ព័ត៌មាន

«ប្រវត្តិសិល្បៈមហោរីខ្មែរ»

2018-09-14 03:05:51 ថ្ងៃសុក្រ, 14 កញ្ញា 2018 ម៉ោង 10:05 AM
អ្នកមើល 5839
post_detail

(ស្រាវជ្រាវចងក្រងដោយលោកស្រី យ៉ាន់ វិភារតន៍ ប្រធានផ្នែកសិល្បៈទស្សនីយភាព នៃវិទ្យាស្ថានវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈនៃរាជបណ្ឌិតស្យសភាកម្ពុជា) 

ការសិក្សាអំពីសង្គម និងវប្បធម៌របស់ជាតិសាសន៍ណាមួយ មិនមែនជាការងាយស្រួលនោះទេ បើពុំមានភស្តុងតាង ឬតឹងតាងលើកយកមកបង្ហាញឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់នោះ។ សិល្បៈខ្មែរក៏មានលក្ខណៈបែបនេះដែរ ថ្វីត្បិតតែមានឯកសារជាច្រើនបាននិយាយអំពីសង្គម និងវប្បធម៌ខ្មែរ និងមានលក្ខណៈសម្បូរបែបយ៉ាងណាតែសម្រាប់សិល្បៈមហោរីនេះ មានភ័ស្តុតាងតិចតួចណាស់ដែលលើកយកមកអះអាងបញ្ជាក់ ហើយស្ទើរតែពិបាក រកឯកសារយកមកបង្ហាញខ្លាំងណាស់។

ពាក្យ«មហោរី»កើតចេញពីពាក្យសំស្រ្តឹតគឺ មនោហារា(ប្រុស) មនោហារី(ស្រី) ហើយបានចាប់បដិសន្ធិ មុនសម័យអង្គរមកម្ល៉េះ។  តាមសិលាចារឹក (K ៤០០ចារនៅសតវត្សទី៩ IC លេខ៦បន្ទាត់ទី៨៥) ពាក្យនេះ ជា ឈ្មោះអ្នកបម្រើទេវតាស្រីប្រុស ដែលមានភារកិច្ចសម្រាប់លេងភ្លេង។ ម្យ៉ាងទៀតតាម សិលាចារឹកនៃប្រាសាទ ប្រែរូប (K៨០៦ នា សតវត្សទី១០ ឯកសាប្រជុំសិលាចារឹក IC លេខ១ បន្ទាត់៩៨) ក៏មានការទាក់ទងជាមួយពាក្យនេះ ដែលពាក្យនេះប្រើក្នុងអត្ថន័យកាព្យឃ្លោក «កវីមនោហរ»។ ពាក្យមហោរីកើតចេញពីមនោហរ >មនោហរី ហើយក្រោយមកទៀតក៏ក្លាយទៅជាមហោរីមកដល់សព្វថ្ងៃ។ តាមរយៈភ័ស្តុតាងរបស់សិល្បកររបស់យើងបានឱ្យដឹងថា សិល្បៈមហោរី គឺជាឈ្មោះសិល្បៈមួយ ដែលមានអាយុកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ (១)។ តាមរយៈស្នាដៃសិល្បៈនេះ បង្ហាញថា ខ្មែរស្រឡាញ់ និងចូលចិត្តសិល្បៈនេះ តាំងពីដើមរៀងមក។ ជីវិតខែ្មរបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងជិតស្និទ្ធជា មួយនឹងសិល្បៈ បើទោះជាមានឧបសគ្គយ៉ាងណាក៏ដោយខ្មែរមិនបានបោះបង់ចោលសិល្បៈនោះដែរ។  

តើភស្តុងតាងអ្វីទៅដែលបង្ហាញថាជីវិតខែ្មរ និងសិល្បៈបានផ្សារភ្ជាប់គ្នាជារៀងរហូតមកនោះ? យើងនឹកដល់រឿងនេះ យើងក៏មិនរារែកក្នុងការលើកយកមកបង្ហាញដែរ ពីព្រោះថាមានភ័ស្តុតាងជាច្រើន ដូចជាសម័យមុនអង្គរ រួមមានវង់ភ្លេងតន្រ្តីប្រពៃណី ឬភ្លេងការដែលមានដើមកំណើតតាំងពីសតវត្សទី១ នៃគ.ស ពោលគឺចាប់តាំងពីពេលរៀបអភិសេក (មង្គលការ) ព្រះថោង និងនាងនាគ។ តាមរយៈការស្រាវជ្រាវ បានរកឃើញរូបសិល្បៈនៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទនានាតាមផ្តែរនៃប្រាសាទ តាមហោជាង និងតាមសរសរផ្អោប សុទ្ធតែបង្ហាញពីជីវិត និងសិល្បៈហាក់មានភាពរស់រវើកបង្ហាញនូវស្នាមញញឹម បង្ហាញនូវភាពល្អវិចិត្រនៃស្នាដៃបុព្វបុរសខ្មែរគួរឱ្យស្ញប់ស្ញែងនេះ ជាមោទនភាពរបស់ជាតិខ្មែរយើង ដែលគួរចងចាំនិងថែរក្សា។ ស្នាដៃទាំងឡាយសុទ្ធតែជាព្រលឹងសម្រាប់កូនៗគោរពបូជា ជាភាពមហិមាដែលកូនខ្មែរមានសំណាងក្នុងការរក្សាបន្តមរតកនេះ។ 

