Royal Academy of Cambodia
(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ ជនជាតិខ្មែរគឺជាប្រជាជាតិដែលមានអារ្យធម៌ដ៏ចំណាស់មួយក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាមួយនឹងកេរដំណែលដ៏មានតម្លៃបង្កប់ក្នុងវប្បធម៌ ប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្លួន ដែលបន្សល់ពីបុព្វបុរសដូនតាខ្មែរអស់រយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ ប្រពៃណីខ្មែរ គឺជាពិធីបុណ្យដែលមានប្រវត្តិកកើតយូរលង់ណាស់មកហើយ គឺចាប់ពីតាំងពីក្នុងពេលដែលខ្មែរគោរពប្រតិបត្តិព្រហ្មញ្ញសាសនា រហូតដល់ពេលដែលខ្មែរបែរមកប្រតិបត្តិតាមពុទ្ធសាសនាមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន។ ការវិវត្តនៅប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការផ្លាស់ប្ដូរស្ថានភាពនៃសង្គមជាតិក្នុងដំណាក់កាលនីមួយៗ បានជះឥទ្ធិពលផងដែរ ដល់ទំនៀមទម្លាប់និងនិន្នាការផ្លាស់ប្ដូរនៅក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាខាងលើនេះ អ្នកជំនាញ ៣រូប នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានបកស្រាយអំពីទំនៀមទម្លាប់ និងនិន្នាការផ្លាស់ប្ដូរ ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើប្រាស់ទឹកនៅក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ តាមរយៈការសិក្សាទៅលើសិលាចារឹក ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការវិវត្តនៃសង្គម ដោយឈរនៅលើទស្សនៈយល់ឃើញផ្សេងៗគ្នា។
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា ប្រធានវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអ្នកជំនាញសិលាចារឹក បានមានប្រសាសន៍លើកឡើងថា ខ្មែរបានប្រើប្រាស់ពាក្យ «ច្នំ» តាំងពី សតវត្សរ៍ទី៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ នេះបើយោងទៅតាមលោក ហ្សក ហ្សឺដេស បុរាណវិទូជនជាតិបារាំង ដែលបានគូសបញ្ជាក់ថា តាមរយៈសិលាចារឹកK.90 បានបង្ហាញថា មានពាក្យ "ច្នំ" ដែលសំដៅទៅដល់ការរៀបចំពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំនៅមុនសម័យអង្គរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា បានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមថា នៅដើមសតវត្សរ៍ទី១០ ពាក្យ «សង្ក្រាន្ត» ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដំបូងនៅក្នុងរាជ្យ ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១ (៩១០-៩២២)។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបានបន្តទៀតថា នៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ក៏ទ្រង់បានប្រើប្រាស់ពាក្យ «ចាំចំនាំសង្ក្រាន្ត» ផងដែរ។
ចំពោះការប្រើប្រាស់ទឹកនៅក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ ត្រូវបានឯកឧត្ដមបណ្ឌិត មាឃ បូរ៉ា ពន្យល់បកស្រាយថា នៅក្នុងសម័យមុនអង្គរនិងអង្គរ ក៏មានការប្រើប្រាស់ទឹក នៅក្នុងពិធីស្រង់ព្រះផងដែរ ដែលពាក្យថា «ព្រះ» នៅពេលនោះសម្ដៅលើអាទិទេព (ដោយសារខ្មែរនាពេលសម័យនោះកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា)។ ចំណែកឯ ទឹកដែលត្រូវប្រើនោះ គឺត្រូវបានគេសម្អាត និងអប់ទឹកអប់ ព្រមទាំងផ្កាភ្ញី បន្ថែមផងដែរ។ ពិធីនេះបានឆ្លងមកដល់ពេលក្រោយមកទៀត នៅពេលដែលខ្មែរបានបែរមកប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏មានពិធីស្រង់ព្រះផងដែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបានគូសបញ្ជាក់បន្ថែមថា ពិធីស្រង់ព្រះនេះ សំដៅលើការយកទឹកស្រង់សម្អាតព្រះបដិមា និងការស្រង់ទឹកជូនដល់ឪពុកម្ដាយ ជីដូនជីតា ដែលជាព្រះរស់ និងជួនកាល នៅតាមស្រុកភូមិនានា មានរៀបចំពិធីស្រង់ព្រះ ដោយអញ្ជើញចាស់ទុំនៅក្នុងភូមិស្រុកចូលរួមផងដែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបន្តថា ទំនៀមទម្លាប់នៅក្នុងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ បានវិវត្តប្រែប្រួលបន្តិចម្ដងៗពីសម័យកាលមួយទៅសម័យកាលមួយ ដោយសារតែកត្តាមួយចំនួនដូចជា កត្តាវប្បធម៌ និងជំនួញជាដើម។
សម្រាប់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ ទំនៀមទម្លាប់ប្រើប្រាស់ទឹកនៅក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ ទំនងជាកើតមានតាំងពីសតវត្សរ៍ទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ឬតាំងពីមុននេះផង។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតគូសបញ្ជាក់បន្ថែមថា នៅក្នុងវប្បធម៌និងជំនឿរបស់ខ្មែរ ទឹកបានដើរតួនាទីនៅក្នុងទិដ្ឋភាពជាច្រើនដូចជា មានទឹកមន្ត ទឹកអង់ នៅក្នុងពិធីសាសនា ក៏ដូចជាពិធីប្រពៃណីដូចជា ពិធីអាពារពិពាហ៍ជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា ខ្មែរហាក់បានភ្លេចខ្លួនអំពីទំនៀមទម្លាប់ប្រើប្រាស់ទឹកនៅក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ រហូតដល់មានអ្នកខ្លះបានយល់ច្រឡំថា ការលេងទឹកនៅក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ គឺជាវប្បធម៌របស់ជាតិសាសន៍ដទៃទៅវិញ ដែលប្រការនេះបណ្ដាលមកពីកង្វះចន្លោះនៅក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងកំហុសបណ្ដាលមកពមិនមានការអប់រំផ្សព្វផ្សាយផងដែរ។
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត បានគូសបញ្ជាក់ក្រូសក្រូរីយ៉េ បានសរសេរសៀវភៅមួយក្រោមចំណងជើង «ទីក្រុងទឹកអង្គរ ជំហរអារ្យធម៌ខ្មែរ» ដែលបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ទឹកបានក្លាយជាគ្រឹះដ៏សំខាន់នៅក្នុងវប្បធម៌ អារ្យធម៌ ពិសេសសំណង់ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរបុរាណ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានជំរុញលើកទឹកចិត្តឱ្យបន្តថែរក្សាមរតកវប្បធម៌របស់ខ្មែរ ដែលជារបស់យើងទាំងអស់គ្នា។
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតបានបន្តថ្លែងបញ្ជាក់អំពីគុណតម្លៃនៃទឹកនៅក្នុងជំនឿរបស់ខ្មែរ ដោយលើកឧទាហរណ៍អំពី ទឹកនៅទីលានស្ទឹងពាន់ផងដែរ ដែលបុព្វបុរសខ្មែរបានកំណត់ថាទឹកហូរពីស្ទឹងនេះ គឺជាទឹកដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិនៅក្នុងជំនឿបុរាណរបស់ខ្មែរ។
ទោះជាយ៉ាងណា ការវិវត្តសង្គមតែងតែកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ហើយបើតាមទស្សនៈរបស់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ ត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណា កុំឱ្យប្រព្រឹត្តឆ្គាំឆ្គងប្រាសចាកអំពីវប្បធម៌និងប្រពៃណីខ្មែរ។ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានជំរុញលើកទឹកចិត្តថា គេគួរតែប្ដូរពីពាក្យបាញ់ទឹក ជះទឹក មកប្រើពាក្យ ប្រោះព្រំទឹក ដែលជាពាក្យដ៏សមរម្យនៅក្នុងភាសាខ្មែរ និងជាការថែរក្សាតម្លៃវប្បធម៌ខ្មែរ ចៀសវាងការលេងទឹកបាញ់ទៅលើអ្នកដំណើរនៅតាមដងផ្លូវ និងនៅទីកន្លែងសាធារណៈនានា ដែលអាចបង្កជាគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ។
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា ការលេងទឹក ប្រោះព្រំទឹក គឺជាវប្បធម៌ខ្មែរ ដែលវិវត្តពីការស្រង់ព្រះក្នុងវត្ត និងស្រង់ព្រះក្នុងផ្ទះ មកជាការប្រោះព្រំទឹកទៅដល់គ្នាទៅវិញទៅមក តែទោះជាយ៉ាងណា ឯកឧត្ដមបានសំណូមពរឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ រៀបចំទីកន្លែងសមស្របសម្រាប់ការលេងទឹក ដើម្បីជាការប្រោះព្រំដល់បណ្ដាជនទាំងឡាយដែលមានបំណងលេងទឹក ចៀសវាងការលេងទឹកនៅតាមទីកន្លែងសាធារណៈ ដែលអាចបង្កជាភាពអនាធិបតេយ្យ និងបង្កជាគ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗ។
ចំណែកលោកស្រីបណ្ឌិត ជា វណ្ណី ក៏បានលើកឡើងផងដែរអំពីតួនាទីទឹកនៅក្នុងតម្លៃវប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ខ្មែរថា ទឹកបានស្ថិតនៅជាមួយនឹងវប្បធម៌ខ្មែរតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលតាមរឿងព្រេងនិទានដែលគេបានភ្ជាប់ទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរបានបង្ហាញថា នាគនាងដែលត្រូវចាត់ទុកថាជាក្សត្រីខ្មែរដំបូងគេ បានជួបជាមួយនឹង ហ៊ុន ទៀន ដែលជាជនជាតិឥណ្ឌា ដែលមានប្រពៃណីបុណ្យហូលី មានការប៉ាតម្សៅ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកស្រីបណ្ឌិតបានគូសបញ្ជាក់ថា នៅសម័យមុន គេមានការរក្សាតម្លៃសីលធម៌ ដោយមុននឹងលេង មានការលើកដៃសំពះសុំទោស និងសុំលេងក្នុងលក្ខណៈថ្លៃថ្នូរ គោរព និងឱ្យតម្លៃគ្នាជាមុន។ ម្យ៉ាងទៀត នៅក្នុងគ្រប់ស្ថាបត្យកម្មរបស់ខ្មែរសុទ្ធសឹងតែមានគូទឹក ដែលបង្ហាញថាទឹកមានតម្លៃធំធេងណាស់។
