicts is the use of different sets of maps. Cambodia, along with the ICJ, relies on maps established under the 1904 Convention and the 1907 Treaty. In contrast, Thailand unilaterally produces and uses its own maps to assert territorial claims.
In addition, border issues with Cambodia have often been strategically used by Thailand during periods of domestic political instability or when the military has sought to assert or consolidate power through a coup. A notable example occurred in 2008, when Thai forces entered Cambodia’s Preah Vihear Temple area and its surroundings, despite the ICJ’s 1962 ruling that the temple belongs to Cambodia. The armed conflict persisted for several years. More recently, the border clash last month at Mom Bei in Cambodia appears to be another instance of Thai military provocation, potentially aimed at justifying or facilitating a new coup.
With the 2000 MOU having reached its limits in resolving longstanding border disputes, the Royal Government of Cambodia decided on 2 June 2025 to refer the dispute over four sensitive areas - Mom Bei, Ta Moan Thom Temple, Ta Moan Tauch Temple, and Ta Krabei Temple - to the ICJ. These areas have remained unresolved for years and continue to pose risks of heightened tensions if left unaddressed. The decision was unanimously endorsed by the First Joint Congress of Cambodia’s National Assembly and Senate, and the strongest support of all Cambodian people at home and abroad and all political groupings.
As the larger country in terms of economic and military capacity, Thailand has consistently favoured bilateral negotiations, an approach that tends to serve its strategic interests. In contrast, Cambodia remains committed to utilising all available mechanisms deemed necessary, particularly turning to the ICJ when bilateral efforts are exhausted.
Thailand has exerted both military and economic pressure on Cambodia, including the deployment of additional troops and military equipment along the border. Furthermore, it unilaterally closed several border checkpoints on 7 June 2025, a recurring tactic used as an economic lever, given Thailand’s stronger economic position.
Such unilateral closures, employed repeatedly over time, reflect a zero-sum approach that carries significant economic risks for both countries and undermines efforts toward long-term stability and cooperation.
If Thailand is genuinely committed to resolving the border issue peacefully, it should cooperate with Cambodia in pursuing impartial, rules-based mechanisms, such as referring the matter to the ICJ, once bilateral negotiations have been exhausted. As a smaller country in terms of geography, population, economy, and military strength, Cambodia has neither the capacity nor the intention to provoke conflict or invade any of its neighbours. The Kingdom seeks peaceful co-existence, regional cooperation, and friendly relations as essential foundations for national development and shared prosperity.
Historically, Cambodia was a great empire long before the emergence of Thailand as a state. Much of what is now Thai territory was once part of the ancient Khmer Empire. Thailand began to assert its independence from Khmer influence in the 13th century, eventually evolving into a distinct state thereafter.
Therefore, the people of Cambodia and Thailand should recognise that our two nations share a long history, along with deep cultural and traditional affinities. At the same time, it is important to understand that our territorial boundary is a legacy of the colonial era. In the aftermath of World War II and with the achievement of independence, both countries must adhere to the international legal principle of uti possidetis juris, which affirms that colonial-era borders, as defined by the Franco-Siamese treaties, must be respected. Failing to do so risks perpetuating an endless cycle of conflict.
To the Thai military, political leaders, and people: history should not be distorted for future generations. It is essential to acknowledge historical realities and educate the public to respect the sovereignty, territorial integrity, dignity, and cultural identity of neighbouring countries. Only through mutual respect and a commitment to a culture of peace and harmonious co-existence can our two Buddhist kingdoms truly live side by side in peace.
ថ្ងៃសៅរ៍, 07 មិថុនា 2025 ម៉ោង 09:33 PM
ជាថ្មីម្ដងទៀត នៅក្នុងសមាជលើកទីមួយរវាងរដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភា ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញឆន្ទៈយ៉ាងច្បាស់លាស់ នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ នៅត្រង់ចំណុចប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី និងតំបន់មុំ៣ ដោយកម្ពុជាបបួលភាគីថៃទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ហើយក្នុងករណីដែលថៃមិនព្រមតាមការបបួលនេះទេ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នឹងប្ដឹងឱ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិកាត់សេចក្ដីលើសំណុំអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា នៅត្រង់ចំណុចទាំង៤ខាងលើនេះ។ ក្រោយការប្រកាសរបស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាខាងលើនេះ រដ្ឋាភិបាលថៃ បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា ខ្លួនចង់ចរចារកដំណោះស្រាយព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាជាលក្ខណៈទ្វេភាគី ដោយប្រើយន្តការ គណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) និងគណៈកម្មការព្រំដែនទូទៅ (GBC)។ ការប្រកាសនេះ បានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលថៃបានគេចវេសមិនចង់យកសំណុំរឿងព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ទៅជំនុំជម្រះក្ដីនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនោះឡើយ ព្រោះថៃមិនសង្ឃឹមលើការប្រើប្រាស់ផែនទីដែលគូសជាឯកតោភាគីនោះ ធ្វើជាមូលដ្ឋានដើម្បីយកឈ្នះកម្ពុជា ដែលមានសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម និងផែនទីព្រំដែនអន្តរជាតិនោះឡើយ។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានគោលការណ៍យ៉ាងជាក់លាក់ នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ដោយបានត្រៀមឯកសារផ្លូវច្បាប់យ៉ាងរឹងមាំ ប្រឆាំងនឹងអំពើឈ្លានពានរបស់ថៃមកលើប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបណ្ឌិត បានលើកឡើងថា ទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលថៃ បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដែលមានខ្លឹមសារយ៉ាងដូចម្ដេចក្ដី ក៏អ្នកនយោបាយនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តរំលោភលើបូរណភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាថ្មីម្ដងហើយម្ដងទៀត ពិសេសទឹកដីកម្ពុជាដែលស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយជួរភ្នំដងរែក ដែលរួមមានប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី រហូតដល់តំបន់មុំបីនេះថែមទៀតផង។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានអះអាងថា អ្នកនយោបាយថៃ មិនធ្លាប់បានបោះបង់មហិច្ឆតានយោបាយរបស់ខ្លួននៅក្នុងការរំលោភបំពាន និងទន្ទ្រានកាន់កាប់ទឹកដីប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ហើយចុងក្រោយនេះ កងទ័ពថៃ ថែមទាំងបានលើកឡើងទាំងគឃ្លើនផងដែរថា ខ្លួនមិនប្រើប្រាស់ផែនទីបារាំង-សៀមនោះទេ ពោលគេអះអាងថាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ត្រូវប្រើប្រាស់ផែនទីដែលខ្លួនគូសជាឯកតោភាគី។ លោកបណ្ឌិត បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើរំលោភបំពានទាំងគឃ្លើននេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានជម្រើសតែមួយគត់ ដើម្បីថែរក្សានិងការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន គឺការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ព្រោះបើកម្ពុជាមិនធ្វើដូច្នេះទេ នោះថៃនឹងកាន់តែបានចិត្តហើយ ព្យាយាមបំភ្លៃបង្កើតព្រំដែនតាមការស្រមើលស្រមៃ និងបន្តរំលោភបំពានលើទឹកដីកម្ពុជាបន្តទៀត។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបន្តថា កម្ពុជាត្រូវប្រើយន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិផង និងបញ្ចប់ចេតនាទុច្ចរឹតដែលថៃតែងតែប្រើផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីឈ្លានពានកម្ពុជាផង ព្រោះកម្ពុជាបានខិតខំព្យាយាមសម្របសម្រួលទាំងផ្នែកការទូត និងយន្តការទ្វេភាគីដែលមានដូចជា គណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) និងគណៈកម្មការព្រំដែនទូទៅ (GBC) រួចហើយ ប៉ុន្តែជានិច្ចកាល ភាគីថៃតែងតែបានបំពាន និងរំលោភលើស្មារតីនៃយន្តការដែលខ្លួនបានចូលរួមនេះ។ ដូច្នេះ កម្ពុជាមានសិទ្ធិពេញលេញនៅក្នុងការថែរក្សាដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន តាមច្បាប់អន្តរជាតិ ព្រោះមានតែយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិទេ ដែលអាចដោះស្រាយបញ្ចប់ដោយសន្តិវិធីបាន ហើយមានតែយន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចនាំមកនូវដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវ និងស្របទៅតាមលក្ខខណ្ឌគតិយុត្តិជាអន្តរជាតិបាន។ គេមិនអាចយកច្បាប់នៃប្រទេសមួយ ឬផែនទីដែលគូសជាឯកតោភាគីដោយប្រទេសមួយ ដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋបាននោះឡើយ។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត បានចោទជាសំណួរថា បើគេអាចប្រើប្រាស់ផែនទីឯកតោភាគីបាន នោះតើកម្ពុជាអាចគូសផែនទីសម័យមហានគរឡើងវិញ ដោយវាតទីទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាទៅដល់ ឬហួសទីក្រុងបាងកកបានដែរឬយ៉ាងណា? បើធ្វើបានដូច្នេះមែននោះ នឹងបង្កទៅជាបញ្ហាអនាធិបេតយ្យ និងគ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ពាសពេញពិភពលោកជាក់ជាមិនខានឡើយ។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ករណីព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងថៃ ត្រូវតែអនុលោមទៅតាមគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ គឺព្រំដែនបន្សល់ដោយប្រទេសដាក់អាណានិគម ដើម្បីបញ្ចៀសឱ្យបាននូវសង្គ្រាមរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ និងធានាបាននូវសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់និងពិភពលោក។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ការរៀបចំប្ដឹងករណីទំនាស់ព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងថៃ ទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ គឺជាជម្រើសដ៏ចាំបាច់ និងចៀសមិនបាន ដើម្បីបង្ហាញថា កម្ពុជាមានជំហរដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី គោរពដល់តម្លៃនីតិអន្តរជាតិ និងបញ្ចប់នូវចេតនាទុច្ចរឹតដែលថៃតែងតែប្រើផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជាម្ដងហើយម្ដងទៀតឥតឈប់ឈរនេះ។ លោកបណ្ឌិត បានលើកឡើងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែបន្តជំហរបា្រកដនិយម និងជាក់លាក់ចំពោះករណីអធិបតេយ្យភាពជាតិ ដោយមិនត្រូវមានជំនឿទៅលើឆន្ទៈអ្នកនយោបាយថៃ ឬដើរតាមរបៀបវារៈនយោបាយការទូតរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដើម្បីចង់លួងលោមឱ្យកម្ពុជាបន្តដោះស្រាយជាទ្វេភាគី ហើយថៃខ្លួនឯងមិនមានចេតនាបញ្ចប់បញ្ហាព្រំដែនដូច្នេះឡើយ។ លោកបណ្ឌិត បានអះអាងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនត្រូវមានជំហរដកថយ ពីការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនោះទេ ព្រោះបើពុំនោះសោត ភាគីថៃ ពិសេសក្រុមយោធាថៃនឹងកាន់តែបានចិត្ត ហើយបន្តចេតនាទុច្ចរឹត ដោយប្រើប្រាស់ផែនទីឯកតោភាគីដើម្បីរំលោភបំពាន់ទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាជាបន្តទៅទៀត។
