រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានក្លាយទៅជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ ហើយនឹងបន្ទាប់ពីសម្តេច ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ដែលបានកាន់ដំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រទេសកម្ពុជាអស់រយៈពេល ៣៨ ឆ្នាំនោះបានលាលែងចេញពីដំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ​ការឡើងកាន់ដំណែងរបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែលរួមទាំងបញ្ហាផ្ទៃក្នុង​ និងបញ្ហានៃគោលនយោបាយបរទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងប្រទេសផ្សេងទៀតក្នុងពិភពលោក ជាពិសេស សហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសចិន ដែលប្រទេសទាំងពីរនេះសុទ្ធតែមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។

សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាផ្ទៃក្នុង ដោយរួមមានបញ្ហាក្នុងជួរនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងបញ្ហានៃការដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល។ នៅក្នុងជួរនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មាន មន្ត្រីចាស់ៗដែលបានរួមដំណើរជាមួយនឹងសម្តេចហ៊ុន សែន ដែលត្រូវជាឪពុករបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត អស់កាលជាយូរណាស់មកហើយ ហើយមកដល់ពេលនេះ មានមន្ត្រីចាស់មួយចំនួនធំបានកំពុងតែបម្រើការនៅក្នុងជួរនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយបានកំពុងតែនៅក្នុងដំណែងធំទៀតផង។ ​កូនៗ ឬសាច់ញាតិរបស់មន្ត្រី ចាស់ៗដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងគណបក្សជាប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួន មានមុខរបរនៃការរកស៊ីផ្សេងៗគ្នា និងបានកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗគ្នា។ បញ្ហាប្រឈមធំមួយសម្រាប់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត នោះ គឺនៅពេលដែលលោកត្រូវធ្វើការកាត់ទោស ឬដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីចាស់ៗ ឬសាច់ញាតិរបស់មន្ត្រីចាស់ៗណាមួយដែលបានប្រព្រឹត្តមិនស្របទៅតាមច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ឬមិនបានជួយជម្រុញឱ្យមានការគាំទ្រចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលដឹកនាំដោយសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ផ្ទាល់នោះឯង។

ពាក្យចាស់ពោលថា «យល់ញាតិឆ្លៀតច្បាប់» គឺជាពាក្យមួយដែលយើងបានដឹងអត្តន័យយ៉ាងច្បាស់ ប៉ុន្តែនៅមានពាក្យមួយទៀតដែលមានន័យគួរពិចារណាដែរនោះ គឺ «​វ៉ៃឆ្កែឱ្យមើលម្ចាស់» គឺជាពាក្យដែលមានអត្តន័យផ្សេងទៀត ដែលគួរតែពិចារណាសម្រាប់អ្នកដែលកាត់សេចក្តីណាមួយ។ ការដឹកនាំប្រទេសជាតិ គឺជាការលំបាកណាស់ទៅហើយ ព្រោះត្រូវទទួលខុសត្រូវលើរឿងគ្រប់យ៉ាង រឿងគ្រួសារ រឿងសាច់ញាតិ រឿងបងប្អូន ជាពិសេសរឿងប្រទេសជាតិ ដែលជាបណ្តុំនៃមនុស្សដែលមាននិន្នាការផ្សេងគ្នា។ ​សម្រាប់មនុស្សជាតិនៅក្នុងពិភពលោកយើងនេះ ការបានទទួលប្រយោជន៍គឺជារឿងដែលសប្បាយចិត្ត និងតែងតែត្រេកអរ ហើយការបាត់បង់ប្រយោជន៍គឺជារឿងមិនសប្បាយចិត្ត និងតែងតែខឹងសប្បារចំពោះការបាត់បងប្រយោជន៍ណាមួយ។ ​

សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវថ្នមចិត្តមន្ត្រីចាស់ៗ ព្រោះខ្លាចមានការចោទប្រកាន់ថាមិនគោរពចាស់ទុំ ឬមិនគោរពអ្នកដែលមានគុណច្រើនចំពោះបក្ស ដែលចំណុចនេះពេលខ្លះហាក់បានរំខានការតាំងចិត្តរបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ចំពោះការដឹកនាំប្រទេសជាតិ។ មន្ត្រីចាស់ៗដែលមានចេតនាល្អជាមួយនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គួរតែដកខ្លួនចេញពីរឿងមិនត្រឹមត្រូវដែលកំពុងតែកើតមាន ហើយទុកឱកាសពេញលេញសម្រាប់ការដឹកនាំប្រទេសជាតិជូនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលដឹកនាំសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ហើយមិនគួរបង្កើតបញ្ហាណាមួយសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលនោះទេ ព្រោះថាសម័យនេះគឺជាសម័យបច្ចេកវិជ្ជា ហើយមនុស្សភាគច្រើនបានសិក្សារៀនសូត្រ និងបានស្គាល់អ្វីខុសអ្វីត្រូវយ៉ាងច្បាស់លាស់។ នៅក្រោមសន្តិភាព និងការក្រោមដឹកនាំរបស់ សម្តេច ហ៊ុន សែន កន្លងមកនេះ ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាពិសេសនិស្សិត និងស្រាវជ្រាវកម្ពុជា បានឱកាសសិក្សាឈ្វេងយល់ចំពោះរឿងខុស និងរឿងត្រូវ ហើយថែមទាំងបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងទៀតជាច្រើនផងដែរ។ ​អ្នកដែលជាប់នឹងបញ្ហានៃការទន្រ្ទានយកដីរបស់រដ្ឋ ឬបឹងទន្លេសាបនោះ គួរតែដកខ្លួនចេញហើយមិនត្រូវមានចិត្តចង់បានដីបឹងទន្លេសាបទៀតនោះទេ ព្រោះនោះគឺការរំខានការសម្រចចិត្តផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាណាស់។ ថ្នាក់ដឹកនាំនាសម័យនេះ មិនមានចិត្តណាមួយថាមិនគោរពចាស់ទុំនោះទេ ប៉ុន្តែចាស់ទុំដែលបានបង្ករបញ្ហាសម្រាប់ថា្នក់ដឹកនាំនោះ គួរតែដកខ្លួនចេញឱ្យបានច្បាស់លាស់ ហើយមិនត្រូវសម្ងំដោយរង់ចាំឱកាសដើម្បីទទួលយកប្រយោជន៍នោះទេ។ ​

ការប្រយ័ត្នមាត់ ឬខ្លាចពាក្យសំដីមិនគប្បីចំពោះមន្ត្រីចាស់ៗ គឺជារឿងលំបាកផ្នែកសីលធម៌សម្រាប់ថា្នក់ដឹកនាំសម័យថ្មី ហើយកិច្ចការនេះអាចមានផលប៉ះពាល់ចំពោះគោលនយោបាយនៃដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជារបស់រាជ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផងដែរ។

ក្រៅពីការលំបាកចំពោះការភ្ជាប់ចិត្តមន្ត្រីចាស់ៗហើយនោះ នៅមានបញ្ហាក្នុងប្រទេសជាច្រើនទៀត ដែលសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវគិត និងត្រូវដោះស្រាយផងដែរ។ បញ្ហាសម្រាប់កសិករ បញ្ហាសម្រាប់អ្នកជំនួញ បញ្ហាសម្រាប់មន្ត្រីរាជការ និងការសាងសងហេដ្ឋារចនសម្ព័ន្ធក្នុងទីក្រុង និងតាមជនបទនោះ សុទ្ធតែជារឿងសំខាន់ៗដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែដោះស្រាយឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងមានទំនួលខុសត្រូវចំពោះប្រជាជាតិមួយនេះ។ ​

ការនិយាយ និងការរិះគន់ គឺជារឿងងាយស្រួយ ប៉ុន្តែការដោះស្រាយបញ្ហាជាក់ស្តែងគឺជាការលំបាក ហើយទាមទារពេលវេលា និងត្រូវការការតាំងចិត្តពីមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជាន់ថា្នក់។ មន្ត្រីដែលមានសមត្ថភាព និងមន្ត្រីដែលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះការងារ គួរតែទទួលបានការលើកទឹកចិត្ត និងការគាំទ្រឱ្យបានពិតប្រាកដ ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែបើកចិត្តទទួលយកអ្វីដែលជាការពិតដែលបានកើតមានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ​

ភាពខ្វះខាតមួយរបស់មន្ត្រីរាជការ ឬអ្នកកាន់ដំណែងណាមួយនោះ គឺពេលធ្វើរបាយការណ៍ទៅជូនថា្នក់លើមិនសូវហ៊ាននិយាយអំពីចំណុចខ្វះខាតដែលកើ់តមាននៅក្នុងស្ថាប័នរបស់ខ្លួន ឬនៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ដោយខ្លាចថា ថា្នក់លើនឹងស្តីបន្ទោសខ្លួនព្រោះតែអសមត្ថភាពនៃការដឹកនាំរបស់ខ្លួន ហើយជួនកាលខ្លាចខ្មាស់គេពេលចំណុចខ្វះខាតនោះ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ។ ដោយសារតែការលាក់របស់មន្ត្រីថា្នក់ក្រោម និងដោយសារតែការស្តីបន្ទោសរបស់ថា្នក់លើ បានបន្សល់ទុកបញ្ហាដែលមិនអាចដោះស្រាយបានជូនទៅពលរដ្ឋឱ្យជាអ្នកប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាទាំងនោះ ហើយទុកពាក្យថា «អសមត្ថភាព» ជូនទៅថ្នាក់លើជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។