លោកស្រីបណ្ឌិត ក៏បានលើកឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនិទានអំពីប្រវត្តិបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរផងដែរថា កបិល មហា ព្រហ្មជាទេព្ដាអភិបាលលោក ដែលបានចាញ់ភ្នាល់ជាមួយនឹងធម្មបាលកុមារ ដែលលើកឡើងអំពីសិរីសួស្ដីទាំង៣ប្រការ ដែលសុទ្ធសឹងតែពាក់ព័ន្ធនឹងទឹក។ លោកស្រីក៏បានលើកឡើងអំពី កំណត់ត្រារបស់លោក ជីវ តាក្វាន់ ដែលបានគូសបញ្ជាក់អំពីការយកទឹកពីគ្រប់ទិសទី មកស្រង់ព្រះ ដែលស្រង់ទាំងព្រះក្នុងវត្ត ទាំងមាតាបិតាដែលជាព្រះរស់ និងចាស់ទុំនៅក្នុងស្រុកភូមិ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកស្រីបណ្ឌិត ជា វណ្ណី បានសំណូមពរឱ្យបង្វែរការប្រព្រឹត្តសកម្មភាពបាញ់ទឹក ឬគប់ទឹក មកជាការយកទឹកមកប្រោះព្រំដល់គ្នាទៅវិញទៅមក និងបង្គ្រប់ជាការផ្ដល់ពរដល់គ្នាទៅវិញទៅមក៕
RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ
ជាស្មារតីទទួលខុសត្រូវក្នុងនាមជាពលរដ្ឋនៃប្រទេសជាតិមួយ មនុស្សទាំងអស់នៅក្នុងសង្គម ត្រូវតែគោរពនិងអនុវត្តទៅតាមច្បាប់ដែលមានជាធរមាននៅក្នុងសង្គមជាតិរបស់ខ្លួន។ នៅពេលដែលមានការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ត្រូវតែមានការបង្ក...
នៅរសៀលថ្ងៃចន្ទ ៨ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៨ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ វេលាម៉ោង ២:៣០នាទីព្រឹក ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានអញ្ជើញដឹកនាំកិច្ចប្រជុំ ស...
ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួររបស់អ្នកសារព័ត៌មានអំពី ការអំពាវនាវរបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេស ឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរចូលរួមធ្វើបាតុកម្មនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាអធិបតេយ្យលើកោះគុជ លោកបណ្ឌិត...
ថ្ងៃទី១៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការរៀបចំនៃគណៈកម្មការកសាងសន្តិភាព (Organizational Committee of the Peacebuilding Commission-OCPBC) សម្...
(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ២រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ព.ស. ២៥៦៨ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាតំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ឯកឧត្ដម...
សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្...
ចុចមើលសេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចា...
ចុចមើលវគ្គថ្មី! បណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសនិងវិជ្ជាជីវៈ ជំនាញចុងភៅនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៤ និង ទី៦...
ចុចមើលសេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ កាលបរិច្ឆេទឈ...
ចុចមើលសេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំទទួលពាក្យដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសង្ហារឹម នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា កាលបរិ...
ចុចមើលវគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់ប...
ចុចមើលកម្មវិធីតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្ស គឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» សាលមហោស្រពខេមរវិទូ អគារខេមរវ...
ចុចមើលកិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្សគឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» នៅព្រឹក ថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្ន...
ចុចមើលសេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ទនៈសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ សម្រាប់រាជបណ្ឌិ...
ចុចមើលសេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការបោះពុម្ភព្រឹត្តិបត្រលេខ១២ សទ្ទានុក្រមភាសាវិទ្យា សទ្ទ...
ចុចមើលសេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃសម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈឆមាសទី១ ឆ្នាំ២០២១របស់រាជបណ...
ចុចមើលសេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈការិយាល័យឆ្នាំ២០២១សម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យស...
ចុចមើល