សិល្បៈមហោរីមានប្រភពចេញពីចរន្តអ្នកប្រាជ្ញមានទំនាក់ទំនង ឬផ្សារភ្ជាប់ជាមួយការសប្បាយរីករាយ និង តាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស និងអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ (២)។ តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពន្យល់ថា ពាក្យមហោរី គឺគ្រឿងភ្លេងដេញដំ ផ្លុំ កូតមួយវង់ គ្រប់ ប្រដាប់ (តន្ត្រី, ភ្លេង ខ្សែ) ខ្មែរច្រើនហៅចំពោះតែតន្រ្តីករចាស់ៗមាន ឃុន អក្ខរា ពិណពាទ្យ សូ អិន ក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យជំនាន់មុន បានប្រាប់ថា លោកឧកញ៉ាមហាធិបតី មាស ឌី និងលោក ឃុន មាសឌី គឺជា ប្រធានក្រុមវង់ភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យ បានមានប្រសាសន៍ថា វង់ភ្លេងមហោរីនេះ មានកំណើតនៅចុងសម័យ មហានគរមានការរីកចម្រើនខ្លាំងនាសម័យលង្វែក។ សម័យលង្វែកមានវង់ភ្លេងមួយបែបហៅថា «វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ» ដែល ជា វង់ ភ្លេងបំបែកខ្លួនចេញពីវង់ភ្លេងការ និងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យវង់ភ្លេងនេះប្រគំសុទ្ធតែប្រុសៗសុទ្ធសាធជាឯកសារស្រាវជ្រាវរបស់លោកសាស្រ្តាចារ្យ ហ៊ុន សារិន។ នៅក្រោយសម័យលង្វែក វង់ភ្លេងមហោរីពិណពាទ្យនេះមានសុទ្ធតែស្រីជាអ្នកប្រគំវិញ ហើយអ្នកច្រៀងមានសំឡេងពិរោះដូចសត្វមួយប្រភេទ ឈ្មោះថា សត្វណូរី (នោរី)។ ពេលនោះក៏មានទម្លាប់ហៅថា មហោរី ព្រោះថាអ្នកចម្រៀងក៏ជាស្រី អ្នកប្រគំបទភ្លេងក៏ជាស្រី។

បើតាមប្រភពឯកសារតន្រ្តី និងរបាំនៅសម័យកាលបុរាណរបស់កម្ពុជា (Music  and dance  in Ancient Cambodia) ដែលបានបញ្ជាក់ជាភ័ស្តុតាងក្នុង old Khmer Epigraphy របស់ Saveros Pou បានបញ្ចាក់ថា មនោហរា មនោហារី ជាឈ្មោះសិល្បករដ៏មានប្រជាប្រិយដែលមិនមាននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ។ ទម្រង់មហោរីបានបង្ហាញតាមរយៈតន្រ្តីមហោរី មានការចូលរួមរវាងឧបករណ៍សំឡេងស្រាលដែលធ្វើឱ្យអ្នកស្តាប់កម្រើកអារម្មណ៍ មានភាពរីករាយ និងបន្ថយភាពតានតឹង។

សិល្បៈមហោរី បែងចែកទៅតាមវង់ភ្លេងរបស់វាមានដូចជា ៖ 

  1. វង់ភ្លេងមហោរីគ្រឿងពិណពាទ្យ
  2. វង់ភ្លេងមហោរីគ្រឿងខ្សែ
  3. វង់ភ្លេង មហោរីព្រះរាជទ្រព្យឬវង់ភ្លេងប៉ីកែវ
  4. វង់ភ្លេងមហោរីធំ
  5. វង់ភ្លេងមហោរីឆ្នៃ។

ឯកសារយោង៖ 

  1. ពេជ្រ ទុំក្រវិល, របាំខ្មែរ, ឧបត្ថម្ភដោយ មូលនិធិតូយ៉ាតា, ឆ្នាំ២០០១ 
  2. ហ៊ុន សារិន, វង់ភ្លេងខ្មែរ 

រូបភាពក្រុមសិល្បៈមហោរី


រូបភាពវង់ភ្លេងមហោរី សិល្បករ តន្រ្តីបុរាណ ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈRAC Media

អត្ថបទទាក់ទង

IRIC Director General Advocates for a Shared Future at Global South Forum

Dr. Kin Phea, Director General of the International Relations Institute of Cambodia (IRIC) at the Royal Academy of Cambodia, emphasized that building a community with a shared future is both a moral a...

2024-11-13 07:11:16   ថ្ងៃពុធ, 13 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 02:11 PM
Exploring Economic Collaboration along the Lancang-Mekong River Alliance

The Lancang-Mekong River spans over 4 000 kilometers across China and five Asian countries – it's not a river but also a crucial lifeline and economic hub that signifies a shared destiny among n...

