នៅពេលដែលប្រទេសស៊ុយអែតបានប្រកាសពីការសម្រេចចិត្តដកស្ថានទូតរបស់ខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ហេតុផលដែលគេលើកឡើងគឺការធ្លាក់ចុះខ្លាំងនៃសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ។ ការសម្រេចចិត្តនេះហាក់ដូចជាការបង្ហាញជំហរដ៏រឹងមាំមួយ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ស៊ុយអែតចំពោះគោលការណ៍នៃសេរីភាព និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជា       សកល។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលធ្វើឱ្យការសម្រេចចិត្តនេះក្លាយជាប្រធានបទនៃការចោទសួរគឺ ការដែលប្រទេសនេះបានបន្តទៅបើកស្ថានទូតឡើងវិញនៅប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ដែលជាប្រទេសមួយត្រូវបានគេស្គាល់ជាអន្តរជាតិថាមានកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាក្រក់បំផុតមួយនៅលើពិភពលោក។ ការបើកស្ថានទូតនៅទីនោះ បានបង្កើតនូវភាពផ្ទុយគ្នាដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនចាប់ផ្តើមសង្ស័យអំពីភាពស្មោះត្រង់នៃហេតុផលដែលស៊ុយអែតបានលើកឡើងនៅកម្ពុជា។

អ្វីដែលកាន់តែគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះគឺ ក្រោយពីការសម្រេចចិត្តទាំងនេះ ស៊ុយអែតបានចូលរួមក្នុងការលក់យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកទៅឱ្យប្រទេសផ្សេងទៀត។ សព្វាវុធទាំងនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើការវាយប្រហារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាលទ្ធផលបានបណ្តាលឱ្យជនស៊ីវិលស្លូតត្រង់ជាច្រើនបាត់បង់ជីវិត និងរងរបួស។ សកម្មភាពនេះហាក់ដូចជាផ្ទុយស្រឡះទៅនឹងឧត្តមគតិនៃសិទ្ធិមនុស្ស និងសន្តិភាពដែលស៊ុយអែតតែងតែអះអាងថាខ្លួនគាំទ្រ។ ការលក់អាវុធដែលនាំឱ្យមានអំពើហិង្សា និងការបំផ្លិចបំផ្លាញនៅក្នុងប្រទេសដែលខ្លួនធ្លាប់រិះគន់ថាមានបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស បានបង្កើតនូវសំណួរដ៏ធំមួយ៖ តើការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ស៊ុយអែតពិតជាមានភាពស្មោះត្រង់ ឬគ្រាន់តែជាលេសដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្សេងទៀត?

សកម្មភាពបែបនេះបានបង្ហាញឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ការនិយាយអំពីសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជួនកាលគ្រាន់តែជាពាក្យសំដីដ៏ស្រស់ស្អាតដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបិទបាំងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឬគោលបំណងនយោបាយ។ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសមួយចំនួនអាចប្រើប្រាស់ឧត្តមគតិទាំងនេះជាឧបករណ៍ដើម្បីគាំទ្រគោលនយោបាយអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន ឬដើម្បីបង្កើនឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ខណៈពេលដែលការអនុវត្តជាក់ស្តែងរបស់ពួកគេបែរជាផ្ទុយស្រឡះទៅនឹងអ្វីដែលពួកគេបានអះអាង។ ការបើកស្ថានទូតនៅកូរ៉េខាងជើង ដែលជាប្រទេសមានរបបផ្តាច់ការ និងការគាបសង្កត់សិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ បានបង្ហាញថាការសម្រេចចិត្តរបស់ស៊ុយអែតអាចនឹងត្រូវបានជំរុញដោយផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ឬនយោបាយ ជាជាងការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះឧត្តមគតិ។ ដូចគ្នានេះដែរ ការលក់អាវុធដែលបណ្តាលឱ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញនៅកម្ពុជា បានបង្ហាញថាផលប្រយោជន៍ផ្នែកឧស្សាហកម្មការពារជាតិ ឬកិច្ចសន្យាពាណិជ្ជកម្មអាចនឹងមានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងការគោរពគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស។

ជាការពិត ពាក្យសំដីដ៏ល្អផូរផង់អំពីសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាអ្វីដែលងាយស្រួលនិយាយចេញមក។ ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តជាក់ស្តែងដែលស្របនឹងគោលការណ៍ទាំងនេះ គឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញ ដែលតែងតែត្រូវបានប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិ សេដ្ឋកិច្ច ឬនយោបាយ។ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោកបានប្រើប្រាស់គោលគំនិតនៃសិទ្ធិមនុស្សជាឧបករណ៍ដើម្បីរិះគន់ប្រទេសដទៃទៀត ប៉ុន្តែនៅពេលដែលផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ឬយុទ្ធសាស្ត្រមានភាពសំខាន់ជាង ពួកគេអាចនឹងបោះបង់គោលការណ៍ទាំងនោះចោល។ ក្នុងករណីរបស់ស៊ុយអែត ការសម្រេចចិត្តបើកទំនាក់ទំនងជាមួយកូរ៉េខាងជើង និងការលក់អាវុធដែលប៉ះពាល់ដល់កម្ពុជា បានបង្ហាញថាគោលនយោបាយការបរទេសអាចត្រូវបានជំរុញដោយផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែង ជាជាងឧត្តមគតិដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ។

ដូច្នេះ នៅពេលដែលយើងឮការអះអាងអំពីសិទ្ធិមនុស្ស ឬលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ យើងគួរតែចាត់ទុកវាដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន និងពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់អំពីបរិបទនៅពីក្រោយ។ តើអ្នកនិយាយទាំងនោះពិតជាមានគោលបំណងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យមែន ឬគ្រាន់តែជាលេសដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្សេង? ការវិនិច្ឆ័យមិនគួរផ្អែកលើពាក្យសំដីដ៏ល្អផូរផង់តែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែគួរតែផ្អែកលើទង្វើជាក់ស្តែង និងផលប៉ះពាល់ដែលអាចវាស់វែងបាន។ ឧទាហរណ៍ ការសម្រេចចិត្តដកស្ថានទូតចេញពីកម្ពុជាអាចនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសនេះបាត់បង់ការគាំទ្រផ្នែកការទូត ឬសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែបើសកម្មភាពជាបន្តបន្ទាប់របស់ប្រទេសនោះបែរជាប៉ះពាល់ដល់ជនស៊ីវិលនៅកម្ពុជា នោះគោលបំណងពិតប្រាកដនៃសកម្មភាពទាំងនោះគួរតែត្រូវបានសួរនាំ។

ជាងនេះទៅទៀត ការសង្កេតទៅលើផលប៉ះពាល់រយៈពេលវែងនៃសកម្មភាពទាំងនេះ គឺជាវិធីសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយដើម្បីវាយតម្លៃភាពស្មោះត្រង់។ ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើការលក់អាវុធបានជួយជំរុញឧស្សាហកម្មការពារជាតិរបស់ស៊ុយអែត ឬបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសដៃគូ នោះផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ឬនយោបាយទាំងនេះអាចនឹងមានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងឧត្តមគតិនៃសិទ្ធិមនុស្ស។ ការសង្កេតបែបនេះអនុញ្ញាតឱ្យយើងអាចមើលឃើញភាពផ្ទុយគ្នារវាងពាក្យសំដី និងទង្វើ និងជួយឱ្យយើងយល់កាន់តែច្បាស់អំពីគោលបំណងពិតប្រាកដនៅពីក្រោយការប្តេជ្ញាចិត្តទាំងនោះ។

បណ្ឌិត ស៊ឺន សម គឺជាគ្រូបង្រៀនវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា!