កម្ពុជា ជាប្រទេសដែលមានប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់ និងជាបេះដូងនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានឆ្លងកាត់ភាពចលាចលជាច្រើន ទាំងសង្គ្រាម ជម្លោះ និងការប្រឹងប្រែងស្វែងរកសន្តិភាព។ នៅក្នុងបរិបទនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយសកល និងតំបន់ កម្ពុជាបាននឹងកំពុងប្រឈមនឹងការជ្រើសរើសផ្លូវដ៏ស្មុគស្មាញមួយ៖ តើគួរងាកទៅរកមហាអំណាចណាមួយ ឬរក្សាតុល្យភាពរវាងមហាអំណាចទាំងនេះ?

កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រទេសតូចមួយ ប៉ុន្តែមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រដ៏សំខាន់ តែងតែស្ថិតនៅក្នុងចំណុចប្រសព្វនៃឥទ្ធិពលមហាអំណាច។ សហរដ្ឋអាម៉េរិក ជាមហាអំណាចខាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី បានផ្តល់ជំនួយ និងការគាំទ្រដល់កម្ពុជាក្នុងវិស័យអប់រំ សុខាភិបាល និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ចិន ជាមហាអំណាចខាងសេដ្ឋកិច្ច និងហេដ្ឋារចនា     សម្ព័ន្ធ បានវិនិយោគយ៉ាងច្រើនលើគម្រោងធំៗ ដូចជាផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន និងកំពង់ផែ ដែលជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឱ្យរីកចម្រើន។ អាស៊ាន ជាក្រុមប្រទេសភូមិផងរបងជាមួយកម្ពុជា ផ្តល់នូវវេទិកាសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ និងការដោះស្រាយជម្លោះបែបសន្តិភាព។ ការរក្សាទំនាក់ទំនងបែបតុល្យភាពជាមួយភាគីទាំងបីនេះ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា។ ប្រសិនបើកម្ពុជាងាកទៅរកមហាអំណាចណាមួយខ្លាំងពេក វាអាចនាំឱ្យបាត់បង់ឯករាជ្យភាពផ្នែកនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ ផ្ទុយទៅវិញ ការរក្សាតុល្យភាពអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីភាគីទាំងអស់ ដោយមិនធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់នៃការពឹងផ្អែកលើភាគីណាមួយ។ ស្នេហាជាតិរបស់ខ្មែរតម្រូវឱ្យយើងការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងផលប្រយោជន៍ជាតិ ដោយជៀសវាងការធ្វើជាឧបករណ៍របស់មហាអំណាចណាមួយ។

ជម្លោះរវាងកម្ពុជានិងថៃ ជាពិសេសជុំវិញតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ គឺជាឧទាហរណ៍នៃភាពតានតឹងភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ជម្លោះនេះបានផ្ទុះឡើងនៅឆ្នាំ២០០៨ បន្ទាប់ពីការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ។ ការប៉ះទង្គិចគ្នាតាមព្រំដែនបាននាំឱ្យមានការបាត់បង់ជីវិត និងភាពតានតឹងខ្លាំងក្នុងចំណោមប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ។ ក្នុងបរិបទនេះ សហរដ្ឋអាម៉េរិក ចិន និងអាស៊ាន បានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់ និងស្វែងរកដំណោះស្រាយបែបសន្តិភាព។

សហរដ្ឋអាម៉េរិក ក្នុងនាមជាមហាអំណាចលោកខាងលិច បានបង្ហាញឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនតាម    រយៈការទូតអន្តរជាតិ។ អាម៉េរិកបានគាំទ្រកម្ពុជាក្នុងការអះអាងសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពលើប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយសារសាលក្រមរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) នៅឆ្នាំ១៩៦២។ តាមរយៈការគាំទ្រនេះ អាម៉េរិកបានជួយពង្រឹងជំហររបស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ លើសពីនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរប្រើប្រាស់យន្តការអន្តរជាតិ ដូចជាអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះបែបសន្តិភាព។ ការគាំទ្រនេះបានផ្តល់សម្ពាធដល់ថៃឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចចរចា និងគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។ ទោះជាយ៉ាងណា ឥទ្ធិពលរបស់អាម៉េរិកមានភាពស្មុគស្មាញ ដោយសារទំនាក់ទំនងរបស់ថៃជាមួយអាមេរិកក៏ជិតស្និទ្ធផងដែរ។ អាម៉េរិកត្រូវរក្សាតុល្យភាព ដើម្បីជៀសវាងការធ្វើឱ្យភាគីណាមួយមានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានគេបោះបង់។ កម្ពុជាត្រូវប្រើប្រាស់ភាពវៃឆ្លាតក្នុងការទូត ដើម្បីទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីឥទ្ធិពលរបស់អាម៉េរិក ដោយមិនធ្វើឱ្យចិន ឬអាស៊ាន មានអារម្មណ៍ថាត្រូវបានគេមើលរំលង។

ចិន ដែលជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា បានដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលបែបស្ងៀមស្ងាត់។ ចិនមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយទាំងកម្ពុជា និងថៃ ដែលធ្វើឱ្យខ្លួនក្លាយជាភាគីដែលអាចជួយសម្របសម្រួលកិច្ចចរចា។ តាមរយៈគម្រោងផ្លូវមួយខ្សែមួយ (Belt and Road Initiative) ចិនបានបង្កើតឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់ ដែលជួយឱ្យប្រទេសទាំងពីរមើលឃើញផលប្រយោជន៍នៃសន្តិភាព។ ការវិនិយោគរបស់ចិននៅក្នុងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅកម្ពុជា និងថៃ បានបង្កើតនូវភាពរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដែលជាកត្តាជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរស្វែងរកដំណោះស្រាយបែបសន្តិភាព។ ជាងនេះទៅទៀត ចិនបានគាំទ្រកម្ពុជាក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពយោធា និងសន្តិសុខ ដែលជួយឱ្យកម្ពុជាមានជំហរកាន់តែរឹងមាំក្នុងការចរចាជាមួយថៃ។ ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នកុំឱ្យពឹងផ្អែកលើចិនខ្លាំងពេក ព្រោះវាអាចបង្កើតភាពមិនសប្បាយចិត្តពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសសហរដ្ឋអាម៉េរិក និងប្រទេសជិតខាងក្នុងអាស៊ាន។

អាស៊ាន ដែលជាសហគមន៍តំបន់ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការសម្របសម្រួលជម្លោះរវាងកម្ពុជានិងថៃ។ គោលការណ៍របស់អាស៊ានគឺការដោះស្រាយជម្លោះបែបសន្តិភាព និងការមិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសសមាជិក។ នៅឆ្នាំ២០១១ អាស៊ាន ជាពិសេសតាមរយៈការដឹកនាំរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី បានជួយសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់ និងបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍ទៅតំបន់ ជម្លោះ។ អាស៊ានបានផ្តល់ឱកាសឱ្យកម្ពុជានិងថៃអាចចរចាដោយមានភាគីទីបីជាអ្នកសម្របសម្រួល ដោយមិនបាត់បង់មុខមាត់។ អាស៊ានក៏បានជួយឱ្យកម្ពុជាមានសំឡេងកាន់តែខ្លាំងនៅលើឆាកតំបន់ ដោយផ្តល់នូវភាពស្របច្បាប់ដល់ការអះអាងរបស់កម្ពុជាលើប្រាសាទព្រះវិហារ។ ក្នុងន័យនេះ អាស៊ានមិនត្រឹមតែជាវេទិកាសម្រាប់ការទូតប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាកម្លាំងរួបរួមដែលជួយការពារសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់។

ការរក្សាទំនាក់ទំនងដែលមានតុល្យភាពជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ចិន និងអាស៊ាន គឺជាការបង្ហាញនូវការស្នេហាជាតិដ៏ពិតប្រាកដ។ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរបានបង្រៀនយើងថា ការពឹងផ្អែកលើមហាអំណាចណាមួយខ្លាំងពេកអាចនាំឱ្យបាត់បង់ឯករាជ្យភាព។ ការស្នេហាជាតិរបស់ខ្មែរមិនមែនស្ថិតនៅក្នុងការប្រកាន់ភាគីណាមួយ ឬការបដិសេធភាគីណាមួយនោះទេ ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្នុងការប្រើប្រាស់ភាពវៃឆ្លាតក្នុងការទូត ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍អតិបរមាសម្រាប់ជាតិ។ ក្នុងជម្លោះជាមួយថៃ ការស្នេហាជាតិរបស់ខ្មែរត្រូវបានបង្ហាញតាមរយៈការការពារអធិបតេយ្យភាពលើទឹកដីប្រាសាទព្រះវិហារ និងផ្នែកផ្សេងទៀតនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ ការការពារនេះមិនមែនមានន័យថាត្រូវប្រឈមមុខដោយអំពើហិង្សានោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ កម្ពុជាបានបង្ហាញនូវភាពចាស់ទុំក្នុងការទូត ដោយស្វែងរកការគាំទ្រពីអន្តរជាតិ និងអាស៊ាន ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះបែបសន្តិភាព។ នេះជាមោទនភាពរបស់ខ្មែរ ដែលបានបង្ហាញឱ្យពិភពលោកឃើញថា យើងអាចការពារផលប្រយោជន៍ជាតិដោយប្រើប្រាស់បញ្ញា និងការសហប្រតិបត្តិការ។

ការរក្សាទំនាក់ទំនងដែលមានតុល្យភាពជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ចិន និងអាស៊ាន គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា ដើម្បីធានាបាននូវឯករាជ្យភាព សន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍ។ ក្នុងជម្លោះជាមួយថៃ ភាគីទាំងបីនេះបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់ និងការពារស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់។ សហរដ្ឋអាម៉េរិកបានផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកច្បាប់អន្តរជាតិ ចិនបានជួយពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចនិងសន្តិសុខ ហើយអាស៊ានបានផ្តល់វេទិកាសម្រាប់ការចរចាបែបសន្តិភាព។ កម្ពុជាត្រូវបន្តប្រើប្រាស់ភាពវៃឆ្លាតក្នុងការទូត ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ជាតិ និងរក្សាសន្តិភាព។ យើងជាខ្មែរមានមោទនភាពចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់យើង ហើយការរក្សាតុល្យភាពនៅក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិគឺជាមធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតដើម្បីធានាថា កម្ពុជានឹងបន្តរីកចម្រើនជាប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាព និងសន្តិភាព។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សម  គឺជាគ្រូបង្រៀនវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា!