Royal Academy of Cambodia
ពិភពលោកកំពុងតែឈានចូលដល់ទសវត្សរ៍ថ្មីមួយ ហើយប្រធានបទមួយដែលអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅលើពិភពលោកលើកយកមកពិភាក្សាគឺ អនាគតរបស់ចិននិងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសដទៃទៀត។ ឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅកម្ពុជាបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងអំឡុងពីរទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ជាពិសេសកាលណាគេនិយាយពីការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធា ហើយវាក៏បណ្ដាលឱ្យមានភាពតានតឹងជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិក ដែលមានការអាក់អន់ចិត្តចំពោះវត្តមានចិននៅកម្ពុជា។ ការឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិន្នាការនេះ និងសំណួរដែលសួរថា តើបញ្ហាប្រឈមបែបណាដែលអាចនឹងបង្ហាញឱ្យឃើញនៅទសវត្សរ៍ខាងមុខនេះ គឺជាចំណោទបញ្ហានៃអត្ថបទវិភាគខ្លីនេះ។
ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងកម្ពុជាកើតមានឡើងតាំងពីសតវត្សរ៍ទី១៣មកម្ល៉េះ ហើយទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៨។ ផលប្រយោជន៍ភូមិសាស្រ្តនយោបាយរបស់ចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងខ្លាំងក្រោយសង្រ្គាមត្រជាក់បានបញ្ចប់។ ទំនាក់ទំនងនេះបន្សល់ទុកនូវឥទ្ធិពលជាច្រើន ដែលអាចឆ្លុះបញ្ចាំងតាមរយៈទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ជាច្រើនរូបនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងសហគមន៍ជនជាតិចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជាមួយប្រទេសចិន។ មានការផ្លាស់ប្ដូរទស្សនកិច្ចផ្លូវការកម្រិតខ្ពស់រវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានធ្វើឡើងយ៉ាងទៀតងទាត់។ ប្រទេសចិនបានផ្ដល់នូវជំនួយទេ្វភាគី ហើយការតភ្ជាប់សេដ្ឋកិច្ចបានបន្តរីកចម្រើនជាលំដាប់។
កម្ពុជានិងចិនបានមានទំនាក់ទំនងនយោបាយនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធាយ៉ាងរឹងមាំ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ប្រទេសទាំងពីរបានព្រមព្រៀងលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរបស់ខ្លួននៅក្នុងកម្រិតជាដៃគូសហប្រតិបត្តិការគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយបានធ្វើឱ្យក្លាយជាដៃសហប្រតិបត្តិការយុទ្ធសាស្រ្តគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ជាងនេះទៅទៀង ប្រទេសទាំងពីរក៏បានចុះហត្ថលេខាលើ «ផែនការសកម្មភាព ឆ្នាំ២០១៩-២០២៣ ស្ដីអំពីការកសាងសហគមន៍ជោគវាសនារួមកម្ពុជា-ចិន» នៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩។ ក្រោមផែនការសកម្មភាពនេះ ប្រទេសទាំងពីរបានប្ដេជ្ញាក្នុងដាក់ចេញនូវវិធានការណ៍ចំនួន៣១លើវិស័យសំខាន់ៗចំនួនប្រាំ គឺនយោបាយ, សន្ដិសុខ, សេដ្ឋកិច្ច, ទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជននិងប្រជាជន, និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពហុភាគី។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរអាចត្រូវបានបិទបាំងដោយរបៀបវារៈនៃការអភិវឌ្ឍន៍។ ចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃ «គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ» នៅចុងឆ្នាំ ២០១៣មក ប្រទេសចិនបានដើរតួប្រកបដោយឥទ្ធិពលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយប្រើប្រាស់របៀបវារៈនៃការអភិវឌ្ឍជាឧបករណ៍។
ប្រទេសកម្ពុជាបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មនៅក្នុង «គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ» របស់ចិន ដោយជឿថា កាលានុវត្តភាពនៃការអភិវឌ្ឍដែលកើតចេញពីគំនិតផ្ដួចផ្ដើមនេះគឺវាមានភាពធំធេងណាស់។ ជាក់ស្តែង ត្រឹមចុងឆ្នាំ២០១៧ ផ្លូវថ្នល់ប្រវែងជាង ២,០០០គីឡូម៉ែត្រ ស្ពានចំនួនប្រាំពីរ និងចំណតផ្ទុកកុងទ័រន័រថ្មីមួយនៅកំពង់ផែស្វ័យតក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្រោមការឧត្ថម្ភរបស់ចិន។ អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិខេត្តសៀមរាប អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតារាសាគរខេត្តកោះកុង អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិខេត្តកណ្ដាល ដែលគិតជាទឹកប្រាក់សរុបប្រមាណជិត៣ពាន់លានដុល្លារអាម៉េរិកត្រូវបានអនុម័ត។ កាន់តែចាប់អារម្មណ៍ជាងនេះទៅទៀត គម្រោងផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញ-ក្រុងព្រះសីហនុ ដែលមានតម្លៃជាង២ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិក ក៏ត្រូវបានសាងសង់ដោយក្រុមហ៊ុនរដ្ឋចិន «China Communications Construction Company» ផងដែរ។ ចំណែកនៅក្នុងវ័ស័យថាមពលវិញ រោងចក្រវារីអគ្កិសនីក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ជាង ៧.៥ពាន់លានដុល្លារ និងរោងចក្រអគ្គិសនីដើរដោយធ្យូងថ្មមានតម្លៃ៤ពាន់លានដុល្លារត្រូវបានវិនិយោគ ខណៈដែលគម្រោងលើវិស័យកសិកម្មនិងកសិ-ឧស្សាហកម្មចំនួន២១ កំពុងតែធ្វើប្រតិបត្តិការផងដែរ។
ប្រទេសចិនក៏បានវិនិយោគក្នុងការកសាងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសខេត្តព្រះសីហនុ (SSEZ) ដែលបានទាក់ទាញក្រុមហ៊ុនជាង១០០ក្រុមហ៊ុនពីប្រទេសចិននិងប្រទេសដទៃទៀត ដែលមានការវិនិយោគសរុបជាង ៣ពាន់លានដុល្លារនៅត្រឹមឆ្នាំ២០១៧ ហើយបានបង្កើតការងារជិត ២០,០០០ កន្លែងដល់សហគមន៍ក្នុងតំបន់។ តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសខេត្តព្រះសីហនុគ្រោងបង្កើតឱ្យមានរោងចក្រចំនួន៣០០ នៅត្រឹមឆ្នាំ២០២០។ ជាងនេះទៅទៀត ក្នុងវិនិយោគរបស់ចិននៅក្នុងឧស្សាហកម្មវាយណភណ្ឌនិងសម្លៀកបំពាក់ក៏បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ចំពោះការអភវិឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គមកម្ពុជា តាមរយៈការបង្កើតឱកាសការងារដល់កម្មករកម្ពុជាជិតមួយលាននាក់។
យោងតាមស្ថិតិដោយចេញផ្សាយដោយក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍកម្ពុជា (CDC) ការវិនិយោគសរុបដោយផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) បានអនុម័តពីឆ្នាំ១៩៩៤-២០១៩ ទំហំវិនិយោគធំបំផុតគឺរបស់ប្រទេសចិន (២១.៨១%) ដែលនៅឆ្នាំដំបូងៗគឺជាប្រភពនៃការវិនិយោគចធំៗក្នុងវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ថាមពល និងការអភិវឌ្ឍជាធនធាន រួមមានការវិនិយោគលើការដាំកៅស៊ូនិងវិស័យទេសចរណ៍។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ការអនុម័តលើការវិនិយោគបានឈានដល់ ៩.៤០ពាន់លានដុល្លារ ដែលក្នុងនោះចិនបានវិនិយោគដល់ទៅ ២.៧៥ពាន់លានដុល្លារ។ ចិនក៏បានសន្យាជំរុញដល់ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីឱ្យឈានដល់ ១០ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ហើយក៏នឹងលើកទឹកចិត្តឱ្យមានចរន្តវិនិយោគចិនកាន់តែច្រើនមកកាន់កម្ពុជា។
ត្រឹមឆ្នាំ២០១៧ ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលជំនួយអភិវឌ្ឍផ្លូវការ (ODA)ប្រមាណជា ៤.២ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិកពីប្រទេសចិនក្នុងទម្រង់ជំនួយឥតសំណងនិងជាហិរញ្ញប្បទ្បានអនុគ្រោះ។ ជំនួយអភិវឌ្ឍផ្លូវការនេះមានគោលដៅផ្ដោតលើហេដ្ឋរចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត, កសិកម្ម, សុខាភិបាល និងអប់រំ។ ប្រទេសចិនក៏ជាប្រភពចម្បងនៃបំណុលសាធារណៈក្រៅប្រទេស (Public external debt) របស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៧ បំណុលសាធារណៈក្រៅប្រទេសរបស់កម្ពុជាមានដល់ទៅ ៩.៦ ពាន់លានដុល្លារ ដែលក្នុងនោះ ៤២% ជាបំណុលរបស់ចិន។ ចិនបានសន្យាផ្ដល់ជំនួយឥតសំណងជាទឹកប្រាក់ប្រមាណ៦០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាម៉េរិកក្នុងមួយឆ្នាំគិតពីឆ្នាំ២០១៩ ដល់ឆ្នាំ២០២១។
ចំណែកក្នុងវិស័យទេសចរណ៍វិញ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ចំនួន១៥កំពុងប្រតិបត្តិការយ៉ាងទៀងទាត់រវាងកម្ពុជា-ចិន។ ក្នុងរយៈពេល៩ខែក្នុងឆ្នាំ២០១៩ កម្ពុជាបានទទួលភ្ញៀវទេសចរចិន ១.៨៦៤.៩៥៦ លាន់នាក់ ហើយរំពឹងថា ភ្ញៀវទេសចរចិននឹងកើនដល់២លាននាក់ត្រឹមឆ្នាំ២០២០។ ទោះយ៉ាងណា ដោយសារតែជំងឺ Covid-19 ចំនួនភ្ញៀវទេសចរចិនក្នុងរយៈពេល២ខែដំបូងក្នុងឆ្នាំ២០២០ បានថយចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
ក្នុងវិស័យអប់រំ ពីឆ្នាំ២០០៤ ដល់២០១៧ ចិនបានផ្ដល់អាហារូបករណ៍ជាង១០០០កន្លែងដល់សិស្ស-និស្សិតកម្ពុជាដើម្បីបន្តការអប់រំរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសចិន ហើយសិក្ខាកាមជាង៧០០នាក់សម្រាប់ការបណ្ដុះបណ្ដាលរយៈពេលខ្លី បូករួមទាំងកម្មវិធីផ្លាស់ប្ដូរជាច្រើនទៀតនៅក្នុងផ្នែកវប្បធម៌ មន្រ្តីរាជការ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ យុវជន និងសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយទទួលបានការគាំទ្រជាថវិកាពីរដ្ឋាភិបាលចិន។
នៅថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ សម្ដេច ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើទស្សនកិច្ចដ៏ភ្ញាក់ផ្អើលដោយគ្រោងឡើងតែមួយយប់ទៅកាន់ប៉េកាំងប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងពេលមានការផ្ទុះរាលដាលមេរោគកូរូណានៅក្នុងប្រទេសចិន។ តាមពិត សម្ដេច ហ៊ុន សែន ដើមឡើយចង់ធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ទីក្រុងវូហាន ដែលជាទីក្រុងត្រូវដាក់ឃុំដាច់ដោយឡែកនៅពេលផ្ទុះរាលដាលមេរោគកូរូណា។ លោកប្រធានាធិបតី Xi បានប្រាប់ដល់សម្ដេច ហ៊ុន សែន នៅក្នុងជំនួបសវនាការថា មិត្តល្អជួយគ្នាក្នុងគ្រាក្រ ខណៈដែលប្រជាជនកម្ពុជាបានឈរនៅជាមួយប្រជាជនចិននៅក្នុងកាលៈទេសៈដ៏ពិសេសនេះ។ នៅក្នុងសាវនាការនេះដែរ ភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នាដើម្បីបន្តការផ្លាស់ប្ដូរទស្សនកិច្ចកម្រិតខ្ពស់នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ ហើយនឹងបន្តលើកកម្ពស់ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិនក្នុងកម្រិតខ្ពស់ថ្មីមួយទៀត។
ជាមួយនឹងទំនាក់ទំនងជាពិសេសជាមួយចិន កម្ពុជាត្រូវបានគេមើលឃើញថា ហាក់ដូចជាពឹងផ្អែកជ្រុលលើប្រទេសចិនទាំងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ ហើយទំនាក់ទំនងការទូតរបស់កម្ពុជាជាមួយប្រទេសមហាអំណាចពិភពលោកដទៃទៀតមានភាពស្រពេចស្រពិល ជាពិសេសជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុប។ បញ្ហាសមុទ្រខាងត្បូងតែងតែជាជារបៀបវារៈចម្បងមួយក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនិងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗរបស់អាស៊ាន ហើយកម្ពុជាតែងត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានងាកទៅប្រទេសចិនខ្លាំងដោយសារតែនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមិនអាចចេញរួចនៅពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានអាស៊ានលើកទី២។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ កម្ពុជាក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានចុះហត្ថលេខាដោយសម្ងាត់ជាមួយចិនដោយអនុញ្ញាតឱ្យចិនប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកផ្ដាច់មុខនៅកម្ពុជាផងដែរ។ ព័ត៌មាននេះត្រូវបានបង្ហាញចេញដោយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនិងអ្នកការទូតបស្ចិមប្រទេសមួយចំនួន។ មន្រ្តីរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកតែងតែបង្ហាញកង្វល់របស់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងវត្តមានយោធាបរទេសនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសំដៅទៅលើប្រទេសចិន។ ទោះយ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់ និងថ្លែងថាជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយនិងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់។
ការវិនិយោគនិងជំនួយអភិវឌ្ឍរបស់ចិនបានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍនិងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) របស់កម្ពុជា។ ទោះយ៉ាងណា ក៏មានហានិភ័យនិងកង្វល់ផងដែរ ដែលកម្ពុជាត្រូវពិចារណាឱ្យបានម្មត់ចត់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីធានានូវបានសមិទ្ធផលឈ្នះឈ្នះក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង។ គុណភាព, គណនេយ្យភាព, តម្លាភាពនិងនិរន្តភាពនៃការវិនិយោគ, និងគម្រោងអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់ចិន, បំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់ចិន, កង្វះខាតនៃការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាននិងសង្គម, វិធានការណ៍សុវត្ថិភាពនៃគម្រោងវិនិយោគរបស់ចិន និងភាពពឹងផ្អែកនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាទៅលើចិន គឺសុទ្ធតែជាហានិភ័យនិងកង្វល់ចម្បងៗដែលត្រូវបានលើកឡើងដោយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនិងសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន។ ទោះយ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែងអះអាងថា រាល់គម្រោងអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងការវិនិយោគរបស់ចិនបានធ្វើឡើងក្នុងលក្ខណៈមួយដែលមានតម្លាភាព បើកចំហ និងបរិយាប័ន្ន ហើយបំណុលរបស់ចិនគឺនៅអាចគ្រប់គ្រងបាន។
សរុបមក កម្ពុជានិងចិនមានទំនាក់ទំនងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខរឹងមាំ ហើយប្រទេសទាំងពីរអាចបន្តភាពរីកចម្រើននេះច្រើនឆ្នាំទៅមុខទៀត។ ក្រោម «គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ» បច្ចុប្បន្នចិនគឺជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចនិងយុទ្ធសាស្រ្តដ៏សំខាន់បំផុតមួយរបស់កម្ពុជាលើផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម វិនិយោគ និងជំនួយអភិវឌ្ឍន៍។ ទោះជាយ៉ាងណា គម្រោងនៃ «គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ» នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអាចប្រែក្លាយកាលានុវត្តភាពទៅជាបញ្ហាប្រឈមនិងហានិភ័យប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានយកពិចារណាឱ្យបានស៊ីជម្រៅ។ ដូច្នេះ កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងសមត្ថភាពស្ថាប័ន អភិបាលកិច្ច ការដឹកនាំ និងធនធានមនុស្ស ក៏ដូចជាកែលម្អនិងរៀបចំក្របខណ្ឌច្បាប់និងគោលនយោបាយចាំបាច់នានា និងអនុវត្តឱ្យតឹងរ៉ឹងក្នុងការអនុវត្តគម្រោងនៃ «គំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ» នេះ។ កម្ពុជានិងចិនត្រូវតែលើកកម្ពស់តម្លាភាពនិងការបើកចំហរ ដើម្បីធានាបាននូវការដេញថ្លៃដោយត្រឹមត្រូវ, ការប្រព្រឹត្តិទៅប្រកបដោយទំនួលខុសត្រូវ, និងការបែងចែផលចំណេញក្នុងគម្រោងវិនិយោគ ក៏ដូចជាគុណភាពនៃគម្រោង គណនេយ្យភាពនិងនិរន្តភាព និងការផ្ទេរចំណេះដឹងនិងបច្ចេកវិទ្យាពីក្រុមហ៊ុនចិនមកឱ្យក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកផងដែរ។
ជាងនេះទៅទៀត បញ្ហាប្រឈមដ៏ធំមួយនៅទសវត្សរ៍បន្ទាប់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជា-ចិន គឺបញ្ហាដំណោះស្រាយចំពោះជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែគាំទ្រជំហរចិនក្នុងការជំទាស់ទៅនឹងកិច្ចចរចាពហុភាគីទាក់ទងនឹងជម្លោះដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ ហើយក៏អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋដែលពាក់ព័ន្ធបន្តប្រើប្រាស់យន្តការអាស៊ាន-ចិនដោយអនុវត្តដោយពេញលេញនូវសេចក្ដីសេចក្តីប្រកាសប្រតិបត្តិរបស់រដ្ឋភាគីនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង(DOC) ហើយអាស៊ាននិងចិនត្រូវធ្វើការជាមួយគ្នាដើម្បីធ្វើឱ្យក្រមប្រតិបត្តិនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង(COC)លេចចេញជារូបរាង។ ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាគួរប្រឹងប្រែងជាបន្តដើម្បីធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពលើទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរបស់ខ្លួន និងកម្មវត្ថុនៃគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួនចំពោះប្រទេសដទៃផ្សេងទៀតរួមទាំងសហរដ្ឋអាម៉េរិកផង ដើម្បីធ្វើពពិធកម្មលើដៃគូសេដ្ឋកិច្ចនិងដៃគូជាយុទ្ធសាស្រ្ត ក្នុងបុព្វហេតុនៃសន្តិសុខ អធិបតេយ្យភាព និងវិបុលភាពរបស់ខ្លួន៕
RAC Media
ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិកម្ពុជា
នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ១កើត ខែទុតិយសាឍ ឆ្នាំច សំរឹទ្ធស័ក ព.ស២៥៦២ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានរៀបចំវេទិកាចំហស្តីពី «សក្តានុពល និងបញ្ហាប្រឈមនៃការវិនិយោគនៅកម្ពុជា» ដោយមានការចូលរ...
គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ មក ឯកឧត្តម លឹម គានហោបានកសាងមកនូវសមិទ្ធផល និងស្នាដៃជូនជាតិច្រើន ក្នុងវិស័យធនធានទឹក និងឧតុនិយមក្នុងនោះការកសាងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រជាច្រើនកន្លែងនៅតាមបណ្តាខេត្តសំខាន់ៗជាច្រើន ដូចជានៅ...
វិមានសន្តិភាព៖ នៅថ្ងៃអង្គារ ៧កើត ខែបឋមាសាឍ ឆ្នាំច សំរឹទ្ធិស័ក ព.ស.២៥៦២ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ នៅវិមានសន្តិភាព នៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី មានរៀបចំពិធីប្រកាសគោរមងារវិទ្យាសាស្ត្រ និងគោរមងារកិ...
នៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៩រោច ខែជេស្ឋ ឆ្នាំច សំរឹទ្ធិស័ក ព.ស ២៥៦២ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី ខេត្តសៀមរាប។ សិក្ខាសាលាអន្តរជាតិនេះ សហការរៀបចំដោយវិទ្យាស្ថានជីវសាស្ត្រ វេជ្ជសាស្ត...
កម្មវិធីកិច្ចពិភាក្សាតុមូលស្តីពីកម្មវិធីនយោបាយរបស់គណបក្សនយោបាយនៅថ្ងៃស្អែកនេះគឺ៖ ពេលព្រឹក៖ គណបក្សយុវជនកម្ពុជា Vs គណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិពេលរសៀល៖ គណបក្សខ្មែរតែមួយ Vs គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរសាធារណជន អាចចូលរួមស្ត...