ព័ត៌មាន

«អក្ខរវិធីសំណងក្នុងភាសាខ្មែរ»

2023-12-27 09:12:39 ថ្ងៃពុធ, 27 ធ្នូ 2023 ម៉ោង 04:12 PM
អ្នកមើល 16465
post_detail

អត្ថបទស្រាវជ្រាវដោយ៖ លោក កែវ​ លីណែត ប្រធាននាយកដ្ឋានខេមរនីយកម្ម វចនានុក្រម និង បកប្រែ​ នៃវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិ

គេអាចប្រើអក្សរតាឡាំងដើម្បីសងអក្សរឬសូរក្នុងភាសា។ អក្សរឡាតាំងសងអក្សរនៃភាសាណាមួយមានសារៈសំខាន់សម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវឬអ្នកដែលចង់ស្វែងយល់ពីភាសាណាមួយនោះ។ វិធីបែបនេះគេហៅថាអក្ខរវិធីសំណង (translitération)។ មួយបែបទៀត គេប្រើអក្សរឡាតាំងដោយផ្សំនឹងសញ្ញាពិសេសមួយចំនួនដើម្បីកត់សូរភាសា។ វិធីទីពីរនេះច្រើនប្រើដោយអ្នកជំនាញផ្នែកភាសាក្នុងការសិក្សាភាសា ជាពិសេស ភាសាមិនមានអក្សរ។ វិធីបែបនេះគេហៅថាប្រតិចារឹកសូរវិទ្យា (transcription phonétique)។

ការផ្លាស់ប្ដូរផ្នែកណាមួយនៃសង្គមមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានស្រួលនោះ។ មានកម្លាំងជំទាស់ពីរនៅពេលគេមានបំណងផ្លាស់ប្ដូរសង្គម។ កម្លាំងទីមួយកើតចេញពីស្ថាប័ន កម្លាំងជំទាស់ទីពីរកើតពីផ្នែកផ្លូវចិត្ត។ មានរលកព្រឹត្តិការណ៍ធំៗពេលការផ្លាស់ប្ដូរកើតឡើង។

បព្វជិតគ្រិស្តសាសនា អាឡិចសង់ដ្រ៍ ដឺ រ៉ូដស៍ (១៥៩៣-១៦៦០) បានបង្កើតអក្សរតាឡាំងដែលគេហៅថា អក្សរកុកងឺ (chữ Quốc ngữ “អក្សរជាតិ”) ជំនួសអក្សរចិនដែលវៀតណាមយកមកប្រើសម្រាប់ភាសាខ្លួន។ ក្រៅពីវៀតណាម ភាសានៅអឺរ៉ុបចាប់មានឥទ្ធិពលលើប្រទេសនានានៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្រោយអឺរ៉ុបពង្រីកអាណានិគមនិងជំនួសឥទ្ធិពលឥណ្ឌានិងចិនចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១៥មក។ ដូច្នេះ វាមិនមែនជារឿងភ្ញាក់ផ្អើលទេដែលភាសានៃបណ្ដាប្រទេសទាំងមានពាក្យមានប្រភពពីភាសាអឺរ៉ុបច្រើន។ 

តាហ្កាឡុក ដែលជាភាសាជាតិរបស់ហ្វ៊ីលីពីន មានពាក្យអេស្ប៉ាញប្រហែល២០% ។ ហ្វ៊ីលីពីនស្ថិតក្រោមអាណានិគមអេស្ប៉ាញជាង៣០០ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩០៨ ប្រជាជនវ័យក្មេងនៅឥណ្ឌូណេស៊ីបានជំទាស់នឹងហូឡង់ដែលចង់ប្រើភាសាហូឡង់ជាភាសាជាតិសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ។ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះអះអាងថាពាក្យឥណ្ឌូណេស៊ីដែលអាចឱ្យគេដេញទៅរកប្រភពភាសាពីហូឡង់មានចំនួន២០%។ ប្រទេសនេះស្ថិតក្រោមអាណានិគមហូឡង់ប្រែល៣៥០ឆ្នាំ។

នៅសតវត្ស៍ទី១៤ ភាសាម៉ាឡេ (Bahasa Melayu) ជាភាសារួមសម្រាប់នគរឬដែនដីស្ថិតសេ្ដចស៊ុលតង់មល្លកា។ នគរឬដែនដីទាំងនេះត្រូវនឹងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ប្រ៊ុយណេ និង សិង្ហបុរី។ ប៉ុន្តែ ក្រោយទទួលបានឯករាជ្យ ភាសានេះបានវិវត្តជា Bahasa Melayu សម្រាប់ភាសាស្ដង់ដាម៉ាឡេ និង Bahasa Indonesia សម្រាប់ភាសាផ្លូវការឥណ្ឌូណេស៊ី។

នៅឆ្នាំ១៩៧២ ថ្វីត្បិតប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីមានបំណងចង់ប្រើអក្ខរាវិរុទ្ធ តែ ម៉ាឡេស៊ី, ដែលធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេសប្រហែល១៥៦ឆ្នាំ, នៅប្រើអក្សរវិរុទ្ធមួយចំនួនផ្សេងពីឥណ្ឌូណេស៊ី។ ឧទាហរណ៍មួយចំនួន ដូចជា សូរអង់គ្លេស ‘c’ នៅជា ‘ch’ ក្នុងភាសាស្ដង់ដាម៉ាឡេ ហើយ ក្លាយជា ‘c’ ចំពោះពាក្យមាន ‘tj’ ក្នុងភាសាឥណ្ឌូណស៊ី។

ដោយឡែក ពាក្យខ្មែរប្រមាណ៣១%មានប្រភពពីភាសាសំស្ក្រឹត-បាលី។ កំណែទម្រង់ភាសាដំបូងកើតនៅពេលធ្វើវចនានុក្រមខ្មែរដំបូងក្នុងឆ្នាំ១៩១៥។ ក្រោយការពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងផុលផុស ក្រុមជំនុំវចនានុក្រមខ្មែរពេលនោះបានសម្រេចពាក្យមានប្រភពពីភាសាបាលីសំស្ក្រឹតត្រូវសម្របតាមអក្ខរាវិរុទ្ធបែបភាសាបាលីសំស្ក្រឹតដើម។

នៅឆ្នាំ១៩៤២ លោក ហ្ស៊កស៍ ហ្គោទីយេរ (១៩០១-១៩៨៧) បានស្នើគំនិតចំនួន៣ថ្វាយសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ក្នុងការងាររបស់លោកជាអគ្គទេសាភិបាលនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ទីមួយ ការធ្វើដំណើរជុំវិញប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្នុងនោះ មានការឆ្លងកាត់ភ្នំដងរែក ការឆ្លងកាត់ប្រទេសវៀតណាមពីខាងត្បូងទៅខាងជើង ហើយ ឆ្លងចូលដីប្រទេសឡាវនិងចុះមកខាងត្បូងចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញតាមខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ទីពីរ ចង្កោមនៃការកែទម្រង់ដែលមានរ៉ូម៉ាំងនីយកម្មភាសាខ្មែរ, ការប្រើប្រតិទិនសុរិយគតិនិងការចូលឆ្នាំខ្មែរនៅថ្ងៃទី១ខែមករា។ ទីបី ការផ្សំផ្គុំរវាងសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ និង កញ្ញា ជួន ជឿម នៃត្រកូលឧកញ៉ាចៅហ្វ៊ាវាំង ជួន។ សម្នើគំនិតទាំង៣សម្រេចបានតែគំនិតទីមួយប៉ុណ្ណោះ។ សម្នើគំនិតទីពីរត្រូវលុបចេញដោយព្រះរាជក្រឹត្យខែមីនាឆ្នាំ១៩៤៥។ នាពេលនោះ មានចលនាសង្គមតវ៉ាប្រឆាំងនឹងបារាំងចំពោះការយកអក្សរឡាតាំងសរសេរពាក្យខ្មែរ ឬ ហៅថា “កុកងឺខ្មែរ”។ វរជនខ្មែរពេលមានដូចជា លោកអាចារ្យ ហែម ចៀវ, លោកអាចារ្យ ប៉ាង ខាត់, លោកអាចារ្យ សូរ ហាយ, លោកអាចារ្យ អ៊ុក ជា, លោកអាចារ្យ ខៀវ ជុំ, លោក សឺន ង៉ុកថាញ់, លោក ប៉ាច ឈឺន, លោក ស៊ឹម វ៉ារ, លោក ឈឹម ក្រសេម, លោក ជុំ មួង, លោក ប៊ុណ្ណចន្ទ មល ជាដើម។ ពេលនោះមិនត្រឹមតវ៉ារឿងភាសាខ្មែរប៉ុណ្ណោះទេ តែ គោលបំណងធំគឺចង់បណ្ដេញបារាំងចេញពីប្រទេស។

