ព័ត៌មាន

របបរាជានិយមកម្ពុជា ជារាជានិយមដែលមានលក្ខណៈពិសេសដោយឡែកមួយនៅលើពិភពលោក

2024-10-28 09:55:08 ថ្ងៃចន្ទ, 28 តុលា 2024 ម៉ោង 04:55 PM
អ្នកមើល 534
post_detail1

ដោយ៖ លឹម សុវណ្ណរិទ្ធ

នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាសកល ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលត្រូវបានតាក់តែងដោយសភាធម្មនុញ្ញ ដែលសមាជិកសុទ្ធសឹងជាតំណាងរាស្ត្រទើបជាប់ឆ្នោត បានកំណត់ឱ្យប្រទេសកម្ពុជាប្រកាន់យកនូវរបបរាជានិយមជាថ្មីឡើងវិញ ឬអាចហៅថាជាសម័យរាជាណាចក្រទីពីរ ក្រោយការវិវត្តនៃព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយក្នុងរយៈពេលជាង ២៣ឆ្នាំ ពោលគឺចាប់តាំងពីការទម្លាក់សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ពីតំណែងព្រះប្រមុខរដ្ឋកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ដែលបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងមានព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តន៍ ការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាការផ្លាស់ប្ដូររបបនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់តរៀងមក។ យោងតាមខ្លឹមសារនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះបានចែងថា “ប្រទេសកម្ពុជា ជាព្រះរាជាណាចក្រ ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស (រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា១ វាក្យខណ្ឌទី១)។

ការរស់ឡើងវិញនៃរបបរាជានិយមនៅកម្ពុជា នាឆ្នាំ១៩៩៣ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏វិសេសមួយសម្រាប់កម្ពុជា ក៏ដូចជាពិភពលោកទាំងមូល ដោយរបបរាជានិយមដែលត្រូវបានគេផ្ដួលរំលំអស់ជាង២ទសវត្សរ៍ និងមានការផ្លាស់ប្ដូររបបនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់ដូចជា បដិវត្តន៍ផ្ដួលរំលំរបបនយោបាយ សង្គ្រាមឈ្លានពាន សង្គ្រាមមនោគមវិជ្ជា ក៏ដូចជាសង្គ្រាមស៊ីវិលដ៏រ៉ាំរ៉ៃជាបន្តបន្ទាប់ អាចវិលត្រឡប់មករកអត្ថិភាពវិញបាន។ ទោះជាយ៉ាងណា ការវិលត្រឡប់មកវិញនៃរបបរាជានិយមនៅក្នុងសង្គមខ្មែរនេះ ពុំមែនជាការចៃដន្យនោះឡើយ ព្រោះសម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ (ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ) នាពេលនោះ គឺជាតួអង្គនយោបាយដ៏សំខាន់ នៅក្នុងការជំរុញឱ្យសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ជាមួយនឹងដៃគូចរចាដ៏សំខាន់មួយទៀតគឺ សម្ដេច ហ៊ុន សែន ដែលឥស្សរជនទាំងពីរគឺជាតួអង្គនយោបាយមិនអាចខ្វះបាន នៅក្នុងកិច្ចចរចាស្វែងរកសន្តិភាព ពន្លត់ភ្លើងសង្គ្រាមជាង៣ទសវត្សរ៍នៅកម្ពុជានេះ រហូតដល់ឈានការសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់ជម្លោះរវាងខ្មែរនឹងខ្មែរ។ ជំនួបលើកដំបូងរវាង សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ (ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ) និងសមមិត្ត ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី២-៤ ធ្នូ ១៩៨៧ នៅ Fère-en-Tardenois ប្រទេសបារាំង គឺជាការបើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលឥស្សរជនខ្មែរជួបគ្នា អង្គុយចរចាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយនយោបាយជូនជាតិមាតុភូមិ។ ដោយសារតែតួនាទីដ៏សំខាន់របស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ (ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ) និងឆន្ទៈនយោបាយរបស់ឥស្សរជននយោបាយសំខាន់ៗផ្សេងទៀត ពិសេសសម្ដេច ហ៊ុន សែន ទើបនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣ បានកំណត់យករបបរាជានិយមឱ្យស្គាល់អត្ថិភាពឡើងវិញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ក្រៅពីតួនាទីសំខាន់របស់សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ (ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ) នៅក្នុងនយោបាយ ប្រជាប្រិយភាពរបស់ព្រះអង្គក្នុងចំណោមប្រជាជនខ្មែរនាពេលនោះ ក៏ជាចំណែកចូលរួមមួយទៀតផងដែរ ដែលគេឆ្លុះបញ្ចាំងបានតាមរយៈការប្រើប្រាស់ប្រជាប្រិយភាពរបស់ព្រះអង្គ ដោយអ្នកនយោបាយខ្លះនៅក្នុងសម័យនោះ ដែលបានបង្កើតសារឃោសនានយោបាយថា “ស្រុកកើតសង្គ្រាមដោយសារតែអត់ស្ដេច ឥឡូវស្ដេចមកវិញហើយ តើរង់ចាំអីទៀត?”។

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា របបរាជានិយមដែលបន្តអត្ថិភាពឡើងវិញនៅកម្ពុជានេះទៀតសោត គឺជាការបន្តគ្រងរាជសម្បត្តិនៃខ្សែរាជវង្សដដែលនៅមុនថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ និងអតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ក៏បានយាងមកគ្រងរាជសម្បត្តិជាថ្មីម្ដងទៀតផងដែរ ដោយព្រះអង្គបានយាងគង់នៅជានិមិត្តរូបនៃឯកភាពជាតិ ដែលអ្នកនយោបាយគ្រប់និន្នាការគោរពទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រ និងចាត់ទុកទ្រង់ជាឥស្សរជនដ៏កំពូលរបស់ប្រទេសជាតិ។ នេះគឺជាលក្ខណៈពិសេសដោយឡែកមួយទៀតនៃរបបរាជានិយមនៅកម្ពុជា។

បន្ថែមពីនេះ របបរាជានិយមនៅកម្ពុជា មានលក្ខណៈខុសប្លែកពីរបបរាជានិយមនៃបណ្ដាប្រទេសនានាដែលត្រូវបានគេធ្វើបដិវត្តន៍ ឬផ្ដួលរំលំបញ្ចប់អត្ថិភាពរាជានិយម ឬរក្សាឱ្យមានព្រះមហាក្សត្រ ប៉ុន្តែពុំមានតួនាទីអ្វីនោះឡើយ។ សម្រាប់ រាជានិយមនៅកម្ពុជានៅក្នុងសម័យរាជាណាចក្រទីពីរ បើទោះបីជាព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់គ្រងរាជសម្បត្តិ ប៉ុន្តែទ្រង់មិនកាន់អំណាចក៏ដោយក្ដី ប៉ុន្តែទ្រង់មានព្រះរាជតួនាទីជាព្រះប្រមុខរដ្ឋមួយជីវិត និងពុំអាចមាននរណារំលោភបំពានបានឡើយ (រដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា៧)។ មានន័យថា ក្នុងព្រះរាជសម្បត្តិជាព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះរាជតួនាទីដ៏សំខាន់នៅក្នុងឆាកការទូតអន្តរជាតិ ទទួលសារតាំងនៃអគ្គរដ្ឋទូត/រាជទូតនៃប្រទេសជាមិត្ត ធានានូវដំណើរការប្រព្រឹត្តទៅនៃអំណាចសាធារណៈឱ្យមានភាពទៀងទាត់ ព្រមទាំងចេញពីរាជក្រឹត្យត្រាស់បង្គាប់តែងតាំង ឬបញ្ចប់មុខតំណែងឬគោរមងារផ្សេងៗ តាមសំណើរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងចេញព្រះរាជក្រមដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់នានាដែលស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិបានអនុម័ត ក្នុងព្រះនាមព្រះអង្គជាព្រះប្រមុខរដ្ឋនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

លើសពីនេះទៅទៀត របបរាជានិយមកម្ពុជា មានលក្ខណៈពិសេសមួយទៀតនៅត្រង់ថា គឺជារបបរាជានិយមតាមបែបជ្រើសតាំង ដែលធ្វើឡើងដោយក្រុមប្រឹក្សារាជសម្បត្តិ ដោយព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់ពុំមានព្រះរាជអំណាចចាត់តាំងព្រះរជ្ជទាយាទសម្រាប់គ្រងរាជសម្បត្តិ (រដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា១០) ដូចរបបរាជានិយមនៅតាមបណ្ដាព្រះរាជាណាចក្រនានាលើពិភពលោក ឬរបបរាជានិយតាមបែបប្រពៃណីដូចនៅក្នុងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។ ប្រការនេះ ពិតជាធានាបាននូវការជ្រើសតាំងព្រះរាជវង្សានុវង្ស ដែលប្រកបដោយ លក្ខណៈសម្បត្តិសមស្របពេញលេញដើម្បីគ្រងរាជសម្បត្តិជាព្រះមហាក្សត្រ និងជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ ដែលធានាបាននូវការបំពេញព្រះរាជតួនាទីដូចបានរៀបរាប់ខាងលើដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។ សមាសភាពក្រុមប្រឹក្សារាជសម្បត្តិ មានឥស្សរជនកំពូលៗចំនួន ៩អង្គ/នាក់គឺ ប្រធានព្រឹទ្ធសភា, ប្រធានរដ្ឋសភា, នាយករដ្ឋមន្ត្រី, សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ គណៈមហានិកាយ និងគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ, អនុប្រធានទី១ និងអនុប្រធានទី២ព្រឹទ្ធសភា, អនុប្រធានទី១ និងអនុប្រធានទី២ រដ្ឋសភា (រដ្ឋធម្មនុញ្ញា មាត្រា១៣ថ្មី)។

នៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា របបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពិតជាមានលក្ខណៈសមស្របបំផុតឆ្លើយតបនឹងស្ថានភាពសង្គម វប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលទំនាក់ទំនងរវាងមហាក្សត្រ និងប្រជានុរាស្ត្រ បានបន្តជាប់ពាក់ព័ន្ធគ្នាយ៉ាងស្អិតល្មួត ជាលក្ខណៈប្រពៃណីតាំងពីសម័យប្រវត្តិសាស្ត្ររហូតដល់សម័យទំនើប បើទោះបីជាស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលសម័យអាណានិគមបារាំងក៏ដោយក្ដី ប្រជារាស្ត្រខ្មែរមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្ររបស់ខ្លួន។ លើសពីនេះទៅទៀត នៅក្នុងសម័យរាជាណាចក្រទីពីរ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនៅតែបន្តព្រះរាជតួនាទីដ៏សំខាន់ ជាតំណាងប្រជាជាតិខ្មែរ ជានិមិត្តរូបនៃការឯកភាពជាតិ និងជាអាជ្ញាកណ្ដាល ដើម្បីធានាការប្រព្រឹត្តទៅនៃអំណាចសាធារណៈឱ្យមានភាពទៀងទាត់ ក្នុងមុខនាទីជាព្រះប្រមុខរដ្ឋដែលបំពេញមុខងារទាំងឡាយរាប់ចាប់តាំងពីការធានានិរន្តរភាពនៃដំណើរការរដ្ឋបាលសាធារណៈ ព្រះរាជកិច្ចការងារការទូត និងព្រះរាជកិច្ចនៅក្នុងវិស័យសង្គមនិងមនុស្សធម៌ជាដើម។

ជារួម រាជានិយមនៅកម្ពុជា គឺជារាជានិយមដែលមានលក្ខណៈពិសេសទាំងនៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងដំណើរវិវត្តនៃសង្គមទាំងមូល ដោយរបបរាជានិយមកម្ពុជាបានបន្តអត្ថិភាពរបស់ខ្លួនស្របទៅនឹងលក្ខខណ្ឌសង្គម ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌នៃប្រជាជាតិខ្មែរ ហើយការណ៍ដែលព្រះមហាក្សត្របំពេញព្រះរាជតួនាទីនៅក្នុងនាមជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ ពិតជាបានចូលរួមចំណែកជំរុញឯកភាពជាតិ ដោយព្រះមហាក្សត្រគឺជាតួអង្គដ៏ស័ក្តិសមបំផុតនៅក្នុងព្រះរាជតួនាទីជាជានិមិត្តរូបឯកភាពជាតិ ជាឥស្សរជនដែលជំរុញស្មារតីរួមជាអត្តសញ្ញាណជាតិ ក៏ដូចជាបំពេញព្រះរាជតួនាទីនៅក្នុងវិស័យការទូតអន្តរជាតិជាដើម៕

(រាល់ទស្សនៈដែលបានលើកឡើងខាងលើនេះ ជាទស្សនៈយល់ឃើញរបស់ស្មេរផ្ទាល់ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទស្សនៈរួមរបស់រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាឡើយ)

post_detail
post_detail

អត្ថបទទាក់ទង

ឯកឧត្តមបណ្ឌិត យង់ ពៅ៖ ទឹក គឺជាជីវិត

កាលពីថ្ងៃសុក្រ ២កើត ខែស្រាពណ៍ ឆ្នាំថោះបញ្ចស័ក ព.ស ២៥៦៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងនាមតំណាងឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ឯកឧត្តម បណ្ឌិត យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ...

2023-08-19 02:27:16   ថ្ងៃសៅរ៍, 19 សីហា 2023 ម៉ោង 09:27 AM
Sustaining Cambodia's Relations with Japan in the Indo-Pacific Era By: Dr. Seun Sam

In the ever-evolving landscape of international relations, Cambodia's strategic partnership with Japan has played a significant role in shaping the country's development and progress. As the Indo-Paci...

2023-08-15 15:18:16   ថ្ងៃអង្គារ, 15 សីហា 2023 ម៉ោង 10:18 PM
Wang Yi's Visit to Cambodia is very Important and Meaningful By: Dr. Seun Sam

The visit of Chinese Foreign Minister Wang Yi in Cambodia from August 12-13, 2023 holds immense significance, not only for the bilateral relations between the two nations but also for the broader regi...

2023-08-12 08:09:33   ថ្ងៃសៅរ៍, 12 សីហា 2023 ម៉ោង 03:09 PM
ភស្ដុតាងបុរាណវត្ថុនៅស្ថានីយស្រែអំពិល ដោយ៖ ឯកឧត្តមបណ្ឌិត ផុន កសិកាប្រធានវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម, រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានិង លោក៖ ផុន ជាកុសល សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ

ស្រែអំពិល គឺជាឈ្មោះភូមិមួយស្ថិតនៅក្នុងឃុំឈើទាល ស្រុកគៀនស្វាយ ខេត្ត កណ្តាល ហើយក៏ជាភូមិមួយបន្សល់ទុកគ្រឹះប្រាសាទយ៉ាងច្រើន ដែលនៅរាយពាសពេញបរិវេណនៃតំបន់ទាំងមូល ព្រមទាំងបំណែកកុលាលភាជន៍ ជាច្រើននៅរាយប៉ាយតាមទ...

2023-08-07 14:32:58   ថ្ងៃចន្ទ, 07 សីហា 2023 ម៉ោង 09:32 PM
Cambodian Students’ Motivation to Learn English: A Case Study of a Private University in Phnom Penh By: Sothea Seng, Secretariat of Council of Academicians, Royal Academy of Cambodia

The present small-scale study examined the relationship between integrative and instrumental motivation and English proficiency among Cambodian university students. The participants were seventy-two (...

2023-08-07 14:13:07   ថ្ងៃចន្ទ, 07 សីហា 2023 ម៉ោង 09:13 PM
សំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និង រចនាបថនៃប្រាសាទត្រពាំងប្រាសាទ ដោយ៖ ឯកឧត្ដមបណ្ឌិត ផុន កសិកា- ប្រធានវិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម

ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានចាប់ផ្តើមនៅដើមសតវត្សទី២០ ដោយមានអ្នកប្រាជ្ញជនជាតិបារាំបានសិក្សាចុះបញ្ជីប្រាសាទ ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា រួមមានលោក Lunet De Lajonquière លោក Etienne Aymonier និងលោក Bernard Phillipes Gr...

2023-08-05 13:27:10   ថ្ងៃសៅរ៍, 05 សីហា 2023 ម៉ោង 08:27 PM

សេចក្តីប្រកាស