ឆ្លងកាត់បាតុភូតធម្មជាតិ និងបាតុភូតសង្គមរាប់មិនអស់ ទាំងល្អ ទាំងអាក្រក់ នាពេលកន្លងមក ខ្ញុំបានមើលឃើញថាអត្ថិភាព ការរស់នៅ ជីវិត ឬវាសនារបស់ប្រជាជាតិឬរដ្ឋនីមួយៗនៅលើពិភពលោកនេះ ពិតជាជាប់ទាក់ទងគ្នាដោយមិនអាចប្រកែកបាន។ ជាក់ស្ដែង ឆ្លងកាត់ហានិភ័យសាកលជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការកើនឡើងនូវកម្ដៅនៃភពផែនដី ការបំពុលបរិស្ថាន(ការបំពុលបរិយាកាសឬខ្យល់) ការបំផ្លាញស្រទាប់អូហ្សូន ការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ រលកយក្សស៊ូណាមិ ខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសាកល ការប្រែប្រួលតម្លៃប្រេងឬទំនិញសំខាន់ៗ​លើទីផ្សារអន្តរជាតិ ការរត់ប្រណាំងខាងសព្វាវុធនិងយោធា ការប្រកួតប្រជែងរបស់មហាអំណាចដើម្បីក្លាយជាអ្នកទីមួយលើការរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោក ភេរវកម្មអន្តរជាតិ សង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសមហាអំ​ណាច សង្គ្រាមលោក រួមទាំងជំងឺឆ្លងរាតត្បាតសាកល ដូចជា ជំងឺអេដស៍ ផ្ដាសាយបក្សី ផ្ដាសាយជ្រូក អេបូឡា ជំងឺ​សារ និងជំងឺកូវីដ១៩ ជាដើម សុទ្ធតែបានប៉ះពាល់ដល់សង្គមមនុស្សលើពិភពលោកស្ទើរគ្រប់វិស័យ ដូចជា ការធ្វើដំណើរ ទេសចរណ៍ ពាណិជ្ជកម្ម សេដ្ឋកិច្ច ផលិតកម្ម ការងារ ជីវភាពរស់នៅ ការអប់រំ កីឡា ជាដើម។

តាមរយៈជំងឺឆ្លងផ្សេងៗ ជាពិសេស ជំងឺកូវីដ១៩ យើងអាចទាញបាននូវមេរៀនដូចខាងក្រោម៖

១-​ ការរីកចម្រើនខាងវិទ្យាសាស្ដ្រតែមួយគត់មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហារបស់មនុស្សបានទេ។

២- ការរីកចម្រើនខាងវេជ្ជសាស្ដ្រតែមួយគត់ ក៏មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាខាងសុខភាពបានដែរ ប្រសិនបើមិនមានការចូលរួមពីមនុស្ស លើសពីនេះទៀត មនុស្សមិនព្រមផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់និងប្រពៃណីខ្លះ ព្រមទាំងមិនមានការអត់ធ្មត់ មិន​គោរវិន័យនិងច្បាប់។

៣-ប្រទេសមហាអំណាចនានា ទោះបីជាមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងក៏ដោយ ក៏មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហា ជាពិសេស បញ្ហាសាកលតែឯកឯងបានដែរ គឺតែងតែត្រូវការជំនួយឬការពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក ដូចជា ករណី ចិន អ៊ីតាលី និងអា​ម៉េរិក ជាដើម។

៤- ប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក ពិតជាមិនអាចគេចផុតពីហានិភ័យសាកលបានទេ ទោះបីជាហានិភ័យនោះកើតឡើងពីធម្មជាតិ ឬបង្កឡើងដោយមនុស្សក៏ដោយ។ ហេតុនេះ មនុស្សគួរបញ្ឈប់ការផលិត ការរក្សាទុក និងការប្រើប្រាស់អាវុធមហាប្រល័យ ដែលអាចបន្ថែមលើហានិភ័យបែបធម្មជាតិដែលយើងមិនអាចជៀសផុត។ បើមិនដូច្នោះទេ ពិភពលោកនឹងគ្មានអ្នកឈ្នះទេ គឺមានតែអ្នកចាញ់ និងមានតែបង្កមហន្តរាយដល់មនុស្សជាតិប៉ុណ្ណោះ។