ចុងឆ្នាំ១៩៦៧ មានការកែសម្រួលមួយទៀតទាក់ទងនឹងភាសាខ្មែរ នៅគ្រាបោះពុម្ពលើកទី៥ ដែលក្រុមជំនុំស្ថិតក្រោមការទទួលខុសត្រូវរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត និង សមាជិក៤រូប គឺ ព្រះសាសនមុនី កិម តូរ, ព្រះបិដកធម្ម អ៊ុម ស៊ុម, លោក ញូង សឿង និង លោក ថោង សំអ៊ី។ តាមនិទានសម្រាប់គ្រាបោះពុម្ពលើកទី៥នោះ ក្រុមជំនុំបានសម្រេចថាពាក្យជាកិរិយាសព្ទឬគុណនាមដែលសរសេររាយតួ កាលណាក្លាយជានាម ពាក្យទាំងនេះសរសេររាយតួដែរ ហើយ បើសរសេរត្រួតតួ កាលណាក្លាយជាកិរិយាហេតុ ពាក្យទាំងនេះសរសេរត្រួតតួដែរ។ ការសម្រួលសំណេរមួយទៀតជាការបន្ថយសំណេរអក្ខរាវិរុទ្ធពីរបីបួនបែបឱ្យថយកាន់តែតិច។ គំនិតគោលទាំងបីរបស់ក្រុមជំនុំនៅឆ្នាំ១៩១៥និងឆ្នាំ១៩៦៧ជាគំនិតកំណែទម្រង់សំខាន់មួយក្នុងភាសាខ្មែរដែលបន្សល់ជាមត៌កដល់បច្ចុប្បន្នកាល។

យើងនឹងរំឭកខ្លះពីការវិវត្តអក្សរនិងភាសាក្រោយសម័យអង្គរ និង ប្រវត្តិការប្រើអក្សរឡាតាំងតាងអក្សរខ្មែរក្នុងសង្គមខ្មែរ។ ជាចុងក្រោយ យើងបានសំយោគគំនិតដែលមានស្រាប់និងស្នើជាប្រព័ន្ធអក្សរឡាតាំងមួយសម្រាប់អក្សរខ្មែរ។

សូមអានលម្អិតពីអត្ថបទសិក្សានេះបន្ថែម តាមរយៈ៖ https://www.rac.gov.kh/researchs-categories/5/researchs#main-container

អត្ថបទទាក់ទង

ហេតុអ្វីខ្មែរត្រូវរួមគ្នាក្នុងជំហរជាតិតែមួយនៅចំពោះមុខបរទេសឈ្លានពាន?

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ ព្រឹត្តិការណ៍​ឈ្លាន​ពានរបស់កងទ័ពថៃ ដែលបង្កប់នូវសេនារីយ៉ូបង្វែរស្ថានការណ៍​នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនមកព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ តាមរយៈការលួចវាយប្រហារលើកង​ទ័ព​កម្ពុជា ដែលកំពុងឈរជើងនៅក្នុង​ដែ...

2025-07-03 10:05:15   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 03 កក្កដា 2025 ម៉ោង 05:05 PM
បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ការព្យួរមុខតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រី ផែ ថុងថាន ជានយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃសុទ្ធសាធ មិនពាក់ព័ន្ធនឹងកម្ពុជាឡើយ

ករណីតុលាការធម្មនុញ្ញថៃបានព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រី ផែ ថុងថាន កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាកិច្ចការនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃសុទ្ធសាធ បើទោះបីជាការព្យួរតំណែងនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបែកធ្លាយសារសន្...

2025-07-03 02:36:48   ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, 03 កក្កដា 2025 ម៉ោង 09:36 AM
អ្នកនយោបាយថៃ និងបញ្ញវន្តថៃ គួរឈប់ពង្វក់ពលរដ្ឋថៃខ្លួនឯង ឱ្យក្បត់នឹងសច្ចភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ អសីលធម៌ចំពោះច្បាប់អន្តរជាតិ និងប្រមាថរើសអើងជាតិសាសន៍ក្បែរខាង

ខ្ញុំ, យង់ ពៅ យល់ឃើញថា លោក ម៉ានូអែល ម៉ាក្រុង (Manuel Marcron) ប្រធានាធិបតីបារាំង មិនអាចយល់ព្រមសម្រួលជាមួយថៃ ដោយប្រាសចាកពីការទទួលស្គាល់សន្ធិសញ្ញានិងផែនទីបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤, ១៩០៧ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងកា...

2025-06-30 04:13:27   ថ្ងៃចន្ទ, 30 មិថុនា 2025 ម៉ោង 11:13 AM
ករណីព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពដឹកនាំប្រាកដនិយមប្រកបដោយចក្ខុវិស័យ និងបានបង្ហាញថា នរណាជាអ្នកនយោបាយជាតិនិយម ហើយនរណាជាអ្នកនយោបាយស្រេកឃ្លានតែអំណាច

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ វិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលបានឆាបឆេះអស់រយៈពេល១ខែកន្លងទៅ ចាប់តាំង​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ឈ្លាន​ពានរបស់កងទ័ពថៃ ដែលវាយប្រហារទាំងកម្រោលមកលើកងទ័ពកម្ពុជា ក្នុង​ដែន​អធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ​កាលថ្ង...

