ដោយ៖ បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ

ការចោទប្រកាន់របស់ប្រទេសថៃទៅលើកម្ពុជាថាបានប្រើប្រាស់មីនដែលផលិតនៅរុស្ស៊ីគឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញមួយ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពតានតឹងនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរអង្វែងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ការចោទប្រកាន់នេះមិនត្រឹមតែជាបញ្ហាបច្ចេកទេសទាក់ទងនឹងប្រភពនៃអាវុធ (មីន) ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងជាផ្នែកមួយនៃហេតុផលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដែលអាចបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗ។

១. បរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រនៃមីននៅកម្ពុជា

ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវិល និងជម្លោះអន្តរជាតិជាច្រើនទសវត្សរ៍ ជាពិសេសរវាងឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ ១៩៩៨។ ក្នុងអំឡុងពេលនេះ មីនប្រឆាំងមនុស្ស និងគ្រឿងផ្ទុះផ្សេងទៀតត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយដោយក្រុមបក្សពួកនានា ដែលគាំទ្រដោយមហាអំណាចអន្តរជាតិផ្សេងៗគ្នា ដូចជា៖

• សហភាពសូវៀត/រុស្ស៊ី៖ មីនប្រភេទ PMN-2, POMZ-2 និង OZM-72 ត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់ជាចម្បងទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម។
• ចិន៖ មីនប្រភេទ Type 69 និង Type 72 ត្រូវបានផ្តល់ជូនក្រុមខ្មែរក្រហម និងក្រុមបក្សពួកផ្សេងទៀត។
• សហរដ្ឋអាម៉េរិក និងបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច៖ មីនប្រភេទ M14, M16, និង VS-50 (អ៊ីតាលី) ត្រូវបានប្រើប្រាស់តាមរយៈការគាំទ្រដល់ក្រុមប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភ craftib កម្ពុជា។
• អឺរ៉ុបខាងកើត៖ មីនមួយចំនួនដូចជា NR-409 (បែលហ្ស៊ីក) ក៏ត្រូវបានរកឃើញផងដែរ។

ការប្រើប្រាស់មីនទាំងនេះបានបន្សល់ទុកនូវផលប៉ះពាល់មនុស្សធម៌ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា ដោយមានជនស៊ីវិលរាប់ម៉ឺននាក់រងគ្រោះ និងរាប់លានហិកតានៃដីមិនអាចប្រើប្រាស់បានដោយសារតែមីនមិនទាន់ផ្ទុះ។ ដូច្នេះ ការលើកឡើងថាមីននៅកម្ពុជាមានប្រភពចម្រុះ គឺជាការពិត។ ទោះជាយ៉ាងណា ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីជាពិសេស ហាក់ដូចជាមានចេតនាជាក់លាក់ ដែលអាចទាក់ទងនឹងគោលបំណងនយោបាយ ពោលគឺប្រទេសថៃបានឈ្លានពានចូលទឹកដីកម្ពុជាហើយ។  

២. ហេតុផលនៃការចោទប្រកាន់របស់ថៃ

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចមានហេតុផលចម្បងៗដូចខាងក្រោម៖

ក. ការបំភ្លៃទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងរុស្ស៊ី

នៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយ រុស្ស៊ីត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាប្រទេសដែលមានជំហរផ្ទុយពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច។ ដោយសារកម្ពុជាធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយសហភាពសូវៀតក្នុងទសវត្សរ៍១៩៨០ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចជាវិធីសាស្ត្រមួយដើម្បីភ្ជាប់កម្ពុជាទៅនឹងរុស្ស៊ី ដើម្បីបង្កើតភាពមិនទុកចិត្តពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច។ នេះអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយ និងហិរញ្ញវត្ថុពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។

ខ. ការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនគោរពសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា

សន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា (Ottawa Treaty) ដែលហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់ ផលិត និងស្តុកទុកមីនប្រឆាំងមនុស្ស ត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ កម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខា និងផ្តល់សច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញានេះ ដោយប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការសម្អាតមីន និងគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសថៃមិនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានេះទេ។ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីអាចជាយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនចូលរួមរបស់ថៃក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះ និងធ្វើឱ្យកម្ពុជាហាក់ដូចជាអ្នករំលោភច្បាប់អន្តរជាតិ។

គ. ការបង្កើតលេសសម្រាប់អន្តរាគមន៍ ឬការគ្រប់គ្រងព្រំដែន

ការចោទប្រកាន់នេះអាចជាផ្នែកនៃផែនការដើម្បីបង្កើតលេសសម្រាប់ការធ្វើអន្តរាគមន៍នៅតំបន់ព្រំដែន។ ដោយលើកឡើងថាកម្ពុជាបានបង្កប់មីន ថៃអាចប្រើប្រាស់រឿងនេះជាហេតុផលដើម្បីឈូសឆាយផ្លូវ ឬបង្កើនវត្តមានយោធានៅតាមព្រំដែន ដែលអាចជួយសម្រួលដល់ការចល័តទ័ព ឬសកម្មភាពផ្សេងទៀត។ នេះអាចមានគោលបំណងពង្រីកឥទ្ធិពលនៅតំបន់ជាយផ្នែកខ្លះនៃកម្ពុជា ដូចជាតំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលធ្លាប់ជាចំណុចកណ្តាលនៃជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរ។