បន្ថែមពីលើនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានលើកឡើងនូវសំណូមពរដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវបន្តពង្រឹងសមត្ថភាពឆ្លើយតប និងបន្តធ្វើទំនើបយោធាកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដើម្បីធានាបាននូវអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងមិនត្រូវបណ្ដោយឱ្យកងទ័ពថៃ មានឱកាសនៅក្នុងការរំលោភបំពានទឹកដីកម្ពុជាដូចជាហេតុការណ៍ ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នោះទេ។ លោកបណ្ឌិតបានចាត់ទុកថា ហេតុការណ៍នេះគឺជាការប្រមាថដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីសំណាក់កងទ័ពថៃ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ ត្រូវតែសម្រេចចិត្តជ្រើសយកជម្រើសបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងដំណើរការជាប្រក្រតីនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅក្នុងវិស័យដទៃទៀត ដើម្បីផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដោយបញ្ចៀសឱ្យបានការរីករាលដាលការប្រឈមទៅកាន់ទំនាក់ទំនងនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិលើវិស័យផ្សេងៗទៀត។ លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមថា បញ្ហាប្រឈមខាងព្រំដែនដែលត្រូវដោះស្រាយដោយប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ ដើម្បីបញ្ចប់ការប្រឈមដ៏រ៉ាំរ៉ៃនេះ។ ចំណែកឯវិស័យដទៃផ្សេងទៀតដែលមានដូចជា វិស័យសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និងការវិនិយោគជាដើម ស្របទៅតាមយន្តការនិងសេនារីយ៉ូផ្សេងៗដែលមានស្រាប់ ដើម្បីបន្តធ្វើប្រក្រតីភាពនៃទំនាក់ទំនងនៅក្នុងភាពជារដ្ឋជិតខាងដែលមានទំនងទំនាក់និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនឹងគ្នាជាចាំបាច់៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃពុធ, 04 មិថុនា 2025 ម៉ោង 01:53 PM
ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ពីសំណាក់ប្រទេសថៃ ជាបន្តបន្ទាប់តាំងពីអតីតកាលរហូតមកដល់ពេលថ្មីៗនេះ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មិនខុសពីសៀមនោះទេ ពិសេសអ្នកនយោបាយជាតិនិយមនិងយោធានិយមថៃ នៅតែបន្តចេតនាទុច្ចរឹតរបស់ខ្លួនចំពោះព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ អង្គសមាជជាព្រឹទ្ធសភា-រដ្ឋសភា បានប្រកាសគាំទ្រនូវការដាក់ចេញនូវវិធានការផ្សេងៗ ដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានលើកឡើង ឆ្លើយតបនឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការឈ្លានពានពីសំណាក់កងទ័ពថៃមកលើអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ពិសេសការលើកយកករណីតំបន់មុំ៣ ករណីប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ និងប្រាសាទតាក្របី ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីបិទបញ្ចប់បញ្ហាប្រឈមនៅក្នុងតំបន់ទាំង៤។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍គាំទ្រចំពោះការសម្រេចចិត្តនេះ ដោយលោកបណ្ឌិតបានអះអាងថា ចំណាត់ការទាំងយន្តការផ្លូវច្បាប់ ការទូត និងយោធា គឺជាកញ្ចប់វិធានការដែលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ទាំងព្រម ដើម្បីបង្ហាញទៅកាន់ភាគីថៃអំពីជំហរដ៏ម៉ឺងម៉ាត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ចប់ការប្រឈមជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងមួយនេះ។ លោកបណ្ឌិតបានបន្តថា កម្ពុជា ត្រូវតែបន្តការចរចាទ្វេភាគីជាមួយនឹងប្រទេសថៃនៅគ្រប់កម្រិតទាំងគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅកម្ពុជាថៃ (GBC) គណៈកម្មាធិការព្រំដែនចម្រុះ (JBC) អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ និងយន្តការផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបញ្ចៀសភាពតានតឹង និងការប្រឈមគ្នាខាងយោធាជាថ្មីទៀត។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរ ពិសេសប្រទេសថៃ ត្រូវគ្រប់គ្រងកងទ័ពឱ្យស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដើម ហើយទុកឱ្យអ្នកជំនាញកិច្ចការព្រំដែនធ្វើការងារជាមួយគ្នា។
ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា ការពង្រឹងសមត្ថភាពយោធា និងត្រៀមលក្ខណៈទុកជាមុន ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍ គឺជាចំណុចសំខាន់មួយទៀតនៅក្នុងកាលៈទេសៈនេះ ខណៈស្ថានភាពនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ មានភាពផុយស្រួយជាខ្លាំង ដោយសារតែនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលនិងយោធានិយមជ្រុលរបស់អ្នកនយោបាយនិងកងទ័ពថៃមួយចំនួន។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ការបន្តធ្វើទំនើបកម្មនិងត្រៀមលក្ខណៈខាងយោធា គឺជាជម្រើសមួយដែលកម្ពុជា ត្រូវតែប្រកាន់ខ្ជាប់ជាប់ជានិច្ច ព្រោះទោះបីជាស្ថានការណ៍ធូរស្រាលយ៉ាងណាក្ដី ក៏ក្រុមអ្នកនយោបាយជ្រុលនិយម និងយោធានិយមអាចបញ្ឆេះកំហឹងមហាជន និងបង្កើតហេតុការណ៍ញុះញង់នៅតាមព្រំដែនបានគ្រប់ពេលវេលា។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិតក៏បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ អំពីភាពចាំបាច់ខានពុំបាន ដែលកម្ពុជាត្រូវតែលើកករណីព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដើម្បីដាក់បញ្ចប់ការប្រើប្រាស់ផែនទីឯកត្តោភាគី និងបញ្ចៀសឱ្យបានជាអតិបរមានូវការចូលឈ្លានពានលើទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាសារជាថ្មី។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ផ្អែកលើហេតុការណ៍ឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលបណ្ដាលឱ្យយោធិនកម្ពុជាម្នាក់បាត់បង់អាយុជីវិត បានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីឥរិយាបថយ៉ាងគឃ្លើនរបស់ថៃ អស់រយៈពេលជាង១០០ឆ្នាំមកហើយ ដែលចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩០៤ ក្នុងសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង ថៃមិនបានបោះបង់ចោលចេតនាឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជានោះឡើយ បើទោះបីជាមានសន្ធិសញ្ញា និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិ និងពិធីសារបោះបង្គោលព្រំដែន ដែលមានតម្លៃជាច្បាប់អន្តរជាតិហើយក៏ដោយក្ដី។ សៀម ដែលក្រោយមកបានផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះទៅជា ថៃ មិនធ្លាប់បានគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខាឡើយ ដោយបានធ្វើសកម្មភាពបំពានលើលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិជាគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ ពោលគឺតាំងចិត្តមិនគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ បើទោះបីជាកិច្ចព្រមព្រៀងនោះធ្វើជាមួយអតីតប្រទេសដាក់អាណានិគមលើកម្ពុជា ដែលជាមហាអំណាចក៏ដោយក្ដី។ ជាការកត់សម្គាល់រប់សលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ថៃតែងតែសម្ដែងនូវការគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀងនៅតែនៅពេលដែលខ្លននៅទន់ខ្សោយតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលខ្លួនខ្លាំងថៃ បែរជាលែងគោរពទៅវិញ ពោលគឺថៃ តែងតែប្រកាន់ឥរិយាបថ “ស៊ីញ៉េនឹងដៃ លុបនឹងជើងទៅវិញ” និងបង្ហាញសកម្មភាពគឃ្លើននឹងរដ្ឋជុំវិញខ្លួន។ ជាថ្មីម្ដងហើយម្ដងទៀត ភាគីថៃ តែងតែបានអះអាងថា តំបន់កំពុងប្រឈម និងតំបន់ផ្សេងៗទៀតរបស់កម្ពុជា ដែលស្ថិតនៅជិតព្រំដែនកម្ពុជា ថាជាទឹកដីរបស់ខ្លួនទៅវិញ ដែលនេះគឺជារឿងមិនអាចទទួលយកបាន ហើយថៃហាក់បានយល់សុបិន្តខុសសម័យកាល ដោយយល់ច្រឡំថា សម័យតេជោសែន ថាជាសម័យលង្វែក។ ប្រទេសថៃ ជានិច្ចកាលតែងតែរំលោភបំពានទឹកដីប្រទេសជិតខាង ដោយមិនមែនតែកម្ពុជានោះទេ គឺជាមួយនឹងប្រទេសជុំវិញខ្លួនតែម្ដង។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា នៅក្នុងសម័យសាកលភាវូបនីយកម្ម និងក្នុងនាមថៃជាប្រទេសស៊ីវិល័យ ថៃមិនគួរប្រកាន់ខ្ជាប់នូវឥរិយាបថគឃ្លើន មិនស្គាល់នូវតម្លៃនៃច្បាប់អន្តរជាតិនោះទេ ខណៈប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ សុទ្ធសឹងជាប្រទេសសមាជិកសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាប្រទេសមានព្រំដែនជាប់គ្នា និងមានប្រវត្តិសាស្ត្រ អរិយធម៌ វប្បធម៌ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគ្នាជាច្រើនផង ប្រទេសថៃ មិនគួរប្រកាន់នូវឥរិយាបថចាស់គំរិលដូចនេះឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍ថា ករណីព្រំដែនគោករវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ប្រទេសទាំងពីរ មានឯកសារបន្សល់ទុកដោយអាណានិគមបារាំង សម្រាប់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរ ដែលមានប្រវែងប្រមាណ ៨០០គីឡូម៉ែត្រ ជាមួយនឹងផែនទីជាឧបសម្ព័ន្ធសរុបចំនួន ១៧ផ្ទាំង ដែលក្នុងនោះ ត្រូវបានបោះបង្គោលចំនួន ៧៣ទីតាំង ស្មើនឹង៧៤បង្គោលរួចមកហើយ។
ក្រៅតែពីការគាំទ្រចំពោះការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ផងដែរថា កម្ពុជា ត្រូវតែពិនិត្យមើលលទ្ធភាពដទៃផ្សេងៗទៀត ខណៈប្រទេសថៃ តែងតែគឃ្លើនជាមួយនឹងរដ្ឋជិតខាងដែលទន់ខ្សោយជាងខ្លួន។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានលើកឡើងថា កម្ពុជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាតិលើគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ដើម្បីបង្កើនលទ្ធភាពឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍ និងការប្រែប្រួលស្ថានភាពនៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រជាជនធ្វើការជាពលករចំណាកស្រុកជាច្រើនលាននាក់នៅក្នុងប្រទេសថៃ ដែលនេះជាសម្មតិកម្មមួយធ្វើឱ្យក្រុមអ្នកជាតិនិយមជ្រុលនិងយោធានិយមថៃ សម្លឹងមើលកម្ពុជានៅក្នុងរូបភាពមួយមានកម្រិត។ បន្ថែមពីលើនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមានភាពចាំបាច់ដោយខានពុំបាន នៅក្នុងការបន្តពង្រឹងសមត្ថភាពវិស័យការពារជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីអាចឆ្លើយតបបានកាន់តែលឿនរហ័សទៅនឹងសភាពការណ៍នៅតាមព្រំដែន ទាំងជើងទឹកនិងជើងគោក ដោយមិនត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យរដ្ឋបរទេសណាមួយ អាចប្រមាថមកលើអធិបតេយ្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានោះទេ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃចន្ទ, 02 មិថុនា 2025 ម៉ោង 04:13 PM
រូបថតបណ្ឌិត យង់ ពៅ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ នៅផ្សារជើងប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលក្រោយមកត្រូវទាហាថៃបាញ់ដុតកម្ទេច
ហេតុការណ៍ឈ្លានពាន និងបាញ់ប្រហារពីសំណាក់កងទ័ពថៃមកលើកងទ័ពកម្ពុជា នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នៅភូមិតេជោមរកត ឃុំមរកត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ បានធ្វើឱ្យស្ថានភាពនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានកើនឡើងកម្ដៅ និងបង្កការប្រឈមសារជាថ្មីរវាងកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា ជាថ្មីម្ដងទៀត បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នៅតែត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានអ្នកនយោបាយថៃ យកធ្វើជាប្រធានបទដើម្បីបញ្ឆេះចរន្តជាតិនិយមជ្រុល ក្នុងគោលដៅបម្រើឱ្យរបៀបវារៈនយោបាយនៅទីក្រុងបាងកក ជាមួយនឹងចេតនាទុច្ចរឹតចំពោះកម្ពុជាដែលជាប្រទេសជិតខាង។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានលើកឡើងថា បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ មិនគួរក្លាយទៅជាចំណាប់ខ្មាំងនៃនយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃនោះឡើយ ព្រោះកម្ពុជានិងថៃ មានសន្ធិសញ្ញា និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិគ្រប់គ្រាន់ ដែលកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរស្របតាមគោលការណ៍នៃច្បាប់អន្តរជាតិ ព្រោះចាប់តាំងពីក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំងមកលើប្រទេសកម្ពុជាម្ល៉េះ ដែលមេដឹកនាំថៃ បានទទួលយកនូវកិច្ចព្រមព្រៀងបារាំង-សៀម ទាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៤ និង១៩០៧ ដែលនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៨ បារាំងនិងសៀមបានឈានទៅដល់ការបង្កើតគណៈកម្មការព្រំដែន បារាំង-សៀម ដោយភាគីទាំងពីរបានឈានទៅដល់ការបោះពុម្ពនូវផែនទីផ្លូវការ កំណត់នូវដែនអធិបតេយ្យភាព និងខ្សែព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជាដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបារាំង និងប្រទេសសៀមនាសម័យនោះ (ដែលក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះជាប្រទេសថៃដូចបច្ចុប្បន្ន)។ លោកបណ្ឌិតបានគូសរំឭកថា មេដឹកនាំសៀមនាពេលនោះ បានទទួលយកនូវដំណោះស្រាយ ផែនទី និងទទួលស្គាល់នូវខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ព្រមទាំងការបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយគ្នាផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅឆ្នាំ១៩៣៤ បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលថៃ បែរជាបានបដិសេធ មិនទទួលយកសន្ធិសញ្ញាដែលខ្ញុំបានចុះហត្ថលេខា និងព្យាយាមសើរើបញ្ហាព្រំដែននេះទៅវិញ។ បញ្ហានេះ បានផ្ទុះឡើងជាការប្រឈម ខាងយោធាយ៉ាងខ្លាំងរវាងប្រទេសទាំងពីរ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១១ និងក្រោយមកនៅឆ្នាំ២០១៤ ដោយសារតែប៉ុនប៉ងទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃស្របច្បាប់ ដែលទទួលបានអំណាចតាមរយៈការបោះឆ្នោត ធ្វើឡើងដោយក្រុមយោធា។ បញ្ហាព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ បានបន្តផ្ទុះឡើងនូវភាពតានតឹងសាជាថ្មីទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤-២០២៥ ដោយសារតែក្រុមអ្នកនយោបាយជាតិនិយមជ្រុលថៃ បានរុញច្រាន និងបញ្ឆេះកំហឹងចរន្តជាតិនិយមពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋថៃមួយចំនួន ជាហេតុធ្វើឱ្យកម្ពុជាត្រូវរងនូវផ្សែងពុលនយោបាយពីបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសថៃ ដែលជារឿងមិនគួរកើតមានឡើងទាល់តែសោះ។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា ព្រឹត្តិការណ៍បាញ់ប្រហារពីកងទ័ពថៃចូលមកក្នុងទីតាំងយោធារបស់កម្ពុជា នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាទង្វើបង្កហេតុ និងជាការឈ្លានពានដោយកម្រោលពីសំណាក់កងទ័ពថៃ ចូលមកក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់នៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទីតាំងនេះ គឺជាមូលដ្ឋានយោធារបស់កម្ពុជា ដែលបានបោះទីតាំងការពារតាំងពីយូរណាស់មកហើយ ហើយគឺជាទឹកដីស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងរបស់កម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិត បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា ទង្វើឈ្លានពានរបស់យោធាថៃនេះ បានបង្ហាញពីការមិនគោរពឱ្យតម្លៃលើច្បាប់អន្តរជាតិ និងសន្ធិសញ្ញា ដែលអាណានិគមបារាំង ក៏ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំសៀមបានបន្សល់ទុករហូតមក ក៏ដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខាឯកភាពថា កងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរត្រូវឈរជើងនៅលើទីតាំងដើម (Status Quo) បើទោះបីជាខ្លួនជាប្រជាជាតិស៊ីវិល័យមួយនៅក្នុងតំបន់ក៏ដោយក្ដី។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ការគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ ដែលតម្រូវឱ្យកងទ័ពស្ថិតនៅតាមទីតាំងដើម (Status Quo) គឺជាការធានានូវភាពតានតឹង និងការប៉ះទង្គិចខាងយោធានៅតាមព្រំដែន ប៉ុន្តែ ចំណុចនេះ កងទ័ពថៃ បែរជាបំពានទាំងកម្រោល និងដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវទាល់តែសោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគាំទ្រប្រសាសន៍របស់សម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលថ្លែងថា សម្ដេចជំរុញឱ្យរក្សាស្ថានភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាល្អរវាងកងទ័ពជួរមុខរបស់យើងទាំងពីរដូចដែលបានធ្វើកន្លងមក ដូចដែលសម្ដេចធ្លាប់បានលើកក្នុងវេទិកាសាធារណៈកន្លងមកថា កម្ពុជាមិនមានបំណងឈ្លានពានប្រទេសណាមួយនោះទេ និងចង់ឱ្យការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែន ប្រព្រឹត្តទៅដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានបច្ចេកទេសនិងច្បាប់អន្តរជាតិ។ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់នូវប្រសាសន៍របស់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលបានបង្ហាញពីជំហរមោះមុតថា “[…] ប៉ុន្តែកម្ពុជាក៏រក្សាសិទ្ធិនៅក្នុងប្រើប្រាស់គ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីការពារបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួន រួមទាំងការប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ក្នុងករណីមានការព្យាយាមឈ្លានពានរំលោភលើបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា តាមរយៈការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ” គឺជាសារនយោបាយមានន័យគ្រប់គ្រាន់បង្ហាញពីឆន្ទៈការពារអធិបតេយ្យភាពដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ទោះយ៉ាងនេះក្ដី លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវភាពអត់ធ្មត់ រក្សាទំនាក់ទំនង និងជជែកពិភាក្សាគ្នាជាប្រចាំចំពោះស្ថានការណ៍នៅឯតំបន់ជួរមុខ ធ្វើយ៉ាងណាបញ្ចៀសឱ្យបាននូវការប៉ះទង្គិចខាងយោធារវាងកងទ័ពទាំងពីរសារជាថ្មី និងចៀសវាងបាននូវការប្រឈមខាងយោធាកាន់តែធំឡើង។ បន្ថែមពីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលនិងថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ គួរតែបន្តជំរុញឱ្យក្រុមការងារបច្ចេកទេសព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ បន្តការជជែកពិភាក្សា និងចរចាគ្នាបន្ថែមទៀត។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមិនគួរបន្តអង្គុយរងផ្សែងបក់ពីប្រទេសថៃជាបន្តបន្ទាប់ដូច្នេះទេ ព្រោះអ្នកនយោបាយថៃតែងតែយកបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន មកដាក់បន្ទុកលើបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងកម្ពុជាឡើយ បើទោះបីជាករណីនេះ អាចជាបញ្ហាបុគ្គល ឬអង្គភាពក៏ដោយក្ដី។
បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ដើម្បីបញ្ចៀសនូវការរងផ្សែងនយោបាយពីទីក្រុងបាងកក កម្ពុជាត្រូវតែបន្តពង្រឹងនូវសមត្ថភាពយោធារបស់ខ្លួន ដោយមិនត្រូវព្រួយបារម្ភចំពោះទស្សនៈយល់ឃើញបែបលម្អៀងពីបណ្ដាប្រទេស ឬមហាអំណាចណាមួយឡើយ ព្រោះគ្មានប្រទេសណាមួយដែលមានសន្តិភាព ហើយមើលរំលងវិស័យការពារជាតិរបស់ខ្លួននោះទេ។ នៅពេលដែលកម្ពុជាមានវិស័យការពារជាតិខ្លាំង នោះកម្ពុជានឹងអាចមានការឆ្លើយតបលឿនរហ័សចំពោះករណីប្រធានស័ក្តិឬហេតុការណ៍បន្ទាន់ទាំងឡាយ។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាមានតុល្យភាពកម្លាំងយោធាជាមួយប្រទេសជិតខាង នោះគេក៏ត្រូវគិតពិចារណាជាច្រើនដងផងដែរ មុននឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តណាមួយប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់ថា បទពិសោធន៍ដែលទទួលបានក្រោយការឈ្លានពានរបស់ថៃនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានអភិវឌ្ឍសមត្ថភាព យុទ្ធោបករណ៍ និងសព្វាវុធធុនធ្ងន់មួយចំនួនរបស់កម្ពុជា ដើម្បីត្រៀមខ្លួនការពារនូវហេតុការណ៍ដូចដែលបានកើតឡើងនាពេលថ្មីៗកន្លងទៅនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា ដើម្បីពង្រឹងកិត្យានុភាពនិងការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិកាន់តែរឹងមាំ កម្ពុជាត្រូវតែអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពជាតិទាំងព្រម ដែលរួមមានទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច អប់រំ និងបច្ចេកវិទ្យាជាដើម ដោយមិនត្រូវពឹងអាស្រ័យលើប្រទេសណាមួយខ្លាំងលើសលុបពេកនោះទេ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃសុក្រ, 30 ឧសភា 2025 ម៉ោង 05:10 PM
នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ កងទ័ពកម្ពុជា-ថៃ បានប៉ះទង្គិចអាវុធគ្នានៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នៅភូមិតេជោមរកត ឃុំមរកត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ដែលកងទ័ពថៃបានធ្វើការបាញ់ប្រហារមុនមកលើលេណដ្ឋាន ដែលជាទីតាំងឈរជើងរបស់កងទ័ពកម្ពុជា ជាយូរណាស់មកហើយ បណ្តាលឱ្យកងទ័ពកម្ពុជាម្នាក់បាត់បង់ជីវិត។ ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា ផ្អែកលើទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ និងច្បាប់អន្តរជាតិជាធរមាន នៅតំបន់មុំបី នៃព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ មិនមានតំបន់សនោះទេ ដោយសារសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ បារាំង-សៀម បានកំណត់យ៉ាងច្បាស់នូវព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសសៀម ដែលក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះជាប្រទេសថៃ។ លោកបណ្ឌិត បានបន្ថែមទៀតថា តាមការបកស្រាយរបស់ឯកឧត្ដមរដ្ឋមន្ត្រី នៃរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានកិច្ចការព្រំដែនកម្ពុជា ក៏បានបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ដែរថា តំបន់នេះគឺស្ថិតនៅក្នុងអធិបតេយ្យភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា។
បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ព្រឹត្តិការណ៍ចូលមកបាញ់ប្រហារទាំងកម្រោលលើកងទ័ពកម្ពុជា ពីសំណាក់កងទ័ពថៃ កើតឡើងដោយសារតែអ្នកនយោបាយថៃ ដែលតែងតែរុញច្រានបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន មកកាន់តំបន់ព្រំដែន ពិសេសព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដូចដែលថៃធ្លាប់បានបង្វែរព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយនៅក្រុងបាងកក មកបង្កើតជាទំនាស់នៅតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជា ដែលពេលនោះបានឈានដល់ការប៉ះទង្គិចគ្នាជាទ្រង់ទ្រាយធំ។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា គេមិនត្រូវហៅតំបន់ដែលកើតមានការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ ជាតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានោះឡើយ ព្រោះវាជាចេតនាទុច្ចរឹតរបស់អ្នកនយោបាយថៃ ដែលគេរៀបចំឡើងដើម្បីឱ្យមានការភ័ន្តច្រឡំ ហើយបង្កើតនូវបញ្ហាស្មុគស្មាញបន្ថែមទៀតនៅក្នុងបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានអំពាវនាវឱ្យអ្នកនយោបាយថៃត្រូវដកថយខ្លួនពីបញ្ហានេះ ហើយទុកបញ្ហាបច្ចេកទេសព្រំដែនឱ្យមន្ត្រីជំនាញកិច្ចការព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរធ្វើការងារជាមួយគ្នា។ លោកបណ្ឌិតបានបន្តថា គេមិនត្រូវយកបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុង មកបូកលូកឡំជាមួយនឹងបញ្ហាអធិបតេយ្យភាពរវាងប្រជាជាតិជិតខាង ដែលអាចនាំឱ្យកើតជាវិបត្តិនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ ព្រោះកម្ពុជានិងថៃ ជាប្រទេសមានព្រំដែនជាប់គ្នា ដែលគេមិនអាចលើកព្រំដែនរដ្ឋទាំងពីរចេញពីគ្នាបានឡើយ។ លោកបណ្ឌិតបានបន្ថែមទៀតថា ការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវធ្វើឡើងដោយយកមូលដ្ឋានសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ដែលមានតម្លៃជាច្បាប់អន្តរជាតិជាគោល ហើយបន្តជំរុញប្រសិទ្ធភាពនៃយន្តការគណៈកម្មាធិការព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ជាជាងការបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍អរិភាពរវាងប្រទេសជិតខាង រុញស្មារតីជាតិនិយមលើបញ្ហាអធិបតេយ្យភាពព្រំដែន ដើម្បីកេងចំណេញស្ថានការណ៍នយោបាយក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានស្នើសុំឱ្យប្រទេសទាំងពីរ គោរពនូវច្បាប់អន្តរជាតិ និងរក្សាជំហរដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដោយសន្តិវិធី ដើម្បីធានាបាននូវផលប្រយោជន៍ជាតិខ្លួនផង និងដើម្បីជំរុញទំនាក់ទំនងល្អរវាងប្រជាជាតិជាសមាជិកអាស៊ានទាំងពីរផងដែរ។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ការសិក្សាស្វែងយល់ ទទួលស្គាល់ និងអនុវត្តតាមស្មារតីនៃសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម និងពិធីសារបោះបង្គោលព្រំដែនរវាងបារាំងនិងសៀម និងគោរពតាមផែនទីដែលបន្សល់ដោយអាណានិគមបារាំង គឺជាលទ្ធភាពតែមួយគត់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ព្រោះឯកសារគតិយុត្តិទាំងនេះ នៅតែមានតម្លៃផ្លូវច្បាប់ជាធរមានជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ សម្រាប់ការអនុវត្តនិងដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ លោកបណ្ឌិតបានបង្ហាញជំនឿថា អ្នកបច្ចេកទេសកិច្ចការព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ សុទ្ធតែបានយល់ដឹង និងជ្រួតជ្រាបអំពីខ្លឹមសារនៃឯកសារគតិយុត្តិពាក់ព័ន្ធនឹងព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរហើយ ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយថៃ ហាក់បានព្យាយាមលូកឡំរវាងបញ្ហាបច្ចេកទេសនិងនយោបាយ រហូតដល់ឈានមានការផ្ទុះអាវុធរវាងកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបណ្ឌិតបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ករណីនេះ មិនគួរបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យមានការរីករាលដាល ទៅជាការប្រឈមទ្រង់ទ្រាយធំនៅតាមព្រំដែនឡើយ ព្រោះបច្ចុប្បន្ន ទាំងកម្ពុជានិងថៃ សុទ្ធសឹងតែកំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិសាកលដូចគ្នា ដូច្នេះប្រសិនបើ វិបត្តិព្រំដែនរវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរផ្ទុះឡើង នឹងបណ្ដាលឱ្យមានផលប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំង ទាំងនៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។ ជាការពិតណាស់ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ពិតជាមិនចង់ឱ្យមានបញ្ហាប្រឈមនៅតាមតំបន់ព្រំដែននោះទេ ប៉ុន្តែរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏មានកាតព្វកិច្ចនៅក្នុងការការពារព្រំដែន និងអធិបតេយ្យភាពជាតិខ្លួន មិនអាចបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យបរទេសបំពានលើប្រជាជាតិខ្លួនោះដែរ។
ជាអនុសាសន៍ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានមានប្រសាសន៍ថា ភាគីកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវតែរក្សាភាពអត់ធ្មត់ និងត្រូវរក្សាទំនាក់ទំនងឱ្យបានជាប់លាប់ និងមានកិច្ចពិភាក្សាគ្នាជាប្រចាំ ដើម្បីបញ្ចៀសលទ្ធភាពនៃការប្រឈមុខដាក់គ្នា ហើយគណៈកម្មាធិការព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរត្រូវតែបន្តជជែក និងដោះស្រាយបញ្ហាបន្ទាត់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ប្រកបដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ។ បន្ថែមពីលើនេះ អ្នកនយោបាយនៃប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវតែស្វែងរកការជជែកពិភាក្សាដើម្បីដាក់ចេញនូវដំណោះស្រាយបន្ទាន់ និងសមស្រប ព្រមទាំងរក្សាស្ថានភាពដើម (Status Quo) នៅតាមតំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបណ្ឌិត បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា «កម្ពុជាត្រូវការសន្តិភាព និងមានភាពចាំបាច់ការពារឱ្យខាងតែបានអធិបតេយ្យភាពដែនដី»៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃពុធ, 28 ឧសភា 2025 ម៉ោង 06:04 PM
ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីចោរកម្មដែលមួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ហាក់មានការកក្រើកខ្លាំង ដែលមហាជនបានដាក់ជាចម្ងល់ ក៏ដូចជាមានការចោទសួរពីសំណាក់អ្នកសារព័ត៌មាន លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកវិភាគសង្គមនិងនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា ចំពោះករណីចោរកម្មដែលកើតមាននៅក្នុងភូមិសាស្ត្រនីមួយៗ គឺជាបញ្ហាដែលសមត្ថកិច្ចចាំបាច់ត្រូវអនុវត្តតួនាទីភារកិច្ចបង្ក្រាបនិងទប់ស្កាត់ប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ។ លោកបណ្ឌិតបានកត់សម្គាល់ថា ករណីចោរកម្មគឺជាបញ្ហាសន្តិសុខនិងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ដែលមិនគួរកើតមាននោះទេ ព្រោះបានបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សុខសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋផង មុខមាត់របស់ប្រទេសជាតិផង និងបង្កើតនូវការព្រួយបារម្ភសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ និងអ្នកជំនួញជាដើម។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានលើកឡើងថា បញ្ហាចោរកម្មក៏មិនចែងនៅក្នុងគោលនយោបាយភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាពផងដែរ ដែលត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិតបានជំរុញឱ្យសមត្ថកិច្ចនៅតាមមូលដ្ឋាននីមួយៗ ត្រូវតែពង្រឹងសន្តិសុខនិងសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅក្នុងដែនដីដែលខ្លួនគ្រប់គ្រងឱ្យបានប្រសើរឡើង ព្រោះជារឿងដែលប្រជាពលរដ្ឋមើលឃើញជាក់ស្ដែងនៅចំពោះមុខ។ លោកបណ្ឌិតបន្តថា សមត្ថកិច្ចគួរតែដកស្រង់បទពិសោធន៍នៃការអនុវត្ត និងទិដ្ឋភាពជាវិជ្ជមានដែលមាននៅតាមបណ្ដាប្រទេសនានា យកមកធ្វើជាមេរៀន និងជាម៉ែត្រវាស់វែងការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀត ជាជាងប្រៀបធៀបតែចំណុចអវិជ្ជមានរបស់ប្រទេសនានា ដើម្បីបង្ហាញរូបភាពល្អរបស់ខ្លួន។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិតក៏បានថ្លែងថា លោកមិនយល់ស្របចំពោះការប្រកាសផ្ដល់រង្វាន់ទៅដល់សមត្ថកិច្ចដែលបានបង្ក្រាបបទល្មើសនោះទេ ព្រោះនេះគឺជាការទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងមុខនាទីរបស់ខ្លួន ដោយលោកបណ្ឌិតបានអះអាងថា ការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តក្នុងរូបភាពបែបនេះ អាចនឹងជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ការអនុវត្តការងាររបស់មន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចទៅវិញ។ បើតាមលោកបណ្ឌិត ការធ្វើដូចនេះ អាចបង្កើតទៅជាទម្លាប់មិនល្អមួយសម្រាប់មន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ច ដោយអាចនឹងមាននិន្នាការថា បើមិនមានរង្វាន់ នឹងមិនអនុវត្តតួនាទីភារកិច្ចរបស់ខ្លួនឡើយ ពោលគឺមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចនឹងធ្វើការងាររបស់ខ្លួន ប្រសិនបើមានការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្ត (ផ្ដល់រង្វាន់ទើបធ្វើការងារ)។ លើសពីនេះ លោកបណ្ឌិតបានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់ថា នៅមូលដ្ឋានខ្លះដែលសម្បូរទៅដោយបញ្ហាអសន្តិសុខ និងមានចោរឆក់ចោរប្លន់ច្រើន គេគួរតែពិចារណាអនុវត្តការពិន័យ ឬទណ្ឌកម្មរដ្ឋបាល ដូចជាការបញ្ឈរជើង ឬដកសមត្ថកិច្ចដែលទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងមូលដ្ឋាននោះពីតួនាទីរបស់ខ្លួន ដោយសារការអនុវត្តតួនាទីមិនបានល្អប្រសើរ ដើម្បីជាសារជំរុញឱ្យសមត្ថកិច្ចនៅតាមមូលដ្ឋាន មានស្មារតីទទួលខុសត្រូវចំពោះភារកិច្ចរបស់ខ្លួន។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបន្តថា ការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដូចនេះ អាចបង្កការអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តចំពោះ សមត្ថកិច្ចនៅតាមមូលដ្ឋានផ្សេងទៀត ដែលបានខិតខំថែរក្សាសន្តិសុខនិងសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួនបានល្អប្រសើរស្រាប់ ក៏ដូចជាមន្ត្រីនៅក្នុងតួនាទីភារកិច្ចដទៃទៀត ដែលមិនទទួលបានការលើកទឹកចិត្ត។ លោកបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់បន្ថែមថា ការធ្វើដូចនេះ នឹងបង្កើតឱ្យមានការយល់ឃើញថា ការបំពេញតួនាទីជាមន្ត្រីរាជការនិងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ទទួលបានផលលាភដោយគ្មានសមធម៌និងមិនសមហេតុផល ដែលរូបភាពនេះ មិនខុសគ្នាពីការផាកពិន័យបទល្មើសចរាចរណ៍ ដើម្បីតែយកប្រាក់រង្វាន់នោះទេ គឺមន្ត្រីនគរបាលមួយចំនួន មិនបានផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការជំរុញឱ្យមានការគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍នោះទេ តែបែរជាផ្ដោតថា ត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឱ្យតែផាកពិន័យបានច្រើនទៅវិញ។
លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានថ្លែងសង្កត់ធ្ងន់បន្ថែមថា ក្នុងនាមជាមន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ត្រូវតែបំពេញការងាររបស់ខ្លួនឱ្យស្របទៅនឹងលក្ខខន្តិកៈដែលច្បាប់បានកំណត់ ប្រកបដោយមនសិកា និងស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត មិនគួរបំពេញការងារដោយរង់ចាំមើលតែការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្ត ឬលាភសក្ការៈផ្សេងទៀតក្រៅពីប្រាក់បៀវត្សរ៍ដែលខ្លួនទទួលបាននោះឡើយ។ លោកបណ្ឌិត បានស្នើសុំដោយទទូចថា ដើម្បីពង្រឹងការអនុវត្តតួនាទីមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព គឺត្រូវផ្ដោតលើការជំរុញមន្ត្រីបំពេញការងារប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ មិនមែនជាការផ្ដល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តក្នុងរូបភាពដូចនេះឡើយ ខណៈវិន័យគឺជាលក្ខណៈសម្បត្តិដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ថ្ងៃសុក្រ, 23 ឧសភា 2025 ម៉ោង 04:42 PM
In response to a journalist's question about Samdech BovorThibadei Prime Minister's announcement regarding the preservation of the Pochentong International Airport as state property and a public benefit, Dr. Yang Peou, a political and social analyst in Cambodia, expressed his support for this announcement. He emphasized that preserving the old airport for public benefit is commendable both in terms of historical value and in concluding the political connections related to this old airport.
Dr. Yang Peou pointed out that the Prime Minister's announcement is a positive move that ends various political perspectives that have sought to profit from this case. Some politicians have often linked this issue to other matters, which is quite sensitive, especially since there have been past instances of using public land through various exchanges. The creation of the rumor"Pochentong International Airport" to be bidden and sold to private companies has been connected by some politicians,political activists as well as analysts to various political topics based on their own intentions and desires.
He noted that there have been numerous discussions about the future use of Pochentong International Airport’s land. The announcement to maintain this location as public property for the benefit of the general populace reflects a long-term vision of the Cambodian government head of state. Dr. Yang Pov highlighted the potential for using this airport land, noting that due to economic and social development, one of the most pressing issues faced by the general population in Phnom Penh is traffic congestion, primarily because many institutions have been built in densely populated areas, causing heavy traffic.
At this point, Dr. Yang Peou suggested that this international airport should be considered for organizing a cluster of major governmental ministries/institutions to alleviate traffic congestion and difficulties faced by citizens and investors seeking various public services from government ministries/institutions. Additionally, he emphasized the importance of constructing governmental ministries/institutions and departments in a unified architectural style, particularly in a contemporary Khmer architectural design that reflects the prestige of Cambodian contemporary construction while serving public interests sustainably.
In addition, Cambodia's new international airport, located inKandal Stueng District, Kandal Province, is conveniently accessible to Phnom Penh via the third ring road, which is also near the old airport site. This will facilitate infrastructure connectivity between administrative locations and the new international airport, contributing to development in this suburban area.
Furthermore, Dr. Yang Peou mentioned the possibility of organizing the old airport site for another public benefit: establishing a large national standard hospital with ample space that could encompass a hospital, a medical university, high-level medical laboratories, and public parks for citizens, ensuring health security for the public and users of health services in that area. He further clarified that the old airport site should be managed and preserved sustainably to showcase a culture of heritage conservation from previous generations, maintaining the historical significance of the site for the nation, and highlighting the process of national social development that supports public well-being and earns appreciation from the general populace as well.
RAC Media
ថ្ងៃពុធ, 21 ឧសភា 2025 ម៉ោង 12:22 PM
សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៨ មេសា ឆ្នាំ២០២៤។ *ចាប់ទទួលលក់ពាក្យដេញថ្លៃពីថ្ងៃនេះតទៅ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : ០២៣ ៨៩០ ១៨០។
ថ្ងៃចន្ទ, 08 មេសា 2024 ម៉ោង 02:35 PM
សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៥ មិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។ *កាលបរិច្ឆេទឈប់ទទួលពាក្យដេញថ្លៃ៖ ថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ វេលាម៉ោង ១០.៣០នាទីព្រឹក។ ទូរសព្ទទំនាក់ទំនង : 012 78 36 46។
ថ្ងៃសុក្រ, 02 មិថុនា 2023 ម៉ោង 09:21 PM
វគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់បណ្ឌិត នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមទទួលចុះឈ្មោះហើយ.... ព័ត៌មានលម្អិត សូមទាក់ទងមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា (អគារឥន្រ្ទទេវី) ឬតាមរយៈទូរសព្ទ៖ 067-811-667 / 010-268-797 / 099-238-677 / 097 728 4444
ថ្ងៃចន្ទ, 22 សីហា 2022 ម៉ោង 03:11 PM
