Royal Academy of Cambodia

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា មានកាតព្វកិច្ចធ្វើការស្រាវជ្រាវលើគ្រប់វិស័យនៃវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និងធម្មជាតិ ដោយផ្តល់ការរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។

Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1
Slide 1

Hot News

More

សហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីជនរួមជាតិ

ថ្ងៃអង្គារ, 15 ឧសភា 2018 ម៉ោង 04:30 AM
សហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីជនរួមជាតិ
ពិធីដាំដើមឈើនៅឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនប្ញស្សីត្រឹប ស្រុកឆែប ខេត្តព្រះវិហារ

ពិធីដាំដើមឈើនៅឧទ្យានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា តេជោសែនប្ញស្សីត្រឹប ស្រុកឆែប ខេត្តព្រះវិហារ

ថ្ងៃចន្ទ, 28 ឧសភា 2018 ម៉ោង 05:04 PM
«អាគារឥន្ទ្រទេវី» ចំណងដៃពីថ្មីសម្រាប់វិស័យបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា !

«អាគារឥន្ទ្រទេវី» ចំណងដៃពីថ្មីសម្រាប់វិស័យបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា !

ថ្ងៃចន្ទ, 28 ឧសភា 2018 ម៉ោង 05:04 PM
«កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យស្រាវជ្រាវនិងអប់រំ»

«កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យស្រាវជ្រាវនិងអប់រំ»

ថ្ងៃចន្ទ, 28 ឧសភា 2018 ម៉ោង 05:04 PM

Pictures

More

អប្សរប្រាសាទនគរបាជ័យ

ម៉ូតសក់ក្នុងសិល្បៈខ្មែរ សម័យមុនអង្គរនិងសម័យអង្គរ

រូបភាពថ្នាក់ដឹកនាំ

News

More
ថ្ងៃចន្ទ, 28 កក្កដា 2025 ម៉ោង 12:27 PM
ចុចមើល

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ទោះជាមានការចរចាដើម្បីឈានទៅដល់បទឈប់បាញ់ តែថៃនឹងប្រើលេសមួលបង្កាច់កម្ពុជាដើម្បីបន្តមហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់ខ្លួន

            ជាដំណឹងល្អមួយ ដែលមេដឹកនាំពិភពលោកលូកដៃសម្រុះសម្រួលដើម្បីជំរុញឱ្យមានការចរចាឈានទៅសម្រេចបទឈប់បាញ់រវាង កម្ពុជានិងថៃ ក្រោយសង្គ្រាមព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ​បានបង្កការខូចខាត និងមានកងទ័ពនិងជនស៊ីវិលជាច្រើននាក់បានបាត់បង់ជីវិត។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បានថ្លែងសាទរចំពោះការដែលប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានលើកឡើងនូវគំនិតផ្ដួចផ្ដើមជំរុញឱ្យមានកិច្ចសន្ទនាស្ដីពីបទឈប់បាញ់រវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តឡើងនៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលជាប្រធានផ្លាស់វេនអាស៊ាន។ កម្ពុជាតែងតែគោរពគោលការណ៍អន្តរជាតិ កិច្ចសន្ទនាពហុភាគី​ស្ដីពី​ការរក្សាសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់។

            លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបង្ហាញការយល់ឃើញថា នៅក្នុងជំនួបចរចាស្ដីពីបទឈប់បាញ់នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួនាថ្ងៃនេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនឹងបង្ហាញជំហរទទួលបទឈប់បាញ់ជាទស្សនៈ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា សម្រាប់ការអនុវត្ត ថៃនឹងបន្តអនុវត្តបែបផ្សេង ខុសពីការចរចា ដូចជាទម្លាប់សព្វដងនៃមេដឹកនាំនិងប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ។ លោកបណ្ឌិតបានគូសរំឭកអំពីប្រវត្តិនៃការ​គោរពច្បាប់អន្តរជាតិរបស់ថៃថា កន្លងមក ដោយមានការដាក់សម្ពាធពីមហាអំណាច មេដឹកនាំថៃបានបង្ខំចិត្តប្រកាសទទួលយកសេច​ក្ដីសម្រេ​ចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ឆ្នាំ១៩៦២ ប៉ុន្តែក្រោយមក មេដឹកនាំថៃ បានរំលោភបំពាននូវសេចក្ដីសម្រេចនេះ ដោយបានឈ្លានពានមកលើដែនអធិបតេយ្យភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសនៅក្នុងតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ បន្ថែមពីនេះ ដោយ​មាន​យន្តការទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃបានសម្រេចនូវអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ ដើម្បីថែរក្សាសន្តិភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពី ប៉ុន្តែថៃបែរជាបានរំលោភលើ​កិច្ចព្រមព្រៀងដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខា និងបានចូលឈ្លានពានបង្កជម្លោះជាថ្មីម្ដងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥នេះ។ បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ថៃតែងតែទទួលយកនូវលទ្ធផលនៃការចរចា ឬឯកភាពទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយជាមួយកម្ពុជា ប៉ុន្តែខ្លួនបែរជាអនុវត្តបំពានឬផ្ទុយទៅនឹងខ្លឹមសារទាំងនោះទៅវិញ។

            នៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលជាមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏ជិតស្និទ្ធរបស់ខ្លួន មេដឹកនាំថៃពិតជាពិបាកនៅក្នុងការបដិសេធនូវការសម្របសម្រួល ព្រោះតែក្នុងពេលនេះ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ ជាអ្នកចេញមុខដោយផ្ទាល់ ដូច្នេះដើម្បីរក្សា​មុតមាត់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក មេដឹកនាំថៃត្រូវតែបង្ខំចិត្តទទួលយក ប៉ុន្តែប្រាកដណាស់ដែលថា ថៃនឹងមិនអនុវត្តនូវកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបទឈប់បាញ់ជាមួយកម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បន្តថា នៅក្រោយពីបញ្ចប់ការចរចាដើម្បីឈានទៅរកបទឈប់បាញ់ជាមួយកម្ពុជា ទោះ​បី​ជា​មានកិច្ចព្រមព្រៀងជាក់លាក់ក៏ដោយក្ដី ភាគីថៃនឹងរៀបចំសេនារីយ៉ូ ដើម្បីបន្តឈ្លានពានមកលើប្រទេសកម្ពុជាបន្តទៅទៀត ដោយថៃនឹងព្យាយាមចោទប្រកាន់និងលាបពណ៌កម្ពុជាថាជាអ្នករំលោភលើបទឈប់បាញ់ ឬប្រតិដ្ឋរឿងហេតុផ្សេងៗនៅក្នុងនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ដែលខ្លួនមិនអាចអនុវត្តបទឈប់បាញ់នេះបាន។ ត្រង់ចំណុចនេះ កម្ពុជាក៏ត្រូវតែត្រៀមលក្ខណៈទុកជាមុន នៅចំពោះមុខភាពក្រឡិចក្រឡុចរបស់ភាគីថៃ ដែលចុះកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងអនុវត្តផ្សេង។ ការត្រៀម​លក្ខណៈនេះគឺធ្វើយ៉ាងណា កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងជំហរនៅគ្រប់សមរភូមិទាំងអស់ រាប់ចាប់តាំងពីសមរភូមិយោធា សមរភូមិការទូត និងសមរភូមិយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ។

            ដូចបានលើកឡើងខាងលើ បើទោះបីជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបទឈប់បាញ់ក៏ដោយក្ដី ក៏ថៃនឹងនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តដើម្បីវាយប្រហារលើប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងតំបន់សំខាន់ៗដូចជា តំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី តំបន់មុំបី និងតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារជាដើម។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ការដឹកនាំប្រទេសហាក់ដូចជាមានការបែងចែកគ្នាជាច្រើនក្រុម ពិសេសមិនមានការឯកភាពគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាល យោធា និងរាជវាំងនោះទេ ហើយការណ៍នេះ រឹតតែធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍ទំនាក់ទំនងនយោបាយរបស់កម្ពុជានិងថៃ ពិតជាបន្តឡើងកម្ដៅ​មិនអាចចៀសផុតបានឡើយ។ ជាការពិតណាស់ថា ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល អាចនឹងឯកភាព​ទៅលើការចរចាស្ដីពីបទឈប់បាញ់ក៏ដោយក្ដី ក៏ក្រុមយោធាទំនងជានឹងមិនយល់ស្របតាមនោះឡើយ ហើយនឹងមានសេនារីយ៉ូដាក់បន្ទុកថា ក្រោយរដ្ឋាភិបាលថៃបានឯកភាពនិងវិលត្រឡប់មកជាមួយសេចក្ដីសម្រេចចិត្តអំពីបទឈប់បាញ់ក្ដី ក៏ក្រុមយោធាថៃដែលមិនទទួលស្គាល់ការចរចាដែលប៉ះពាល់ដល់មហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់យោធាថៃ ឬរបស់ប្រទេសថៃទាំងមូល នឹងបន្តសង្គ្រាមឈ្លានពាន​ប្រឆាំងនឹងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាដដែល។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ បណ្ដាមហាអំណាច និងប្រទេសដទៃទៀតលើពិភពលោក ដែលមានផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច-ពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងថៃ ក៏ពិបាកនឹងបង្ហាញជំហរប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន ឬធ្វើអន្តរាគមន៍ណាមួយទៅលើថៃផងដែរ។ សេនារីយ៉ូនេះ ក៏រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានយល់ និងដឹងច្បាស់អំពីស្ថានការណ៍នេះផងដែរ ហើយយើង ពិតជាអាចប៉ាន់ស្មានទុកជាមុនថា ថៃនឹងបន្តការវាយប្រហារមកលើដែនអធិប​តេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ដូច្នេះត្រូវតែត្រៀមខ្លួនឆ្លើយតបនិងទប់ទល់ឱ្យសមស្រប ស័ក្តិសម និងសមាមាត្រទៅលើភាគីថៃ នៅគ្រប់ទិដ្ឋភាពទាំងអស់។ ទោះជាយ៉ាងណា បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាពុំទាន់បានប្រើប្រាស់សំណាញ់មេឃ និងអាវុធធុនធ្ងន់ នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែ​នៅក្នុងករណីដែលស្ថានការណ៍បង្ខំ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែប្រើប្រាស់សមត្ថភាពការពារជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានាការពារឱ្យខាងតែបាននូវដែនអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីខ្លួន ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយកម្ពុជាមិនអាចបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យមានការខូចខាតប្រាសាទដូនតា ការបាត់បង់អាយុជីវិតកងទ័ពនិងប្រជាជន និងបណ្ដាលឱ្យមានជនភៀសសឹកកម្ពុជារាប់ម៉ឺននាក់បន្ថែម​ទៅទៀតនោះឡើយ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា នៅក្នុងស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ន ភាគីថៃមិនត្រឹមតែបានប្រើប្រាស់គ្រាប់បែកចង្កោមតែប៉ុណ្ណោះទេ តែកងទ័ពឈ្លានពានថៃ ថែមទាំងបានប្រើប្រាស់ផ្សែងពុលមកលើប្រទេសកម្ពុជាថែមទៅទៀត ដែលជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ដែលកម្ពុជាត្រូវតែចងក្រងភស្តុតាងដើម្បីកសាង​សំណុំរឿងប្ដឹងថៃទៅកាន់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ព្រមទាំងចាត់វិធានការបន្ទាន់ដែលសមា​មាត្រឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើដ៏គឃ្លើន និងអមនុស្សធម៌បំផុតនេះ។

            លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបន្ថែមទៀតថា ទាំងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន សុទ្ធតែបានបង្ហាញនូវចេតនានយោបាយចង់ឱ្យមានបទឈប់បាញ់ជាស្ថាពរ និងជំរុញឱ្យមានការចរចាស្វែងរកដំណោះស្រាយ ដើម្បីបញ្ឈប់អរិភាពនិងសង្គ្រាមដ៏ធ្ងន់ធ្ងររវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានព្រមានរួចមកហើយថា ខ្លួននឹងមិនចរចាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសទាំងពីរឡើយ ប្រសិនបើកម្ពុជានិងថៃ នៅតែបន្តសង្គ្រាមព្រំដែនជាមួយគ្នា ខណៈសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភ និងជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។ ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាបានប្រកាសជំហររួចជាស្រេច ត្រៀមខ្លួនទទួលយកបទឈប់បាញ់​ដែលមានលក្ខខណ្ឌសមស្រប តាមរយៈការអំពាវនាវរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក។

            ឆ្លៀតឱកាសនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានអំពាវនាវឱ្យសាធារណជនកម្ពុជា ស្វែងយល់​អំពីជំហរនិងរបៀបធ្វើការរបស់មហាអំណាច ដោយចៀសវាងការបង្ហាញជំហរឈូឆរ អូសទាញឱ្យមហាអំណាចឱ្យពាក់ព័ន្ធឬចូលរួមនៅក្នុងទម្រង់ដូចនេះឬដូចនោះ។ លោកបណ្ឌិតបានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភអំពីការចូលរួមរបស់មហាអំណាចតាមការអំពាវនាវឬញុះញង់ផ្សេងៗ ដែលអាចក្លាយទៅជាជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដូចដែលគេបានឃើញអំពីការប្រជែងរបស់មហាអំណាចនៅក្នុងតំបន់នានាលើពិភពលោក ដែលជាគ្រោះថ្នាក់ចំពោះប្រទេសសាមី៕

 

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

ថៃផ្ដើមការឈ្លានពានកម្ពុជាដើម្បីការពារអំណាចនៅបាងកក និងលុបលាងភាពអាម៉ាស់របស់ខ្លួន ប៉ុន្តែកាន់តែបង្ហាញអន្តរជាតិនូវរូបភាព «ប្រទេសស៊ីវិល័យ តែមានចរិតប្រើច្បាប់ព្រៃ»

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

          សង្គ្រាមព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងថៃ បានផ្ទុះឡើងសារជាថ្មី ដោយសារភាគីថៃបាន​សម្រេច​ចិត្ត​ជា​ឯក​តោ​ភាគី​ចង់បិទខ្ទប់ប្រាសាទតាមាន់ធំរបស់កម្ពុជា មិនឱ្យភ្ញៀវទេសចរ​ចូល​ទស្សនា និងបាន​បើក​ការវាយប្រហារដោយកម្រោលមកលើកងទ័ពកម្ពុជា ដែល​កំពុង​ឈរ​ជើងនៅតំបន់​ប្រាសាទ​តាមាន់ធំ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលជាការ​រំលោភ​​បំពានយ៉ាង​ធ្ងន់​ធ្ងរ​លើ​ដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ជាហេតុធ្វើឱ្យកងទ័ពកម្ពុជា ត្រូវ​បង្ខំ​ចិត្ត​ប្រើប្រាស់​សិទ្ធិ​ការ​ពារខ្លួន និងការពារដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន វាយ​បក​ប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃវិញ។ នេះគឺជាការ​រំលោភ​បំពានជាថ្មីម្ដង​ទៀត​របស់​កងទ័ពថៃ ដែលប្រមាថទៅលើច្បាប់អន្តរជាតិ បំពានគោលការណ៍ធម្មនុញ្ញសហ​ប្រជា​ជាតិ​និងអាស៊ាន និងជាការរំលោភលើ​អនុស្សរណៈ​យោគ​យល់គ្នា (MoU) ឆ្នាំ២០០០ ដែល​ភាគី​ទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃបានចុះហត្ថ​លេខាព្រម​ព្រៀង​គ្នា។

