បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ 

ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងចិន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា “មិត្តភាពដែកថែប” គឺជាសសរស្តម្ភនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដ៏រឹងមាំ ដែលមានឫសគល់ជ្រៅតាំងពីសម័យបុរាណរហូតដល់យុគសម័យទំនើប។ ទំនាក់ទំនងនេះមិនមែនគ្រាន់តែជាការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចឬនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាការបញ្ចូលគ្នានៃអារម្មណ៍ ក្តីស្រឡាញ់ និងការយល់ចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។ ទោះជាយ៉ាងណា ដូចទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិណាមួយ កម្ពុជានិងចិនក៏ប្រឈមនឹងឧបសគ្គជាច្រើន។ បញ្ហាទាំងនេះ រួមទាំងការយល់ខុសគ្នាអំពីគោលបំណងនៃការវិនិយោគ និងការព្រួយបារម្ភអំពីបំណុល បានបង្កើតភាពស្មុគស្មាញ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងបេះដូងរបស់ប្រជាជនទាំងពីរប្រទេស មានក្តីសុបិនរួមគ្នាដែលបង្កប់នូវក្តីសង្ឃឹម៖ កម្ពុជាដែលរីកចម្រើន និងចិនដែលជាមិត្តស្មោះត្រង់។ 

ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំរវាងកម្ពុជានិងចិននៅតែប្រឈមនឹងឧបសគ្គដែលកើតចេញពីភាពខុសគ្នានៃវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងគោលបំណងជាតិ។ ការវិនិយោគដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់ចិន ដូចជាការសាងសង់ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន កំពង់ផែ និងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស បាននាំមកនូវផលប្រយោជន៍ជាច្រើនដល់កម្ពុជា។ ឧទាហរណ៍ ផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញ-សៀមរាប និងកំពង់ផែ បានជួយជំរុញទេសចរណ៍ និងពាណិជ្ជកម្ម។ ប៉ុន្តែ ការវិនិយោគទាំងនេះក៏បានបង្កើតការយល់ខុសគ្នាក្នុងចំណោមប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួន ដែលខ្លាចថាការវិនិយោគទាំងនេះអាចជាឧបាយកលដើម្បីគ្រប់គ្រងធនធាន ឬឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់កម្ពុជា។  ការយល់ខុសគ្នានេះកើតឡើងដោយសារការខ្វះខាតតម្លាភាពនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងមួយចំនួន និងការយល់ឃើញថា គម្រោងទាំងនេះផ្តល់ផលប្រយោជន៍ច្រើនជាងដល់អ្នកវិនិយោគចិន។ ជាក់ស្តែង តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសនៅខេត្តព្រះសីហនុ ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុនចិន ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាតំបន់ដែលបម្រើផលប្រយោជន៍ចិនច្រើនជាងកម្ពុជា។ ការយល់ឃើញបែបនេះបានបង្កើតភាពមិនជឿជាក់ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ភាពស្និទ្ធស្នាលនៃទំនាក់ទំនង។  លើសពីនេះ ការព្រួយបារម្ភអំពីបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់ចិនក៏ជាបញ្ហាសំខាន់។

គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដ៏ធំសម្បើម ដែលភាគច្រើនផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានតាមរយៈប្រាក់កម្ចី បាននាំឱ្យមានការពិភាក្សាអំពី “អន្ទាក់បំណុល”។ ប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួនមានអារម្មណ៍ថា បំណុលទាំងនេះអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់សមត្ថភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងអនាគតសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។ បំណុលរបស់កម្ពុជាចំពោះចិនបានកើនឡើងជាលំដាប់ ដោយសារគម្រោងធំៗដូចជាទំនប់វារីអគ្គិសនី និងផ្លូវហាយវ៉េ។ ទោះបីជាគម្រោងទាំងនេះបានជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចក៏ដោយ ក៏ប្រជាជនខ្មែរនៅតែមានអារម្មណ៍មិនស្រួលចិត្ត។ ពួកគេខ្លាចថា ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនអាចសងបំណុលទាំងនេះបានទេ ចិនអាចនឹងទាមទារសម្បទានដ៏ធំ ដូចជាការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ឬទឹកដី។ ករណីនៃកំពង់ផែ Hambantota នៅស្រីលង្កា ដែលត្រូវបានប្រគល់ឱ្យចិនគ្រប់គ្រង បានបង្កើតការព្រួយបារម្ភស្រដៀងគ្នានៅកម្ពុជា។ 

ភាពខុសគ្នាវប្បធម៌រវាងប្រជាជនខ្មែរនិងចិនក៏ជាបញ្ហាប្រឈមមួយទៀត។ ទោះបីជាទំនាក់ទំនងនេះមានឫសគល់ជ្រៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចជាការធ្វើដំណើររបស់ Zhou Daguan នៅសតវត្សទី១៣ ក៏ដោយ ក៏នៅតែមានភាពខុសគ្នាក្នុងវិធីសាស្ត្រនៃការធ្វើអាជីវកម្ម និងការគោរពតម្លៃសង្គម។ ប្រជាជនខ្មែរមួយចំនួនមានអារម្មណ៍ថា អ្នកវិនិយោគចិនខ្វះការយល់ដឹងអំពីប្រពៃណី និងតម្លៃខ្មែរ ដែលនាំឱ្យមានការប៉ះទង្គិចនៅក្នុងសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ នៅខេត្តព្រះសីហនុ ការមកដល់នៃអ្នកវិនិយោគនិងកម្មករចិនជាច្រើនបានបង្កើតភាពតានតឹងជាមួយប្រជាជនក្នុងស្រុក ដោយសារភាពខុសគ្នាក្នុងវប្បធម៌ និងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ ការយល់ឃើញថា អ្នកវិនិយោគចិនផ្តល់អាទិភាពដល់ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនជាងសហគមន៍ក្នុងស្រុក បានធ្វើឱ្យមានអារម្មណ៍មិនសប្បាយចិត្ត។

 ក្តីសុបិនរួមរវាងកម្ពុជានិងចិន

ទោះបីជាមានបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិននៅតែត្រូវបានជំរុញដោយក្តីសុបិនរួមគ្នា ដែលផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងអារម្មណ៍នៃក្តីសង្ឃឹម និងការប្តេជ្ញាចិត្ត។ ក្តីសុបិនទាំងនេះបង្កប់នូវចក្ខុវិស័យរួមគ្នាសម្រាប់អនាគត។  កម្ពុជាដែលរីកចម្រើនគឺជាចក្ខុវិស័យដ៏សំខាន់មួយ។ ប្រជាជនខ្មែរនិងចិនចង់ឃើញកម្ពុជាមានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទំនើប និងជីវភាពប្រជាជនប្រសើរឡើង។ ចិនបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជួយសម្រេចសុបិននេះ តាមរយៈគម្រោងធំៗដែលជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ឧទាហរណ៍ ការសាងសង់អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិថ្មីនៅភ្នំពេញ និងសៀមរាប បានបើកឱកាសថ្មីសម្រាប់ទេសចរណ៍ និងការវិនិយោគ។ សម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរ សុបិននេះមិនមែនគ្រាន់តែជាការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាការស្តារឡើងវិញនៃមោទនភាពជាតិ។ បន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់សង្គ្រាម និងភាពក្រីក្រអស់ជាច្រើនទសវត្ស កម្ពុជាចង់ឃើញខ្លួនឯងជាប្រទេសដែលមានភាពរឹងមាំ និងឯករាជ្យ។ ចិន ក្នុងនាមជាមិត្តដ៏សំខាន់ បានជួយធ្វើឱ្យសុបិននេះកាន់តែជិតសម្រេច។  ចិនជាមិត្តស្មោះត្រង់គឺជាផ្នែកមួយទៀតនៃក្តីសុបិនរួមគ្នា។ នៅក្នុងបេះដូងរបស់ប្រជាជនចិន កម្ពុជាមិនមែនគ្រាន់តែជាដៃគូនៅក្នុងគម្រោង “ផ្លូវនិងខ្សែក្រវ៉ាត់” ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាមិត្តភក្តិដែលពួកគេចង់ឃើញរីកចម្រើន។ ចិនមានមោទនភាពចំពោះការចូលរួមចំណែករបស់ខ្លួនក្នុងការអភិវឌ្ឍកម្ពុជា និងចង់បន្តជាមិត្តដែលអាចទុកចិត្តបាន។ ចក្ខុវិស័យរបស់ចិនគឺចង់ឃើញទំនាក់ទំនងនេះក្លាយជាគំរូនៃការសហការគ្នាដ៏ជោគជ័យរវាងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ។ ចិនក៏ចង់ឱ្យកម្ពុជាយល់ថា ការគាំទ្ររបស់ខ្លួនគឺផ្អែកលើគោលការណ៍នៃភាពស្មើភាព និងផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក។ ការគាំទ្ររបស់ចិននៅក្នុងវេទិកាអន្តរជាតិ ដូចជាអង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការការពារផលប្រយោជន៍របស់កម្ពុជា។  ការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌និងចំណេះដឹងក៏ជាផ្នែកសំខាន់នៃក្តីសុបិនរួមគ្នា។

កម្ពុជានិងចិនមានប្រវត្តិសាស្ត្រវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែប ដែលអាចរៀនសូត្រពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ សម្រាប់កម្ពុជា ចិនផ្តល់នូវបទពិសោធន៍ក្នុងការអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិទ្យា និងឧស្សាហកម្ម។ សម្រាប់ចិន កម្ពុជា  ផ្តល់នូវមរតកវប្បធម៌ខ្មែរ ដូចជាប្រាសាទអង្គរវត្ត និងសិល្បៈបុរាណ។ កម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរនិស្សិត និងការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈដែលគាំទ្រដោយចិន បានជួយបណ្តុះធនធានមនុស្សនៅកម្ពុជា។ ការរៀបចំពិធីបុណ្យវប្បធម៌ ដូចជាការបង្ហាញរបាំអប្សរានៅចិន ឬការរៀបចំពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិននៅកម្ពុជា បានជួយពង្រឹងការយល់ចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។  សន្តិភាពនិងស្ថិរភាពសកលក៏ជាផ្នែកមួយនៃក្តីសុបិនរួមគ្នា។ កម្ពុជានិងចិនចង់រួមចំណែកដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងពិភពលោក។ នៅក្នុងបរិបទនៃការប្រកួតប្រជែងភូមិ     សាស្ត្រនយោបាយ ដូចជាជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឬបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ កម្ពុជានិងចិនចង់ធ្វើការជាមួយគ្នាដើម្បីបង្កើតពិភពលោកដែលមានសន្តិភាព។ ចិនបានគាំទ្រកម្ពុជាក្នុងការចូលរួមជាសមាជិកសកម្មនៃសហគមន៍អន្តរជាតិ តាមរយៈកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន និងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ 

យុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីយកឈ្នះលើបញ្ហាប្រឈម

ដើម្បីឱ្យក្តីសុបិនរួមគ្នាទាំងនេះក្លាយជាការពិត កម្ពុជានិងចិនត្រូវសហការគ្នាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម។ ការបង្កើនតម្លាភាពនៅក្នុងការវិនិយោគគឺជាជំហានសំខាន់។ កម្ពុជានិងចិនគួរធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈអំពីផលប្រយោជន៍នៃគម្រោង និងពន្យល់អំពីលក្ខខណ្ឌនៃប្រាក់កម្ចី ដើម្បីកាត់បន្ថយការយល់ខុសគ្នា។ ការគ្រប់គ្រងបំណុលប្រកបដោយនិរន្តរភាពក៏ជាកត្តាចាំបាច់។ កម្ពុជាគួររៀបចំផែនការសងបំណុលដែលអាចធ្វើទៅបាន ដោយបង្កើនប្រាក់ចំណូលជាតិតាមរយៈការនាំចេញ និងទេសចរណ៍ ដើម្បីរក្សាឯករាជ្យភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ការពង្រឹងការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ក៏ជាវិធីសាស្ត្រដ៏សំខាន់។ ការបណ្តុះបណ្តាលភាសាចិនសម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរ និងការផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ខ្មែរនៅចិន អាចជួយកាត់បន្ថយភាពខុសគ្នាវប្បធម៌ និងបង្កើនការយល់ចិត្តគ្នា។ 

ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន ទោះបីជាប្រឈមនឹងឧបសគ្គដូចជាការយល់ខុសគ្នា និងការព្រួយបារម្ភអំពីបំណុល ក៏នៅតែត្រូវបានជំរុញដោយក្តីសុបិនរួមគ្នានៃភាពរីកចម្រើន និងមិត្តភាពស្មោះត្រង់។ តាមរយៈការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះដោយតម្លាភាព និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក កម្ពុជានិងចិនអាចបន្តពង្រឹងទំនាក់ទំនងនេះឱ្យក្លាយជាគំរូនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ។

នៅក្នុងបេះដូងរបស់ប្រជាជនខ្មែរ ចិនគឺជាមិត្តដែលនាំមកនូវពន្លឺនៃក្តីសង្ឃឹម។ នៅក្នុងបេះដូងរបស់ប្រជាជនចិន កម្ពុជាគឺជាដៃគូដែលពួកគេចង់ឃើញរីកចម្រើន។ ជាមួយនឹងក្តីសុបិនរួមគ្នានេះ ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិននឹងបន្តជាសសរស្តម្ភនៃសន្តិភាព និងភាពរុងរឿង។  

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ គឺជាគ្រូបង្រៀនវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។