ក្រៅពីបញ្ហាក្នុងប្រទេស នៅមានបញ្ហាក្រៅប្រទេសជាច្រើនទៀតដែលបានបង្ករជាបញ្ហាសម្រាប់ការដឹកនាំរបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលមានដូចជាការប្រកួតប្រជែងរបស់ប្រទេសមហាអំណាច ការរៀបឥរិយាបទនៅឆាកអន្តរជាតិ ការពិនិត្យមើលទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម ការទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគបរទេសឱ្យមករកស៊ីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការពិនិត្យមើលព្រំដែនគោក និងព្រំដែនសមុទ្រ ការថែរក្សាទំនាក់ទំនងទំនងល្អជាមួយនឹងប្រទេសផ្សេងទៀត គឺសុទ្ធតែមិនមែនជាការងាយស្រួលនោះទេ។

ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេសតូច មានសេដ្ឋកិច្ចមិនទាន់រឹងមាំ កំលាំងយោធានៅមានកម្រឹត ហើយពលរដ្ឋដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ ក៏នៅមានចំនួនមិនទាន់ច្រើនដូចប្រទេសជិតខាងនៅឡើយទេ ព្រោះហេតុនោះនៅមានកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលប្រទេសកម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយ និងត្រូវធ្វើសកម្មភាពដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ហើយត្រូវថែរក្សាសន្តិភាពដែលកំពុងតែមាននៅពេលនេះឱ្យបានជាដាច់ដាច ​បើមិនដូច្នេះទេ កម្ពុជានឹងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាលំបាកៗជាច្រើនទៀតជាមិនខាន។

សន្តិភាព និងស្ថេរភាព ព្រមទាំងការបង្កើតឱកាសស្មើរគ្នានៅក្នុងសង្គម គឺមានតម្លៃណាស់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិ ហើយការរក្សាតម្លៃវប្បធម៌ ទឹកដី និងសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់ប្រទេសឱ្យបានគង់វង្សទុកសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយនោះ គឺជារឿងសំខាន់ណាស់។ យុត្តិធម៌ និងសេចក្តីសុខទាំងឡាយសុទ្ធតែកើតចេញពីតម្រូវការរបស់ក្រពះ ព្រោះហេតុនោះ ការបង្កើតឱកាស និងការផ្តល់ឱកាស់សម្រាប់​មនុស្សដែលមានសមត្ថភាពឱ្យបានធ្វើការទៅតាមជំនាញ គឺជារឿងសំខាន់មួយដែលថា្នក់ដឹកនាំត្រូវគិតនិងពិរចារណា។ មនុស្សដែលមានចំណេះដឹងអាចសួរនាំច្រើន ឬអាចមតិផ្ទុយពីយល់ឃើញរបស់ថា្នក់ដឹកនាំ គឺហាក់បីដូចជាការសម្រួចឈើពុក និងឈើខ្លឹមដូចគ្នា។ ឈើខ្លឹមអាចប្រើពេលយូរបន្តិចដើម្បីសម្រួចមុននឹងអាចប្រើប្រាស់វាបាន ប៉ុន្តែបើសិនជាសម្រួចរួចហើយនឹងអាចប្រើប្រាស់បានយូរ ចំណែកឯឈើពុកវិញអាចប្រើពេលខ្លីដើម្បីសំលៀង ឬសម្រួច ប៉ុន្តែអាចប្រើប្រាស់មិនបានយូរឬប្រើមិនកើត។

ការប្រើមនុស្សទៅតាមជំនាញ ​ឬប្រើមនុស្សឱ្យស្របតាមសមត្ថភាព គឺជារឿងសំខាន់ណាស់ដើម្បីសម្រេចបានតាមគោលនយោបាយដែលបានកំណត់សម្រាប់អាណត្តិនៃការដឹកនាំ ហើយត្រូវបើកចិត្តទទួលយកគំនិតផ្សេងគ្នានៅពេលខ្លះ ដោយមិនត្រូវចាត់ទុកអ្នកដែលបានផ្តល់គំនិតផ្សេងនោះជាសត្រូវ ឬជាអ្នកដែលមានចេតនាប្រឆាំងនោះទេ។

———

RAC Media 

(បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ 

រាល់មតិយោបល់ដែលមានៅក្នុងអត្តបទនេះ គឺជាយល់ឃើញរបស់លោកបណ្ឌិតផ្ទាល់ មិនមែនជាការយល់ឃើញរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ)។ ​