2025-06-28 11:02:46   ថ្ងៃសៅរ៍, 28 មិថុនា 2025 ម៉ោង 06:02 PM
ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច អញ្ជើញទទួលជួបសំណេះសំណាលជាមួយប្រតិភូអ្នកគ្រូបង្រៀនរបាំព្រះរាជទ្រព្យ ដឹកនាំដោយលោកជំទាវ សុទ្ធ សុម៉ាលី

នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ២កើត ខែអាសាឍ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្តស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ វេលាម៉ោង ៩:៣០នាទីព្រឹក ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា បានអញ្ជើញទទួលជួបស...

2025-06-27 08:54:16   ថ្ងៃសុក្រ, 27 មិថុនា 2025 ម៉ោង 03:54 PM
បណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ បញ្ហាវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ កាន់តែឡើងក្ដៅ ក៏ព្រោះតែរដ្ឋាភិបាលថៃទន់ខ្សោយ ទើបត្រូវបង្វែរបញ្ហាមកកាន់ព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា

មកដល់ថ្ងៃនេះ ស្ថានភាពវិវាទព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ កាន់តែមានភាពតានតឹងខ្លាំងឡើងៗ​ ពោលគឺ ភាគីថៃបានឈានដល់ការប្រកាសបិទព្រំដែនទាំងស្រុងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា។ ភាព​តានតឹងនេះ ត្រូវបានលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស...

2025-06-25 10:25:34   ថ្ងៃពុធ, 25 មិថុនា 2025 ម៉ោង 05:25 PM

សេចក្តីប្រកាស

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការដាក់ឱ្យដេញថ្លៃជាសាធារណៈ (លើកទី២) ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៥

 ចុចមើល
2025-02-26 03:55:04   ថ្ងៃពុធ, 26 កុម្ភៈ 2025 ម៉ោង 10:55 AM

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពី"ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ សម្រាប់ជរាជបណ្...

 ចុចមើល
2024-04-08 07:35:30   ថ្ងៃចន្ទ, 08 មេសា 2024 ម៉ោង 02:35 PM

សេចក្ដីជូនដំណឹង ស្តីពីការ ចូលរួមដេញថ្លៃ ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចា...

 ចុចមើល
2023-06-02 14:21:24   ថ្ងៃសុក្រ, 02 មិថុនា 2023 ម៉ោង 09:21 PM

វគ្គថ្មី! បណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសនិងវិជ្ជាជីវៈ ជំនាញចុងភៅនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៤ និង ទី៦...

 ចុចមើល
2023-01-31 03:35:34   ថ្ងៃអង្គារ, 31 មករា 2023 ម៉ោង 10:35 AM

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ កាលបរិច្ឆេទឈ...

 ចុចមើល
2022-09-14 07:59:09   ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:59 PM

សេចក្ដីជូនដំណឹងពីការរៀបចំទទួលពាក្យដេញថ្លៃផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសង្ហារឹម នៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា កាលបរិ...

 ចុចមើល
2022-09-14 07:58:12   ថ្ងៃពុធ, 14 កញ្ញា 2022 ម៉ោង 02:58 PM

វគ្គសិក្សាថ្មី សម្រាប់ឆ្នាំសិក្សាថ្មី ឆ្នាំ២០២២-២០២៣ ! សម្រាប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់ប...

 ចុចមើល
2022-08-22 08:11:47   ថ្ងៃចន្ទ, 22 សីហា 2022 ម៉ោង 03:11 PM

កម្មវិធីតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្ស គឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» សាលមហោស្រពខេមរវិទូ អគារខេមរវ...

 ចុចមើល
2022-08-03 11:15:00   ថ្ងៃពុធ, 03 សីហា 2022 ម៉ោង 06:15 PM

កិច្ចពិភាក្សាតុមូល ស្ដីពី «ធនធានមនុស្សគឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ» នៅព្រឹក ថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្ន...

 ចុចមើល
2022-07-20 02:42:35   ថ្ងៃពុធ, 20 កក្កដា 2022 ម៉ោង 09:42 AM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ទនៈសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ សម្រាប់រាជបណ្ឌិ...

 ចុចមើល
2022-03-02 05:01:03   ថ្ងៃពុធ, 02 មីនា 2022 ម៉ោង 12:01 PM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពី ការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃ ការបោះពុម្ភព្រឹត្តិបត្រលេខ១២ សទ្ទានុក្រមភាសាវិទ្យា សទ្ទ...

 ចុចមើល
2021-08-31 13:46:01   ថ្ងៃអង្គារ, 31 សីហា 2021 ម៉ោង 08:46 PM

សេចក្តីជូនដំណឹងស្តីពីការអញ្ជើញចូលរួមដេញថ្លៃសម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈឆមាសទី១ ឆ្នាំ២០២១របស់រាជបណ...

 ចុចមើល
2021-02-26 08:46:19   ថ្ងៃសុក្រ, 26 កុម្ភៈ 2021 ម៉ោង 03:46 PM