2024-11-13 02:05:58   ថ្ងៃពុធ, 13 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 09:05 AM
ហេតុអ្វីបញ្ហាអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដី តែងតែក្លាយជារឿងដែលអ្នកនយោបាយលើកយកមកធ្វើជាប្រធានបទនយោបាយ?

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ    នៅក្នុងសង្គមជាតិនីមួយៗ អ្នកនយោបាយដែលមាននិន្នាការផ្សេងគ្នា​តែងតែមាន​ការ​ខ្វែង​គំនិតគ្នាទៅលើ​ប្រធានបទនានា ដោយយោងទៅលើផលប្រយោជន៍នយោបាយ យុទ្ធ​សាស្ត្រ​ទាក់ទាញ​ប្រជាប្រិយភា...

2024-11-12 10:31:21   ថ្ងៃអង្គារ, 12 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 05:31 PM
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ៖ ការដឹកនាំសង្គមដែលយកបញ្ញវន្តជាសត្រូវ ធ្វើឱ្យរបបនេះទន់ខ្សោយនិងដួលរលំយ៉ាងឆាប់រហ័ស

ដោយ៖ បណ្ឌិត យង់ ពៅ នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពីការ «ការជ្រើសរើសមុខជំនាញនៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា» ដែលរៀបចំឡើងដោយរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា មានការលើកឡើងជាសំណួរដោយអ្នកចូលរួមអំពី សារៈសំខាន់នៃការអភិ...

2024-11-12 04:14:47   ថ្ងៃអង្គារ, 12 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 11:14 AM
បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដឹកនាំមនុស្ស

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ «វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រដឹកនាំមនុស្ស ព្រោះគ្រប់ការសម្រេចចិត្តទាំងអស់សុទ្ធសឹងតែពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ហើយគ្មានវិទ្យាសាស្ត្រណាមួយដែលគេចផុតពីនយោបាយនោះទេ» នេ...

2024-11-11 10:29:47   ថ្ងៃចន្ទ, 11 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 05:29 PM
បណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច៖ ជ្រើសរើសមុខជំនាញតាមទេពកោសល្យ ទើបមនុស្សអាចបញ្ចេញសក្ដានុពលរបស់ខ្លួន និងធ្វើជាម្ចាស់លើជោគវាសនារបស់ខ្លួនបាន

(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ ថ្លែងក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាវាគ្មិននៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ការជ្រើសរើសមុខជំនាញនៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា» នាព្រឹកថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ស...

2024-11-11 07:21:01   ថ្ងៃចន្ទ, 11 វិច្ឆិកា 2024 ម៉ោង 02:21 PM

សេចក្តីប្រកាស

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្...

 ចុចមើល
2024-04-08 07:35:30   ថ្ងៃចន្ទ, 08 មេសា 2024 ម៉ោង 02:35 PM

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចា...

 ចុចមើល
2023-06-02 14:21:24   ថ្ងៃសុក្រ, 02 មិថុនា 2023 ម៉ោង 09:21 PM

វគ្គថ្មី! បណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសនិងវិជ្ជាជីវៈ ជំនាញចុងភៅនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៤ និង ទី៦...

 ចុចមើល
2023-01-31 03:35:34   ថ្ងៃអង្គារ, 31 មករា 2023 ម៉ោង 10:35 AM

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ កាលបរិច្ឆេទឈ...

 ចុចមើល
2022-09-14 07:59:09   ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:59 PM

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំទទួលពាក្យដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសង្ហារឹម នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា កាលបរិ...

 ចុចមើល
2022-09-14 07:58:12   ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:58 PM

វគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់ប...

 ចុចមើល
2022-08-22 08:11:47   ថ្ងៃចន្ទ, 22 សីហា 2022 ម៉ោង 03:11 PM

កម្មវិធីតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្ស គឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» សាលមហោស្រពខេមរវិទូ អគារខេមរវ...

 ចុចមើល
2022-08-03 11:15:00   ថ្ងៃពុធ, 03 សីហា 2022 ម៉ោង 06:15 PM

កិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្សគឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» នៅព្រឹក ថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្ន...

 ចុចមើល
2022-07-20 02:42:35   ថ្ងៃពុធ, 20 កក្កដា 2022 ម៉ោង 09:42 AM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ទនៈសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ សម្រាប់រាជបណ្ឌិ...

 ចុចមើល
2022-03-02 05:01:03   ថ្ងៃពុធ, 02 មីនា 2022 ម៉ោង 12:01 PM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការបោះពុម្ភព្រឹត្តិបត្រលេខ១២ សទ្ទានុក្រមភាសាវិទ្យា សទ្ទ...

 ចុចមើល
2021-08-31 13:46:01   ថ្ងៃអង្គារ, 31 សីហា 2021 ម៉ោង 08:46 PM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃសម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈឆមាសទី១ ឆ្នាំ២០២១របស់រាជបណ...

 ចុចមើល
2021-02-26 08:46:19   ថ្ងៃសុក្រ, 26 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 03:46 PM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈការិយាល័យឆ្នាំ២០២១សម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យស...

 ចុចមើល
2021-02-26 08:44:35   ថ្ងៃសុក្រ, 26 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 03:44 PM