ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

គ្រូបង្រៀនជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ

នៅល្ងាចថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥នេះ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាបានប្រកាសព័ត៌​មានជាសាធារណៈលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា «តាមព័ត៌មានដែលទើបទទួលបាន នៅ​វេលា​ម៉ោង ១០:៤៩នាទី ថ្ងៃទី​០៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ កងទ័ពថៃ សហការជាមួយ​អាជ្ញា​ធរ​ថៃ បានណែនាំឱ្យប្រជាជនខ្លួនដែលនៅសេសសល់នៅតំបន់ជាប់ព្រំដែនក្នុងខេត្តសុរិន្ទ ឱ្យ​ចេញ​ឱ្យអស់ត្រឹមយប់នេះ។ តាមប្រភពព័ត៌មានដដែលក៏បានបញ្ជាក់ថា កងទ័ពថៃគ្រោង​នឹង​បើកការវាយលុកតាមបណ្តោយព្រំដែន ចាប់តាំងពីតំបន់ប្រាសាទតាមាន់ ប្រាសាទ​តា​ក្របី ប្រាសាទព្រះវិហាររហូតដល់តំបន់អានសេះ ដែលការវាយលុកនេះនឹងចាប់ផ្ដើមក្នុង​ពេល​ឆាប់ៗ​នេះ មុនកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មាធិការកិច្ចការព្រំដែនទូទៅ (GBC) ដែលគ្រោង​នៅ​ថ្ងៃទី០៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី»។ ករណីរៀបចំការ​ឈ្លាន​ពានជាថ្មីរបស់កងទ័ពថៃនេះ អាចមានលទ្ធភាពកើតឡើងខ្ពស់ ដោយសារតែ​កម្ដៅ​នយោបាយនៅទីក្រុងបាងកក បានផ្ទុះឡើងខ្លាំងនៅក្រោយសង្គ្រាម​ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ (ថ្ងៃទី២៤ ដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០២៥)  ដោយសារតែសង្គ្រាមដែលបញ្ឆេះដោយកងទ័ពថៃនេះ  បានបណ្ដាលឱ្យថៃខ្លួនឯង​រង​​ការខូចខាតជាខ្លាំង ពិសេសការបាត់បង់អាយុជីវិតកងទ័ពជាច្រើនសន្ធឹក។ ​ស្ថាន​ការណ៍​នយោបាយទីក្រុងបាងកក ដែលបាតុកម្មត្រូវបានរៀបចំឡើង ទាមទារឱ្យ​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃចុះចេញតំណែង ដោយក្រុមបាតុករអះអាងថា ក្រោមការ​ដឹកនាំ​របស់នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ស្ដីទីថៃរូបនេះ ​បាន​ធ្វើឱ្យបាត់បង់អាយុជីវិតកងទ័ព​ជាច្រើនសន្ធឹក ព្រមជាមួយនឹងការភូតភរកុហក​ពីសំណាក់យោធា​ថៃ​ថា ខ្លួនបាននិងកំពុងគ្រប់គ្រងលើប្រាសាទតាក្របី (តែក្រោយ​មក​ត្រូវបែកធ្លាយ ហើយអ្នកនាំពាក្យយោធាថៃ ប្រកាសទទួលស្គាល់ថា ប្រាសាទ​តាក្របី កំពុងស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កងទ័ពកម្ពុជា)។

ជាការពិតណាស់ ប្រទេសថៃ ដែលសម្អាងលើកម្លាំងយោធា​លំដាប់ទីពីរ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ ជានិច្ចកាល បានប្រើប្រាស់កម្លាំងទ័ព​ដើម្បី​ព្យាយាមរំលោភបំពាន​អធិបតេយ្យភាព​ប្រទេស​នៅ​ជិត​ខាង​ខ្លួន​យ៉ាងកម្រោល ពិសេសកម្ពុជាដែលតែងតែប្រកាន់ជំហរដោះស្រាយជម្លោះ​ដោយ​សន្តិ​វិធី។ ទង្វើរបស់ថៃ​គឺ​ជា​ការប្រមាថយ៉ាងធ្ងន់​ធ្ងរ​ទៅ​លើ​ច្បាប់​អន្តរជាតិ បំពានគោល​ការណ៍​ធម្មនុញ្ញ​​សហប្រជាជាតិ​និងអាស៊ាន និងជាការរំលោភលើអនុស្សរណៈ​យោគ​យល់​គ្នា (MoU) ឆ្នាំ២០០០ ដែលភាគីទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃបានចុះហត្ថលេខាព្រមព្រៀងគ្នា។ ទោះជា​យ៉ាង​ណា ក្រោយក្រឡាស់សម្ដីបដិសេធនឹងការព្រមព្រៀង​ឈប់បាញ់ ដែល​ខ្លួន​បានឯក​ភាព​នឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី ជាប្រធានអាស៊ាន  កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដានោះ នៅ​ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយមានអន្តរាគមន៍របស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ត្រាំ ថៃបានយល់ព្រមអនុវត្តបទឈប់បាញ់ជាមួយកម្ពុជា ដោយគិត​ចាប់​ពី​ម៉ោង ២៤:០០អាធ្រាត្រ។​ បើទោះបីជាដូចនេះក្ដី ក៏នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ថៃបានវាយប្រហារមកលើកម្លាំងកម្ពុជា និងប្រើប្រាស់ល្បិចដោយបញ្ជាក់ថាខ្លួនបញ្ឈប់​សកម្ម​ភាព​​វាយប្រហារហើយសុំជួបចរចាគ្នា តែបែរជាឱ្យទាហានបង្កប់ភ្ជង់នឹងចាប់ទាហាន​ខ្មែរ២១នាក់ធ្វើជាឈ្លើយសឹកទៅវិញ។

ដំណឹងអំពីលទ្ធភាពនៃការឈ្លានពានជាថ្មី​របស់ថៃមកលើកម្ពុជា នឹងអាចកើតឡើង​ដើម្បីការពារអំណាចមេដឹកនាំថៃ និងធ្វើឡើង​ដោយសារយោធាថៃចង់លុបលាង​ភាព​អាម៉ាស់របស់ខ្លួននៅក្នុងការបង្កសង្គ្រាមតាមព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា។ ការរៀបចំផែនការ ត្រៀម​ខ្លួនឈ្លានពានកម្ពុជាសារជាថ្មីនេះ បានបញ្ជាក់ឱ្យឃើញច្បាស់ថា អ្នកនយោបាយ​និង​ក្រុម​ឧត្ដមសេនីយ៍យោធាថៃ ពិតជាអស់សង្ឃឹមថា ខ្លួនមិនត្រឹមតែ​នឹង​ត្រូវ​ចាញ់កម្ពុជា ទាំង​ក្នុង​ទិដ្ឋភាពច្បាប់អន្តរជាតិ សីលធម៌អន្តរជាតិ និងនៅក្នុងទិដ្ឋភាពការទូតប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ​ពួកគេក៏យល់យ៉ាងច្បាស់ថា ខ្លួនលែងអាចភូតកុហកពិភពលោកបានទៀតឡើយ ព្រោះ​កន្លង​មក ថៃបានអញ្ជើញអនុព័ន្ធយោធា ចំនួន៤៧ប្រទេសឱ្យចូលរួម​ស្ដាប់​បទ​បង្ហាញ​និង​ការ​បកស្រាយរបស់ខ្លួន តែភាគីចូលរួមមានតែ ១៧ប្រទេស ដោយសារគេ​បាន​ដឹង​អំពី​ចរិត​ពុតត្បុតរបស់ថៃ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីព្យាយាមលុបលាងទង្វើឈ្លានពានរបស់ខ្លួន ថៃបានរៀបចំឈុតឆាកនិងទីកន្លែង រួចអញ្ជើញបណ្ដាភាគីទូតទៅពិនិត្យ ហើយសម្ដែងតួកំសត់​ថា ខ្លួនគឺជាជនរងគ្រោះ រួចចោទប្រកាន់កម្ពុជាថាជាអ្នកបង្ក  ប៉ុន្តែត្រូវបានប្រតិភូទូត​បរទេស​មើលដឹង និងពេបជ្រាយ ថែមទាំងមិនអើពើនឹងសំណួររបស់អ្នកសារព័ត៌មានថៃថែមទៀត ដោយមានអនុព័ន្ធយោធាខ្លះអត់ទ្រាំពុំបាន ថែមទាំងបានផ្ទុះសំណើចបែបហួសចិត្តនិងសើចចំអកដល់ថៃទៀត​ផង។

នៅយប់នេះ ឬព្រឹកស្អែក ប្រសិនបើថៃពិតជាបង្កសង្គ្រាមរំលោភ​អធិបតេយ្យ​កម្ពុជា​ជាថ្មី ក្រោយមានអន្តរាគមន៍ឱ្យមានបទឈប់បាញ់ពីប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ត្រាំ ពិត​មែន​នោះ មានន័យថា ថៃពិតជាកំពុងតែយកករណីឈ្លានពានកម្ពុជា ប្រែទៅជា​ការ​ទះ​កំភ្លៀងប្រធានាធិបតីសហ​រដ្ឋ​អាម៉េរិក និងជាការប្រកាសថាខ្លួនមិនយល់ព្រមទទួលស្គាល់​ឥទ្ធិពល​របស់​មហាអំណាចទី១ពិភពលោកនោះទេ និងថែមទាំងបង្ហាញដោយចំហរ​ ទាត់​ចោល​តួនាទី​របស់ម៉ាឡេស៊ី​ដែល​ជា​ប្រធានអាស៊ានទៀតផង។ ទង្វើដ៏គឃ្លើន គ្មានច្បាប់​ទម្លាប់​​របស់​អ្នក​នយោបាយ និងក្រុមយោធាថៃនេះ ស្មើទៅនឹងការប្រកាសប្រាប់គេឯងថា ខ្លួន​ជាបងធំ​ទីមួយ​នៅអាស៊ាន ដែលមិនត្រូវការស្ដាប់ដំបូន្មានឬយោបល់​របស់​ប្រទេសណា​មួយក្នុងតំបន់ក្ដី ឬសូម្បី​តែមហាអំណាចពិភពលោកក្ដី ហើយថៃគឺជាមហាអំណាចថ្មីមួយទៀត ដែល​សូម្បី​តែ​សហរដ្ឋអាម៉េរិកក៏ខ្លួនមិនញញើតឬទុកមុខឱ្យដែរ ប្រសិនបើជំទាស់​នឹងមហិច្ឆ​តារបស់ខ្លួន។ ថៃហាក់មានជំនឿថា ដោយសារតែផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និងភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ មហាអំណាចនិងបណ្ដាប្រទេសធំៗក្នុងតំបន់ នឹងមិនហ៊ាន​ចាត់​វិធាន​ការអ្វីលើ​ខ្លួនឡើយ។ ហេតុនេះហើយ ទើបបានជាកន្លងមក ថៃបាន​ទាត់​ចោល​ដោយ​មិន​ស្ទាក់ស្ទើរ​នូវសំណើ​របស់​សហរដ្ឋអាម៉េរិក ចិន ម៉ាឡេស៊ី កូរ៉េ និង​វៀតណាម អំពីការ​ចរចា​​បញ្ចប់​ជម្លោះជាមួយ​កម្ពុជា និងចង់ដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយកម្ពុជាជាលក្ខណៈទ្វេភាគី ដើម្បីអាចប្រើប្រាស់អំណាចយោធា និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនគាបសង្កត់មកលើកម្ពុជាជាប្រទេសតូច។

ទោះជាយ៉ាងណា ប្រសិនបើថៃហ៊ានបញ្ឆេះសង្គ្រាមទ្រង់ទ្រាយធំ​នៅតាម​តំបន់​ព្រំដែន​ជា​ថ្មីម្ដង​ទៀត កម្ពុជាពិតជាអាចមានមូលហេតុគ្រប់គ្រាន់ នៅ​ក្នុង​ការ​ប្រើប្រាស់​អាវុធ​គ្រប់​ធុនប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានរបស់ពួកចោរឈ្លានពានថៃ និងវាយប្រហារ​បកទៅ​លើ​មូល​ដ្ឋានយោធាថៃដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងផែនការឈ្លានពានលើកទីពីរ ដោយ​មានអន្តរជាតិ និង​មហាអំណាចពិភពលោកជាសាក្សី និងគាំទ្រជំហរវាយបកការពារខ្លួនរបស់កម្ពុជា។ ការណ៍នេះ ក៏ព្រោះតែ​បណ្ដាអង្គទូតប្រទេសជាមិត្ត និងមហាអំណាចសាកលទាំងឡាយ ពិតជាបាន​មើល​ឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកមិនអាចប្រកែកបាន អំពីភាពអត់ធ្មត់​ម្ដងហើយ​ម្ដង​ទៀត និង​ការ​ប្រកាន់​ជំហរ​ដោះ​ស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធីរបស់កម្ពុជា ជាបន្តបន្ទាប់​ត​រៀង​មក។ ជាមួយគ្នានេះ នៅក្នុងជំហរយុត្តិធម៌ និងមនុស្សធម៌អន្តរជាតិ បណ្ដាប្រទេសនានា ពិសេសមហាអំណាច​ពិភពលោក អាចនឹងចាត់វិធានការការ​ទូតដើម្បីដាក់សម្ពាធលើ​រដ្ឋាភិបាលថៃ​ជាក់​ជា​មិន​ខាន។ នេះមានន័យថា ថៃត្រូវប្រឈមនឹង​ការបរាជ័យម្ដង​ហើយ​ម្ដង​ទៀត ទាំង​ក្នុង​សមរភូមិយោធា និង​សមរភូមិការទូត ប្រឈមនឹងកម្ពុជា ព្រោះបើទោះ​បីជាមហាអំណាចដែលមានផលប្រយោជន៍ច្រើនជាមួយនឹងថៃ ក៏មិនអាចព្យាយាមបិទ​ភ្នែកមើលមិនឃើញ ហើយបំភ្លេចចោលភាពជាអ្នកដឹកនាំពិភពលោកបានឡើយ៕

*** រាល់ទស្សនៈដែលបានលើកឡើងខាងលើ ជាការយល់ឃើញផ្ទាល់របស់ស្មេរ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទស្សនៈជារួមរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាឡើយ។

កម្ពុជា ទឹកដីនៃអរិយធម៌អង្គរដ៏អស្ចារ្យ និងជាមរតកនៃបុព្វបុរសដែលបានតស៊ូកសាងជាតិរាប់សតវត្សរ៍ បានឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ជូរចត់ និងពោរពេញដោយការបាត់បង់។ ក្នុងចំណោមនោះ ការឈ្លានពានពីប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសប្រទេសថៃ បានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមដ៏ជ្រៅនៅក្នុងបេះដូងប្រជាជនខ្មែរ។ ការឈឺចាប់នេះមិនត្រឹមតែជាការចងចាំនៃអតីតកាលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាមេរៀនដ៏មានតម្លៃដែលរំឭកយើងថា ការទន់ខ្សោយនឹងនាំមកនូវការបាត់បង់ ខណៈការតស៊ូ និងការប្តេជ្ញាចិត្តនឹងនាំមកនូវជ័យជម្នះ។      កម្ពុជាមានសក្តានុពលដ៏ធំធេង ទាំងធនធានធម្មជាតិ វប្បធម៌ និងធនធានមនុស្ស។ ប្រសិនបើយើងអាចប្រែក្លាយការឈឺចាប់ទៅជាកម្លាំង និងរួបរួមគ្នាដើម្បីសាងសង់ជាតិ កម្ពុជានឹងមិនត្រឹមតែក្លាយជាប្រទេសរឹងមាំប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែនឹងក្លាយជាគំរូនៃភាពជឿនលឿន និងសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

មេរៀនពីអតីតកាល

ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាបានកត់ត្រានូវភាពឈឺចាប់ជាច្រើនដែលបណ្តាលមកពីការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសសៀម (ថៃសព្វថ្ងៃ)។ នៅសម័យអង្គរ ការវាយលុករាជធានីអង្គរធំនៅឆ្នាំ១៤៣១ បានធ្វើឱ្យចក្រភពខ្មែរដ៏រុងរឿងមួយធ្លាក់ចុះ និងបាត់បង់ឥទ្ធិពល។ ក្នុងសតវត្សរ៍ក្រោយៗ ទឹកដីជាច្រើនដូចជា បាត់ដំបង សៀមរាប និងខេត្តផ្សេងទៀត ត្រូវបានគ្រប់គ្រង និងបញ្ចូលទៅក្នុងទឹកដីសៀម ដែលបានបន្សល់ទុកនូវការបាត់បង់មិនត្រឹមតែផ្នែកភូមិសាស្ត្រប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងអត្តសញ្ញាណជាតិ និងមោទនភាពរបស់ប្រជាជនខ្មែរ។ សូម្បីនៅសម័យទំនើប ជម្លោះជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងឆ្នាំ២០០៨-២០១១ និងការប៉ុនប៉ងរំលោភបំពានព្រំដែនជាបន្តបន្ទាប់ បានធ្វើឱ្យប្រជាជនខ្មែរដឹងច្បាស់ថា ការការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធំ។ ការឈឺចាប់ទាំងនេះមិនមែនជារឿងដែលគួរតែធ្វើឱ្យយើងអន់ចិត្ត ឬបាក់ទឹកចិត្តនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាគឺជាកណ្តឹងរោទ៍ដែលរំឭកយើងឱ្យប្រុងប្រយ័ត្ន និងប្តេជ្ញាចិត្តកសាងប្រទេសឱ្យរឹងមាំ។ ប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្រៀនយើងថា ប្រទេសណាដែលខ្សោយខាងសេដ្ឋកិច្ច យោធា ឬសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុង នឹងក្លាយជាគោលដៅនៃការឈ្លានពាន ឬការជ្រៀតជ្រែក។ ដើម្បីកុំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ជូរចត់នេះកើតឡើងសារជាថ្មី យើងទាំងអស់គ្នាត្រូវតែក្រោកឈរឡើង ដោយប្រែក្លាយការឈឺចាប់ទៅជាកម្លាំងសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍជាតិ។

គ្រឹះនៃភាពរឹងមាំ

កម្ពុជាមានសក្តានុពលដ៏ធំធេងដែលអាចជំរុញឱ្យប្រទេសជាតិឈានទៅមុខប្រកបដោយភាពជឿនលឿន។ ទឹកដីដ៏សម្បូរបែបរបស់យើងមានធនធានធម្មជាតិដូចជា ដីមានជីជាតិ ទន្លេបឹងបួរ និងរ៉ែធម្មជាតិ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍកសិកម្ម នេសាទ និងឧស្សាហកម្ម។ បន្ថែមពីនេះ ប្រជាជនខ្មែរ ជាពិសេសយុវជន គឺជាធនធានមនុស្សដ៏មានតម្លៃ ដែលមានភាពច្នៃប្រឌិត និងឆន្ទៈខ្ពស់ក្នុងការសិក្សារៀនសូត្រ។ វប្បធម៌ និងប្រពៃណីខ្មែរដ៏សម្បូរបែបក៏ជាកម្លាំងទាក់ទាញសម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍ និងការផ្សព្វផ្សាយអត្តសញ្ញាណជាតិ។ ទោះបីជាមានសក្តានុពលទាំងនេះ ក៏កម្ពុជានៅតែប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើនដូចជា ភាពក្រីក្រ កង្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការបែកបាក់ផ្នែកនយោបាយ ប៉ុន្តែបញ្ហាទាំងនេះមិនមែនជាឧបសគ្គដែលមិនអាចយកឈ្នះបាននោះទេ។ ប្រសិនបើយើងអាចរួបរួមគ្នា និងប្រើប្រាស់សក្តានុពលរបស់យើងឱ្យបានត្រឹមត្រូវ កម្ពុជានឹងអាចក្លាយជាប្រទេសមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន សង្គមសុខដុម និងកម្លាំងការពារជាតិរឹងមាំ។