          គេអាចយល់ដឹងបានយ៉ាងច្បាស់ថា ហេតុផលដែលថៃឈានដល់ការប្រើ​ប្រាស់​យោធា​​ដើម្បី​ឈ្លាន​ពានវាយប្រហារលើប្រទេសកម្ពុជា គឺដើម្បីលុប​លាង​ភាព​អាម៉ាស់​របស់​ខ្លួន ៥​ចំណុច​គឺ ១. អសមត្ថភាពរបស់មេដឹកនាំថៃនៅចំពោះមុខ​វិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុង​ដែល​ទ័ល​ច្រក​និង​បែក​បាក់​សង្គម​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ជា​ច្រើនក្រុម ២. ភាពអាម៉ាស់មិនហ៊ាន​តតាំង​ជាមួយ​​កម្ពុជា​នៅតុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរ​ជាតិ នៅក្នុង​សំណុំ​រឿង​ព្រំដែនប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទ​តាមាន់តូច ប្រាសាទតាក្របី និង​តំបន់​មុំបី (ថៃអះអាងថាប្រាសាទនិងតំបន់ទាំងនេះ ជាកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់ខ្លួន តែបែរជាគ្មាន​សង្ឃឹមថានឹងប្រើប្រាស់​ផែនទី​ចោររបស់ខ្លួន​ដើម្បី​យក​ឈ្នះ​កម្ពុជាបាន) ៣. វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងការស្ដីបន្ទោសពីសំណាក់​អ្នករកស៊ី​និង​ប្រជាជន​ថៃ ចំពោះបញ្ហាបង្កឡើងដោយការបិទព្រំដែនជាឯកតោភាគីរបស់មេទ័ពថៃ ៤.ការ​អួត​អាង​អំពី​សមត្ថភាពយោធារបស់ថៃប្រឈមនឹងកម្ពុជា ប៉ុន្តែគ្រាន់តែទាហានខ្លួនមាន​បំណង​​រំលោភ​អធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ដើរខុសតម្រុយចាស់ ក៏ត្រូវជាន់មីន (ដែល​បន្សល់​សម័យ​ពី​សង្គ្រាម​ស៊ីវិលនៅកម្ពុជានាអតីតកាល) ពិការនិងរង​របួស​ជា​បន្ត​បន្ទាប់ ៥. ភាព​អាម៉ាស់​ដោយ​សារ​តែ​ការមិនអើពើរបស់ភាគី​ទូតបរទេស​ ចំពោះការ​ចោទ​ប្រកាន់​របស់​ខ្លួន​មក​​លើ​កម្ពុជា​ថា បង្កប់​មីន​ថ្មីនៅតាមព្រំដែន ដោយ​សារ​តែគេ​បាន​ដឹង​ពី​ពុត​ត្បុត​របស់​ថៃ។ ដោយ​សារ​តែ​ហេតុ​ផលខាងលើនេះ ភាគីថៃបានយកលេសថា យុវជនខ្មែរទៅ​ទស្សនា​ប្រាសាទ​​តាមាន់​ធំ​ច្រើន​លើស​លុប (ខណៈប្រជាជនថៃដែលទៅទស្សនាមានចំនួនតិចតួច ព្រោះ​ដឹងថា​ប្រាសាទ​នេះ​ជាកម្មសិទ្ធិរបស់កម្ពុជា) ថៃបានសម្រេច​​ជាឯកតោ​ភាគី​បិទ​ប្រាសាទ​តាមាន់ធំ និងបើកការ​វាយ​ប្រហារមកលើកងកម្លាំងកម្ពុជា ដែលស្ថិត​ក្នុង​បរិវេណ​តំបន់​ប្រាសាទនេះ ដែលជាការរំលោភ​លើ​បន្ទាត់ក្រហមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ដែល​កន្លង​មកតែងតែបានរក្សា​ភាព​អត់​ធ្មត់ជា​អតិបរមា​ចំពោះ​ទង្វើដ៏គឃ្លើនរបស់ថៃ-សៀម និង​ព្យាយាមប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ យន្តការការទូត និងការ​ចរចា​ដើម្បី​បញ្ចៀស​ការ​ប្រឈមខាងអាវុធ​ជាមួយ​ប្រទេស​ជិត​ខាង។ ទោះជាយ៉ាងណា ការ​ការពារ​ដែន​អធិប​តេយ្យ​ភាព គឺជាគោលការណ៍ដ៏ចម្បង​និង​កាតព្វ​កិច្ចដ៏ចាំបាច់​របស់​រាជ​រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែល​​ត្រូវ​បានកំណត់នៅក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយ​ប្រឈមនឹង​ទង្វើ​ឈ្លាន​ពានជាក់ស្ដែងម្ដងហើយម្ដងទៀត​ពី​ភាគី​ថៃ ពិសេសការចាប់​ផ្ដើម​បាញ់ប្រហារ​មុន​ពី​កង​ទ័ពឈ្លានពានថៃ កម្ពុជា​គ្មាន​ជម្រើស​អ្វី​ក្រៅពីឆ្លើយតប​ដោយ​យោធាទៅវិញនោះទេ។

          ទោះជាស្ថានការណ៍ពិតជាក់ស្ដែងគឺយ៉ាងនេះក្ដី ក៏ទាំងរដ្ឋាភិបាលនិងកងទ័ពថៃ ដែល​សម្រេច​ចិត្ត​ប្រើ​ប្រាស់​កម្លាំងបាយដើម្បីឈ្លានពានកម្ពុជាថ្មី បែរជាមិនហ៊ាន​ទទួល​ខុស​ត្រូវ ដោយខ្លួនហ៊ានធ្វើ​តែមិន​ហ៊ាន​ទទួល​ទៅវិញ និងថែមទាំងបានប្រតិដ្ឋរឿងហេតុ បំភ្លៃ​ព័ត៌​មាន បំភ័ន្តសាធារណៈមតិ​និង​សហគមន៍​អន្តរ​ជាតិ តាមទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិថៃ ដោយ​ក្រឡាស់រឿងចោទ​ប្រកាន់​មក​លើ​កម្ពុជា​ដែល​ជាអ្នករងគ្រោះ ថាជាអ្នកចាប់ផ្ដើម​ការ​វាយ​ប្រហារទៅវិញ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី បណ្ដា​ប្រទេស​នានា​លើពិភពលោកដែលបានតាម​ដាន​ស្ថានការណ៍វិវត្ត នេះវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ពិតជា​អាច​ស្វែង​យល់បានថា នរណា​ជា​ចោរ ហើយនរណាជាជនរងគ្រោះ។ ជាក់ស្ដែង ករណី​ទាហាន​ថៃ​បាន​ដើរខុស​តម្រាយ​ផ្លូវ​ចាស់​ដែលភាគីទាំងពីរបានព្រមព្រៀងគ្នា (ដើម្បីចៀសវាងការប៉ះទង្គិចតាមព្រំដែន) ហើយ​រំលោភ​ចូល​​មក​ក្នុង​ដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា និងបានជាន់មីន (បន្សល់ពីសម័យសង្គ្រាម​ស៊ីវិលនៅ​កម្ពុជា) រដ្ឋាភិបាលថៃបានអញ្ជើញអនុព័ន្ធយោធា ចំនួន៤៧ប្រទេសឱ្យចូលរួម​ស្ដាប់​បទ​បង្ហាញ​និងការបកស្រាយរបស់ខ្លួន តែភាគីចូលរួមមានតែ ១៧ប្រទេស ព្រោះគេ​បាន​ដឹង​អំពី​ចរិត​ពុតត្បុតរបស់ថៃ ហើយមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះអនុព័ន្ធយោធាដែលចូលរួម ថែមទាំងមិនបាន​បង្ហាញ​ការចាប់អារម្មណ៍ មិនបានផ្ទៀងផ្ទាត់ រឹតតែមិនបាន​សួរ​សំណួរ​ថែម​ទៅទៀត។ បណ្ដា​ភាគីទូតនិងប្រទេសជាដៃគូនានារបស់ថៃពិតជាអាចជ្រួត​ជ្រាបយ៉ាង​ច្បាស់​​អំពី​ចេតនា​ទុច្ចរឹតរបស់ថៃមកលើកម្ពុជា តាមរយៈការសង្កេតលើការវិវត្តនៃព្រឹត្តិការណ៍ ជំហរជាបន្តបន្ទាប់​របស់​​គូភាគី​ទាំង​ពីរ និងហេតុផលសច្ចភាព (ប្រទេសតូចគ្មានហេតុផល​ទៅ​ឈ្លាន​​ពាន​ប្រទេសធំមុន) ប៉ុន្តែ​នៅក្នុង​ហេតុ​ផលការទូត និងការរក្សាទំនាក់ទំនងល្អ​ជាមួយ​ភាគីទាំងពីរ គេពិបាក​នឹង​ចេញ​មុខ​​ថ្កោល​ទោសថៃដែលជាអ្នកបង្កហេតុ ឬគាំទ្រ​ប្រទេស​កម្ពុជាដែលជាជនរងគ្រោះណាស់។ ទោះជាយ៉ាង​ណាក៏​ដោយ ហេតុការណ៍​ឈ្លាន​ពាន​ជាថ្មី និងការប្រតិដ្ឋស្ថានការណ៍របស់ភាគីថៃ បានបង្ហាញ​ឱ្យគេ​ឃើញ​បន្ថែមទៀតអំពី ចរិតលក្ខណៈកំសាករបស់អ្នកនយោបាយ និងទាហានស្រេកឃ្លាន​អំណាចរបស់ថៃ ដែល​មិន​ហ៊ានទទួលស្គាល់នូវសកម្មភាពជាចោរព្រៃរបស់ខ្លួន និងគេច​វេស​ពី​ការទទួលខុសត្រូវ ដូចគ្នានឹងករណី ដែលទាហានវ័យចំណាស់របស់ថៃមួយរូបបាន​វាយ​មក​លើកងទ័ពកម្ពុជា ហើយរត់ប្រាសអាយុយ៉ាងលឿន ប៉ុន្តែត្រូវបានប្រជាជនថៃមួយ​ចំនួន​លើក​តម្កើងថាជា វីរៈបុរស និងករណីដែលថៃអះអាងថាប្រាសាទនិងតំបន់ស្ថិតក្នុងវិវាទជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមិនហ៊ានឡើងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទៅវិញ។

          សកម្មភាពឈ្លានពានជាថ្មីនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ មកលើប្រទេសកម្ពុជា បានស​បញ្ជាក់បន្ថែមទៀត អំពីចរិតលក្ខណៈនៃជាតិសាសន៍ថៃ-សៀម ដែលក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រធ្លាប់​ជា​ចោរ​ឈ្លាន​ពាន​វាត​ទីទឹកដីលើប្រទេសជិតខាង ដោយមិនស្គាល់នូវអ្វីជាច្បាប់អន្តរជាតិ និង​អ្វីជា​គោល​ការណ៍​រស់នៅប្រកបដោយសន្តិសហវិជ្ជមាន នៅ​ក្នុង​ពិភព​លោក​នា​សម័យ​ទំនើប។ ពោល​គឺ​ថៃ​សម្អាងលើសព្វាវុធនិងកម្លាំងយោធាដែលខ្លួនមាន បង្កើត​ផែន​ទី​ចោរ គូស​វាស​យកទឹកដីប្រទេសជិតខាងដែល​ខ្លួនត្រូវ​ដណ្ដើម​យកមកកាន់កាប់ ដូចគ្នាទៅនឹង​ទង្វើ​របស់​ហ៊ីត្លែ​នៅ​ក្នុងសម័យសង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ​ដូច្នោះដែរ។ ហេតុនេះហើយ ទើប​បានថៃដែលជាភាគីឈ្លានពាន បានទាត់ចោលនូវសំណើរបស់ សហរដ្ឋអាម៉េរិក ចិន ម៉ាឡេស៊ី កូរ៉េ និងវៀតណាម អំពីការចរចាបញ្ចប់ជម្លោះជាមួយកម្ពុជា ទង្វើឈ្លាន​ពាន​ដ៏​គឃ្លើននេះ ក៏ជាការ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំងឥរិយាបថនៃ​ប្រជាជាតិ​ដែល​និយមប្រើច្បាប់ព្រៃ ប្រមាថ​ច្បាប់​អន្តរជាតិ និងគោល​ការណ៍ដោះស្រាយ​បញ្ហាដោយ​សន្តិវិធី ដែលមានចែងទាំងនៅ​ក្នុង​ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ និងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ដែល​ទាម​ទារ​ឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ និង​មហា​អំណាចដែលមានទំនួលខុសត្រូវចំពោះសន្តិភាព និង​សន្តិសុខពិភពលោក ចាត់​វិធានការ​ចំពោះ​ប្រទេសថៃជាភាគីឈ្លានពាន និងអន្តរាគមន៍​ទប់ស្កាត់​ការ​បង្ហូរ​ឈាមរវាង​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ក្រោយការដាក់​សំណើ​របស់​រាជ​រដ្ឋាភិបាល ទៅ​កាន់​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ថាប័នដែលធានាសន្តិភាព និង​សន្តិសុខ​ពិភព​លោកមួយនេះ បានចេញសេចក្ដីសម្រេច ៣ចំណុចគឺ ១-អំពាវ​នាវ​ឱ្យ​ប្រកាន់​យក​ការ​អត់ធ្មត់ជាអតិបរមា ២-បញ្ឈប់ហិង្សាប្រដាប់អាវុធ និង៣-ដោះ​ស្រាយ​ជម្លោះ​ដោយ​សន្តិវិធី។ សហគមន៍អន្តរជាតិពិតជាបានមើលឃើញយ៉ាងប្រត្សក្រថា ចំណុចទាំង៣នេះ​សុទ្ធសឹង​តែ​ជា​ជំហរដែលកម្ពុជាបានប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន​ជារៀងរហូតមកហើយ តែគឺភាគីថៃទៅវិញទេ ដែលបានបំពានឥតឈប់ឈរ រហូត​ប្រើ​ប្រាស់កម្លាំងយោធាវាយប្រហារលើ​អធិបតេយ្យ​ភាព​កម្ពុជា​ជាថ្មីទៀត ដែលជាការបង្ខំឱ្យ​កម្ពុជាអស់ការអត់ធ្មត់ និងត្រូវតែចាត់វិធានការ​ឆ្លើយ​តប​ដោយ​ម៉ឺង​ម៉ាត់ ដើម្បីការពារដែន​អធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដី​នៃ​ព្រះ​រាជា​ណាចក្រ​កម្ពុជា ស្របតាមច្បាប់និងគោលការណ៍អន្តរជាតិ។ ត្រង់ចំណុចនេះ សហគមន៍អន្តរជាតិ គួរ​តែពិនិត្យលទ្ធភាពចាត់វិធានការអន្តរាគមន៍ឱ្យកាន់តែជាក់ស្ដែង និងកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីជំរុញថែរក្សា និងការពារសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ និងបង្ហាញ​តួនាទី​កាន់តែប្រសើរបន្ថែម​ទៀតរបស់មហាអំណាចពិភពលោក ពិសេសក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​អង្គ​ការសហប្រជាជាតិ ដែលជាស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចកំពូលនិងតែមួយគត់របស់ពិភពលោក។

          ជារួម អ្វីដែលបាន​លើកឡើងទាំងអស់ខាងលើនេះបានសបញ្ជាក់យ៉ាងប្រាកដថា ប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ក្រៅតែពីមាន​មហិច្ឆតាឈ្លានពានកាន់កាប់ទឹកដីប្រទេសជិតខាងបន្ត​ពីអតីតកាលរហូតមក ប្រទេស​នេះថែមទាំងមានក្បាល​ម៉ាស៊ីន​ដឹកនាំដែលគ្មាន​យុទ្ធ​សាស្ត្រ​ជាក់លាក់នៅក្នុងការដឹកនាំ ព្រួយបារម្ភតែការបាត់បង់អំណាចរបស់ខ្លួន ចាប់អ្វីក៏ខុស ធ្វើអ្វី​ក៏​មិនកើត បង្កើតបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសនៅជុំវិញខ្លួន ពិសេស​បង្កវិវាទ​ព្រំដែន​ជាមួយ​កម្ពុជាដើម្បីលុបលាងភាពអាម៉ាស់ និងបញ្ឆេះចរន្តជាតិនិយម ក្នុងគោលដៅបង្វែរ​ស្ថាន​ការណ៍​និងប្រមូលការគាំទ្រ​ពីប្រជាជនរបស់ខ្លួន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការសម្រេច​ចិត្ត​ឈ្លានពានដើម្បីតែអំណាច និងលុបលាង​ភាពអាម៉ាស់ទាំង៥ចំណុច​របស់អ្នក​នយោបាយ​​និង​ក្រុម​មេ​ទ័ពថៃទាំងនេះ គ្រាន់តែជាការ​បង្ហាញបន្ថែមទៀត​ដល់សហគមន៍​អន្តរ​ជាតិ​នូវរូបភាព “ប្រទេសស៊ីវិល័យ តែមានចរិតប្រើច្បាប់ព្រៃ” ដូចដែលថៃធ្លាប់​ប្រទេស​មហា​អំណាចហៅថា “ប្រទេសអសីលធម៌ចំពោះច្បាប់អន្តរជាតិ” នៅក្នុង​ពេល​អតីត​កាល​តែប៉ុណ្ណោះ៕

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ថៃ បង្កសង្គ្រាមឈ្លានពានកម្ពុជាយ៉ាងប្រាកដ…!

 
តាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា កងទ័ពថៃ បានបើកការវាយប្រហារដោយកាំភ្លើងធំចំនួន ៥ គ្រាប់ មកលើទីតាំងជាច្រើនកន្លែង នៅក្នុងភូមិឯកភាព ឃុំថ្មដា ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ នាវេលាម៉ោង ០៥:០២នាទី ថ្ងៃសៅរ៍ ទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។
ថៃ រំលោភអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជាដ៏កម្រោលនេះ គឺជាការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបំផុតលើច្បាប់អន្តរជាតិ រួមទាំងគោលការណ៍ដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយបានបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតជនស៊ីវិលស្លូតត្រង់ និងបំផ្លាញសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។
ចំពោះអំពើឈ្លានពាន របស់ប្រទេសថៃនេះ ហាក់ចង់ធ្វើសង្គ្រាមទ្រង់ទ្រាយធំជាមួយនឹងកម្ពុជា ក្នុងចេតនាលេបត្របាក់យកកម្ពុជាទាំងមូល។
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានភាពចាំបាច់ក្នុងការឆ្លើយតប ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី ការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូរនៃប្រជាជាតិដែលមិនអាចឱ្យជាតិសាាន៍ណាមកប្រមាថ និងការពារសុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាជន ប្រឆាំងនឹងអំពើឈ្លានពានដ៏សាហាវឃោរឃៅរបស់ថៃនេះ។
២៦ កក្កដា ២០២៥
Thailand is definitely waging a war of aggression against Cambodia…!
According to the announcement of the Ministry of National Defense of Cambodia, the Thai army launched a five-gun attack on several locations in Ekpheap village, Thmor Da commune, Veal Veng district, Pursat province at 05:02AM on Saturday, July 26, 2025.
Thailand’s violation of Cambodia’s sovereignty and territorial integrity is a grave violation of international law, including the principles enshrined in the United Nations Charter, and has endangered the lives of innocent civilians and undermined peace and stability in the region.
Thailand’s aggression seems to want to wage a full-scale war with Cambodia with the intention of devouring all of Cambodia.
The Kingdom of Cambodia is obliged to respond to protect its sovereignty, territorial integrity, protect the dignity of the nation that no nation can insult, and protect the safety of its people against Thailand’s brutal aggression.
July 26, 2025

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ករណីប៉ះទង្គិចយោធានៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដានេះ ជាសិទ្ធិការពារខ្លួន និងការអធិបតេយ្យភាពស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ តែត្រូវបំភ្លឺឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបានដឹងឭនិងថ្កោលទោសការឈ្លានពានរបស់ថៃ

 

  នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ កងទ័ពថៃបានបំពានលើអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា (MoU) ឆ្នាំ២០០០ ដោយបានសម្រេចចិត្តជាឯកតោភាគីចង់បិទខ្ទប់ប្រាសាទតាមាន់ធំរបស់កម្ពុជា មិនឱ្យភ្ញៀវទេសចរចូលទស្សនា និងបានបើកការវាយប្រហារមកលើកងទ័ពកម្ពុជាដែលកំពុងឈរជើងនៅតំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ ជាហេតុធ្វើឱ្យកងទ័ពកម្ពុជា ត្រូវបង្ខំចិត្តប្រើប្រាស់សិទ្ធិការពារខ្លួន វាយបកទៅលើកងទ័ពថៃវិញ ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលរដ្ឋមួយមានសិទ្ធិការពារដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជានៅតែមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការបំភ្លឺការណ៍ពិតពាក់ព័ន្ធនឹងព្រឹត្តិការណ៍ឈ្លានពានទាំងកម្រោលជាថ្មីម្ដងទៀតរបស់កងទ័ពថៃនេះ ទៅដល់សហគមន៍អន្តរជាតិ ក៏ដូចជាក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ ព្រោះកម្ពុជាក៏បានប្រកាសដាក់បន្ទាត់ក្រហមទៅកាន់ភាគីថៃ និងបានព្រមានកុំឱ្យឆ្លងហួសបន្ទាត់ក្រហមនេះ ក៏ដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីដែលធ្លាប់បានឯកភាពគ្នាកន្លងទៅ ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការងារដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែននេះ។

  បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ភាគីថៃដែលចង់ដណ្ដើមកាន់កាប់ប្រាសាទតាមាន់ធំ ក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់របស់កម្ពុជា ត្រូវបានកម្ពុជាដាក់ឱសានវាទ និងព្រមានកុំឱ្យភាគីថៃឆ្លងហួសព្រំដែននៃការអត់ធ្មត់របស់កម្ពុជា ដែលជារដ្ឋមួយប្រាថ្នាសុខសន្តិភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អជាមួយបណ្ដាប្រទេសនានា ពិសេសប្រទេសជិតខាងខ្លួន។ នៅក្នុងន័យផ្ដល់តម្លៃដល់សន្តិភាពតំបន់នេះហើយ ទើបកម្ពុជាបានសម្រេចចិត្តយកករណីវិវាទព្រំដែននៅតំបន់មុំបី តំបន់ប្រាសាទតាមាន់ និងប្រាសាទតាក្របីនេះទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដើម្បីបញ្ចៀសការប៉ះទង្គិចគ្នាខាងយោធា ដែលនាំទៅដល់ការបាត់បង់អាយុជីវិត និងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជននៅតាមតំបន់ព្រំដែន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាគីថៃបែរជាមិនបានប្រកាន់ជំហរផ្ទុយពីកម្ពុជា ហើយសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសយកការវាយប្រហារដោយយោធាមកលើកងទ័ពកម្ពុជាមុន ដោយបានបាញ់សព្វាវុធស្រោចមកលើមូលដ្ឋានកងទ័ពកម្ពុជាស្ថិតក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ នេះជាទង្វើដែលបង្ហាញអំពីភាពកម្រោល និងការប្រើប្រាស់ច្បាប់ព្រៃដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយប្រទេសជិតខាង ពីសំណាក់កងទ័ពថៃ ដែលកម្ពុជាមានភាពចាំបាច់ក្នុងការការពារសុវត្ថិភាព និងការពារដែនអធិបតេយ្យភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន ស្របតាមច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិអន្តរជាតិ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី កម្ពុជាដែលជាភាគីរងគ្រោះដោយសារទង្វើរំលោភបំពានដោយគឃ្លើនរបស់ថៃ ក៏ត្រូវបំភ្លឺទៅកាន់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងបំភ្លឺតាមរយៈលិខិតផ្លូវការរបស់ខ្លួនទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីឱ្យបានដឹងអំពីដំណើររឿងពិតប្រាកដ សម្របសម្រួល និងអន្តរាគមន៍បញ្ចប់ការឈ្លានពានរំលោភបំពានច្បាប់អន្តរជាតិពីសំណាក់ភាគីថៃជាថ្មីម្ដងទៀត។ ពិសេសជាងនេះទៅទៀត កម្ពុជាត្រូវតែបង្ហាញការណ៍ពិតនៃការប៉ះទង្គិចរវាងកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរ ចៀសវាងត្រូវភាគីថៃ ប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដើម្បីចោទប្រកាន់ ដាក់បន្ទុក និងបរិហារកេរ្តិ៍ឈ្មោះកម្ពុជា ខុសពីការពិតជាក់ស្ដែងដែលកើតមានឡើង ដូចដែលរដ្ឋាភិបាល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថៃបានធ្វើជាបន្តបន្ទាប់កន្លងមក៕

 

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ការព្រមានរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃកោះឯកអគ្គរាជទូតខ្លួនត្រឡប់ទៅវិញ គឺជាទង្វើនយោបាយមិនចេះអៀនខ្មាស់របស់ថៃ ដោយបង្កើតលេសទម្លាក់ទំនាក់ទំនងការទូត

 

            សភាពការណ៍បច្ចុប្បន្ន ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ថៃ កាន់តែមានកម្ដៅឡើងថែមទៀត ប្រសិនបើ​ក្រឡេកមើលករណីថ្មីៗនេះ ដូចជាករណីទាហានថៃ៣នាក់ បានជាន់មីននៅក្នុងតំបន់មុំបី។ ស្ថានភាពវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលផ្ទុះឡើងដោយសារតែការបង្កហេតុពីភាគីថៃ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលកងទ័ពបានលបលួចបាញ់ប្រហារលើមូលដ្ឋានឈរជើងរបស់កងទ័ពកម្ពុជា ដែលបណ្ដាលឱ្យយោធិនមួយរូប គឺលោក សួន រោន បាត់បង់ជីវិតនៅនឹងលេណដ្ឋានក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ស្ថិតក្នុងភូមិតេជោមរកត ឃុំមរកត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ។ មានន័យថា ថៃដែលជាអ្នកបង្កើតការប្រឈមនិងភាពតានតឹងនៅតាមព្រំដែនជាបន្តបន្ទាប់រហូតមក ហើយករណីបាត់បង់ជីវិតរបស់យោធិនកម្ពុជារូបនេះ ថៃពុំទាន់បានបង្ហាញការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួននោះទេ បើទោះបីជាក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា​បានចេញលិខិតតវ៉ាការទូតទាមទារឱ្យមានការស៊ើបអង្កេត និងចាប់ជនបង្កមកទទួលកំហុសក៏ដោយក្ដី។

            មិនត្រឹមតែមិនបានទទួលខុសត្រូវចំពោះទង្វើឈ្លានពានរបស់ខ្លួនខាងលើនេះទេ ថៃថែមទាំងបានបង្កហេតុជាប្រចាំ ដើម្បីដុតបញ្ឆេះសភាពការណ៍នៅតាមព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាឱ្យក្ដៅឡើងជាលំដាប់ ដោយមិនត្រឹមតែឆ្លើយតបឱ្យបានសម​រម្យក្នុងនាមជារដ្ឋស្មើមុខស្មើមាត់ប៉ុណ្ណោះទេ ថៃថែមទាំងបានរុញច្រានសភាពការណ៍កាន់តែក្ដៅ​រោលរាលបន្ថែមទៀត តាមរយៈការគំរាមផ្ដាច់អគ្គិសនី អ៊ីនធឺណិត ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈ និងការប្រកាសផ្សេងៗ រាប់ទាំងការសម្រេចចិត្តបិទព្រំដែនគោកជាមួយនឹងកម្ពុជាដោយឯកតោភាគីថែមទៀតផង​។ ត្រង់ចំណុចនេះ ថៃហាក់បានវាយតម្លៃយ៉ាងខុសឆ្គងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយមើលឃើញថា កម្ពុជាពឹងផ្អែកលើខ្លួនទាំងស្រុង ព្រមទាំងបានបង្ហាញឥរិយាបថប្រមាថមកលើអធិបតេយ្យភាព និងកិត្តិយសរបស់ប្រជាជាតិកម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។

            ករណីចុងក្រោយនេះគឺ ករណីដែលទាហានថៃ បានចល័តខុសតម្រាយផ្លូវចាស់ដែលបានព្រមព្រៀងគ្នារវាងកងទ័ពជួរមុខនៃប្រទេសទាំងពីរ ហើយបានបណ្ដាលឱ្យទាហានថៃ៣រូប ជាន់មីនផ្ទុះរបួសនោះ ដែលភាគីថៃបានយករឿងនេះធ្វើជាលេសនៅក្នុងការចោទប្រកាន់និងមួល​បង្កាច់មកលើប្រទេសកម្ពុជាថា បានបង្កប់មីនថ្មីប្រឆាំងនឹងកងទ័ពថៃ ខណៈដែលធាតុពិត មីនដែលកងទ័ពថៃ​បានដើរជាន់ ដោយសារតែខ្លួនមានចេតនាមិនល្អលបលួចចូលមកក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជានោះ គឺជាមីនដែលបន្សល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាមកម្ល៉េះ។ យើងពិតជាបានដឹងរួច​ជាស្រេចថា នៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលកម្ពុជានាពេលអតីតកាល ក្រោយរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានផ្ដួលរំលំនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា នៅត្រូវបន្តការប្រឈមខាងអាវុធដាក់គ្នាជាបន្តជាមួយនឹងក្រុមខ្មែរត្រីភាគី ដែលបានទៅតាំងមូលដ្ឋាននៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ហើយគ្រាប់មីនចម្រុះប្រភេទគ្នាជាច្រើនសន្ធឹកត្រូវបានគេដាក់ពង្រាយនិងបង្កប់នៅតាម​តំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ក្រោយមក នៅក្រោមកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គ្រាប់មីនទាំងអស់នោះ ត្រូវបានដោះជាបន្តបន្ទាប់នៅទូទាំងប្រទេស ដោយលើកលែងតែគ្រាប់មីនមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នៅពុំទាន់ត្រូវបានដោះអស់នៅឡើយទេ។ ដូច្នេះហើយ ការណ៍ដែលកងទ័ពថៃ ដើរជាន់មីននៅតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ នោះគឺជាកំហុសដោយចេតនាដែលកងទ័ពថៃបានលបលួចមកចូលក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាទាំងបំពាន។ ត្រង់ចំណុចនេះ ភាគីថៃគួរតែមានការខ្មាស់អៀនចំពោះទង្វើទុច្ចរឹតរបស់ខ្លួនដែលបានបំពានច្បាប់អន្តរជាតិជាច្រើន ទាំងសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ផែនទីបារាំង-សៀមដែលជាឧបសម្ព័ន្ធ និងអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា ឆ្នាំ២០០០ ជាជាងការព្យាយាមចោទប្រកាន់មកលើកម្ពុជាថា បានដាក់ពង្រាយនិងបង្កប់មីនថ្មី ព្រោះកម្ពុជាបានគោរពនិងអនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជាប់នូវកិច្ចព្រមព្រៀងនិងសន្ធិសញ្ញាដែល​ពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាងដោយសន្តិភាព។

            ជាមួយគ្នានេះដែរ ការព្រមានកោះហៅឯកអគ្គរាជទូតថៃប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទៅវិញពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដោយយកលេសចោទប្រកាន់ថា កម្ពុជាបានដាក់ពង្រាយមីនថ្មីនៅលើទឹកដីថៃនោះ គឺជាការលើកឡើងទាំងបំពានដើម្បីលាក់បាំងនូវទង្វើទុច្ចរឹតឥតអៀនខ្មាស់របស់ថៃ ដែលបានបង្កើតរឿង ឬឆ្លៀតឱកាសទាញយកករណីនេះ ធ្វើជាហេតុផលដើម្បីទម្លាក់កំហុសមក​លើរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះកម្ពុជាពុំមានឱកាស និងគ្មានចេតនានៅក្នុងការឈ្លានពានអធិបតេយ្យភាពប្រទេសជិតខាងខ្លួនម្ដងទេ។ ជាការពិតណាស់ ដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើ គ្រាប់មីនដែលត្រូវដាក់ពង្រាយនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនោះ មានតាំងពីសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិលរបស់កម្ពុជា និងមិនទាន់ត្រូវបានបោសសម្អាតចេញពីផ្ទៃដីនោះឡើយ។ ដូច្នេះហើយ ការដែលកងទ័ពថៃបានដើរជាន់គ្រាប់មីនផ្ទុះនោះ គឺកើតឡើងដោយសារតែសកម្មភាពទុច្ចរឹតរបស់ថៃ មកលើអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ និងមិនមែនជាផែនការរៀបចំទុកជាមុនរបស់កម្ពុជានោះទេ ហេតុនេះ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលថៃសម្រេចចិត្តបន្ថយកម្រិតទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយកម្ពុជា ដោយ​យកលេសមិនសមហេតុផលដូចនេះ គឺគ្រាន់តែជាការបញ្ជាក់អំពីភាពឆ្គាំឆ្គងនៅក្នុងនយោបាយការបរទេស និងជាទង្វើនយោបាយមិនចេះអៀនខ្មាស់របស់ប្រជាជាតិថៃតែប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា សម្រាប់កម្ពុជា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលថៃ សម្រេចចិត្តកោះហៅឯកអគ្គរាជទូតខ្លួនត្រឡប់ទៅវិញ កម្ពុជានៅក្នុងនាមជារដ្ឋអធិបតេយ្យភាព និងស្មើភាពគ្នានៅលើឆាកអន្តរជាតិ មានសិទ្ធិនិងមានលទ្ធភាពឆ្លើយតបខាងការទូតគ្រប់គ្រាន់ទៅកាន់ភាគីថៃ ព្រោះរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានភាពចាំបាច់នៅក្នុងការការពារអធិបតេយ្យភាព និងកិត្តិយសរបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិដូចគ្នា។ ប្រជាជាតិកម្ពុជាមិនអាចបណ្ដោយឱ្យភាគីថៃ ចេះតែប្រមាថមកលើអធិបតេយ្យភាព និងមុខមាត់របស់ខ្លួន ក៏ដូចជាការ​វាយតម្លៃដោយការប្រមាថមកលើសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមរបស់កម្ពុជាបាននោះឡើយ។

            ទោះជាយ៉ាងណា ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជានិងថៃ នឹងអាចត្រូវបានស្ដារឡើងវិញ ដរាបណាភាគីថៃ យល់ព្រមទទួលស្គាល់កំហុសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត និងមានឆន្ទៈនៅក្នុងការសម្របសម្រួលនិងដោះស្រាយជាមួយនឹងកម្ពុជាពិតប្រាកដ។ ជាការពិតណាស់ ជម្លោះនីមួយៗ ត្រូវតែមានដំណោះស្រាយដោយប្រសិទ្ធភាពមួយដើម្បីបញ្ចប់អរិភាព ហើយការកោះហៅឯកអគ្គរាជទូតត្រឡប់ទៅប្រទេសថៃនេះ ក៏ធ្លាប់កើតមានឡើងរួចមកហើយ នៅក្នុងករណីជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ​ក្នុងនាមជាប្រទេសជិតខាងនឹងគ្នា កម្ពុជានិងថៃ មិនអាចលើកព្រំដែនខ្លួនចេញពីគ្នាបានឡើយ ហេតុនេះ ការស្ដារទំនាក់ទំនងការទូតឡើងវិញនឹងត្រូវធ្វើឡើងនាពេលក្រោយមកទៀត នៅពេលដែលថៃ​យល់ព្រមទទួលស្គាល់កំហុសរបស់ខ្លួន ទទួលយកយុត្ថាធិការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ និងអនុវត្តតាមស្មារតីព្រមព្រៀងរវាងភាគីទាំងពីទៅលើអនុស្សរណៈយោគយល់​គ្នាឆ្នាំ២០០០ ដែលធ្វើឡើងរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសថៃ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

 

 

ថៃប្រើល្បិចបន្លំភ្នែកអន្តរជាតិគ្រប់សម័យកាល

ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ

ការចោទប្រកាន់របស់ប្រទេសថៃទៅលើកម្ពុជាថាបានប្រើប្រាស់មីនដែលផលិតនៅរុស្ស៊ីគឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញមួយ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពតានតឹងនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរអង្វែងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ការចោទប្រកាន់នេះមិនត្រឹមតែជាបញ្ហាបច្ចេកទេសទាក់ទងនឹងប្រភពនៃអាវុធ (មីន) ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងជាផ្នែកមួយនៃហេតុផលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដែលអាចបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗ។

១. បរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រនៃមីននៅកម្ពុជា

ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល និងជម្លោះអន្តរជាតិជាច្រើនទសវត្សរ៍ ជាពិសេសរវាងឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ ១៩៩៨។ ក្នុងអំឡុងពេលនេះ មីនប្រឆាំងមនុស្ស និងគ្រឿងផ្ទុះផ្សេងទៀតត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយដោយក្រុមបក្សពួកនានា ដែលគាំទ្រដោយមហាអំណាចអន្តរជាតិផ្សេងៗគ្នា ដូចជា៖

  • សហភាពសូវៀត/រុស្ស៊ី៖ មីនប្រភេទ PMN-2, POMZ-2 និង OZM-72 ត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់ជាចម្បងទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម។
  • ចិន៖ មីនប្រភេទ Type 69 និង Type 72 ត្រូវបានផ្តល់ជូនក្រុមខ្មែរក្រហម និងក្រុមបក្សពួកផ្សេងទៀត។
  • សហរដ្ឋអាម៉េរិក និងបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច៖ មីនប្រភេទ M14, M16, និង VS-50 (អ៊ីតាលី) ត្រូវបានប្រើប្រាស់តាមរយៈការគាំទ្រដល់ក្រុមប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភ craftib កម្ពុជា។
  • អឺរ៉ុបខាងកើត៖ មីនមួយចំនួនដូចជា NR-409 (បែលហ្ស៊ីក) ក៏ត្រូវបានរកឃើញផងដែរ។

ការប្រើប្រាស់មីនទាំងនេះបានបន្សល់ទុកនូវផលប៉ះពាល់មនុស្សធម៌ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា ដោយមានជនស៊ីវិលរាប់ម៉ឺននាក់រងគ្រោះ និងរាប់លានហិកតានៃដីមិនអាចប្រើប្រាស់បានដោយសារតែមីនមិនទាន់ផ្ទុះ។ ដូច្នេះ ការលើកឡើងថាមីននៅកម្ពុជាមានប្រភពចម្រុះ គឺជាការពិត។ ទោះជាយ៉ាងណា ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីជាពិសេស ហាក់ដូចជាមានចេតនាជាក់លាក់ ដែលអាចទាក់ទងនឹងគោលបំណងនយោបាយ ពោលគឺប្រទេសថៃបានឈ្លានពានចូលទឹកដីកម្ពុជាហើយ។  

២. ហេតុផលនៃការចោទប្រកាន់របស់ថៃ

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចមានហេតុផលចម្បងៗដូចខាងក្រោម៖

ក. ការបំភ្លៃទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងរុស្ស៊ី

នៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយ រុស្ស៊ីត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាប្រទេសដែលមានជំហរផ្ទុយពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច។ ដោយសារកម្ពុជាធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយសហភាពសូវៀតក្នុងទសវត្សរ៍១៩៨០ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចជាវិធីសាស្ត្រមួយដើម្បីភ្ជាប់កម្ពុជាទៅនឹងរុស្ស៊ី ដើម្បីបង្កើតភាពមិនទុកចិត្តពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច។ នេះអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយ និងហិរញ្ញវត្ថុពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។

. ការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនគោរពសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា

សន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា (Ottawa Treaty) ដែលហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់ ផលិត និងស្តុកទុកមីនប្រឆាំងមនុស្ស ត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ កម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខា និងផ្តល់សច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញានេះ ដោយប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការសម្អាតមីន និងគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសថៃមិនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានេះទេ។ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចជាយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនចូលរួមរបស់ថៃក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះ និងធ្វើឱ្យកម្ពុជាហាក់ដូចជាអ្នករំលោភច្បាប់អន្តរជាតិ។

គ. ការបង្កើតលេសសម្រាប់អន្តរាគមន៍ ឬការគ្រប់គ្រងព្រំដែន

ការចោទប្រកាន់នេះអាចជាផ្នែកនៃផែនការដើម្បីបង្កើតលេសសម្រាប់ការធ្វើអន្តរាគមន៍នៅតំបន់ព្រំដែន។ ដោយលើកឡើងថាកម្ពុជាបានបង្កប់មីន ថៃអាចប្រើប្រាស់រឿងនេះជាហេតុផលដើម្បីឈូសឆាយផ្លូវ ឬបង្កើនវត្តមានយោធានៅតាមព្រំដែន ដែលអាចជួយសម្រួលដល់ការចល័តទ័ព ឬសកម្មភាពផ្សេងទៀត។ នេះអាចមានគោលបំណងពង្រីកឥទ្ធិពលនៅតំបន់ជាយផ្នែកខ្លះនៃកម្ពុជា ដូចជាតំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលធ្លាប់ជាចំណុចកណ្តាលនៃជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរ។

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីទាមទារភស្តុតាងជាក់លាក់ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាកម្ពុជាពិតជាបានបង្កប់មីនទាំងនេះក្នុងគោលបំណងយោធា ឬនយោបាយ។ ទោះជាយ៉ាងណា មានចំណុចសំខាន់ៗដែលត្រូវពិចារណា៖

  • ប្រភពចម្រុះនៃមីន៖ ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើ មីននៅកម្ពុជាមានប្រភពមកពីប្រទេសជាច្រើន រួមទាំងរុស្ស៊ី ចិន និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាបានប្រើមីនរុស្ស៊ីជាពិសេសអាចជាការជ្រើសរើសដើម្បីគាំទ្រយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយជាក់លាក់របស់ប្រទេសថៃក្នុងការឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជា
  • ការគាំទ្រខ្មែរក្រហម៖ នៅទសវត្សរ៍១៩៨០ ថៃបានផ្តល់ការគាំទ្រដល់ក្រុមខ្មែរក្រហម ដែលជាក្រុមប្រដាប់អាវុធដ៏សំខាន់មួយក្នុងការបង្កប់មីននៅកម្ពុជា។ ដូច្នេះ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាជាអ្នកបង្កប់មីនអាចជាការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីតួនាទីរបស់ថៃក្នុងជម្លោះនេះ។
  • បរិបទនៃជម្លោះព្រំដែន៖ ជម្លោះជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារនៅចន្លោះឆ្នាំ២០០៨-២០១១ បានបង្ហាញពីភាពមិនទុកចិត្តគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ការចោទប្រកាន់អំពីមីនអាចជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីបង្កើតភាពមិនមានស្ថិរភាព ឬបង្កហេតុផលសម្រាប់ការធ្វើអន្តរាគមន៍។

. ផលប៉ះពាល់នៃការចោទប្រកាន់

ការចោទប្រកាន់នេះអាចបង្កផលប៉ះពាល់ជាច្រើន៖

  • ផលប៉ះពាល់នយោបាយ៖ ការភ្ជាប់កម្ពុជាទៅនឹងមីនរុស្ស៊ីអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់កេរ្តិ៍ឈ្មោះនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ជាពិសេសក្នុងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងការគោរពសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា។
  • ផលប៉ះពាល់សន្តិសុខ៖ ការចោទប្រកាន់នេះអាចបង្កើនភាពតានតឹងនៅតាមព្រំដែន និងនាំឱ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាផ្នែកយោធា។
  • ផលប៉ះពាល់មនុស្សធម៌៖ ការផ្តោតលើការចោទប្រកាន់នយោបាយអាចរំខានដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការសម្អាតមីន ដែលជាអាទិភាពសម្រាប់កម្ពុជាដើម្បីកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាជន។

ការចោទប្រកាន់របស់ប្រទេសថៃទៅលើកម្ពុជាថាបានប្រើប្រាស់ ឬបង្កប់មីនដែលផលិតនៅរុស្ស៊ី គឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពតានតឹងនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏វែងឆ្ងាយរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ផ្ទុយពីការចោទប្រកាន់ថៃថាបានបង្កប់មីន កម្ពុជាបានជ្រើសរើសជំហរមិនឆ្លើយតបដោយការវាយប្រហារបក ប៉ុន្តែផ្តោតលើការការពារខ្លួន និងការពង្រឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមីនប្រកបដោយតម្លាភាព។ ការជ្រើសរើសជំហរការពារនេះបង្ហាញពីភាពចាស់ទុំផ្នែកនយោបាយ និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់កម្ពុជាក្នុងការរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកម្ពុជាអាចឆ្លើយតបដោយ៖

  • បញ្ជាក់អំពីការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា៖ កម្ពុជាអាចបង្ហាញពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនក្នុងការសម្អាតមីន និងការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។
  • អំពាវនាវឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតអន្តរជាតិ៖ ដើម្បីបញ្ជាក់ភស្តុតាងអំពីប្រភពនៃមីន និងបញ្ជៀសការចោទប្រកាន់ដែលគ្មានមូលដ្ឋាន។
  • ពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ៖ ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាមីន និងការពារកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួន។

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីហាក់ដូចជាមានគោលបំណងនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដែលអាចបម្រើផលប្រយោជន៍របស់ថៃ ដូចជាការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនគោរពសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ ឬការបង្កើតលេសសម្រាប់សកម្មភាពនៅតាមព្រំដែន។ ទោះជាយ៉ាងណា ដោយសារមីននៅកម្ពុជាមានប្រភពចម្រុះ និងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃជម្លោះដ៏ស្មុគស្មាញ ការចោទប្រកាន់នេះត្រូវការភស្តុតាងជាក់លាក់ដើម្បីបញ្ជាក់។ កម្ពុជាគួរតែបន្តផ្តោតលើការសម្អាតមីន និងការកសាងទំនុកចិត្តជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះប្រកបដោយតម្លាភាព និងសន្តិភាព។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ  គឺជាអ្នកស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា!