បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ 

ក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ និងនយោបាយរបស់កម្ពុជា បញ្ហាស្តីពីការឈ្លានពាន ឬការជ្រៀតជ្រែកពីប្រទេសជិតខាងតែងជាប្រធានបទដ៏រសើប និងស្មុគស្មាញ។ ទោះបីជាប្រវត្តិសាស្ត្របានកត់ត្រានូវភស្តុតាងជាច្រើននៃការឈ្លានពាន ឬការប៉ុនប៉ងគ្រប់គ្រងឥទ្ធិពលលើទឹកដីខ្មែរ ពីសំណាក់ប្រទេសជិតខាងដូចជាថៃ និងវៀតណាម ក៏ដោយ ក៏ប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួនហាក់មានទំនោរបំភ្លេច ឬមិនផ្តោតសំខាន់លើរឿងរ៉ាវទាំងនេះឡើយ។ បាតុភូតនេះអាចត្រូវបានពន្យល់តាមរយៈកត្តាសង្គម នយោបាយ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងចិត្តសាស្ត្រជាច្រើន។ 

កម្ពុជាបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាម និងវិបត្តិនយោបាយជាច្រើនក្នុងរយៈពេលជាងបួនទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវស្នាមរបួសជ្រៅទាំងផ្លូវចិត្ត និងសង្គម។ សម័យខ្មែរក្រហម (១៩៧៥-១៩៧៩) និងសង្គ្រាមស៊ីវិលជាបន្តបន្ទាប់បានធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើការរស់រានមានជីវិត និងការកសាងជីវិតឡើងវិញ ជាជាងការចងចាំ ឬការពិភាក្សាអំពីបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលអាចបង្កជាភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសជិតខាង។ កម្មវិធីសិក្សានៅសាលាមិនបានផ្តល់ការយកចិត្តទុកដាក់គ្រប់គ្រាន់លើបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការឈ្លានពានពីប្រទេសជិតខាង ដោយផ្តោតជាងនេះទៅលើសម័យអង្គរ ឬសម័យខ្មែរក្រហម។ នេះធ្វើឱ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយមានការយល់ដឹងតិចតួចអំពីទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ស្មុគស្មាញជាមួយប្រទេសជិតខាង។

កម្ពុជាជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងកម្រិតអភិវឌ្ឍន៍ ហើយបានពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងទៅលើទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសថៃ និងវៀតណាម។ ថៃជាទីផ្សារធំសម្រាប់កម្លាំងពលកម្មខ្មែរ និងផលិតផលកសិកម្ម ខណៈវៀតណាមជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់ និងជាប្រភពនៃការវិនិយោគ។ ការពឹងផ្អែកនេះបានបង្កើតនូវភាពចាំបាច់ក្នុងការរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសជិតខាង ដែលជួនកាលធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរមានទំនោរមិននិយាយ ឬរំលឹកអំពីជម្លោះប្រវត្តិសាស្ត្រដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រជាជនខ្មែរជាច្រើន ជាពិសេសនៅតំបន់ជនបទ មានជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃដែលផ្តោតលើការស្វែងរកចំណូល និងការលើកកម្ពស់ជីវភាពគ្រួសារ។ បញ្ហានៃការឈ្លានពានកាលពីអតីតកាលហាក់មិនមានភាពជាប់ទាក់ទងដោយផ្ទាល់ទៅនឹងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យការចងចាំ ឬការពិភាក្សាអំពីរឿងនេះមានកម្រិតទាប។

វប្បធម៌ខ្មែរមានលក្ខណៈសន្តិភាព និងការអធ្យាស្រ័យ។ ប្រជាជនខ្មែរតែងតែមានទំនោរចៀសវាងជម្លោះ និងស្វែងរកការរួមរស់ដោយសុខសាន្ត។ នេះអាចជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឱ្យការចងចាំអំពីការឈ្លានពានពីប្រទេសជិតខាងត្រូវបានបន្ថយសារៈសំខាន់ ដើម្បីជៀសវាងភាពតានតឹងក្នុងទំនាក់ទំនង      បច្ចុប្បន្ន។ លើសពីនេះ ស្មារតីនៃការលើកលែងទោស និងការផ្តោតលើអនាគតជាជាងអតីតកាល ក៏ជាផ្នែកមួយនៃចរិតលក្ខណៈរបស់ប្រជាជនខ្មែរ។ កត្តាចិត្តសាស្ត្រមួយទៀតគឺ “ការអស់ជំនឿ” ដែលកើតចេញពីបទពិសោធន៍នៃសង្គ្រាម និងភាពអស្ថិរភាពនយោបាយ។ ប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួនអាចមានអារម្មណ៍ថា ការពិភាក្សាអំពីការឈ្លានពានកាលពីអតីតកាលមិននាំមកនូវផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែង ហើយអាចបង្កភាពតានតឹងដែលមិនចាំបាច់។ នេះអាចជំរុញឱ្យមានការបំភ្លេច ឬការមិនផ្តល់សារៈសំខាន់ចំពោះបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងនេះ។

នយោបាយនៅកម្ពុជាក៏ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបន្ថយការចងចាំអំពីការឈ្លានពាន។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសវៀតណាម ដែលជាដៃគូសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍ និងការវិនិយោគ។ ការបង្រៀន ឬការពិភាក្សារឿងប្រវត្តិសាស្ត្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលជួនកាលជៀសវាងការលើកឡើងអំពីជម្លោះប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពនយោបាយ។ លើសពីនេះ ការគ្រប់គ្រងព័ត៌មាន និងការអប់រំប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមានកម្រិតបានធ្វើឱ្យប្រជាជន ជាពិសេសយុវជន មិនសូវមានចំណេះដឹងអំពីហេតុការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រដែលទាក់ទងនឹងការឈ្លានពាន។ កង្វះនៃការពិភាក្សាសាធារណៈ និងការអប់រំបែបនេះអាចនាំឱ្យមានការបន្ថយនៃការយល់ដឹង និងការចងចាំអំពីបញ្ហាទាំងនេះ។

ជំនាន់ថ្មីនៃប្រជាជនខ្មែរដែលកើតក្រោយសង្គ្រាមមានទំនោរផ្តោតលើបញ្ហាបច្ចុប្បន្ន ដូចជាការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ការងារ និងបច្ចេកវិទ្យា ជាជាងការចងចាំអំពីអតីតកាល។ ការផ្លាស់ប្តូរនៃជំនាន់នេះបាននាំឱ្យមានការថយចុះនៃការយល់ដឹង និងការផ្តល់សារៈសំខាន់ចំពោះបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រ។ យុវជនខ្មែរសម័យទំនើបតែងតែមើលទៅអនាគត និងឱកាសថ្មីៗ ជាជាងការជាប់គាំងនឹងរឿងរ៉ាវនៃអតីតកាល។លើសពីនេះ ការរីកចម្រើននៃសាកលភាវូបនីយកម្ម និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមបានធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរមានទំនោរទទួលយកទស្សនៈអន្តរជាតិ និងការយល់ឃើញថ្មីៗ ដែលអាចធ្វើឱ្យបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រហាក់មានសារៈសំខាន់តិចជាងមុន។

ការដែលប្រជាជនខ្មែរមានទំនោរបំភ្លេច ឬមិនផ្តល់សារៈសំខាន់ច្រើនចំពោះការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសជិតខាងគឺជាលទ្ធផលនៃកត្តាជាច្រើនរួមគ្នា រួមមាន ការបន្សល់ទុកនៃសង្គ្រាម ការពឹងផ្អែកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌នៃការអធ្យាស្រ័យ ឥទ្ធិពលនយោបាយ និងការផ្លាស់ប្តូរនៃជំនាន់។ ទោះបីជាបញ្ហានេះអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបំភ្លេច ឬការមិនផ្តល់សារៈសំខាន់ក៏ដោយ វាក៏អាចជាយន្តការមួយសម្រាប់សង្គមខ្មែរក្នុងការសម្របខ្លួនទៅនឹងបរិបទបច្ចុប្បន្ន និងការស្វែងរកសន្តិភាព និងស្ថិរភាព។ ទោះជាយ៉ាងណា ការបំភ្លេចនេះមិនគួរត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណជាតិ ឬការមិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្រនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពស្មុគស្មាញនៃការប្រឈមមុខនឹងអតីតកាល ខណៈពេលដែលកំពុងធ្វើការកសាងអនាគត។ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការពង្រឹងអត្តសញ្ញាណជាតិ ការអប់រំ និងការពិភាក្សាសាធារណៈអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រគួរតែត្រូវបានលើកទឹកចិត្តបន្ថែមទៀត ដោយមិនបង្កើតភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសជិតខាង។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ គឺជាគ្រូបង្រៀនវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា!