Royal Academy of Cambodia
«វិមានរំឭកដល់អ្នកស្លាប់ក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១» ភាគទី៨
បន្ទាប់ពីលោកដុកទ័រវ៉ាលឡេត៍(Docteur Vallet)ជាចាងហ្វាងក្រុមសមាគមពួកពិជ័យសង្គ្រាម ចាស់បានបញ្ចប់នូវសុន្ទរកថារបស់លោករួចរាល់ នៅក្នុងភាគទី៨នេះយើងសូមលើកយកនូវកម្មវិធីបញ្ចប់នៃពិធីសម្ពោធវិមានរំឭកដល់អ្នកស្លាប់នៅក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ គឺពិធីបង្សុកូលឧទ្ទិសកុសលជូនអ្នកដែលបានទទួលអនិច្ចកម្ម និងក្បួនដង្ហែផ្សេងៗរបស់ក្រុមពិជ័យសង្គ្រាមចាស់។ សកម្មភាពចុងក្រោយនៃពិធីសម្ពោធនេះមានបង្ហាញនៅក្នុងបណ្ណសារស្តីអំពី «បុន្យ៍ឆ្លងវិមានដែរសាងក្នុងក្រុងក័ម្ពូជាធិប្តី, ជាទីរំឭកដល់អស់អ្នក ដែលទទួលអនិច្ចកម្ម ក្នុងចំបាំងធំ(ពីឆ្នាំ ១៩១៤ ដល់ឆ្នាំ១៩១៨)»[១]ដោយមានខ្លឹមសារដើម និងការកែសម្រួលមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖
៨-ពិធីបង្សុកូលឧទ្ទិសកុសលជូនអ្នកដែលបានអនិច្ចកម្ម និងក្បួនដង្ហែផ្សេងៗរបស់ក្រុមពិជ័យសង្គ្រាមចាស់
នៅក្នុងនគរដែលមានរាស្ត្រប្រព្រឹត្តតាមផ្លូវធម៌ជាជ្រៅជ្រះ បីដូចជារាស្ត្រខ្មែរធ្វើបុណ្យដូចជាបុណ្យឆ្លងនេះ បើគ្មានលោកសង្ឃជួយផងនោះ ឃើញថាធ្វើខុសអំពីសព្វ១ដង ដែលមិនទាន់ដែលមានសោះនៅឡើយ[២]។ បុណ្យនេះនឹងនៅមានខ្វះទៀត បើមិនបាននិមន្តលោកសង្ឃឱ្យមកជួយផងទេ។ ដូច្នេះបានជាមានលោកសង្ឃ ១០០០អង្គ ទៅប្រជុំគ្នានៅជុំវិញរូបនោះ ចាំទម្រាំតែដល់ពេលវេលានិងទៅសូត្រធម៌នៅជុំវិញជើងកុះដែលតម្កល់រូប គឺសូត្របញ្ជូនទៅមនុស្សដែលមរណៈ។
លោករេស៊ីដង់ជាន់ខ្ពស់បារាំង បូដូវាំង ដែលមិនប្រកាន់សាសនាគួរឱ្យមានសេចក្តីសរសើរនោះ បានអនុញ្ញតឱ្យពួកតំណាងសាសនាផ្សេងៗ ទៅប្រជុំនៅទីនោះទាំងអស់។ លោកសង្ឃរាជបារាំងនៅស្រុកខ្មែ១អង្គគ្រងស្បង់ខ្មៅ មានពាក់សញ្ញាសម្រាប់ពិធីបុណ្យសព និងមានលោកសង្ឃ១អង្គទៀតជាជំនួយផង ក៏តាំងសូត្រធម៌បង្សុកូល ចាប់ផ្តើមពិធីបុណ្យខាងផ្លូវសាសនា។ បន្ទាប់មកលោកសង្ឃខ្មែរទាំង១០០០អង្គដែលនៅអមជុំវិញរូបនោះក៏តាំងសូត្រធម៌តាមចំណែកខ្លួនឡើង[៣] ។
មនុស្សជាច្រើនតាមមើលទាំងសញ្ជឹង ទាំងគោរពប្រណិប័តន៍ជាទីបំផុតបុណ្យខាងសាសនា ដែលមានលោកសង្ឃចាមសូត្រធម៌បង្ហើយ។ ត្រែនិងភ្លេងបាននៅស្ងៀមឈឹងនៅវេលាដែលកំពុងធ្វើបុណ្យខាងសាសនានោះ។ បន្ទាប់មកក៏ផ្លុំខ្ទ័រឡើង ប្រយោជន៍ប្រាប់ឱ្យក្រុមពិជ័យសង្គ្រាមចាប់ដង្ហែឡើង ពួកទាហានជើងគោក ទាហានកាំភ្លើងធំ ទាហានជើងទឹក ទាហានទៀរ៉ៃ្យយ៉ើរ[៤] ហើយនឹងរថក្រោះបារាំងសម្រាប់វាយលុកតម្រៀបគ្នាស្រួលបួលជាទីបំផុត។ មានលោកសក្តិ៥ បូរ៉ែល ជាអ្នកត្រួតត្រា ក៏ដើរបង្ហាត់យ៉ាងរហ័សមានរបៀបរៀបរយល្អនិងក្លៀវក្លាផង នៅមុខបណ្តាជនដែលឈរមើលតាមផ្លូវប៊ូល្លីវ៉ាមីស[៥] ហើយសរសើរផង។ នៅពេលដែលក្រុមពិជ័យសង្គ្រាមកំពុងដើរដង្ហែនោះ មានយន្តហោះ២ ហោះលើរូបវិមាន។ យន្តហោះ១គ្រឿងបានហោះបន្ទាបនៅប្រហែលតែ៤-១០ម៉ែត្រពីអ្នកឈរមើល នាំឱ្យមានការភិតភ័យមិនតិចទេ រួចក៏ទម្លាក់ផ្កា១បាច់យ៉ាងល្អឆើតនៅជើងរូបវិមាន ហើយសត្វនោះក៏ហើរឡើងទៅលើវិញ ទៅតាមគូកនវានៅកណ្តាលអាកាស ដែលចេះតែហើរមិនឈប់សោះ។
សកម្មភាពទាំងនោះចំណាយអស់ពេលច្រើន ហើយវេលាក៏កាន់តែជឿនទៅមុខ ព្រះអាទិត្យដែលកាន់តែរះខ្ពស់ឡើងៗក៏កាន់តែមានចំហាយក្តៅមែនទែន។ ប៉ុន្តែទោះជាក្តៅប៉ុណ្ណឹងក៏គ្មានបារាំងណា១ ឬអ្នកស្រុកអាយណា១ ដើរចេញពីទីនោះទេ គឺស៊ូនៅមើលមនុស្សសាសន៍ផ្សេងៗ ដែលដើរដង្ហែគ្នាក្រោយពួកទាហានទាល់តែចប់។ ការដង្ហែនេះមិនមែនជាកម្មវិធីមិនសូវសប្បាយក្នុងបុណ្យនោះទេ មានជ្វាជិះប៊ឺស៊ីក្លេត[៦] តម្រៀបជាជួរ មានដំរីប្រមាណជា៤០ មានចងគ្រឿងកូបដោយវត្ថុមានតម្លៃ ហើយមានព្នងស្លៀកពាក់យ៉ាងស្តួចស្តើង(បន្តិចបន្តួច) ដាក់លំពែងចម្បាំងលើស្មាដើរហែហមសង្ខាងផ្លូវ។
តាមគំនិតលោក បូដូវាំង បុណ្យឆ្លងរូបវិមានសម្រាប់មនុស្សស្លាប់នោះ ត្រូវគិតជាដំបូងបង្អស់អំពីការសម្តែងនូវសេចក្តីកតញ្ញូយ៉ាងធំធេងទៅដល់អ្នកដែលមានគ្រោះដល់ស្លាប់នៅក្នុងចម្បាំងធំនោះ។ បន្ទាប់មក បុណ្យនោះក៏ត្រូវឱ្យមានកត់ត្រាក្នុងសាវតារ និយាយអំពីសាសន៍នៅក្រោមអាណាព្យាបាល(ខ្មែរ) និងសាសន៍ដែលទំនុកបម្រុងបានចងជាស្ពានមេត្រីនឹងគ្នា(បារាំង) ឱ្យដឹងថាថ្ងៃនេះហើយដែលយើងរឹតតែមានចិត្តស្រឡាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ដោយព្រោះតែនឹកទៅដល់ការតស៊ូដើម្បីការពារសេចក្តីល្អជាមួយគ្នានាគ្រាកន្លងមក។ មិនទាន់មានប្រូក្រាម(កម្មវិធី)បុណ្យណាដែលធ្វើឱ្យបានពេញលេញ និងបានសម្រេចជាងនេះទៅទៀតក៏គ្មាន។
បុណ្យនោះបានថ្កើងរុងរឿងហើយ ចំណែកឯអ្នកដែលទៅមើលទាំងប៉ុន្មាននោះក៏បានរក្សាឫកពារជាអ្នកថ្លៃថ្នូរក្នុងឱកាសនោះ។ អ្នកដែលទៅមើលគ្មានភ្លេចទេថា ថ្ងៃនេះខ្លួនឯងធ្វើបុណ្យខ្មោច ហើយខ្មោចនោះទៀតជាខ្មោចមនុស្សដែលស៊ូវេទនានឹងការណ៍១ធំណាស់ គឺការកាន់គ្រឿងអាវុធទៅប្រយុទ្ធ ដើម្បីភាពស៊ីវីល័យ(អរិយធម៌)សម្រាប់មនុស្សទាំងជម្ពូទ្វីប។
ការដែលរាស្ត្រស្រុកអាយចំនួនច្រើនម៉ឺន ធ្វើដំណើរមកតាំងពីស្រុកភូមិឆ្ងាយៗ ឯប្រទល់ដែនស្រុកប្រូតិចតូរ៉ាត៍(របបអាណាព្យាបាលគឺប្រទេសកម្ពុជា) ដើម្បីមកជាកិត្តិយសចំពោះដល់មនុស្សរបស់នគរទាំង២ដែលទទួលអនិច្ចកម្មទៅហើយ។ រាស្ត្រទាំងនោះកាន់ឫកពារយ៉ាងហ្នឹង នេះជាតឹកតាងមួយជាសំខាន់ ថាចិត្តខ្មែរឥឡូវនេះរួមចូលគ្នាជាមួយនឹងចិត្តបារាំងសែសពិតមែនហើយ។ មនុស្សដែលមានជាច្រើននឹងគណនាពុំបាននោះ នៅជុំវិញរូបដែលជាងឌូក្វាំង ធ្វើយ៉ាងល្អ ហើយដែលមកទីនេះដោយចិត្តឯងឥតមាននរណាបង្ខំនោះទេ។
ការដែលរាស្ត្រយកតម្រាប់តាមព្រះករុណា ធ្វើបុណ្យឱ្យមនុស្សដែលស្លាប់ក្នុងចម្បាំង ប្រយោជន៍ឱ្យគង់ច្បាស់ជាមួយនឹងបារាំង ដែលប្រជុំគ្នានៅក្រោយលោកឡឺរេស៊ីដង់ សុប៉េរីយ៉ើរ បូឌូវាំង នោះជាការប្រសើរណាស់។
ដូចកាសែតអូពីនីញ៉ុង(Opinion) ស្រុកព្រៃនគរបាននិយាយក្រោយធ្វើបុណ្យនេះមួយថ្ងៃថា យើងគួរបង្ហាញបុណ្យនេះទៅពួកយីពុន(ជប៉ុន)ដែលមកស្រុកយើងពីម្សិលមិញ និងអ្នកប្រទេសដទៃៗដែលត្រូវជាមិត្តតែមិនសូវជិតស្និទ្ធនឹងយើង ឬត្រូវជាខ្មាំងនឹងយើង ដែលរិះគន់យើងអំពីរបៀបរៀបចំស្រុកចំណុះរបស់យើងនោះ ឱ្យអស់មន្ទិលសង្ស័យ ថារាស្ត្រដែលនៅក្នុងអាណាព្យាបាលយើងពិតជាស្រឡាញ់យើង និងស៊ូនឹងយើងប្រាកដមែន។
សេចក្តីដែលយើងឃើញកាលបុណ្យឆ្លងរូបនោះ នាំឱ្យយើងបាត់តូចចិត្តនឹងសេចក្តីបន្ទោសរិះគន់ ដែលមានមកពីប្រទេសក្រៅនិងមកពីស្រុកយើង។ ថ្ងៃ១ មីនា ឆ្នាំ១៩២៥ នេះជាជាថ្ងៃមួយដ៏ល្អប្រពៃចំពោះនគរបារាំងសែស។
(សូមរង់ចាំអានសេចក្តីសន្និដ្ឋាននៅក្នុងភាគបញ្ចប់!)
[១]បុន្យ៍ឆ្លងវិមានដែរសាងក្នុងក្រុងក័ម្ពូជាធិប្តី, ជាទីរំឭកដល់អស់អ្នក ដែលទទួលអនិច្ចកម្ម ក្នុងចំបាំងធំ(ពីឆ្នាំ១៩១៤ដល់ឆ្នាំ១៩១៨), នៅក្នុងរាជកិច្ចរាជការ ឆ្នាំ១៩២៥ ទំព័រ១០៥-១០៧។
[២]«ដែលមិនទាន់ដែលមានសោះនៅឡើយ» មានន័យថា ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ពោលគឺរាល់ពិធីបុណ្យនៅប្រទេសកម្ពុជាតែងតែមានវត្តមានព្រះសង្ឃ។
[៣]ក៏តាំងសូត្រធម៌តាមចំណែកខ្លួនឡើង មានន័យថា ក៏តាំងសូត្រធម៌តាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនា។
[៤]ទាហានទៀរ៉ៃ្យយ៉ើរ ជាពាក្យបារាំងគឺ Tirailleur ប្រែថាទាហានពិជ័យសង្គ្រាម។
[៥]ផ្លូវប៊ូល្លីវ៉ាមីស(Boulevard Miche) គឺមហាវិថីមីស ដែលយកឈ្មោះតាមលោកសង្ឃរាជកាតូលិកបារាំង
[៦]ប៊ឺស៊ីក្លេត ជាពាក្យបារាំងគឺ Bicyclette ប្រែថាទោចក្រយានឬកង់។
RAC Media
បច្ឆានវនិយម ឬសម័យក្រោយទំនើបនិយម ដែលជាទស្សនវិជ្ជាទំនើបឈានមុខគេនោះ អះអាងថា សម័យកាលប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ទំនើប បានបញ្ចប់ទៅហើយ ហើយយើងកំពុង រស់នៅក្នុងសករាជក្រោយសម័យទំនើប។ បច្ឆានវនិយម ឬសម័យក្រោយទំនើបនិយម ក្នុងបស...
(រាជធានីភ្នំពេញ)៖ នៅព្រឹកព្រហស្បតិ៍ ៩ កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ពុទ្ធសករាជ ២៥៦៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ តាមការណែនាំពីសំណាក់ឯកឧត្ដមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប...
នៅក្នុងជំនាញវិជ្ជាជីវៈជាអ្នកបណ្ដុះបណ្ដាលនិងអប់រំ គ្រូបានបង្រៀនសិស្សទាំងឡាយក្នុងសង្គម ដោយមានសិស្សខ្លះបានរៀនចប់ និងបានវិវត្តខ្លួនទៅជាមនុស្សល្អៗភាគច្រើនជាងមនុស្សមិនល្អ ខណៈដែលអ្នកខ្លះកំពុងដឹកនាំសង្គម អ្នក...
នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ២កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ព.ស. ២៥៦៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ វេលាម៉ោង ៨:៣០នាទីព្រឹក នៅសាលទន្លេសាបនៃអគារខេមរវិទូ វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្ត និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម នៃរាជបណ្ឌិត្យសភ...
(រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា)៖ នៅថ្ងៃពុធ ១កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ឆស័ក ព.ស២៥៦៧ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ នៅវេលាម៉ោង ២:៣០នាទីរសៀល ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធាន...
ទស្សនៈលោកបណ្ឌិត យង់ ពៅ ការលើកឡើងរបស់ លោក សម រង្ស៊ី ពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងព្រែក ជីកហ្វូណន តេជោ នៅថ្ងៃទី៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ នៅក្នុងន័យកេងចំណេញនយោបាយ លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងថា «ក្នុងន័យសេដ្ឋកិច្ចសុទ្ធសាធ ប្រទ...
សូមគោរពជូនពរពី ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្រ្តីរាជការនៃវិទ្យាស្ថានជីវសាស្រ្ត វេជ្ជសាស្រ្ត និងកសិកម្ម គោរពជូនច...
ចុចមើលសូមគោរពជូនពរពី ប្រធានវិទ្យាស្ថានវិទ្យាសាស្រ្ត និង បច្ចេកវិទ្យា ព្រមទាំងមន្រ្តីរាជការទាំងអស់នៃវិទ្យា...
ចុចមើលសូមគោរពជូនពរពី ប្រធានវិទ្យាស្ថានវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ព្រមទាំងមន្រ្តីរាជការទាំងអស់នៃវិទ្យាស្ថាន គោ...
ចុចមើលសូមគោរពជូនពរពី ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្រ្តីនៃអគ្គលេខាធិការដ្ឋាននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា គោរពជូនចំពោះ ឯកឧត្...
ចុចមើលសូមគោរពជូនពរពី បណ្ឌិតសភាចារ្យបម្រុងទាំងអស់ គោរពជូនចំពោះ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិ...
ចុចមើលសូមគោរពជូនពរ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអនុប្រធានប្រចាំការនៃក្រុ...
ចុចមើលអបអរសាទរពិធីប្រគល់សញ្ញាបត្រថ្នាក់បណ្ឌិតនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និង ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិខ...
ចុចមើលសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីេតជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ចុចមើលការអនុវត្តការពង្រឹងវិន័យនិងវត្តមានបម្រើការងាររបស់មន្រ្តីរាជការនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
ចុចមើលការគ្រប់គ្រងនិងការប្រមូលវត្តមានបម្រើការងាររបស់មន្រ្តីរាជការនៃរាជ្យបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
ចុចមើល