៥.-ប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក សូម្បីតែប្រទេសដែលមានការរីកចម្រើនខាងវិទ្យាសាស្ត្រ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីភពផ្សេងៗ ឬយានអវកាសក៏ដោយ ក៏មិនទាន់មានជម្រើសណាផ្សេងអាចទៅរស់នៅក្រៅពីភពផែនដីនេះដើម្បីបញ្ចៀសហានិភ័យសាកលបានដែរ។ ដូច្នេះ សូមរួមគ្នារក្សាសុវត្ថិភាពរបស់ភពផែនដី កុំនាំគ្នាបំផ្លាញភពផែនដីនេះ។

៦- ប្រទេសដែលមានអាវុធមហាប្រល័យ ក៏មិនអាចយកមកទប់ទល់ជាមួយជំងឺឆ្លងបានដែរ ហើយសូម្បីតែព្រះឬអាទិទេពដែលមនុស្សជឿថាខ្លាំងនិងពូកែ ក៏មិនអាចជួយអ្នកដើរតាមព្រះឱ្យគេចផុតពីជំងឺឆ្លងដ៏សាហាវនេះបានដែរ។

៧- ការដាក់ប្រទេសមួយក្នុងគ្រាអាសន្ន មិនមែនចេះតែឡើងដោយប្រថុយប្រថានទេ ហើយក៏មិនត្រូវរឹតបណ្តឹងហួស​ហេតុដែរ ដូចជាករណីប្រទេសឥណ្ឌា ជាដើម ដែលអនុញ្ញាតឱ្យនគរបាលឬទាហានប្រើប្រាស់ដំបងវាយប្រជាពលរដ្ឋដែលល្មើសនឹងបម្រាមរបស់អាជ្ញាធរ ដូចសត្វ រហូតដល់មានការវាយតបតពីប្រជាពលរដ្ឋវិញ។ ប៉ុន្តែ ការដាក់បម្រាម​ក៏មិនត្រូវធូរលុងពេកដែរ ដូចករណី ប្រទេសអ៊ីតាលី ជាដើម ដែលប្រជាពលរដ្ឋមិនស្ដាប់ការណែនាំនិងការ​ហាម​ប្រាមរបស់អាជ្ញាធរ ដែលទីបំផុត ធ្វើឱ្យមានការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩កាន់តែខ្លាំងដែលបណ្ដាឱ្យមានអ្នកឆ្លងច្រើន និងអ្នកស្លាប់ក៏ច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក។

៨- អ្នកនយោបាយនៅលើពិភពលោក ទាំងក្របខណ្ឌអន្តរជាតិ និងក្របខណ្ឌជាតិ បើទោះបីជាពិភពលោក ឬប្រទេសរបស់ខ្លួនកំពុងរងការវាយប្រហារពីហានិភ័យបង្កឡើងដោយជំងឺឆ្លងក៏ដោយ ក៏ពួកគេនៅតែឆ្លៀតកេងចំណេញខាងនយោបាយដែរ ដូចជា ករណី អ្នកនយោបាយរបស់អាម៉េរិកនិងចិន និងអ្នកនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសមួយចំនួន ជាដើម តែងតែវាយប្រហារគ្នាពាក់ព័ន្ធនឹងជំងឺកូវីដ១៩។

៩- ជំងឺឆ្លងរាលដាលជាសាកល គឺជាជំងឺកាចសាហាវដែលឆ្លងរាលដាលមិនរើសមុខ ភេទ ពណ៌សម្បុរ វណ្ណៈ ឋានៈ តួ​នា​ទី អ្នកមាន អ្នកក្រ ប្រទេសធំ និងប្រទេសតូចឡើយ។

១០- កូវីដ១៩ គឺជាសារមួយប្រាប់ពិភពលោកថា ត្រូវតែចងចាំងថា ធនធានធម្មជាតិមានចំនួនកំណត់ ការរីកចម្រើនរបស់​ពិភពលោកក៏មានព្រំដែនដែរ ឯជំងឺឆ្លងរាលដាលជាសាកលនឹងមានជាបន្តបន្ទាប់ ថ្ងៃណាមួយពិភពលោកនឹង​ជួបវិបត្តិធំជាងនេះ ហើយពេលនោះ តើយើងអាចនឹងវិលទៅរស់នៅក្នុងសភាពបុរាណវិញបានដែរឬអត់? តើយើងបានគិតនិងត្រៀមអំពីលទ្ធភាពនេះដែរឬទេ?

ម្យ៉ាងទៀត COVID-19 ក៏ជាវិញ្ញាសាដ៏ធំមួយសម្រាប់សាកល្បងថាតើ៖

១- វិស័យសុខាភិបាលរបស់ពិភពលោករីកចម្រើននិងរឹងមាំកម្រិតណា

២- ពិភពលោកចេះរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាសាកលដែរឬទេ

៣- ពិភពលោកចេះជួយគ្នាក្នុងគ្រាមានអាសន្នដែរឬអត់

៤- ពិភពលោក មានសមត្ថភាពកម្រិតណាក្នុងការទប់ស្កាត់និងការដោះស្រាយគ្រោះអាសន្ន ហានិភ័យ បញ្ហាសាកល និង​វិបត្តិរួម

៥- ពិភពលោកមានបទពិសោធនិងបានត្រៀមខ្លួនកម្រិតណាសម្រាប់ទប់ទល់ហានិភ័យ និងដោះស្រាយវិបត្តិសាកល

៦- ការរីកចម្រើនខាងវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា ជាពិសេស បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន ឬឧស្សាហកម្ម ៤.០ អាចជួយ​សម្រួលអ្វីខ្លះដល់កិច្ចការរបស់មនុស្សក្នុងពេលដែលមនុស្សភាគច្រើនមិនអាចចេញទៅរៀន ឬធ្វើការងារដោយផ្ទាល់ដល់ទីកន្លែងបាន

៧- ប្រទេសនីមួយៗមានការរីកចម្រើនខាងសេដ្ឋកិច្ចកម្រិតណា, អាចពឹងពាក់ខ្លួនឯងដោយមិនពឹងផ្អែកប្រទេសដទៃបានកម្រិតណា, រយៈពេលប៉ុន្មាន

៨- ពិភពលោកអាចវិលទៅរស់នៅបែបបុរាណបានដែរឬអត់

៩- ពិភពលោក អាចស្វែងរកការណ៍ពិតអំពី COVID-19 បានដែរឬទេ (កើតឡើងដោយធម្មជាតិ ឬបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស)

សរុបមក យើងអាចនិយាយបានថា សុខទុក្ខរបស់មនុស្សនៅក្នុងពិភពលោកនេះ ពិតជាប់ទាក់ទងគ្នានិងពឹងអាស្រ័យគ្នា​ទៅវិញទៅមកដោយខានមិនបាន ទោះបីជាប្រទេសធំ ប្រទេសតូច, ប្រទេសអភិវឌ្ឍ ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងប្រទេស​ក្រីក្រក៏ដោយ។ ឆ្លងកាត់ហានិភ័យសាកលជាបន្តបន្ទាប់ ទាំងហានិភ័យដែលបង្កដោយធម្មជាតិ និងហានិភ័យដែលបង្កឡើងដោយមនុស្ស សុទ្ធតែផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ដល់សង្គមមនុស្សស្ទើរគ្រប់វិស័យ ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សមានការ​ភ័យខ្លាច បាត់បង់សុខភាព សុខុមាលភាព ផាសុកភាព សុវត្ថិភាព ការងារ ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច សន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់ សន្តិភាព និងសុខដុមសាកល។

ហេតុនេះ ពិភពលោក ជាពិសេស មហាអំណាច គួរតែដឹងហើយថា ពួកគេបានដើរមកដល់ចំណុចមួយដែលគ្មានអ្នក​ណា​អាចយកឈ្នះដាច់តែឯងបាននោះទេ។ ពួកគេគួរតែគោរពស្មារតីនៃទស្សនវិជ្ជាឈ្នះ-ឈ្នះ ដែលមនុស្សឈ្នះទាំងអស់គ្នា ជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ចែករំលែកគ្នា គោរពគ្នាទៅវិញទៅមក បំពេញបន្ថែមឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក និងរស់នៅក្នុង​សហអត្ថិភាព សន្តិភាពសាកល ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងសុខដុមសាកល។ បើពួកគេនៅតែបន្តប្រ​កួត​ប្រជែងគ្នាតាមវិធីមិនល្អ មិនព្រមរួមគ្នាដោះស្រាយវិបត្តិរួម ទាំងវិបត្តិបង្កឡើងដោយធម្មជាតិ និងវិបត្តិបង្កឡើងដោយ​មនុស្សទេ ទីបំផុតគឺគ្មានភាគីណាមួយជាអ្នកឈ្នះនោះទេ គឺមានតែអ្នកចាញ់ទាំងអស់គ្នា និងមានតែការបង្កមហន្តរាយដល់ពិភពលោកតែប៉ុណ្ណោះ៕

RAC Media 

ប្រភព៖ វិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃកម្ពុជា