ការប្រែក្លាយការឈឺចាប់ទៅជាកម្លាំង

ដើម្បីប្រែក្លាយការឈឺចាប់នៃអតីតកាលទៅជាកម្លាំងសម្រាប់អនាគត យើងត្រូវផ្តោតលើកត្តាសំខាន់ៗដូចខាងក្រោម៖

១. ការពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ

សេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃប្រទេសរឹងមាំ៖ យើងត្រូវលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ផលិតផលក្នុងស្រុក គាំទ្រសហគ្រិនខ្មែរ និងជំរុញកសិកម្មទំនើប។ ការវិនិយោគលើឧស្សាហកម្ម     បច្ចេកវិទ្យា និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនឹងជួយកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកលើបរទេស និងបង្កើតការងារសម្រាប់ប្រជាជន។ ឧទាហរណ៍ ការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្មដោយប្រើបច្ចេកទេសទំនើបអាចបង្កើនផលិតភាព និងធានាសន្តិសុខស្បៀង។ ការជំរុញឧស្សាហកម្មផលិតកម្មក្នុងស្រុកក៏អាចបង្កើតតម្លៃបន្ថែម និងបង្កើននូវភាពប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជានៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ។

២. ការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស

យុវជនខ្មែរគឺជាទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មានតម្លៃបំផុតរបស់ជាតិ៖ ការផ្តល់ការអប់រំប្រកបដោយគុណភាព និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញទំនើប នឹងប្រែក្លាយពួកគេទៅជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់។ យើងត្រូវបណ្តាក់ទុនលើវិស័យបច្ចេកវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រ និងនវានុវត្តន៍ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាអាចប្រកួតប្រជែងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ឧទាហរណ៍ ការបង្កើតសាលាបច្ចេកទេស និងមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលជំនាញអាចជួយឱ្យយុវជនទទួលបានជំនាញដែលត្រូវការនៅក្នុងទីផ្សារការងារ។ ការលើកទឹកចិត្តឱ្យស្ត្រី និងជនជាតិភាគតិចចូលរួមក្នុងការអប់រំក៏នឹងជួយបង្កើនភាពសមធម៌ និងសាមគ្គីភាពក្នុងសង្គម។

៣. ការពង្រឹងកម្លាំងការពារជាតិ

កងទ័ពជាតិគឺជាឆ្អឹងខ្នងនៃអធិបតេយ្យភាព៖ យើងត្រូវគាំទ្រយោធារបស់យើងដោយការផ្តល់ធនធានគ្រប់គ្រាន់ និងការលើកទឹកចិត្តផ្នែកស្មារតី។ ការបំពាក់បច្ចេកវិទ្យាទំនើប និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញយោធានឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានសមត្ថភាពការពារទឹកដីបានយ៉ាងរឹងមាំ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ក៏ត្រូវចូលរួមការពារជាតិ តាមរយៈការគោរពច្បាប់ និងការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅ។ ឧទាហរណ៍ ការបង្កើតកម្មវិធីស្ម័គ្រចិត្តសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីចូលរួមក្នុងការការពារសហគមន៍អាចជួយបង្កើនស្មារតីជាតិនិយម។

៤. ការលើកកម្ពស់សាមគ្គីភាពជាតិ

សាមគ្គីភាពគឺជាកម្លាំងដ៏អស្ចារ្យបំផុតរបស់ប្រទេសជាតិ៖ យើងត្រូវបំបាត់ការបែកបាក់ផ្នែកនយោបាយ សាសនា ឬជនជាតិភាគតិច ហើយរួបរួមគ្នាក្រោមទង់ជាតិមួយ។ ការលើកកម្ពស់សីលធម៌ និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមកនឹងធ្វើឱ្យសង្គមយើងកាន់តែសុខដុម។ ឧទាហរណ៍ ការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍វប្បធម៌ ឬកម្មវិធីសហគមន៍អាចជួយពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននៅតាមទីជនបទ និងទីក្រុង។

៥. ការការពារបរិស្ថាន និងនិរន្តរភាព

បរិស្ថានគឺជាមរតកដ៏សំខាន់មួយទៀតរបស់កម្ពុជា៖ ការការពារព្រៃឈើ ទន្លេ និងបឹងបួរនឹងធានាថា ធនធានធម្មជាតិរបស់យើងនៅតែមានសម្រាប់ជំនាន់ក្រោយ។ ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព ដូចជាការប្រើប្រាស់ថាមពលកកើតឡើងវិញ និងការកែច្នៃសំរាម នឹងជួយឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះបរិស្ថាន។

កម្ពុជារឹងមាំ ក្តីសុបិនដែលអាចសម្រេចបាន

បងប្អូនជនរួមជាតិជាទីស្រឡាញ់! ការឈឺចាប់នៃអតីតកាលមិនគួរក្លាយជាចំណុចខ្សោយដែលធ្វើឱ្យយើងអន់ចិត្តនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ចូរយើងប្រើវាជាកម្លាំងចិត្ត និងជាកណ្តឹងរោទ៍ដែលជំរុញឱ្យយើងរួបរួមគ្នាកសាងកម្ពុជាឱ្យរឹងមាំ។ ចូរយើងចាប់ផ្តើមពីខ្លួនយើងផ្ទាល់ ពីសហគមន៍របស់យើង និងពីការចូលរួមតូចតាចដែលនឹងនាំមកនូវការផ្លាស់ប្តូរដ៏ធំធេង។ ចូរយើងរួបរួមគ្នា ពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ច អភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស ការពារទឹកដីជាតិ រក្សាបរិស្ថាន និងគោរពតាមគោលការណ៍នៃការណែនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្រោះថាប្រទេសជាតិដែលអាចរឹងមាំទៅបាន លុះត្រាប្រទេសនោះមានថា្នក់ដឹកនាំ និងមានការសម្រេចចិត្តតាមឋានានុក្រុមជាក់លាក់។

នៅពេលប្រទេសជាតិមានបញ្ហា គឺយើងបានឃើញការលះបង់ធំធែងរបស់ថា្នក់ដឹកនាំ ដែលមានរឿងខ្លះទុក្ខសោករបស់ថា្នក់ដឹកនាំប្រទេសគឺពិតធំណាស់ដែលមិនអាចនឹងបរិយាយឱ្យអស់សេចក្តីបាន គឺបានត្រឹមតែលាក់ទុកក្នុងចិត្ត ហើយត្រូវបង្ហាញភាពរឹងមាំជានិច្ចដើម្បីអនាគតវែងឆ្ងាយរបស់ប្រទេសជាតិ។

 កម្ពុជាដែលយើងស្រមៃ គឺជាប្រទេសមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន សង្គមសុខដុម និងអធិបតេយ្យភាពរឹងមាំ មិនមែនជាក្តីសុបិនដែលឆ្ងាយនោះទេ។ វាគឺជាគោលដៅដែលអាចសម្រេចបាន ប្រសិនបើយើងទាំងអស់គ្នាប្តេជ្ញាចិត្តធ្វើការជាមួយគ្នា។

សូមឱ្យស្មារតីនៃស្នេហាជាតិ និងការតស៊ូរបស់បុព្វបុរសខ្មែរបន្តឆេះសន្ធោសន្ធៅនៅក្នុងបេះដូងយើងគ្រប់គ្នា។ សូមឱ្យទឹកដីនៃសន្តិភាពនេះ ក្លាយជាទឹកដីនៃភាពរុងរឿងជារៀងរហូត!

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ 

ថ្ងៃសុក្រ ៧កើត ខែស្រាពណ៍ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្តស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩

 ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥

ក្នុងបរិបទនៃការផ្លាស់ប្តូរនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចសកល កម្ពុជាកំពុងស្វែងរកការពង្រឹងជំហររបស់ខ្លួនក្នុងឆាកអន្តរជាតិ។ ក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសជាដៃគូ សហរដ្ឋអាម៉េរិកលេចធ្លោជាមហាអំណាចមួយដែលមានសក្តានុពលក្នុងការជួយជំរុញការអភិវឌ្ឍ សន្តិសុខ និងកិត្តិនាមរបស់កម្ពុជា។ ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាម៉េរិកមិនត្រឹមតែជាជម្រើសផ្នែកការទូតប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់ដើម្បីធានាបាននូវស្ថិរភាព និងភាពរីកចម្រើនរបស់កម្ពុជា។ ខាងក្រោមនេះគឺជាហេតុផលសំខាន់ៗដែលធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងជាមួយអាម៉េរិកមានសារៈសំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា តាមរយៈទិដ្ឋភាពសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសន្តិសុខ។

១. អត្ថប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច

សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាទីផ្សារធំបំផុតមួយសម្រាប់ការនាំចេញផលិតផលកម្ពុជា ជាពិសេសផលិតផលវាយនភណ្ឌ និងស្បែកជើង។ តាមរយៈកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធដូចជា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅ (GSP) ផលិតផល កម្ពុជាអាចចូលទៅកាន់ទីផ្សារអាម៉េរិកដោយមានការបន្ធូរបន្ថយពន្ធ។ ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាម៉េរិកជួយធានាបាននូវការបន្តនៃអត្ថប្រយោជន៍ទាំងនេះ ដែលជួយជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងបង្កើតការងាររាប់សែនកន្លែងសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា។ លើសពីនេះ អាម៉េរិកគឺជាប្រភពដ៏សំខាន់នៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) និងជំនួយអភិវឌ្ឍន៍។ ក្រុមហ៊ុនអាម៉េរិកដូចជា Coca-Cola និង General Electric បានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍ក្នុងការពង្រីកវត្តមានរបស់ពួកគេនៅកម្ពុជា ដែលនាំមកនូវបច្ចេកវិទ្យា និងជំនាញគ្រប់គ្រងទំនើប។ ទន្ទឹមនេះ ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍របស់អាម៉េរិក តាមរយៈភ្នាក់ងារ USAID បានគាំទ្រគម្រោងផ្នែកសុខាភិបាល អប់រំ និងកសិកម្ម ដែលជួយលើកកម្ពស់គុណភាពជីវិតរបស់ប្រជាជន។ ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំជាមួយអាម៉េរិកអាចបង្កើនឱកាសសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមទៀត ដែលចាំបាច់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា។

២. ការពង្រឹងជំហរនយោបាយ

ក្នុងនាមជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ កម្ពុជាត្រូវការសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏រឹងមាំដើម្បីគាំទ្រជំហររបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ អាម៉េរិក ដែលជាមហាអំណាចនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចសកល អាចជួយបង្កើនសម្លេងរបស់កម្ពុជានៅក្នុងវេទិកាអន្តរជាតិដូចជា អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអាស៊ាន។ ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាម៉េរិកអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាអាចធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងជាមួយមហាអំណាចផ្សេងទៀត ដូចជាចិន និង រុស្ស៊ី ដែលជួយរក្សាឯករាជ្យភាពនយោបាយរបស់ខ្លួន។លើសពីនេះ អាម៉េរិកបានបង្ហាញការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ ទោះបីជាមានភាពខុសគ្នាខាងទស្សនៈនយោបាយក៏ដោយ កិច្ចសន្ទនាស្ថាបនាជាមួយអាម៉េរិកអាចជួយកម្ពុជាក្នុងការកែលម្អការគ្រប់គ្រង និងបង្កើនទំនុកចិត្តពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ឧទាហរណ៍ ការចូលរួមក្នុងកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាល និងកិច្ចសន្ទនាផ្នែកនយោបាយជាមួយអាម៉េរិក អាចជួយកសាងសមត្ថភាពស្ថាប័នរបស់កម្ពុជា និងបង្កើនកិត្តិនាមជាប្រទេសដែលគោរពស្តង់ដារអន្តរជាតិ។

៣. ការគាំទ្រផ្នែកសន្តិសុខ

នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានភាពតានតឹងផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដូចជាជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង កម្ពុជាត្រូវការដៃគូដែលអាចគាំទ្រផ្នែកសន្តិសុខ។ អាម៉េរិកបានបង្ហាញការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការថែរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់តាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធា និងកម្មវិធីជំនួយសន្តិសុខ។ ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាម៉េរិកអាចជួយកម្ពុជាទទួលបានការគាំទ្រផ្នែកបច្ចេកទេស និងការបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលជួយពង្រឹងសមត្ថភាពការពារជាតិ។ឧទាហរណ៍ កម្ពុជាធ្លាប់ចូលរួមក្នុងកម្មវិធីសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយអាម៉េរិក ដូចជាការហ្វឹកហ្វឺនរួម និងជំនួយផ្នែកឧបករណ៍។ ទោះបីជាទំនាក់ទំនងនេះធ្លាប់ជួបបញ្ហាប្រឈមខ្លះក៏ដោយ ការស្តារនិងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះអាចជួយកម្ពុជាក្នុងការទប់ទល់នឹងការគំរាមកំហែងថ្មីៗ ដូចជាឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន និងភេរវកម្ម។ លើសពីនេះ ការចូលរួមជាមួយអាម៉េរិកក្នុងកិច្ចការសន្តិសុខអន្តរជាតិ ដូចជាបេសកកម្មសន្តិភាពអង្គការសហប្រជាជាតិ បានជួយបង្កើនកិត្តិនាមរបស់កម្ពុជាជាប្រទេសដែលរួមចំណែកដល់សន្តិភាពសកល។

៤. ការចូលរួមផ្នែកវប្បធម៌ និងអប់រំ

ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាម៉េរិកក៏នាំមកនូវអត្ថប្រយោជន៍ផ្នែកវប្បធម៌ និងអប់រំ។ កម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរនិស្សិត និងអាហារូបករណ៍ដូចជា Fulbright បានផ្តល់ឱកាសឱ្យយុវជនកម្ពុជាទៅសិក្សានៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលជួយបណ្តុះជំនាញ និងចំណេះដឹងថ្មីៗ។ ការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ទាំងនេះក៏ជួយលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងទៅវិញទៅមក និងកាត់បន្ថយការយល់ច្រឡំរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ។ មជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌អាម៉េរិកនៅភ្នំពេញ និងកម្មវិធីអប់រំភាសាអង់គ្លេស បានរួមចំណែកក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីចូលរួមក្នុងសេដ្ឋកិច្ចសកល។ ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំជាមួយអាម៉េរិកអាចពង្រីកកម្មវិធីទាំងនេះ ដែលជួយបណ្តុះទំនុកចិត្ត និងសមត្ថភាពរបស់យុវជនកម្ពុជាក្នុងការប្រកួតប្រជែងលើឆាកអន្តរជាតិ។

បញ្ហាប្រឈមនិងការដោះស្រាយ

ទោះបីជាទំនាក់ទំនងជាមួយអាម៉េរិកផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ច្រើនក៏ដោយ ក៏វាមិនមែនគ្មានបញ្ហាប្រឈមនោះទេ។ ភាពខុសគ្នាខាងទស្សនៈនយោបាយ និងការរិះគន់ពីអាម៉េរិកទាក់ទងនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស បានបង្កើតភាពតានតឹងម្តងម្កាលជាមួយនឹងប្រទេសកម្ពុជា។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ កម្ពុជាគួរតែបន្តកិច្ចសន្ទនាបើកចំហ និងស្ថាបនា ដើម្បីស្វែងរកចំណុចរួម និងកាត់បន្ថយការយល់ច្រឡំ។ ការបង្កើនការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ និងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពផ្នែកការទូតរបស់កម្ពុជា ក៏ជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់ដើម្បីធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងនេះកាន់តែរឹងមាំ។ លើសពីនេះ កម្ពុជាគួរប្រើប្រាស់ជំហរអព្យាក្រឹតរបស់ខ្លួនក្នុងការធ្វើតុល្យភាពទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្តាប្រទេសទាំងអស់ ដើម្បីជៀសវាងការពឹងផ្អែកខ្លាំងលើមហាអំណាចណាមួយ។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

ទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិកគឺជាកត្តាដ៏សំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា ទាំងក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ការពង្រឹងជំហរនយោបាយ និងការធានាសន្តិសុខជាតិ។ តាមរយៈការពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ការទូត និងវប្បធម៌ កម្ពុជាអាចទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីភាពជាដៃគូជាមួយអាម៉េរិក ដើម្បីលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជន និងបង្កើនកិត្តិនាមរបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ទោះបីជាមានបញ្ហាប្រឈមខ្លះក៏ដោយ កិច្ចសន្ទនាស្ថាបនា និងការប្តេជ្ញាចិត្តរួមគ្នាអាចជួយកសាងទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំ និងប្រកបដោយផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក។ ក្នុងន័យនេះ ការវិនិយោគលើទំនាក់ទំនងជាមួយអាម៉េរិកគឺជាជំហានឆ្ពោះទៅកាន់អនាគតដ៏រុងរឿង និងសុខសាន្តសម្រាប់កម្ពុជា។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សំ  គឺជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ។ រាល់មតិយោបល់ដែលមាននៅក្នុងអត្តបទគឺជាទស្សនៈផ្ទាល់របស់លោក ពុំឆ្លុះបញ្ចាំងពីទស្សនៈរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានោះទេ។

(ខេត្តកំពង់ធំ)៖ នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ៧ កើត ខែស្រាពណ៍ ឆ្នាំម្សាញ់ សប្ដស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៩ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អនុប្រធានទីមួយក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ បានអញ្ជើញជាអធិបតីក្នុងវេទិការសាធារណៈ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យគាំទ្រការអនុវត្តកម្មវិធីនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល នីតិកាលទី៧ នៃរដ្ឋសភា នៅឃុំអណ្ដូងពោធិ៍ ស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ។

នៅក្នុងឱកាសអញ្ជើញជាអធិបតីនៃវេទិកាសាធារណៈនាព្រឹកនេះ ក្រៅពីចូលរួមស្ដាប់បញ្ហានិងកង្វល់ និងដោះស្រាយបញ្ហាពលរដ្ឋ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អនុប្រធានទីមួយក្រុមការងាររាជរដ្ឋាភិបាលចុះមូលដ្ឋានឃុំអណ្ដូងពោធិ៍  បានលើកឡើងនូវការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងការអនុវត្តបទឈប់បាញ់ឱ្យបានប្រសិទ្ធភាព និងគ្រប់គ្រងសភាពការណ៍បានយ៉ាងល្អទៅលើជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។

ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិតបានមានប្រសាសន៍លើកបង្ហាញអំពីសភាពការណ៍ជាក់ស្ដែងនៅចំពោះមុខ គុណតម្លៃនៃការរួបរួមនៃប្រជាជាតិប្រឈមទៅនឹងការឈ្លានពានរបស់ថៃ និងជំរុញប្រជាពលរដ្ឋឱ្យចូលរួមជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងស្មារតីឯកភាពជាតិជាធ្លុងមួយ ដើម្បីថែរក្សាសុខសន្តិភាព និងបន្តផ្ដល់ជំនឿជាក់ដែលជាកម្លាំងចិត្តដល់រាជរដ្ឋាភិបាល និងកងកម្លាំងជួរមុខ។

លោកបណ្ឌិតក៏បានជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ត្រូវបន្តការយកចិត្តទុកដាក់ពិនិត្យបញ្ហានិងការលំបាករបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងមូលដ្ឋានដែលខ្លួនគ្រប់គ្រង និងត្រូវដាក់ចេញនូវដំណោះស្រាយភ្លាមៗ និងមានប្រសិទ្ធភាព ឆ្លើយតបទៅនឹងកម្មវិធីនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ពិសេសត្រូវផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ឱ្យបានខ្ពស់បំផុត សម្រាប់ករណីជនភៀសសឹក និងគ្រួសារកងទ័ពដែលបានបូជាទាំងកម្លាំងកាយនិងចិត្ត និងអាយុជីវិត នៅក្នុងការការពារជាតិមាតុភូមិកម្ពុជា។

ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះដែរ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានលើកឡើងនូវការថ្លែងអំណរគុណដល់លោកប្រធានាធិបតីអាម៉េរិក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលបានជួយជំរុញឱ្យមានបទឈប់បាញ់រវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ និងការសម្រេចចិត្តរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលបានឯកភាពកំណត់អត្រាពន្ធបដិការសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា មកនៅត្រឹម ១៩% (ថយចុះ៣០%បើធៀបនឹងអត្រាពន្ធនាពេលដំបូង) និងបានថ្លែងអំណរគុណដល់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី ដែលមានចំណាត់ការរហ័ស ហ្មត់ចត់ និងទាន់ពេលវេលា ក្នុងនាមប្រធានអាស៊ានផ្លាស់វេននិងជាអ្នកសម្របសម្រួលជម្លោះកម្ពុជាថៃ ព្រមទាំងគូសបញ្ជាក់អំពីការចូលរួមរបស់ចិននៅក្នុងនាមជាសាក្សីនៃកិច្ចចរចាស្ដីពីបទឈប់បាញ់ កម្ពុជា-ថៃផងដែរ៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

            ជាដំណឹងល្អមួយ ដែលមេដឹកនាំពិភពលោកលូកដៃសម្រុះសម្រួលដើម្បីជំរុញឱ្យមានការចរចាឈានទៅសម្រេចបទឈប់បាញ់រវាង កម្ពុជានិងថៃ ក្រោយសង្គ្រាមព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ​បានបង្កការខូចខាត និងមានកងទ័ពនិងជនស៊ីវិលជាច្រើននាក់បានបាត់បង់ជីវិត។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ អ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បានថ្លែងសាទរចំពោះការដែលប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានលើកឡើងនូវគំនិតផ្ដួចផ្ដើមជំរុញឱ្យមានកិច្ចសន្ទនាស្ដីពីបទឈប់បាញ់រវាងប្រទេសកម្ពុជានិងថៃ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តឡើងនៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលជាប្រធានផ្លាស់វេនអាស៊ាន។ កម្ពុជាតែងតែគោរពគោលការណ៍អន្តរជាតិ កិច្ចសន្ទនាពហុភាគី​ស្ដីពី​ការរក្សាសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់។

            លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបង្ហាញការយល់ឃើញថា នៅក្នុងជំនួបចរចាស្ដីពីបទឈប់បាញ់នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួនាថ្ងៃនេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនឹងបង្ហាញជំហរទទួលបទឈប់បាញ់ជាទស្សនៈ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា សម្រាប់ការអនុវត្ត ថៃនឹងបន្តអនុវត្តបែបផ្សេង ខុសពីការចរចា ដូចជាទម្លាប់សព្វដងនៃមេដឹកនាំនិងប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ។ លោកបណ្ឌិតបានគូសរំឭកអំពីប្រវត្តិនៃការ​គោរពច្បាប់អន្តរជាតិរបស់ថៃថា កន្លងមក ដោយមានការដាក់សម្ពាធពីមហាអំណាច មេដឹកនាំថៃបានបង្ខំចិត្តប្រកាសទទួលយកសេច​ក្ដីសម្រេ​ចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ឆ្នាំ១៩៦២ ប៉ុន្តែក្រោយមក មេដឹកនាំថៃ បានរំលោភបំពាននូវសេចក្ដីសម្រេចនេះ ដោយបានឈ្លានពានមកលើដែនអធិបតេយ្យភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសនៅក្នុងតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ បន្ថែមពីនេះ ដោយ​មាន​យន្តការទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃបានសម្រេចនូវអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ ដើម្បីថែរក្សាសន្តិភាព និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពី ប៉ុន្តែថៃបែរជាបានរំលោភលើ​កិច្ចព្រមព្រៀងដែលខ្លួនបានចុះហត្ថលេខា និងបានចូលឈ្លានពានបង្កជម្លោះជាថ្មីម្ដងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥នេះ។ បើតាមលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ថៃតែងតែទទួលយកនូវលទ្ធផលនៃការចរចា ឬឯកភាពទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយជាមួយកម្ពុជា ប៉ុន្តែខ្លួនបែរជាអនុវត្តបំពានឬផ្ទុយទៅនឹងខ្លឹមសារទាំងនោះទៅវិញ។

            នៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលជាមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏ជិតស្និទ្ធរបស់ខ្លួន មេដឹកនាំថៃពិតជាពិបាកនៅក្នុងការបដិសេធនូវការសម្របសម្រួល ព្រោះតែក្នុងពេលនេះ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាម៉េរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ ជាអ្នកចេញមុខដោយផ្ទាល់ ដូច្នេះដើម្បីរក្សា​មុតមាត់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក មេដឹកនាំថៃត្រូវតែបង្ខំចិត្តទទួលយក ប៉ុន្តែប្រាកដណាស់ដែលថា ថៃនឹងមិនអនុវត្តនូវកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបទឈប់បាញ់ជាមួយកម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បន្តថា នៅក្រោយពីបញ្ចប់ការចរចាដើម្បីឈានទៅរកបទឈប់បាញ់ជាមួយកម្ពុជា ទោះ​បី​ជា​មានកិច្ចព្រមព្រៀងជាក់លាក់ក៏ដោយក្ដី ភាគីថៃនឹងរៀបចំសេនារីយ៉ូ ដើម្បីបន្តឈ្លានពានមកលើប្រទេសកម្ពុជាបន្តទៅទៀត ដោយថៃនឹងព្យាយាមចោទប្រកាន់និងលាបពណ៌កម្ពុជាថាជាអ្នករំលោភលើបទឈប់បាញ់ ឬប្រតិដ្ឋរឿងហេតុផ្សេងៗនៅក្នុងនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ដែលខ្លួនមិនអាចអនុវត្តបទឈប់បាញ់នេះបាន។ ត្រង់ចំណុចនេះ កម្ពុជាក៏ត្រូវតែត្រៀមលក្ខណៈទុកជាមុន នៅចំពោះមុខភាពក្រឡិចក្រឡុចរបស់ភាគីថៃ ដែលចុះកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងអនុវត្តផ្សេង។ ការត្រៀម​លក្ខណៈនេះគឺធ្វើយ៉ាងណា កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងជំហរនៅគ្រប់សមរភូមិទាំងអស់ រាប់ចាប់តាំងពីសមរភូមិយោធា សមរភូមិការទូត និងសមរភូមិយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ។

            ដូចបានលើកឡើងខាងលើ បើទោះបីជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីបទឈប់បាញ់ក៏ដោយក្ដី ក៏ថៃនឹងនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តដើម្បីវាយប្រហារលើប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងតំបន់សំខាន់ៗដូចជា តំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី តំបន់មុំបី និងតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារជាដើម។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ការដឹកនាំប្រទេសហាក់ដូចជាមានការបែងចែកគ្នាជាច្រើនក្រុម ពិសេសមិនមានការឯកភាពគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាល យោធា និងរាជវាំងនោះទេ ហើយការណ៍នេះ រឹតតែធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍ទំនាក់ទំនងនយោបាយរបស់កម្ពុជានិងថៃ ពិតជាបន្តឡើងកម្ដៅ​មិនអាចចៀសផុតបានឡើយ។ ជាការពិតណាស់ថា ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល អាចនឹងឯកភាព​ទៅលើការចរចាស្ដីពីបទឈប់បាញ់ក៏ដោយក្ដី ក៏ក្រុមយោធាទំនងជានឹងមិនយល់ស្របតាមនោះឡើយ ហើយនឹងមានសេនារីយ៉ូដាក់បន្ទុកថា ក្រោយរដ្ឋាភិបាលថៃបានឯកភាពនិងវិលត្រឡប់មកជាមួយសេចក្ដីសម្រេចចិត្តអំពីបទឈប់បាញ់ក្ដី ក៏ក្រុមយោធាថៃដែលមិនទទួលស្គាល់ការចរចាដែលប៉ះពាល់ដល់មហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់យោធាថៃ ឬរបស់ប្រទេសថៃទាំងមូល នឹងបន្តសង្គ្រាមឈ្លានពាន​ប្រឆាំងនឹងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាដដែល។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ បណ្ដាមហាអំណាច និងប្រទេសដទៃទៀតលើពិភពលោក ដែលមានផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច-ពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងថៃ ក៏ពិបាកនឹងបង្ហាញជំហរប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន ឬធ្វើអន្តរាគមន៍ណាមួយទៅលើថៃផងដែរ។ សេនារីយ៉ូនេះ ក៏រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានយល់ និងដឹងច្បាស់អំពីស្ថានការណ៍នេះផងដែរ ហើយយើង ពិតជាអាចប៉ាន់ស្មានទុកជាមុនថា ថៃនឹងបន្តការវាយប្រហារមកលើដែនអធិប​តេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ដូច្នេះត្រូវតែត្រៀមខ្លួនឆ្លើយតបនិងទប់ទល់ឱ្យសមស្រប ស័ក្តិសម និងសមាមាត្រទៅលើភាគីថៃ នៅគ្រប់ទិដ្ឋភាពទាំងអស់។ ទោះជាយ៉ាងណា បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាពុំទាន់បានប្រើប្រាស់សំណាញ់មេឃ និងអាវុធធុនធ្ងន់ នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែ​នៅក្នុងករណីដែលស្ថានការណ៍បង្ខំ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែប្រើប្រាស់សមត្ថភាពការពារជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានាការពារឱ្យខាងតែបាននូវដែនអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីខ្លួន ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយកម្ពុជាមិនអាចបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យមានការខូចខាតប្រាសាទដូនតា ការបាត់បង់អាយុជីវិតកងទ័ពនិងប្រជាជន និងបណ្ដាលឱ្យមានជនភៀសសឹកកម្ពុជារាប់ម៉ឺននាក់បន្ថែម​ទៅទៀតនោះឡើយ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា នៅក្នុងស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ន ភាគីថៃមិនត្រឹមតែបានប្រើប្រាស់គ្រាប់បែកចង្កោមតែប៉ុណ្ណោះទេ តែកងទ័ពឈ្លានពានថៃ ថែមទាំងបានប្រើប្រាស់ផ្សែងពុលមកលើប្រទេសកម្ពុជាថែមទៅទៀត ដែលជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ដែលកម្ពុជាត្រូវតែចងក្រងភស្តុតាងដើម្បីកសាង​សំណុំរឿងប្ដឹងថៃទៅកាន់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ព្រមទាំងចាត់វិធានការបន្ទាន់ដែលសមា​មាត្រឆ្លើយតបទៅនឹងទង្វើដ៏គឃ្លើន និងអមនុស្សធម៌បំផុតនេះ។

            លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ បានបន្ថែមទៀតថា ទាំងសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន សុទ្ធតែបានបង្ហាញនូវចេតនានយោបាយចង់ឱ្យមានបទឈប់បាញ់ជាស្ថាពរ និងជំរុញឱ្យមានការចរចាស្វែងរកដំណោះស្រាយ ដើម្បីបញ្ឈប់អរិភាពនិងសង្គ្រាមដ៏ធ្ងន់ធ្ងររវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ កម្ពុជា-ថៃ។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានព្រមានរួចមកហើយថា ខ្លួននឹងមិនចរចាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសទាំងពីរឡើយ ប្រសិនបើកម្ពុជានិងថៃ នៅតែបន្តសង្គ្រាមព្រំដែនជាមួយគ្នា ខណៈសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភ និងជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។ ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាបានប្រកាសជំហររួចជាស្រេច ត្រៀមខ្លួនទទួលយកបទឈប់បាញ់​ដែលមានលក្ខខណ្ឌសមស្រប តាមរយៈការអំពាវនាវរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិក។

            ឆ្លៀតឱកាសនេះ លោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ក៏បានអំពាវនាវឱ្យសាធារណជនកម្ពុជា ស្វែងយល់​អំពីជំហរនិងរបៀបធ្វើការរបស់មហាអំណាច ដោយចៀសវាងការបង្ហាញជំហរឈូឆរ អូសទាញឱ្យមហាអំណាចឱ្យពាក់ព័ន្ធឬចូលរួមនៅក្នុងទម្រង់ដូចនេះឬដូចនោះ។ លោកបណ្ឌិតបានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភអំពីការចូលរួមរបស់មហាអំណាចតាមការអំពាវនាវឬញុះញង់ផ្សេងៗ ដែលអាចក្លាយទៅជាជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដូចដែលគេបានឃើញអំពីការប្រជែងរបស់មហាអំណាចនៅក្នុងតំបន់នានាលើពិភពលោក ដែលជាគ្រោះថ្នាក់ចំពោះប្រទេសសាមី៕

RAC Media | លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