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីទាមទារភស្តុតាងជាក់លាក់ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាកម្ពុជាពិតជាបានបង្កប់មីនទាំងនេះក្នុងគោលបំណងយោធា ឬនយោបាយ។ ទោះជាយ៉ាងណា មានចំណុចសំខាន់ៗដែលត្រូវពិចារណា៖

• ប្រភពចម្រុះនៃមីន៖ ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើ មីននៅកម្ពុជាមានប្រភពមកពីប្រទេសជាច្រើន រួមទាំងរុស្ស៊ី ចិន និងសហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាបានប្រើមីនរុស្ស៊ីជាពិសេសអាចជាការជ្រើសរើសដើម្បីគាំទ្រយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយជាក់លាក់របស់ប្រទេសថៃក្នុងការឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជា។
• ការគាំទ្រខ្មែរក្រហម៖ នៅទសវត្សរ៍១៩៨០ ថៃបានផ្តល់ការគាំទ្រដល់ក្រុមខ្មែរក្រហម ដែលជាក្រុមប្រដាប់អាវុធដ៏សំខាន់មួយក្នុងការបង្កប់មីននៅកម្ពុជា។ ដូច្នេះ ការចោទប្រកាន់ថាកម្ពុជាជាអ្នកបង្កប់មីនអាចជាការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីតួនាទីរបស់ថៃក្នុងជម្លោះនេះ។
• បរិបទនៃជម្លោះព្រំដែន៖ ជម្លោះជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារនៅចន្លោះឆ្នាំ២០០៨-២០១១ បានបង្ហាញពីភាពមិនទុកចិត្តគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ការចោទប្រកាន់អំពីមីនអាចជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីបង្កើតភាពមិនមានស្ថិរភាព ឬបង្កហេតុផលសម្រាប់ការធ្វើអន្តរាគមន៍។

៣. ផលប៉ះពាល់នៃការចោទប្រកាន់

ការចោទប្រកាន់នេះអាចបង្កផលប៉ះពាល់ជាច្រើន៖

• ផលប៉ះពាល់នយោបាយ៖ ការភ្ជាប់កម្ពុជាទៅនឹងមីនរុស្ស៊ីអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់កេរ្តិ៍ឈ្មោះនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ជាពិសេសក្នុងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងការគោរពសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា។
• ផលប៉ះពាល់សន្តិសុខ៖ ការចោទប្រកាន់នេះអាចបង្កើនភាពតានតឹងនៅតាមព្រំដែន និងនាំឱ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាផ្នែកយោធា។
• ផលប៉ះពាល់មនុស្សធម៌៖ ការផ្តោតលើការចោទប្រកាន់នយោបាយអាចរំខានដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការសម្អាតមីន ដែលជាអាទិភាពសម្រាប់កម្ពុជាដើម្បីកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាជន។

ការចោទប្រកាន់របស់ប្រទេសថៃទៅលើកម្ពុជាថាបានប្រើប្រាស់ ឬបង្កប់មីនដែលផលិតនៅរុស្ស៊ី គឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពតានតឹងនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏វែងឆ្ងាយរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ផ្ទុយពីការចោទប្រកាន់ថៃថាបានបង្កប់មីន កម្ពុជាបានជ្រើសរើសជំហរមិនឆ្លើយតបដោយការវាយប្រហារបក ប៉ុន្តែផ្តោតលើការការពារខ្លួន និងការពង្រឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមីនប្រកបដោយតម្លាភាព។ ការជ្រើសរើសជំហរការពារនេះបង្ហាញពីភាពចាស់ទុំផ្នែកនយោបាយ និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់កម្ពុជាក្នុងការរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកម្ពុជាអាចឆ្លើយតបដោយ៖

• បញ្ជាក់អំពីការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះសន្ធិសញ្ញាក្រុងអូតាវ៉ា៖ កម្ពុជាអាចបង្ហាញពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនក្នុងការសម្អាតមីន និងការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។
• អំពាវនាវឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតអន្តរជាតិ៖ ដើម្បីបញ្ជាក់ភស្តុតាងអំពីប្រភពនៃមីន និងបញ្ជៀសការចោទប្រកាន់ដែលគ្មានមូលដ្ឋាន។
• ពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ៖ ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាមីន និងការពារកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួន។

ការចោទប្រកាន់របស់ថៃថាកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់មីនរុស្ស៊ីហាក់ដូចជាមានគោលបំណងនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដែលអាចបម្រើផលប្រយោជន៍របស់ថៃ ដូចជាការបង្វែរការយកចិត្តទុកដាក់ពីការមិនគោរពសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ ឬការបង្កើតលេសសម្រាប់សកម្មភាពនៅតាមព្រំដែន។ ទោះជាយ៉ាងណា ដោយសារមីននៅកម្ពុជាមានប្រភពចម្រុះ និងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃជម្លោះដ៏ស្មុគស្មាញ ការចោទប្រកាន់នេះត្រូវការភស្តុតាងជាក់លាក់ដើម្បីបញ្ជាក់។ កម្ពុជាគួរតែបន្តផ្តោតលើការសម្អាតមីន និងការកសាងទំនុកចិត្តជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះប្រកបដោយតម្លាភាព និងសន្តិភាព។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ  គឺជាអ្នកស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា!