រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ នាពេលថ្មីៗនេះ គ្រោះរាំងស្ងួត តែងតែ កើតមានឡើងជាញឹកញាប់ នៅទូទាំងអាងទន្លេមេគង្គ និងមានការកើនឡើងឥតឈប់ឈរក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ ផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គកំពុងបានបង្ហាញពីភាពមិនធ្លាប់មានសោះតាំងពីមុនមក ដែលកម្ពស់ទឹកមានកម្រិតទាបបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ទោះបីជានៅរដូវវស្សាក៏ដោយ។ នៅផ្នែកខាងក្រោម ក៏មានការព្រួយបារម្ភថា លែងមាន​ទឹកជំនន់ទន្លេមេគង្គ ហើយទឹកប្រៃបានគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសកម្ពុជា និងតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គនៃប្រទេស​វៀតណាម។

ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ តាមតួលេខរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គបានបង្ហាញថា ផ្នែកខាងលើនៃអាងទន្លេមេគង្គក្រោមនៅស្រុក​ឈៀងសែន (Chiang Saen) ខេត្តឈៀងរ៉ៃ (Chiang Rai) នៃប្រទេសថៃ ទៅហ្លួងព្រះបាង (Luang Prabang) និងវៀងច័ន្ទ (Vientiane) នៅប្រទេសឡាវ និងបន្តទៅខេត្តណងខាយ (Nong Khai) ប្រទេសថៃ និងអ្នកលឿងប្រទេសកម្ពុជា កម្ពស់ទឹកមានកម្រិតទាបជាងកម្ពស់ទឹកដែលត្រូវបាន វាស់កាលពីឆ្នាំ១៩៩២ និងជាឆ្នាំដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា មានការធ្លាក់ចុះទាបបំផុត។ បឹងទន្លេសាបដែល ជាបឹងទឹកសាបធំជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺឬហៅថាអាងស្តុកទឹក “water bag” ដ៏ធំមួយ ដែលជាអាងស្តុក ទឹកនៅរដូវវស្សា និងជាប្រភពទឹកសម្រាប់ស្រោចស្រប់នៅភាគខាងក្រោមនៃដីសណ្ដទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេស វៀតណាមនារដូវប្រាំង។ ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ២០១៩ អាងស្តុកទឹកនេះ ក៏កំពុងធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យបារម្មណ៍ ផងដែរ។ ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននៅស្ថិតរស់នៅ ក្នុងភូមិអណ្តែតទឹក ត្រូវបានជាប់គាំងដោយសារទឹកបឹងមាន កម្រិតទាប និងមិនអាចធ្វើចរាចរបាន។

អាងទន្លេមេគង្គបែងចែកជាពីរផ្នែកគឺផ្នែកធំៗ ផ្នែកខាងលើ ហូរនៅក្នុងប្រទេសចិននិងផ្នែកខាងក្រោម ហូរចាប់ពីប្រទេស​ឡាវចុះទៅឆ្នេរសមុទ្រនៃដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ។ នៅក្នុងតំបន់អាងទឹកភាគខាងលើ ប្រភពទឹក ភាគច្រើនបានមកពីការរលាយទឹកកក នៅតំបន់ខ្ពង់រាបទីបេ ហើយបានផ្តល់ប្រភពទឹកមកអាងទន្លេមេគង្គ ប្រមាណ១៦% និង​ពី​មីយ៉ាន់ម៉ាមានប្រមាណ២% ។

ប្រភពទឹកនៅសល់៨២% នៃទឹកទន្លេមេគង្គ គឺបានមកដោយសារភ្លៀងនៅប្រទេសឡាវ, ថៃ, កម្ពុជា និងនៅតំបន់​ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ។ ក្នុងចំណោម៨២% ទឹកភ្លៀងនៅប្រទេសឡាវ រួមចំណែកដល់៣៥%។ ប្រទេសថៃ និងប្រទេស​កម្ពុជា បានចូលរួមចំណែកប្រមាណ១៨%។ ប៉ុន្តែជំនន់ទឹកភ្លៀងនៅអាងខាងក្រោម គឺពឹងផ្អែកភាគច្រើនទៅលើអាកាសធាតុ។

ក្រៅពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ នៅតាមអាងទឹកមានការកើនឡើង ការប្រើប្រាស់ទឹកនៅ ខ្សែទឹកខាងលើក៏ជាមូលហេតុដែលបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតធ្ងន់ធ្ងរ និងកង្វះទឹកនៅខ្សែទឹកខាងក្រោមផងដែរ។ ថ្មីៗនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គឡាវ បានបញ្ជូនសំណើគម្រោងផែនការអនុវត្តគម្រោងវារីអគ្គីសនី នៅហ្លួងប្រាបាង (Luong-Phrabang​ Mainstream Hydropower Project) ទៅឱ្យលេខាធិការដ្ឋានគណៈ កម្មការទន្លេមេគង្គ។

នេះគឺជាសំណើសម្រាប់គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីទី៥ របស់ប្រទេសឡាវនៅលើដងទន្លេមេគង្គ បន្ទាប់ពី គម្រោង​សា​យ៉ាប៊ូរី (Xaynhabury) ដនសាហុង (Don Sahong) ផាក់ផែង (Pak Beng) និងផាក់ឡាយ (Pak Lay)។ ថ្មីៗនេះប្រទេសឡាវក៏បានផ្ញើសេចក្តីជូនដំណឹងអំពីគម្រោងវារីអគ្គិសនីសាណាខាម (Sanakham) ផងដែរ។ ប្រទេសឡាវបានធ្វើសំណើបន្តបន្តាប់សម្រាប់គម្រោង វារីអគ្គីសនីគម្រោងវារីអគ្គីសនី នៅមេគង្គក្រោម។ ក្រៅពីនេះនៅមានទំនប់​វារីអគ្គិសនីដែលកំពុងដំណើរការជាច្រើនទៀតនៅផ្នែកខាងលើ នៃទន្លេមេគង្គ ក្នុងប្រទេសចិន ហើយក៏នៅមានគម្រោង​​សាងសង់ថ្មីៗបន្ថែមទៀតផងដែរ។ គម្រោងផ្ទេរទឹកនៅភាគឥសាន្តនៃប្រទេសថៃកំពុងទាញយកផលប្រ​យោជន៍ ពីអាងទន្លេមេគង្គកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ និងកំពុង បង្កើតបញ្ហាប្រឈមយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំពោះសន្តិសុខទឹកនៃអាងទន្លេមេគង្គ ជាពិសេស សម្រាប់រដ្ឋនៅផ្នែកខាង ក្រោមដូចជា ប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម។

នៅរដូវប្រាំង យើងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ប្រទេសចិន បានខ្ទប់ទឹករហូតដល់៥០%នៃទន្លេមេគង្គ។ ដូច្នេះផលប៉ះពាល់នៃទំនប់វារីអគ្គិសនី របស់ចិននៅខ្សែទឹកខាង លើ ជាមូលហេតុនៃការបង្កឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតនៅភាគខាងក្រោម ដែលមិនអាចប្រកែកបាន។ លើសពីនេះ ទៅទៀត ទំនប់វារីអគ្គីសនីដែលបានសាងសង់យ៉ាងច្រើនតំណាក់នេះបានបណ្តាលឱ្យមានការធ្លាក់ចុះយ៉ាង ខ្លាំង នៃផលនេសាទធម្មជាតិ សរុបរហូត​​ដល់ទៅ៥០% សម្រាប់ទាំង ប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសកម្ពុជា។

ទំនប់វារីអគ្គិសនី ដែលបានសាងសង់នៅលើដៃទន្លេ នឹងបន្ថែមការបាត់បង់ពូជន៍ត្រី និងចំនួនត្រីនៅ ក្នុងតំបន់។ ប្រការនេះនឹងជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់សន្តិសុខ ស្បៀង ការរស់នៅ សុខមាលភាពសង្គម និង សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជា​ជនភាគច្រើនដែលរស់នៅតំបន់ទំនាបលិចទឹកនៃប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ដែលពឹង ផ្អែកដោយផ្ទាល់ឬដោយប្រយោលលើជលនេសាទ។

ជីវៈចម្រុះនៅក្នុងតំបន់ ក៏រងផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ រួមមាន ហានិភ័យនៃការបាត់បង់ ឬ ផុតពូជរហូតដល់​ទៅ១០%នៃប្រភេទត្រី។ ការកាត់បន្ថយចំនួនត្រីដែលធ្វើចំណាកស្រុកតាមរដូវ បាត់បង់ត្រី ផ្សោតទឹកសាបទន្លេមេគង្គ ការកាត់បន្ថយការចែកចាយ និងចំនួនសិប្បីសត្វទឹកសាប និងកាត់បន្ថយ ការចល័ត របស់សិប្បីសត្វផងដែរ។

អ្នកជំនាញមកពីគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ បានលើកឡើងថា មានមូលហេតុ៣យ៉ាង ដែលបណ្តាល ឱ្យកម្ពស់ទឹកទន្លេទាប ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គគឺ៖ ទី១-ទឹកភ្លៀងមានការធ្លាក់ចុះតិច ទី២-ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅជីងហុង(Jinghong) ក្នុងប្រទេសចិនបានកាត់បន្ថយការហូរទឹកទៅចាក់បំពេញតំបន់ អាង និងទី៣-អាកាសធាតុក្តៅជាងធម្មតា នៅបណ្តាប្រទេសមួយចំនួមនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងឆ្នាំ២០១៩។

ថ្មីៗនេះបណ្តាញសារព័ត៌មានរបស់ថៃក៏បានលើកឡើងពីមូលហេតុបីយ៉ាងដែលបណ្តាលឱ្យមានការ ថយចុះកម្រិតទឹកក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ ដែលបង្កឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតផងដែរ៖ ទឹកភ្លៀងប្រចាំឆ្នាំមានចំនួន តិចពេក និងការកាត់បន្ថយបរិមាណទឹកដែលបង្កដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីជីងហុង ក្នុងខេត្តយូណាន នៃប្រទេស ចិន ដែលមានចម្ងាយប្រវែង​៣៤០​​​គីឡូម៉ែត្រ ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ព្រំដែន នៃប្រទេសថៃ មីយ៉ាន់ម៉ា និងឡាវ។

គ្រោះរាំងស្ងួតបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនជាង៧០លាននាក់នៅក្នុង អាងទន្លេមេគង្គ។ មិនថាមានហេតុផលអ្វីក៏ដោយប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្នុង អាងទន្លេមេគង្គចាំបាច់ត្រូវ រួមគ្នា ដើម្បីអាចដោះស្រាយបញ្ហា​នេះបាន។ ភាពខុសគ្នានៃភាពធន់នឹងគ្រោះរាំងស្ងួតរបស់ជាតិនីមួយ ក៏បង្ហាញពី តម្រូវការនៃការសម្របសម្រួលប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរវាងយន្តការសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ដែលមាន ស្រាប់នៅក្នុងតំបន់មេគង្គ ជាពិសេស ការសម្របសម្រួលរវាងគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC) និងកិច្ច សហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង ត្រូវសម្របសម្រួល​​ធនធានដែលមានស្រាប់ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការ ប្រែប្រួលអាកាសដ៏ធាតុធ្ងន់ធ្ងរនាពេលបច្ចុប្បន្ន។

បច្ចុប្បន្ន តួនាទី និងសមិទ្ធិផលរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គដែលមានរយៈពេល ២៣ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ត្រូវតែជួយជ្រោមជ្រែងប្រទេសជាសមាជិកនិងធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយដៃគូនានាជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយមិនអាចប្រកែកបានឡើយ។

ដូច្នេះ ស្ថានភាពគ្រោះរាំងស្ងួតដែលកាន់មានភាពធ្ងន់ធ្ងរឡើងៗ នៅក្នុងតំបន់អាងទន្លេមេគង្គ ទាមទារ ឱ្យប្រទេសជាប់ពាក់ព័ន្ធចាត់វិធានការយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍទន្លេតាមដងទន្លេមេគង្គប្រកប ដោយនិរន្តរភាព។ ជាការបន្ទាន់​​និងចាំបាច់ នៅពេលអនាគត ត្រូវបង្កើនការចែករំលែកព័ត៌មាននិងទិន្នន័យ ជលសាស្ត្រ ទាំងរដូវភ្លៀង និងរដូវប្រាំង បង្កើតប្រព័ន្ធប្រកាសអាសន្ននិងយន្តការ សម្របសម្រួលនានាក្នុងការ គ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយទឹកជំនន់ គ្រោះរាំងស្ងួត និងគ្រោះមហន្តរាយផ្សេងៗ និងអនុវត្តគម្រោង រួមគ្នាដើម្បីគាំទ្រដល់ប្រជាជន ដើម្បីធានាដល់ជីវភាពរស់​នៅរបស់ពួកគេប្រឆាំង នឹងផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមាន នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនានានៅតាមដងទន្លេ៕

RAC Media

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា